HAVZA PLANLAMA VE YÖNETİMİ SEMPOZYUMU İSTANBUL’DA SU HAVZALARINI KORUMA · 2017. 12. 27. ·...

İSTANBUL’DA SU HAVZALARINI KORUMA FAALİYETLERİ

M. Fakıoğlu, M. E. Karpuzcu ve İ. Öztürk

HAVZA PLANLAMA VE YÖNETİMİ SEMPOZYUMU

20-22 ARALIK 2017, BURSA

1

İÇERİK

I. KONUNUN ÖNEMİ, ÇERÇEVESİ VE BOYUTLARI

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

III. YASAL ÇERÇEVE

(1) Türkiye’de Havza Koruma Mevzuatı

(2) Diğer Ülke Örnekleri

V. SONUÇ VE ÖNERİLER

2

I. KONUNUN ÖNEMİ, ÇERÇEVESİ VE BOYUTLARI

Şebeke

Havza

Su (toplama) Havzası Sınırı

(Su Ayrım Çizgisi)

Su Arıtma Tesisi

Depo

3

İstanbul’da içme/kullanma suyunun ~%%99’u

yüzeysel sulardan temin edilmektedir.

Hamsu kalitesi su arıtma teknolojisi ve

maliyetiyle doğrudan ilgilidir.

İstanbul’un su açığı havzalar arası aktarma

yoluyla diğer havzalardan (Melen, Sakarya,

Istranca) karşılanmak zorundadır.

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

Su Havzasında (Sorunlar/Baskılar)

Noktasal Kaynaklar

Yapılaşma (İmar/Havza Koruma Planları)

Köy/beldelerden gelen atıksuların tamamının

arıtılamayışı (Fosseptik/vidanjör deşarjları)

Havzadaki yerleşimlerin atıksu kanal şebeke taşkınları;

TM ve AAT öncesi bypass’lar (Yağışlı hava/Enerji

kesintisi)

Büyükbaş/küçükbaş hayvan çiftlikleri (Gübrelik drenaj

suları)

Endüstriyel deşarjlar (OSB/Tekil End.)

Katı atık sızıntı suyu deşarjları +İlçe Arıtmaları

Büyük kapasiteli kurban kesim yerleri atıksuları

(mezbahalar) 4

Su Havzasında (Sorunlar/Baskılar)

Yayılı Kaynaklar

Tarım alanları: Gübre/ilaç kalıntıları

Fosseptik taşkınları/Vidanjör deşarjları – (Etkin vidanjör

denetimi/hizmeti!)

Atıksu kanal şebekesi taşkınları (Ayrık sistem!)

Atıksu terfi merkezi taşkınları

Biriktirme

AAT

YSA

Baraj

Yağmursuyu /Atıksu ayrımı, gerekirse şebekenin kısmen yenilenmesi (Acil/öncelikli!)

YSA: Yapay sulak alan

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

5

SU HAVZALARI

ÖMERLİ HAVZASI ÖRNEĞİ

6

İSKİ Su Havzalarında Mevcut Durum Analizi

Noktasal Kaynaklar (Arıtma tesisi taşkanı, köy

arıtmaları)

Yayılı Kaynaklar (Tarım ve hayvancılık dışı arazi

kullanımı,tarımsal faaliyetler, hayvancılık

faaliyetleri, atmosferik taşınım,fosseptikler ve

düzensiz atık depolama alanları)

Havza

adı

Kirlilik

yükü

TN

(ton/yıl)

TP

(ton/yıl)TN/TP

Ömerli

Yayılı yük 358,14 24,04 15

Noktasal

yük 85,47 15,60 5

Toplam 443,61 39,64 11

Özel Hüküm (Havza Koruma Planı) Uygulaması

Dere Yan/Ana Kollarında Yapay Sulak Alan Teşkili (Pilot Proje başlatıldı)

Mutlak koruma alanlarındaki yapıların kaldırılması + başkalarınca kullanımının önlenmesi

Kamulaştırma: mutlak koruma alanlarının %92’si İSKİ’nin tasarrufuna geçti (özel mülklerin

~%70’i kamulaştırıldı)

Paşaköy AAT (Çıkışı Havza dışına+sulama amaçlı kullanım, ~50.000 m3/gün))

Ahır

GübrelikÇiftlikler:

Gübrelerin üzeri sundurma ile kapatılabilir.

