Finansal Risk Yönetiminde Türev Ürünler

Finansal Risk Yönetiminde Türev Ürünler

FİNANSAL RİSK

Risk temel olarak yatırılan paranın

kaybedilme tehlikesidir.

Temel olarak ileride olacak olayların

belirsizliğinden kaynaklanmaktadır.

Risk vs. Belirsizlik 

FİNANSAL RİSK

Bir finansal aracın riski Bütün mali araçları etkileyen faktörlerden

kaynaklanan risk

Bir mali aracın kendisine has özelliklerden

kaynaklanan riskler

Ana paranın geri ödenmeme riski, faiz riski,

döviz riski v.b  

FİNANSAL RİSK

Risk - Getiri

Bir yatırımın riski ne kadar yüksekse, o

yatırım için vaadedilen getiri de o

kadar yüksek olacaktır.  

İŞLER KÖTÜYE GİTTİĞİNDE (!)

Piyasa düzelecek, BİLİYORUM olacak

Piyasa düzelecek, SANIRIM yakında

Piyasa düzelecek, UMUT EDERİM ki

Piyasa düzelmeli, ALLAHIM YARDIM ET

RİSK YÖNETİMİ

Finansal risklerin gerçekleşmesini kontrol

etmek güç (Örneğin USD/TL kuru)

Kontrol edilemeyen bu risklerin gerçekleşmesi

durumunda, bunun olumsuz etkileri

sınırlanabilir ve hatta sıfıra indirilebilir

RİSK YÖNETİMİ

Sahip olunan riski azaltmak için herhangi finansal ürün satın almak (Sigorta gibi)

Risklerin tamamen ortadan kaldırılması tercih edilmeyebilir, bu durumda ne kadar risk almak gerektiği belirlenir

Belirlenen ihtiyaca göre riske maruz değer üzerinden maliyetler de dikkate alınarak riskten korunmaya (hedge) çalışılır

TÜREV ARAÇLAR

Yeni Sermaye Piyasası Kanunu

Türev araçlar:

1) Menkul kıymetleri satın alma veya

satma veya birbirleri ile değiştirme

hakkı veren türev araçları,

TÜREV ARAÇLAR 2) Değeri, bir menkul kıymet fiyatına veya getirisine;

bir döviz fiyatına veya fiyat değişikliğine;

faiz oranına veya orandaki değişikliğe;

kıymetli maden fiyatına veya fiyat değişikliğine;

bir mal fiyatına veya fiyat değişikliğine;

istatistiklere veya bunlardaki değişikliğe;

bağlı olan araçlar

TÜREV ARAÇLAR

2) Değeri, kredi riski transferi sağlayan, enerji fiyatları ve iklim

değişkenleri gibi ölçüm değerleri olan ve bu sayılanlardan

oluşturulan bir endeks seviyesine veya seviyedeki değişikliğe

bağlı olan türev araçlar,

Bu araçların türevlerini ve sayılan dayanak varlıkları

birbirleri ile değiştirme hakkı veren türevler,

TÜREV ARAÇLAR

3) Döviz ve kıymetli madenler ile Kurulca

belirlenecek diğer varlıklar üzerine yapılacak

kaldıraçlı işlemleri,

BELLİ BAŞLI TÜREV ARAÇLAR

Forward

Futures

Options

Swaps

FORWARD & FUTURES

Tanım olarak forward ve futures işlemleri birbirlerine

çok yakın

“Belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar

ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi,

sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve

dövizi alma veya satma yükümlülüğü veren

sözleşme”

FORWARD & FUTURES

İddia – Bahis

3 ay sonra, 10.000 varil, brent ham petrol, 65

USD

İşlemin başlangıcında ödeme yoktur

Fiyat değişimlerinden olumsuz etkilenen

bahisçilerin caymalarını engellemek amacıyla,

bahse girildiği an bir teminat alınır (Margining).

Mala Dayalı Vadeli İşlemler İlk olarak nerede başladığı belli değil. Önceleri forward işlemleri ile başlamış. Futures işlemleri ise tahıl depolayan tüccarların fiyat

riskini azaltmak amacıyla ABD’de Chicago Board of Trade’in (CBOT) kurulmasıyla (1848) yapılmaya başlanmıştır.

