Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
İSTANBUL’DA SU HAVZALARINI KORUMA FAALİYETLERİ
M. Fakıoğlu, M. E. Karpuzcu ve İ. Öztürk
HAVZA PLANLAMA VE YÖNETİMİ SEMPOZYUMU
20-22 ARALIK 2017, BURSA
1
İÇERİK
I. KONUNUN ÖNEMİ, ÇERÇEVESİ VE BOYUTLARI
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
III. YASAL ÇERÇEVE
(1) Türkiye’de Havza Koruma Mevzuatı
(2) Diğer Ülke Örnekleri
V. SONUÇ VE ÖNERİLER
2
I. KONUNUN ÖNEMİ, ÇERÇEVESİ VE BOYUTLARI
Şebeke
Havza
Su (toplama) Havzası Sınırı
(Su Ayrım Çizgisi)
Su Arıtma Tesisi
Depo
3
İstanbul’da içme/kullanma suyunun ~%%99’u
yüzeysel sulardan temin edilmektedir.
Hamsu kalitesi su arıtma teknolojisi ve
maliyetiyle doğrudan ilgilidir.
İstanbul’un su açığı havzalar arası aktarma
yoluyla diğer havzalardan (Melen, Sakarya,
Istranca) karşılanmak zorundadır.
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
Su Havzasında (Sorunlar/Baskılar)
Noktasal Kaynaklar
Yapılaşma (İmar/Havza Koruma Planları)
Köy/beldelerden gelen atıksuların tamamının
arıtılamayışı (Fosseptik/vidanjör deşarjları)
Havzadaki yerleşimlerin atıksu kanal şebeke taşkınları;
TM ve AAT öncesi bypass’lar (Yağışlı hava/Enerji
kesintisi)
Büyükbaş/küçükbaş hayvan çiftlikleri (Gübrelik drenaj
suları)
Endüstriyel deşarjlar (OSB/Tekil End.)
Katı atık sızıntı suyu deşarjları +İlçe Arıtmaları
Büyük kapasiteli kurban kesim yerleri atıksuları
(mezbahalar) 4
Su Havzasında (Sorunlar/Baskılar)
Yayılı Kaynaklar
Tarım alanları: Gübre/ilaç kalıntıları
Fosseptik taşkınları/Vidanjör deşarjları – (Etkin vidanjör
denetimi/hizmeti!)
Atıksu kanal şebekesi taşkınları (Ayrık sistem!)
Atıksu terfi merkezi taşkınları
Biriktirme
AAT
YSA
Baraj
Yağmursuyu /Atıksu ayrımı, gerekirse şebekenin kısmen yenilenmesi (Acil/öncelikli!)
YSA: Yapay sulak alan
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
5
SU HAVZALARI
ÖMERLİ HAVZASI ÖRNEĞİ
6
İSKİ Su Havzalarında Mevcut Durum Analizi
Noktasal Kaynaklar (Arıtma tesisi taşkanı, köy
arıtmaları)
Yayılı Kaynaklar (Tarım ve hayvancılık dışı arazi
kullanımı,tarımsal faaliyetler, hayvancılık
faaliyetleri, atmosferik taşınım,fosseptikler ve
düzensiz atık depolama alanları)
Havza
adı
Kirlilik
yükü
TN
(ton/yıl)
TP
(ton/yıl)TN/TP
Ömerli
Yayılı yük 358,14 24,04 15
Noktasal
yük 85,47 15,60 5
Toplam 443,61 39,64 11
Özel Hüküm (Havza Koruma Planı) Uygulaması
Dere Yan/Ana Kollarında Yapay Sulak Alan Teşkili (Pilot Proje başlatıldı)
Mutlak koruma alanlarındaki yapıların kaldırılması + başkalarınca kullanımının önlenmesi
Kamulaştırma: mutlak koruma alanlarının %92’si İSKİ’nin tasarrufuna geçti (özel mülklerin
~%70’i kamulaştırıldı)
Paşaköy AAT (Çıkışı Havza dışına+sulama amaçlı kullanım, ~50.000 m3/gün))
Ahır
GübrelikÇiftlikler:
Gübrelerin üzeri sundurma ile kapatılabilir.