Suyla temizlik yasaklanmalıdır.

Çevre hendeği + biriktirme havuzu teşkili

Kritik derelerde on-line izleme! Biriktirme

HavuzuÇevre

Hendeği

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

7

İstanbul (İSKİ) Su Havzalarında Önleyici Tedbirler

Dere Yan/Ana Kollarında Yapay Sulak Alan Teşkili

(veya diğer biyolojik arıtma

sistemleri)

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

8

İstanbul (İSKİ) Su Havzalarında Önleyici Tedbirler

YAPAY SULAK ALAN ÖRNEKLERİ

ÖMERLİ - UZUNDERE

9

Uzundere lagünün

olduğu alan yapay

sulak alan

oluşturmak için

uygundur.

Uzundere’de kuru

havada su mevcut

değildir.

Q10=112.77 m3/sn

Q25=139.39 m3/sn

Q100=178.76 m3/sn

Q500=223.45 m3/sn

Qkesit=178.176 m3/sn

YAPAY SULAK ALAN ÖRNEKLERİ

ÖMERLİ - BÜYÜKGÖL

10

Maksimum su seviyesi içerisindeki alan

Büyükgöl Deresi’nde

kuru havada akış

mevcuttur. Dere

güzergahında İski’ye

ait parseller mevcut

olup, yapay sulak alan

oluşturmak için

uygundur.

Q10=92.179 m3/sn

Q25=116.418 m3sn

Q100=155.040 m3/sn

Q500=198.225 m3/sn

Qkesit=155.040 m3/sn

Ötrofikasyon şartları ortadan kaldırılmalıdır!

Algisit uygulaması

Uygun nokta/derinlikten su alma (Kule tipi su alma yapıları)

Ultrasonik kontrol (Su alma yapısı civarında)

Fotosentezi kısıtlama (Yüzücü güneş panelleri ile güneş enerjisi üretimi) Buharlaşma

Alg

Zebra midye

Yapay/mekanik havalandırma (Fe/Mn oluşumunu engellemek üzere)

İklim Değişikliği: Alg Tat/koku (Sıcaklık artışı ile)

Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

11

Atmosferden

CO2 + N + P 𝐺ü𝑛𝑒ş 𝑣𝑒 𝐾𝑙𝑜𝑟𝑜𝑓𝑖𝑙−𝑎

Alg + O2 + ….

Su+Atmosferden

Su

Ölü Alg ↓ → CO2 + H2S + CH4 + NH3 + Mikroorganizma biyokütlesi↑

Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler

Suların mevcut arıtma tesislerinde arıtılamaz hale gelme riski!

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

12

Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

13

Trofik düzey Toplam P

(μg/L)

Toplam N

(μg/L)

Klorofil a

(μg/L)

Seki Disk

Derinliği (m)

Oligotrofik ≤10 ≤350 <3.5 >4

Mezotrofik 10>TP≥30 350>TN≥650 3.5-9.0 4-2

Ötrofik 30>TP≥100 650>TN≥1200 9.1-25.0 1.9-1

Hipertrofik >100 >1200 >25.0 <1

Tablo. Göl, Gölet ve Baraj Göllerinde Trofik Sınıflandırma Sistemi Sınır Değerleri

(Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği)

Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler

Tat&koku problemi, TOK/THM

II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER

14

Su Kaynaklarının

Korunması ve

Geliştirilmesi

İçme Suyu

Kaynaklarının

Korunması ve

Planlanması

İçme Suyu Kalitesinin

ve Uygun Arıtma

Tipinin Belirlenmesi,

İzlenmesi

Kullanıcıya ulaşan

Suyun Kalitesinin

İzlenmesi ve Kontrolü

• Orman ve Su İşleri

Bakanlığının Teşkilat ve

Görevleri Hakkında

Kanun Hükmünde

Kararname

• 2560 sayılı İstanbul Su

ve Kanalizasyon İdaresi

Genel Müdürlüğü Kuruluş

ve Görevleri Hakkında

Kanun

• Su Havzalarının

Korunması ve Yönetim

Planlarının Hazırlanması

Hakkında Yönetmelik

• Yeraltı Sularının

Kirlenmeye ve Bozulmaya

Karşı Korunması

Hakkında Yönetmelik

• Su Kirliliği Kontrolü

Yönetmeliği

• Su Kirliliği Kontrolü

Yönetmeliği Havzalarda

Özel Hüküm Belirleme

Çalışmalarına İlişkin

Usul ve Esaslar Tebliği

• İçmesuyu Elde Edilen

veya Elde Edilmesi

Planlanan Yüzeysel

Suların Kalitesine Dair

Yönetmelik

• İnsani Tüketim Amaçlı

Sular Hakkında

Yönetmelik

Orman ve Su İşleri

Bakanlığı

Büyükşehir

Belediyeleri

Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı

Orman ve Su İşleri

Bakanlığı

Orman ve Su İşleri

BakanlığıSağlık Bakanlığı

III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)

15

16

III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)

Güncel Mevzuat (Havza Koruma)

Su Havzalarının Korunması ve Yönetim

Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik

(17.10.2012)

Havza Yönetim Planlarının

Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi

Yönetmeliği (28.10.2017)

İsim değişikliği

OSİB

İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik (28.10.2017)

Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği (28.10.2017)

Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik (2012)

İSKİ Genel Müdürlüğü İçmesuyu Havzaları Yönetmeliği (2011)

Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004)

Mutlak Koruma Alanı (0 – 300 m)

Kısa Mesafeli Koruma Alanı (300 m –1000 m)

Orta Mesafeli Koruma Alanı (1000 m – 2000 m)

Uzun Mesafeli Koruma Alanı (2000 m – Havza Sınırı)

Göl Alanı

III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)

İSKİ İÇME SUYU HAVZALARI YÖNETMELİĞİ VE SKKY

17

III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)

İÇME-KULLANMA SUYU HAVZALARININ KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK

Mutlak Koruma Alanı

İçme-kullanma suyu temin edilmesi amacıyla yapılması planlanan baraj gölü ve

göletler ile su alınması planlanan tabii göllerin çevresinde, maksimum su

seviyesinden itibaren içme-kullanma suyu alma yapısını merkez alan, yarıçapı

300 metre genişliğindeki alanın kara kısmındaki bölümü, içme-kullanma suyunu

kullanan idare tarafından kamulaştırılır (İçme-kullanma Suyu Havzalarının

Korunmasına Dair Yönetmelik, 2017).

Deşarj yasağı

• Atıksuların arıtılsalar dahi içme suyu kaynaklarına doğrudan deşarjının yasak

olması

• Havza dışına iletim konusu

III. YASAL ÇERÇEVE

ÖZEL HÜKÜM (TÜRKİYE)

İçme ve kullanma suyu kaynağı olarak ilan edilen yerüstü ve yer altı sularının,

• içme suyu kalitesinde kalmasını sağlamak,

• havzaya özel koruma-kullanma dengesi oluşturmak

amaçlarıyla oluşturulan hükümlerdir.

«İçme ve kullanma suyu rezervuarları ve benzeri su kaynaklarının korunmasında,

kaynağın ve havzasının özellikleri bilimsel çalışmalar ile değerlendirilerek,

koruma alanlarının tanımı ve koruma esasları ile ilgili olarak her kaynak ve

havzasına ilişkin özel hükümler getirilinceye kadar»;

SKKY 16 ıncı – 20 inci maddelerinde belirlenen genel ilkeler ve koruma

alanları geçerlidir.

19

Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği yerine

havzanın fiziki ve teknik özelliklerinin

bilimsel çalışmalar ile değerlendirilmesi

Havza özelinde uygulanabilir, anlaşılabilir

Mevcut bilimsel verilerle su kalitesini koruyacak ve

iyileştirecek,

En uygun arazi kullanımı

Havza Koruma Uygulama Programı

Özel Hüküm Belirleme Çalışması

Koruma ve

Kullanma

Dengesi

III. YASAL ÇERÇEVE

ÖZEL HÜKÜM (TÜRKİYE)

20

Özel hükümler, Bakanlıkça veya Bakanlıkla koordineli olarak Valiliklerce,

Büyükşehir Belediyeleri’ne içme ve kullanma suyu temin edilen havzalarda

Bakanlıkça veya Bakanlığın koordinasyonunda Büyükşehir Belediyesi Su ve

Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlükleri’nce yapılır/yaptırılır.