VADELİ İŞLEMLERİN BAŞLANGICI

Neden tarımsal mallar ? Fiyat değişkenliği yüksek: hava koşulları üretim

planlaması olmaması Risk : fiyatlarda oynaklık çok yüksek, tarım

üreticileri yüksek risk ile karşı karşıya, önceden fiyatı bilmek ve riskini devretmek istiyor

Eğer bir kişi bu riski üstlenip şimdiden geleceğe yönelik olarak belli bir fiyattan belirli miktarda malı almayı kabul ederse risk transferi gerçekleşmiş olur

VADELİ İŞLEMLERİN BAŞLANGICI

Finansal Araçlara Dayalı Vadeli İşlemler Mala dayalı işlemlere göre oldukça yeni (1970’ler)

Neden? Deregulasyon Globalizasyon Volatilitenin artması Kurumsallaşmanın başlaması sonucu risk transferi

ihtiyacının ortaya çıkması Teknolojinin ilerlemesi

VADELİ İŞLEMLERİN BAŞLANGICI

Örnekler: 70’li yıllarda faiz oranlarındaki değişkenlik bonoda

futures kontratlarının çıkmasına yol açıyor. Döviz piyasalarında futures 1972’de sabit kur

sisteminin çökmesiyle başlamış

VADELİ İŞLEMLERİN BAŞLANGICI

Riske Karşı KorunmaSpot piyasada ortaya çıkan risklerin hedge edilmesi, gelecekteki fiyat değişimlerine karşı bugünden alış veya satış yapılması sonucu tarafların fiyat dalgalanmalarına karşı korunmalarını sağlar

VADELİ İŞLEMLERİN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR -1

Gelecek hakkında beklentileri ortaya koyar

Vadeli piyasalar üreticilere, ithalatçılara, ihracatçılara, portföy yöneticilerine, bankacılara ve yatırımcılara ileri bir tarihteki fiyatların seyri hakkında fikir vererek stok ve risk yönetimi politikalarında yol gösterici olurlar.

Reel ve finansal kesim rasyonel planlar yapabilir.

VADELİ İŞLEMLERİN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR -2

Kaldıraç (Leverage Etkisi) Vadeli piyasalardaki yatırımcılar, spot piyasalara göre daha düşük miktarlarda sermaye ile işlem yapabilme şansına sahiptirler. Spot piyasalarda işlem tutarının tamamı tahsil edilirken, vadeli piyasalarda marjin denilen ve düşük olan teminat tutarı ile işlem yapılabilir.

Vadeli piyasada işlem yapan yatırımcı, spot piyasada işlem yapmak için kullanacağı sermayeyi alternatif piyasalarda değerlendirebilir.

VADELİ İŞLEMLERİN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR -3

Mallar (Tarımsal ürünler, enerji ürünleri, metaller)

Hisse senetleri Endeksler (Finansal endeksler, ekonomik

endeksler) Faiz oranları Döviz

VADELİ İŞLEMLERE KONU OLABİLECEK ARAÇLAR

FORWARD & FUTURES FARKLARI - 1

Forward’ta işleme konu olan kıymetin türü ve miktarı taraflar arasında serbestçe belirlenir.

Futures için standart sözleşmeler var Futures kontratlarının alım satımında organize

piyasalarda belirlenmiş kurallar dahilinde teminatlar yatırılır. Forward işlemler karşılıklı güven esasına dayalı olarak yapılır.

Forward işlemlerde karşılıklı iki taraf vardır. Futures işlemlerinde arada borsa ve takas merkezi var.

FORWARD & FUTURES FARKLARI - 2

Futures işlemleri borsa garantisi altında - Borsa alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı konumundadır- Taraflar birbirlerine karşı değil Borsaya karşı sorumlu olduklarından, birbirlerinin kredi riski önemsiz

Forward işlemlerinde sözleşmenin gereği yerine

getirilmezse zararı tazmin edecek bir mekanizma yoktur

- Genel hükümler yoluyla tazmin edilmeye çalışılır- Tarafların karşılıklı kredibilitesi önemli

FORWARD & FUTURES FARKLARI - 3

Futures sözleşmelerinde Takas Merkezi ile pozisyon

sahibi taraflar arasında sözleşmenin vadesi dolmadan

para transferi gerçekleştirilebilir.

Forward işlemlerinde, işlemin yapıldığı tarihten, malın

el değiştireceği tarihe kadar taraflar arasında para

transferi olmaz.

FORWARD & FUTURES FARKLARI - 4

Forward işlemler genellikle büyük kurumsal

yatırımcılar arasında yapılır. Borsa kanalı ile

bireysel yatırımcıların future işlemler yapmaları

mümkündür.