Suyla temizlik yasaklanmalıdır.
Çevre hendeği + biriktirme havuzu teşkili
Kritik derelerde on-line izleme! Biriktirme
HavuzuÇevre
Hendeği
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
7
İstanbul (İSKİ) Su Havzalarında Önleyici Tedbirler
Dere Yan/Ana Kollarında Yapay Sulak Alan Teşkili
(veya diğer biyolojik arıtma
sistemleri)
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
8
İstanbul (İSKİ) Su Havzalarında Önleyici Tedbirler
YAPAY SULAK ALAN ÖRNEKLERİ
ÖMERLİ - UZUNDERE
9
Uzundere lagünün
olduğu alan yapay
sulak alan
oluşturmak için
uygundur.
Uzundere’de kuru
havada su mevcut
değildir.
Q10=112.77 m3/sn
Q25=139.39 m3/sn
Q100=178.76 m3/sn
Q500=223.45 m3/sn
Qkesit=178.176 m3/sn
YAPAY SULAK ALAN ÖRNEKLERİ
ÖMERLİ - BÜYÜKGÖL
10
Maksimum su seviyesi içerisindeki alan
Büyükgöl Deresi’nde
kuru havada akış
mevcuttur. Dere
güzergahında İski’ye
ait parseller mevcut
olup, yapay sulak alan
oluşturmak için
uygundur.
Q10=92.179 m3/sn
Q25=116.418 m3sn
Q100=155.040 m3/sn
Q500=198.225 m3/sn
Qkesit=155.040 m3/sn
Ötrofikasyon şartları ortadan kaldırılmalıdır!
Algisit uygulaması
Uygun nokta/derinlikten su alma (Kule tipi su alma yapıları)
Ultrasonik kontrol (Su alma yapısı civarında)
Fotosentezi kısıtlama (Yüzücü güneş panelleri ile güneş enerjisi üretimi) Buharlaşma
Alg
Zebra midye
Yapay/mekanik havalandırma (Fe/Mn oluşumunu engellemek üzere)
İklim Değişikliği: Alg Tat/koku (Sıcaklık artışı ile)
Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
11
Atmosferden
CO2 + N + P 𝐺ü𝑛𝑒ş 𝑣𝑒 𝐾𝑙𝑜𝑟𝑜𝑓𝑖𝑙−𝑎
Alg + O2 + ….
Su+Atmosferden
Su
Ölü Alg ↓ → CO2 + H2S + CH4 + NH3 + Mikroorganizma biyokütlesi↑
Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler
Suların mevcut arıtma tesislerinde arıtılamaz hale gelme riski!
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
12
Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
13
Trofik düzey Toplam P
(μg/L)
Toplam N
(μg/L)
Klorofil a
(μg/L)
Seki Disk
Derinliği (m)
Oligotrofik ≤10 ≤350 <3.5 >4
Mezotrofik 10>TP≥30 350>TN≥650 3.5-9.0 4-2
Ötrofik 30>TP≥100 650>TN≥1200 9.1-25.0 1.9-1
Hipertrofik >100 >1200 >25.0 <1
Tablo. Göl, Gölet ve Baraj Göllerinde Trofik Sınıflandırma Sistemi Sınır Değerleri
(Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği)
Baraj/Göllerde Ötrofikasyonu Azaltıcı (Bastırıcı) Önlemler
Tat&koku problemi, TOK/THM
II. SORUNLAR/BASKILAR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
14
Su Kaynaklarının
Korunması ve
Geliştirilmesi
İçme Suyu
Kaynaklarının
Korunması ve
Planlanması
İçme Suyu Kalitesinin
ve Uygun Arıtma
Tipinin Belirlenmesi,
İzlenmesi
Kullanıcıya ulaşan
Suyun Kalitesinin
İzlenmesi ve Kontrolü
• Orman ve Su İşleri
Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde
Kararname
• 2560 sayılı İstanbul Su
ve Kanalizasyon İdaresi
Genel Müdürlüğü Kuruluş
ve Görevleri Hakkında
Kanun
• Su Havzalarının
Korunması ve Yönetim
Planlarının Hazırlanması
Hakkında Yönetmelik
• Yeraltı Sularının
Kirlenmeye ve Bozulmaya
Karşı Korunması
Hakkında Yönetmelik
• Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği
• Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği Havzalarda
Özel Hüküm Belirleme
Çalışmalarına İlişkin
Usul ve Esaslar Tebliği
• İçmesuyu Elde Edilen
veya Elde Edilmesi
Planlanan Yüzeysel
Suların Kalitesine Dair
Yönetmelik