Özel Hüküm Belirleme Çalışmasının Aşamaları

Mevcut durumun tespiti

Kirletici Kaynaklarının belirlenmesi

Su Kalitesinin Belirlenmesi ve Model Çalışması

Havza Koruma Planı ve Alternatifleri

Koruma Kuşaklarının Belirlenmesi

Coğrafi Bilgi Sistemi Çalışmaları

Özel Hükümlerin Yayımlanma Süreci

Özel Hükümlerin Uygulanması ve Takibi

III. YASAL ÇERÇEVE

ÖZEL HÜKÜM (TÜRKİYE)

21

III. YASAL ÇERÇEVE

ÖZEL HÜKÜM BELİRLEME ÇALIŞMALARI (TÜRKİYE)

Çiğdem Özonat, Kasım 2015 22

Tamamlananlar: Papuçdere ve Kazandere

Devam edenler: Büyük Melen ve Büyükçekmece

Planlananlar: Elmalı

23

Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı

Korunması Hakkında Yönetmelik (2012)

III. YASAL ÇERÇEVE

YERALTI SULARI (TÜRKİYE)

Bu Yönetmeliğin amacı, iyi durumda olan yeraltı sularının mevcut

durumunun korunması, yeraltı sularının kirlenmesinin ve bozulmasının

önlenmesi ve bu suların iyileştirilmesi için gerekli esasları belirlemektir.

AVRUPA BİRLİĞİ

Su Çerçeve Direktifi’ne göre içme suyu kaynakları korunan alan

olarak tanımlanmaktadır.

Direktifin 7. maddesine göre üye ülkeler;

“İçme suyu kaynaklarının kalite açısından bozulmasının

önlenmesi için gerekli koruma tedbirlerini almalı ve bu amaç için

izleme programlarını oluşturmalıdır”

III. YASAL ÇERÇEVE

DÜNYA’DAN ÖRNEKLER

24

ALMANYA

Mevzuat ve Düzenlemeler

Federal Su İdaresi Kanunu

Eyalet Su Kanunları

İçme Suyu Kararnameleri

Alman Gaz ve Su Mühendisleri Birliği

Çalışma Raporları

Yetkili kurum

Eyalet hükümetleri (Su Kontrol Daireleri)

III. YASAL ÇERÇEVE

DÜNYA’DAN ÖRNEKLER

25

BÜTÜNCÜL KORUMA YAKLAŞIMI

2. Aşama: Su çekimi, Arıtım, Depolama, Dağıtım

İçme

suyu

arıtma

tesisi

1. Aşama: Havza koruma

3. Aşama: Evsel tesisat

Rezervuar

III. YASAL ÇERÇEVE

BÜTÜNCÜL KORUMA YAKLAŞIMI

26Kayıp/kaçak azaltımı, gri su)

Rezervuar

Rezervuarı besleyen akarsular

1. koruma bölgesi: Rezervuar + (0 - 100 m)

2. koruma bölgesi: (100 m - 200 m)+ 100 m’lik dere tampon şeridi

3. koruma bölgesi: 200 m - Havza sınırı

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ALANLARI

27

1. koruma

bölgesi

Sadece baraj ve barajla ilgili teknik tesislerin bakım ve

işletilmesine izin verilmektedir.

2. koruma

bölgesi

Atıksu deşarjı, iskan, sanayi alanları, turizm alanları,

konvansiyonel tarım, hayvancılık faaliyetleri… vs

yasaklanmaktadır.

3. koruma

bölgesi

Tehlikeli maddelerin işlenmesi, bertaraf alanları, pestisit

kullanımı, toprağın susuzlaştırılması (yeraltı suyu çekimi) ve

kontrolsüz otlatmaya izin verilmemektedir.