FORWARD & FUTURES FARKLARI - 5

Futures işlemlerinde vadeden önce ters işlem

yapılarak pozisyonların kapatılması mümkün. %

0,3 fiziki teslim

Forward pozisyonların vadesinden önce

kapatılması zordur % 99 fiziki teslim

FORWARD & FUTURES FARKLARI - 6

Fiyatlar forwardda pazarlıkla, future işlemlerinde

borsada oluşan arz ve talebe göre belirlenir.

Future işlemlerindeki standardizasyon esnekliği

azaltıyor ancak hızı ve likiditeyi artırıyor.

Ayrıca, işlem maliyetlerini düşürür.

Future ve opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü organize piyasalardır.

Borsada işlem görme için belirli bir standardizasyon şart.

VADELİ İŞLEM PİYASALARI

İlgili spot piyasada fiyat kontrollerinin olmaması gerekir.

Vadeli işlemler – devlet müdahalesi Spot piyasalar rekabete dayalı olmalı

Fiyatı belirleme gücüne sahip olunmamalı Spot piyasaya talep olmalı, derinliği olmalı Volatilite makul düzeyde olmalı

VADELİ İŞLEM PİYASALARININ KURULMASI İÇİN GEREKLİ

ŞARTLAR

Bir kontratın işlem görebilmesi bir uzun bir de kısa pozisyon olması gerekmektedir. Bir kişi bir future kontrat sattığında diğeri de bunu satın aldığında 1 kontratlık işlem hacmi ve 2 açık pozisyon oluşur.

- Uzun Pozisyon

- Kısa Pozisyon

VADELİ İŞLEM PİYASALARINDA POZİSYON ALMAK

Uzun pozisyon sahibi → Vadeli işlem sözleşmesi satın alan taraf

Sözleşmenin vadesi geldiğinde; sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın almakla yükümlüdür (ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla).

UZUN POZİSYON

Kısa pozisyon sahibi → Vadeli işlem sözleşmesi satan taraf

Sözleşmenin vadesi geldiğinde; sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktardan satmakla yükümlüdür (ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla).

KISA POZİSYON

Uzun veya kısa pozisyon sahibi olan, taraflar pozisyonunu kapatmak isterse;

- Kısa pozisyon sahibi ise alış işlemi yaparak

- Uzun pozisyon sahibi ise sahibi ise satış işlemi yaparak

pozisyonunu kapatır.

POZİSYON KAPATMAK

Korunma amaçlı işlem yapanlar (Hedger) Spekülatörler Fark işlemleri yapanlar (Arbitrajör)

VADELİ İŞLEM PİYASALARINDA İŞLEM AMAÇLARI

Genellikle gelecekte (ürünü, dövizi vb.) fiziki olarak almak veya satmak isteyen ya da spot piyasada pozisyonu olan ancak fiyat riskinden kendilerini korumayı isteyenler

Bu nedenle koruma amaçlı işlem yapan yatırımcılar, ürünün gelecekteki fiyatını sabitlemek amacıyla vadeli işlem piyasalarında pozisyon alırlar

KORUNMA AMAÇLI İŞLEMLER

Fiyat hareketlerinden kazanç sağlamak amacıyla risk alan yatırımcılardır.

Spekülatörler korunma amacıyla vadeli işlem piyasalarında işlem yapanların kaçınmak istedikleri riski üstlenerek kazanç sağlamayı amaçlarlar.

Spekülatörler, genel olarak tüm piyasaların vazgeçilmez grubu olup, piyasaların likit olmasını sağlarlar.

SPEKÜLATÖRLER

Bu tür yatırımcılar, aynı ya da benzer vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü borsalar arasındaki fiyat farklarından veya ürünün spot piyasa ile vadeli piyasalardaki fiyat farklılıklarından faydalanarak kar etmeyi amaçlarlar.

Aynı anda bir piyasa alım, diğer piyasada da satım yaptıkları için arbitrajörler açık pozisyon taşımazlar ve bunun sonucu olarak herhangi bir riskleri de yoktur.

FARK İŞLEMLERİ (ARBİTRAJÖRLER)

Güvenlik mekanizması Kontrat alımı ya da satımı yapılmadan önce

sözkonusu kişi veya kurum çalıştığı aracı kuruma bir teminat yatırır. Bu teminat vadeli işlem yapacak kişilerin yükümlülüklerini yerine getirmeleri için bir finansal önlemdir.