• İnsani Tüketim Amaçlı
Sular Hakkında
Yönetmelik
Orman ve Su İşleri
Bakanlığı
Büyükşehir
Belediyeleri
Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı
Orman ve Su İşleri
Bakanlığı
Orman ve Su İşleri
BakanlığıSağlık Bakanlığı
III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)
15
16
III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)
Güncel Mevzuat (Havza Koruma)
Su Havzalarının Korunması ve Yönetim
Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik
(17.10.2012)
Havza Yönetim Planlarının
Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi
Yönetmeliği (28.10.2017)
İsim değişikliği
OSİB
İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik (28.10.2017)
Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği (28.10.2017)
Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik (2012)
İSKİ Genel Müdürlüğü İçmesuyu Havzaları Yönetmeliği (2011)
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004)
Mutlak Koruma Alanı (0 – 300 m)
Kısa Mesafeli Koruma Alanı (300 m –1000 m)
Orta Mesafeli Koruma Alanı (1000 m – 2000 m)
Uzun Mesafeli Koruma Alanı (2000 m – Havza Sınırı)
Göl Alanı
III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)
İSKİ İÇME SUYU HAVZALARI YÖNETMELİĞİ VE SKKY
17
III. YASAL ÇERÇEVE (TÜRKİYE)
İÇME-KULLANMA SUYU HAVZALARININ KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK
Mutlak Koruma Alanı
İçme-kullanma suyu temin edilmesi amacıyla yapılması planlanan baraj gölü ve
göletler ile su alınması planlanan tabii göllerin çevresinde, maksimum su
seviyesinden itibaren içme-kullanma suyu alma yapısını merkez alan, yarıçapı
300 metre genişliğindeki alanın kara kısmındaki bölümü, içme-kullanma suyunu
kullanan idare tarafından kamulaştırılır (İçme-kullanma Suyu Havzalarının
Korunmasına Dair Yönetmelik, 2017).
Deşarj yasağı
• Atıksuların arıtılsalar dahi içme suyu kaynaklarına doğrudan deşarjının yasak
olması
• Havza dışına iletim konusu
III. YASAL ÇERÇEVE
ÖZEL HÜKÜM (TÜRKİYE)
İçme ve kullanma suyu kaynağı olarak ilan edilen yerüstü ve yer altı sularının,
• içme suyu kalitesinde kalmasını sağlamak,
• havzaya özel koruma-kullanma dengesi oluşturmak
amaçlarıyla oluşturulan hükümlerdir.
«İçme ve kullanma suyu rezervuarları ve benzeri su kaynaklarının korunmasında,
kaynağın ve havzasının özellikleri bilimsel çalışmalar ile değerlendirilerek,
koruma alanlarının tanımı ve koruma esasları ile ilgili olarak her kaynak ve
havzasına ilişkin özel hükümler getirilinceye kadar»;
SKKY 16 ıncı – 20 inci maddelerinde belirlenen genel ilkeler ve koruma
alanları geçerlidir.
19
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği yerine
havzanın fiziki ve teknik özelliklerinin
bilimsel çalışmalar ile değerlendirilmesi
Havza özelinde uygulanabilir, anlaşılabilir
Mevcut bilimsel verilerle su kalitesini koruyacak ve
iyileştirecek,
En uygun arazi kullanımı
Havza Koruma Uygulama Programı
Özel Hüküm Belirleme Çalışması
Koruma ve
Kullanma
Dengesi
III. YASAL ÇERÇEVE
ÖZEL HÜKÜM (TÜRKİYE)
20
Özel hükümler, Bakanlıkça veya Bakanlıkla koordineli olarak Valiliklerce,
Büyükşehir Belediyeleri’ne içme ve kullanma suyu temin edilen havzalarda
Bakanlıkça veya Bakanlığın koordinasyonunda Büyükşehir Belediyesi Su ve
Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlükleri’nce yapılır/yaptırılır.