• Kısıtlamalar bir özel mülkiyetin tamamında uygulanıyorsa mülkiyet

sahibine tazminat (kamulaşırma) ödenmektedir.

• Koruma alanları ve koruma esasları Valilik tarafından yayımlanarak

yürürlüğe girmektedir.

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ESASLARI

28

HOLLANDA

Mevzuat ve Düzenlemeler

Su Temini Kanunu

Su Temini Tebliği

Uygulama kodları

Yetkili kurum

Altyapı ve Çevre Bakanlığı

Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü

Su Kurulları

III. YASAL ÇERÇEVE

DÜNYADAN ÖRNEKLER

29

1. koruma bölgesi: Rezervuar + (0 - 50 m)

2. koruma bölgesi: (50 m - 200 m)

3. koruma bölgesi: 200 m - Havza sınırı

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ALANLARI

30

1. ve 2. koruma

bölgesi

Arazi kullanımı, imar, ekonomik faaliyetler, atıksu

deşarjı konusunda sıkı önlemler alınmaktadır.

3. koruma

bölgesi

Başvuru sahibinin yapacağı faaliyetin olumsuz

etkilerini bertaraf ettiğini ispat etmesi (gerekli

tedbirleri alması) halinde muafiyet

sağlanabilmektedir.

• Arazi kamulaştırması yerine teşvikler yoluyla gönüllü işbirliğine

gidilmektedir.

• Koruma alanları ve koruma esasları Valilik tarafından

yayımlanmakta olup; bölgesel mekânsal planlara veya yerel imar

planlarına yansıtılmaktadır.

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ESASLARI

31

FRANSA

• Yasal Düzenlemeler

– Halk Sağlığı Yönetmeliği

• Yetkili kurumlar

– Sağlık Bakanlığı

– Bölgesel Sağlık Kurumları

– Belediyeler

– Yerel Su Komisyonları

III. YASAL ÇERÇEVE

DÜNYADAN ÖRNEKLER

32

1. Yakın Koruma alanı

2. Genişletilmiş koruma alanı

3. Uzak mesafeli koruma alanı

Mesafeye dayalı bir koruma yaklaşımı bulunmamaktadır.

Koruma alanları, her havza özelinde ayrıntılı hidrolojik, çevresel ve

sosyo-ekonomik etütlere dayanılarak belirlenmektedir.

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ALANLARI

33

• Koruma alanları ve koruma esasları yerel kent planlarına

işlenmektedir.

• Koruma alanlarının kamulaştırılması ve eylem programının

oluşturulması gibi hususlarda belediyelere maddi ve teknik destek

verilmektedir.

Yakın koruma

alanı

Hiçbir faaliyete ve yapılaşmaya izin verilmemektedir.

Genişletilmiş

koruma alanı

Suyu kirleterek insani tüketim için kullanılamayacak

hale getirebilecek faaliyetler ve depolar

yasaklanmaktadır.

Uzak mesafeli

koruma alanı

Kazara, kirlenme riskine yol açabilecek ve su

kalitesine zarar verebilecek faaliyetler kontrol altında

tutulmaktadır.

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ESASLARI

34

AMERİKA

• Mevzuat ve Düzenlemeler

– Temiz Su Kanunu

– Güvenli İçme Suyu Kanunu

– EPA İçme Suyu Standardı

– İçme Suyu Kaynakları Koruma Programı

– İçme Suyu Eyalet Döner Sermaye Fonu

• Yetkili Kurum

– EPA (Amerika Çevre Koruma Ajansı)

– Eyalet Çevre Ajansları

– Su Şirketleri

III. YASAL ÇERÇEVE

DÜNYADAN ÖRNEKLER

35

1. Tampon Bölge

2.Kirliliğin Kaynağa Ulaşma

Süresi

3. Modelleme

4. Etkileşimli Yerüstü ve Yeraltı

Suları İçin Entegre Koruma

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ALANI YAKLAŞIMLARI

36

Modelleme

Etkileşimli Yerüstü ve Yeraltı Suları İçin

Entegre Koruma

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ALANI YAKLAŞIMLARI

37

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA YAKLAŞIMI ÖRNEKLERİ (DÜNYA)

38

Konstans Gölü → Almanya, Avusturya ve İşviçre

Havzada herhangi bir koruma kuşağı öngörülmemekte ve yasakçı bir

anlayış yerine halkın da katılımı ile ekolojik üretime ve yeşillendirmeye

ağırlık verilmektedir.