Başlangıç Teminatı (Initial Margin) Sürdürme Teminatı (Maintenance Margin)

MARJİNLER (TEMİNATLAR)

Başlangıç teminatı, pozisyon açılırken, yatırılması zorunlu olan tutardır.

Genellikle kontrat için öngörülen azami günlük fiyat hareket limitine yakın olmaktadır. Pozisyonun kapatılması ve tüm yükümlülüklerin karşılanması koşuluyla bu teminat geri ödenmektedir. Genellikle birçok kontrat için başlangıç teminatı kontratın değerinin %5’i veya daha azı kadardır.

Teminat türleri değişebilir. (Nakit, devlet tahvili vb.)

BAŞLANGIÇ TEMİNATI

Piyasadaki günlük fiyat hareketleri karşısında güncelleştirilen teminat tutarlarının koruması gereken alt düzeydir.

Genellikle başlangıç teminatının % 75’i kadardır.

SÜRDÜRME TEMİNATI

Teminat hesapları, her gün uzlaşma fiyatına

göre güncelleştirilir.

Başlangıç teminatının sürdürme teminatına veya

daha altına düşmesi durumunda teminat

tamamlama çağrısı yapılarak teminatın başlangıç

teminatı seviyesine tamamlanması talep edilir.

TEMİNAT TAMAMLAMA ÇAĞRISI

(MARGIN CALL)

TEMİNAT TAMAMLAMA ÇAĞRISI

(MARGIN CALL)

Başlangıç T.

Sürdürme T.

2000 $

1500 $

t

Teminat tamamlama çağrısı bölgesi

Takas merkezi, alıcı karşısında satıcı, satıcı karşısında alıcı konuma geçerek piyasa katılımcılarının hak ve yükümlülüklerini teminat altına alır.

İşlem teminatları ve günlük kar zarar, takas üyeleri aracılığı ile ilgili hesaplara aktarılır.

Borsa bünyesinde ya da dışında kurulabilir

TAKAS MERKEZİ

Takas üyeleri, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine ilişkin işlemleri yerine getirmeyi, teyit etmeyi ve sona erdirmeyi taahhüt ederler

Normal borsa üyelerine göre daha ağır şartlar, mali açıdan daha güçlü, daha güvenilir kuruluşlar

Takas üyesi olmayan üyeler, işlemlerini bir takas üyesi üzerinden gerçekleştirmek zorundadırlar

TAKAS ÜYELERİ

Sözleşmeye konu araç: Sözleşmeye dayanak teşkil eden ekonomik ve finansal gösterge, sermaye piyasası aracı, mal, kıymetli maden veya döviz,

Sözleşmenin türü: Alım satımı yapılabilecek vadeli işlem veya opsiyon sözleşmeleri,

Sözleşmenin büyüklüğü: Sözleşmeye konu olan aracın miktarı,

SÖZLEŞME SPESİFİKASYONLARI -1

Fiyat adımı: Sözleşme fiyatında bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat hareketi,

Sözleşmenin vadesi: Sözleşmeye konu aracın nakdi uzlaşmasının veya fiziksel teslimatının yapılacağı zaman,

Uzlaşma şekli: Sözleşme vadesinde fiziksel teslimat veya nakdi uzlaşma yoluyla mı yapılacağı,

SÖZLEŞME SPESİFİKASYONLARI -2

Uzlaşma fiyatının belirlenme şekli: Teminatların güncelleştirilmesinde ve nakdi uzlaşmada kullanılacak fiyatın belirlenme şekli,

Son işlem günü: Teslim gününden önce işlem yapılabilen son işgünü,

Günlük fiyat hareket limitleri: Sözleşmeye konu teşkil eden aracın spot piyasasındaki alt ve üst fiyat limitleri dikkate alınarak uygulanacak alt ve üst fiyat hareket limitleri,

SÖZLEŞME SPESİFİKASYONLARI -3

Future petrol sözleşmesi 1 sözleşme 10.000 varil petrol Kontrat vadeleri

şubat – mayıs – ağustos – kasım

Beklenti fiyatların artacağı → uzun pozisyon Beklenti fiyatların düşeceği → kısa pozisyon Fark (spread işlemleri)

ÖRNEKLER

Vade sonu yaklaştıkça kontrat fiyatı ve spot piyasadaki fiyat birbirine yaklaşır, neden?