Özel Hüküm Belirleme Çalışmasının Aşamaları
Mevcut durumun tespiti
Kirletici Kaynaklarının belirlenmesi
Su Kalitesinin Belirlenmesi ve Model Çalışması
Havza Koruma Planı ve Alternatifleri
Koruma Kuşaklarının Belirlenmesi
Coğrafi Bilgi Sistemi Çalışmaları
Özel Hükümlerin Yayımlanma Süreci
Özel Hükümlerin Uygulanması ve Takibi
III. YASAL ÇERÇEVE
ÖZEL HÜKÜM (TÜRKİYE)
21
III. YASAL ÇERÇEVE
ÖZEL HÜKÜM BELİRLEME ÇALIŞMALARI (TÜRKİYE)
Çiğdem Özonat, Kasım 2015 22
Tamamlananlar: Papuçdere ve Kazandere
Devam edenler: Büyük Melen ve Büyükçekmece
Planlananlar: Elmalı
23
Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı
Korunması Hakkında Yönetmelik (2012)
III. YASAL ÇERÇEVE
YERALTI SULARI (TÜRKİYE)
Bu Yönetmeliğin amacı, iyi durumda olan yeraltı sularının mevcut
durumunun korunması, yeraltı sularının kirlenmesinin ve bozulmasının
önlenmesi ve bu suların iyileştirilmesi için gerekli esasları belirlemektir.
AVRUPA BİRLİĞİ
Su Çerçeve Direktifi’ne göre içme suyu kaynakları korunan alan
olarak tanımlanmaktadır.
Direktifin 7. maddesine göre üye ülkeler;
“İçme suyu kaynaklarının kalite açısından bozulmasının
önlenmesi için gerekli koruma tedbirlerini almalı ve bu amaç için
izleme programlarını oluşturmalıdır”
III. YASAL ÇERÇEVE
DÜNYA’DAN ÖRNEKLER
24
ALMANYA
Mevzuat ve Düzenlemeler
Federal Su İdaresi Kanunu
Eyalet Su Kanunları
İçme Suyu Kararnameleri
Alman Gaz ve Su Mühendisleri Birliği
Çalışma Raporları
Yetkili kurum
Eyalet hükümetleri (Su Kontrol Daireleri)
III. YASAL ÇERÇEVE
DÜNYA’DAN ÖRNEKLER
25
BÜTÜNCÜL KORUMA YAKLAŞIMI
2. Aşama: Su çekimi, Arıtım, Depolama, Dağıtım
İçme
suyu
arıtma
tesisi
1. Aşama: Havza koruma
3. Aşama: Evsel tesisat
Rezervuar
III. YASAL ÇERÇEVE
BÜTÜNCÜL KORUMA YAKLAŞIMI
26Kayıp/kaçak azaltımı, gri su)
Rezervuar
Rezervuarı besleyen akarsular
1. koruma bölgesi: Rezervuar + (0 - 100 m)
2. koruma bölgesi: (100 m - 200 m)+ 100 m’lik dere tampon şeridi
3. koruma bölgesi: 200 m - Havza sınırı
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ALANLARI
27
1. koruma
bölgesi
Sadece baraj ve barajla ilgili teknik tesislerin bakım ve
işletilmesine izin verilmektedir.
2. koruma
bölgesi
Atıksu deşarjı, iskan, sanayi alanları, turizm alanları,
konvansiyonel tarım, hayvancılık faaliyetleri… vs
yasaklanmaktadır.
3. koruma
bölgesi
Tehlikeli maddelerin işlenmesi, bertaraf alanları, pestisit
kullanımı, toprağın susuzlaştırılması (yeraltı suyu çekimi) ve
kontrolsüz otlatmaya izin verilmemektedir.
• Kısıtlamalar bir özel mülkiyetin tamamında uygulanıyorsa mülkiyet
sahibine tazminat (kamulaşırma) ödenmektedir.