Koruma-kullanma dengesi felsefesinin havzada yerleştiği görülmektedir.

Taihu Gölü → Çin

Biwa Gölü → Japonya

Bu örneklerde, yine kullanım alanlarının kısıtlanması ve yaptırımlar yerine

ağaçlandırma ve ekolojik koruma kuşaklarının oluşturulması ile alıcı ortam

korunmaya çalışılmaktadır.

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ÖRNEKLERİ – YÜZEYSEL SULAR (DÜNYA)

39

Avustralya’da 50 şehire içme-kullanma suyu sağlayan Mundering Weir

Rezervuar Havzası’nda su kalitesinin korunması amacıyla 2008 yılında

alınan tedbirler yasallaştırıldıktan sonra “insanların geçmesinin yasak”

olduğu kıyı kesimlerini ve bazı hassas alanları gösteren haritalar ek

bröşürler/el kitapları şeklinde halka ve ziyaretçilere dağıtılmaya

başlanmıştır. Bu harita üzerinde kullanıma kapalı olan alanlar işaretlenmiş

ve halktan bu yasaklara uymaları konusunda yardımcı olmaları istenmiştir.

Ürdün’de bulunan Mujid Baraj Gölü ile Wala Baraj Göllerinin su

kalitelerinin korunması amacıyla 3 aşamalı koruma alanı oluşturulmuştur.

Avrupa’da Çek Cumhuriyeti ile Almanya arasında sınır bölgesinde

mevcut içme suyu rezervuarlarında da 3 aşamalı koruma zonları

oluşturulmuştur. Koruma kuşakları için minimum yasal kurallar

oluşturulmuş; daha çok yasaklamalar yerine koruyucu önlemler alınmaya

çalışılmıştır

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ÖRNEKLERİ – YÜZEYSEL SULAR (DÜNYA)

40

ABD Massachusetts’te bulunan Wachusett Rezervuar Havzası için 2011 yılında

yeni bir planlamaya gidilmiş ve bu havza özeli için Havza Yönetmeliği

oluşturulmuştur.

Yönetmelikte 3 koruma bandı tanımlanmakta, her bir kuşakta izin verilen faaliyetler

açıklanmaktadır.

Dikkat çeken özellik, koruma kuşakları belli mesafeler olarak değil havza özelindeki

mevcut hassasiyete bağlı olarak belirlenmiştir.

1. Koruma kuşağında insan geçişleri yasaklanmış olup, diğer koruma kuşakları için

izin verilebilen faaliyetler açıklanmıştır.

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ÖRNEKLERİ – YERALTI SULARI (DÜNYA)

41

CounrtyProtection Areas

Catchment AreaWellhead/Spring Inner Protection Zone

Outer Protection Zone

Austria "Inner Protection Zone""Outer Protection Zone", 60

daysPrevention Zone I,

Recharge AreaPrevention Zone I, Monitoring Area

Ireland 1A: 0-10 m 1B: 10-300 m 1C: 300-1000 m

Spain"Immediate Protection

Zone": 24 h"Second Protection Area": 24

h1 year "Remote Protection"

TurkeyI: 50 m (porous) 100 m

(karst)II: 50-250 m (porous) 100-

500 m(karst)III: Recharge Area Catchment Area

Germany

Zone I: 10 m from water well, not less than 20 m in the upstream, at least 30 m in

case of a karst aquifer

Zone II: 50 day travel time but has to be not less than

100 m from wellCatchment area

EnglandZone I: 50 day travel time being not less than 50 m

Zone II: 400 day travel time or 25% of the catchment area

(larger one)

The area needed to support the protected yield from long-term groundwater recharge

USA

Remedial action zone (in order to protect well from unexpected contaminant

release)

Attenuation zone (in order to bring the concentrations of specific contaminants down to desired levels by the time they would reach wellhead)