• Koruma alanları ve koruma esasları Valilik tarafından yayımlanarak
yürürlüğe girmektedir.
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ESASLARI
28
HOLLANDA
Mevzuat ve Düzenlemeler
Su Temini Kanunu
Su Temini Tebliği
Uygulama kodları
Yetkili kurum
Altyapı ve Çevre Bakanlığı
Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü
Su Kurulları
III. YASAL ÇERÇEVE
DÜNYADAN ÖRNEKLER
29
1. koruma bölgesi: Rezervuar + (0 - 50 m)
2. koruma bölgesi: (50 m - 200 m)
3. koruma bölgesi: 200 m - Havza sınırı
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ALANLARI
30
1. ve 2. koruma
bölgesi
Arazi kullanımı, imar, ekonomik faaliyetler, atıksu
deşarjı konusunda sıkı önlemler alınmaktadır.
3. koruma
bölgesi
Başvuru sahibinin yapacağı faaliyetin olumsuz
etkilerini bertaraf ettiğini ispat etmesi (gerekli
tedbirleri alması) halinde muafiyet
sağlanabilmektedir.
• Arazi kamulaştırması yerine teşvikler yoluyla gönüllü işbirliğine
gidilmektedir.
• Koruma alanları ve koruma esasları Valilik tarafından
yayımlanmakta olup; bölgesel mekânsal planlara veya yerel imar
planlarına yansıtılmaktadır.
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ESASLARI
31
FRANSA
• Yasal Düzenlemeler
– Halk Sağlığı Yönetmeliği
• Yetkili kurumlar
– Sağlık Bakanlığı
– Bölgesel Sağlık Kurumları
– Belediyeler
– Yerel Su Komisyonları
III. YASAL ÇERÇEVE
DÜNYADAN ÖRNEKLER
32
1. Yakın Koruma alanı
2. Genişletilmiş koruma alanı
3. Uzak mesafeli koruma alanı
Mesafeye dayalı bir koruma yaklaşımı bulunmamaktadır.
Koruma alanları, her havza özelinde ayrıntılı hidrolojik, çevresel ve
sosyo-ekonomik etütlere dayanılarak belirlenmektedir.
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ALANLARI
33
• Koruma alanları ve koruma esasları yerel kent planlarına
işlenmektedir.
• Koruma alanlarının kamulaştırılması ve eylem programının
oluşturulması gibi hususlarda belediyelere maddi ve teknik destek
verilmektedir.
Yakın koruma
alanı
Hiçbir faaliyete ve yapılaşmaya izin verilmemektedir.
Genişletilmiş
koruma alanı
Suyu kirleterek insani tüketim için kullanılamayacak
hale getirebilecek faaliyetler ve depolar
yasaklanmaktadır.
Uzak mesafeli
koruma alanı
Kazara, kirlenme riskine yol açabilecek ve su
kalitesine zarar verebilecek faaliyetler kontrol altında
tutulmaktadır.
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ESASLARI
34
AMERİKA
• Mevzuat ve Düzenlemeler
– Temiz Su Kanunu
– Güvenli İçme Suyu Kanunu
– EPA İçme Suyu Standardı
– İçme Suyu Kaynakları Koruma Programı
– İçme Suyu Eyalet Döner Sermaye Fonu
• Yetkili Kurum
– EPA (Amerika Çevre Koruma Ajansı)
– Eyalet Çevre Ajansları
– Su Şirketleri
III. YASAL ÇERÇEVE
DÜNYADAN ÖRNEKLER
35
1. Tampon Bölge
2.Kirliliğin Kaynağa Ulaşma
Süresi
3. Modelleme
4. Etkileşimli Yerüstü ve Yeraltı
Suları İçin Entegre Koruma
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ALANI YAKLAŞIMLARI
36
Modelleme
Etkileşimli Yerüstü ve Yeraltı Suları İçin
Entegre Koruma
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ALANI YAKLAŞIMLARI
37
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA YAKLAŞIMI ÖRNEKLERİ (DÜNYA)
38
Konstans Gölü → Almanya, Avusturya ve İşviçre
Havzada herhangi bir koruma kuşağı öngörülmemekte ve yasakçı bir
anlayış yerine halkın da katılımı ile ekolojik üretime ve yeşillendirmeye
ağırlık verilmektedir.
Koruma-kullanma dengesi felsefesinin havzada yerleştiği görülmektedir.
Taihu Gölü → Çin
Biwa Gölü → Japonya
Bu örneklerde, yine kullanım alanlarının kısıtlanması ve yaptırımlar yerine
ağaçlandırma ve ekolojik koruma kuşaklarının oluşturulması ile alıcı ortam
korunmaya çalışılmaktadır.
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ÖRNEKLERİ – YÜZEYSEL SULAR (DÜNYA)
39
Avustralya’da 50 şehire içme-kullanma suyu sağlayan Mundering Weir
Rezervuar Havzası’nda su kalitesinin korunması amacıyla 2008 yılında
alınan tedbirler yasallaştırıldıktan sonra “insanların geçmesinin yasak”
olduğu kıyı kesimlerini ve bazı hassas alanları gösteren haritalar ek
bröşürler/el kitapları şeklinde halka ve ziyaretçilere dağıtılmaya
başlanmıştır. Bu harita üzerinde kullanıma kapalı olan alanlar işaretlenmiş
ve halktan bu yasaklara uymaları konusunda yardımcı olmaları istenmiştir.
Ürdün’de bulunan Mujid Baraj Gölü ile Wala Baraj Göllerinin su
kalitelerinin korunması amacıyla 3 aşamalı koruma alanı oluşturulmuştur.
Avrupa’da Çek Cumhuriyeti ile Almanya arasında sınır bölgesinde
mevcut içme suyu rezervuarlarında da 3 aşamalı koruma zonları
oluşturulmuştur. Koruma kuşakları için minimum yasal kurallar
oluşturulmuş; daha çok yasaklamalar yerine koruyucu önlemler alınmaya
çalışılmıştır
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ÖRNEKLERİ – YÜZEYSEL SULAR (DÜNYA)
40
ABD Massachusetts’te bulunan Wachusett Rezervuar Havzası için 2011 yılında
yeni bir planlamaya gidilmiş ve bu havza özeli için Havza Yönetmeliği
oluşturulmuştur.
Yönetmelikte 3 koruma bandı tanımlanmakta, her bir kuşakta izin verilen faaliyetler
açıklanmaktadır.
Dikkat çeken özellik, koruma kuşakları belli mesafeler olarak değil havza özelindeki
mevcut hassasiyete bağlı olarak belirlenmiştir.
1. Koruma kuşağında insan geçişleri yasaklanmış olup, diğer koruma kuşakları için
izin verilebilen faaliyetler açıklanmıştır.
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ÖRNEKLERİ – YERALTI SULARI (DÜNYA)
41
CounrtyProtection Areas
Catchment AreaWellhead/Spring Inner Protection Zone
Outer Protection Zone
Austria "Inner Protection Zone""Outer Protection Zone", 60
daysPrevention Zone I,
Recharge AreaPrevention Zone I, Monitoring Area
Ireland 1A: 0-10 m 1B: 10-300 m 1C: 300-1000 m
Spain"Immediate Protection
Zone": 24 h"Second Protection Area": 24
h1 year "Remote Protection"
TurkeyI: 50 m (porous) 100 m
(karst)II: 50-250 m (porous) 100-
500 m(karst)III: Recharge Area Catchment Area
Germany
Zone I: 10 m from water well, not less than 20 m in the upstream, at least 30 m in
case of a karst aquifer
Zone II: 50 day travel time but has to be not less than
100 m from wellCatchment area
EnglandZone I: 50 day travel time being not less than 50 m
Zone II: 400 day travel time or 25% of the catchment area
(larger one)
The area needed to support the protected yield from long-term groundwater recharge
USA
Remedial action zone (in order to protect well from unexpected contaminant
release)
Attenuation zone (in order to bring the concentrations of specific contaminants down to desired levels by the time they would reach wellhead)
A well field managmentzone
Australia 500 m 300 m 300 m
III. YASAL ÇERÇEVE