A well field managmentzone

Australia 500 m 300 m 300 m

III. YASAL ÇERÇEVE

KORUMA ÖRNEKLERİ – YÜZEYSEL SULAR (TÜRKİYE)

42

Türkiye’den Örnekler

Terkos

Sapanca

Ömerli

Melen Sapanca Gölü

Ömerli Gölü

Durusu Terkos Gölü

Melen Havzası

VI. SONUÇ VE ÖNERİLER

Su Havzaları

• Havzada mevcut yerleşimler için özel hüküm şartlarıyla uyumlu koruma imar

planlaması hazırlanması

• Ötrofikasyon riskinin azaltılabilmesi için geri havzalardaki noktasal ve yayılı kirletici

kaynakların daha etkin kontrolü

• Barkodlu tarım ilaç takip sistemiyle tarım faaliyetlerinde pestisit/herbisit kullanımının

önlenmesi

• Havzadaki birleşik sistem gibi çalışan atıksu kanal sistemlerinin ayrık sisteme

dönüştürülmesi

43

VI. SONUÇ VE ÖNERİLER

Su Havzaları

• Köy yerleşimlerine de yapay sulak alanlarla desteklenen AAT yapılması, tekil evler

için daha etkin ve denetimli vidanjör hizmeti sunulması

• Havzadaki tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde iyi tarım ve hayvancılık prensiplerinin

uygulanması ve organik tarımın teşviki

• Havza/kaynağa özel olarak tanımlanmış mutlak koruma alanlarının kamulaştırılması

• Mutlak koruma kuşağının 300 m’den 100 m (50 m çok maksatlı büyük barajlarda)’ye

düşürülmesi

44

VI. SONUÇ VE ÖNERİLER

Baraj Gölleri

• İklim değişikliği etkileri, gelecek dönemlerde Baraj Gölleri’ndeki ötrofikasyon riskini daha

da arttıracağı için özellikle noktasal TP yüklerinin hızlıca azaltımı sağlanmalı.

• Baraj Gölleri’ndeki alg gelişiminin yıl boyu takibinde, uydu verilerinden de yararlanılarak,

daha etkin bir erken uyarı ve müdahale sistematiği oluşturulmalı.

• İçme sularında tat ve koku problemleri hakkında, tüketicileri ve kamuoyunu zamanında

doğru şekilde bilgilendirecek etkin bir iletişim planı oluşturulmalı

45

VI. SONUÇ VE ÖNERİLER

Baraj Gölleri

• Su havzalarının daha iyi korunması ile ilgili duyarlılığı arttırıcı, bilinçlendirici medya

kampanyaları yapılmalı.

• Sivil toplumun havza koruma sürecinde daha etkin katılımını teşvik edici mekanizmalar

geliştirilmeli.

46

47

KAYNAKLAR

Chour, V. 2003. New Approaches to Proposals of Drinking Water Reservoirs Protective Zones: Study on the Protective

Zones of German Water Reservoirs on the Czech Territory, Diffuse Pollution Conference, Dublin 2003.

Hammerl, M., Gattenloehner,U. 2006. Lake Constance, Experience and Lessons Learnt Brief- Lake Basin Management

Initiative.

İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik (28.10.2017)

Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği (28.10.2017)

İSKİ Genel Müdürlüğü İçmesuyu Havzaları Yönetmeliği (2011)

Massachusetts Department of Conservation and Recreation, Division of Water Supply Protection, Office of Watershed

Management, June 2011.

Özonat, Ç. Özel Hüküm Belirleme Çalışmaları ve Dünya Örnekleri, OSİB, 2015.

Ping, Y., Tan Xiao, ZW. 2011. Comparative Environmental Analyses of Paddy Fields in Two Lake Catchment Areas: Lake

Taihu, China and Lake Biwa, Japan, 2011.

Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004)

Toröz, İ., Alp, K., Karpuzcu, E., & Fakıoğlu, M. , İSKİ Su Arıtma Tesislerinde (SAT) Organoleptik Parametrelerde

İyileştirme ve Suyun İçilebilirliğinin Arttırılmasının Araştırılması. 2016, Arıt Çevre Teknolojileri: Istanbul.

Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik (2012)

48