KORUMA ÖRNEKLERİ – YÜZEYSEL SULAR (TÜRKİYE)
42
Türkiye’den Örnekler
Terkos
Sapanca
Ömerli
Melen Sapanca Gölü
Ömerli Gölü
Durusu Terkos Gölü
Melen Havzası
VI. SONUÇ VE ÖNERİLER
Su Havzaları
• Havzada mevcut yerleşimler için özel hüküm şartlarıyla uyumlu koruma imar
planlaması hazırlanması
• Ötrofikasyon riskinin azaltılabilmesi için geri havzalardaki noktasal ve yayılı kirletici
kaynakların daha etkin kontrolü
• Barkodlu tarım ilaç takip sistemiyle tarım faaliyetlerinde pestisit/herbisit kullanımının
önlenmesi
• Havzadaki birleşik sistem gibi çalışan atıksu kanal sistemlerinin ayrık sisteme
dönüştürülmesi
43
VI. SONUÇ VE ÖNERİLER
Su Havzaları
• Köy yerleşimlerine de yapay sulak alanlarla desteklenen AAT yapılması, tekil evler
için daha etkin ve denetimli vidanjör hizmeti sunulması
• Havzadaki tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde iyi tarım ve hayvancılık prensiplerinin
uygulanması ve organik tarımın teşviki
• Havza/kaynağa özel olarak tanımlanmış mutlak koruma alanlarının kamulaştırılması
• Mutlak koruma kuşağının 300 m’den 100 m (50 m çok maksatlı büyük barajlarda)’ye
düşürülmesi
44
VI. SONUÇ VE ÖNERİLER
Baraj Gölleri
• İklim değişikliği etkileri, gelecek dönemlerde Baraj Gölleri’ndeki ötrofikasyon riskini daha
da arttıracağı için özellikle noktasal TP yüklerinin hızlıca azaltımı sağlanmalı.
• Baraj Gölleri’ndeki alg gelişiminin yıl boyu takibinde, uydu verilerinden de yararlanılarak,
daha etkin bir erken uyarı ve müdahale sistematiği oluşturulmalı.
• İçme sularında tat ve koku problemleri hakkında, tüketicileri ve kamuoyunu zamanında
doğru şekilde bilgilendirecek etkin bir iletişim planı oluşturulmalı
45
VI. SONUÇ VE ÖNERİLER
Baraj Gölleri
• Su havzalarının daha iyi korunması ile ilgili duyarlılığı arttırıcı, bilinçlendirici medya
kampanyaları yapılmalı.
• Sivil toplumun havza koruma sürecinde daha etkin katılımını teşvik edici mekanizmalar
geliştirilmeli.
46
47
KAYNAKLAR
Chour, V. 2003. New Approaches to Proposals of Drinking Water Reservoirs Protective Zones: Study on the Protective
Zones of German Water Reservoirs on the Czech Territory, Diffuse Pollution Conference, Dublin 2003.
Hammerl, M., Gattenloehner,U. 2006. Lake Constance, Experience and Lessons Learnt Brief- Lake Basin Management
Initiative.
İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik (28.10.2017)
Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği (28.10.2017)
İSKİ Genel Müdürlüğü İçmesuyu Havzaları Yönetmeliği (2011)
Massachusetts Department of Conservation and Recreation, Division of Water Supply Protection, Office of Watershed
Management, June 2011.
Özonat, Ç. Özel Hüküm Belirleme Çalışmaları ve Dünya Örnekleri, OSİB, 2015.
Ping, Y., Tan Xiao, ZW. 2011. Comparative Environmental Analyses of Paddy Fields in Two Lake Catchment Areas: Lake
Taihu, China and Lake Biwa, Japan, 2011.
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004)
Toröz, İ., Alp, K., Karpuzcu, E., & Fakıoğlu, M. , İSKİ Su Arıtma Tesislerinde (SAT) Organoleptik Parametrelerde
İyileştirme ve Suyun İçilebilirliğinin Arttırılmasının Araştırılması. 2016, Arıt Çevre Teknolojileri: Istanbul.
Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik (2012)
48