Bir nakliye firması gelecek yıl boyunca hizmet vereceği bir şirkete fiyat vermek üzere çalışmaktadır. Vereceği hizmet için yapacağı planlamada mazot fiyatlarının gelecek yıl ne olacağı belirsizdir.

Bu durumda nakliye firması fiyatlandırma yapabilmek için mazot fiyatlarını gelecek bir yıl için sabitlemeyi hedeflemektedir.

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -1

Gelecek bir yıl boyunca nakliye firmamızın 100.000 varil mazota ihtiyacı olduğunu varsayalım.

100.000 varillik petrol kontratı alabilir ya da spottan alıp depolar veya depolatır.

Parasını bugünden bağlayıp mazotu alırsa;- faiz gelirinden mahrum olur- depolama maliyeti ortaya çıkar

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -2

1 varil petrol o an için spotta 63 USD.Mazotu şimdiden alırsa 63 USD x 100.000 varil = $ 6.300.000 ödemesi gerekir.- Yıllık faizin % 6 olduğu varsayımı ile;

6.300.000 x 0,06 = 378.000 $ faiz geliri kaybı

Yani her bir varil petrol için 378.000$/100.000 = 3,78 $ faiz kaybı

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -3

1 varil petrol için depolama maliyetinin 50 cent olduğunu varsayalım;→ 1 varil petrolü şimdiden almakla kaybedilen

= faiz kaybı + depolama maliyeti 3,78 $ + 0,50 $

Bu maliyetin spot fiyatla toplamı future fiyatı oluşturuyor.

63 + 3,78 + 0,50 = 67,28 cent

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -3

Az önceki örnek “Cost of Carry” yaklaşımı

F = S + C – Y

F = Future fiyatıS = Spot fiyatıC = Taşıma maliyeti (faiz +stok) Y = Convenience yield

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -4

S = 63 USD Faiz haddi = % 6 F = 75 USD Y = 0Depolama maliyeti = 0,50 USD/varil

Para kazanma olanağı var mı?- 1 adet future sözleşme satılır. Bir yıl sonra 1 varil

petrol için 75 USD alınması garanti - Borçlanılıp spot piyasadan petrol alınır

63 $ x 0,06 = 3,78 $ faiz + 0,50 $ depolama maliyeti = 67,28 işlemin toplam maliyeti

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -5

Bu durumda 75 – 67,28 = 7,72 $ kar imkanı mevcuttur.

Piyasa toplu olarak bu kar imkanını değerlendirme yönünde hareket ettiği takdirde aradaki fark kapanır, future fiyatı düşer.Varsayımlar:

Piyasa mükemmel işliyor. İşlem maliyetleri yok.

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -6

Cost of Carry’ye alternatif bir model:

Expectations Model : Futures fiyatları piyasa katılımcılarının kontrat vadesi sonunda sözkonusu malın spot fiyatının ne olacağı hakkındaki beklentilerini gösterir.

FUTURES SÖZLEŞMELERDE FİYATLAMA -7

Opsiyon belirli vadede ya da belirli bir vadeye kadar belirli bir malı belirli bir fiyattan alma veya satma hakkı (zorunluluğu değil) veren bir sözleşmedir.

OPSİYON SÖZLEŞMELERİ

Alım Opsiyonu (Call Option):Alıcısına gelecekte belirli bir periyotta belirli bir miktarda malı önceden belirlenen bir fiyattan alma hakkı verir

Satım Opsiyonu (Put Option)Alıcısına gelecekte belirli bir periyotta belirli bir miktarda malı önceden belirlenen bir fiyattan satma hakkı verir.

OPSİYON SÖZLEŞMELERİ

Opsiyonlar da finansal varlıklar, mallar, hisse senetleri, hisse senedi endeksleri ve faizler üzerine olabilmektedir.

Opsiyon alınabilmesi için opsiyonu satan bir kişinin (option writer) olması gerekmektedir

OPSİYON SÖZLEŞMELERİ

Alım opsiyonunda uzun pozisyon sahibi, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın almak ya da nakdi uzlaşmada bulunmak hakkına sahiptir

Satım opsiyonunda uzun pozisyon sahibi, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmada bulunmak hakkına sahiptir

UZUN POZİSYON (Hak Sahibi)

Alım opsiyonunda kısa pozisyon sahibi, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirlenen miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla yükümlüdür

Satım opsiyonunda kısa pozisyon sahibi, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktardan satın almak ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla yükümlüdür

KISA POZİSYON (Yükümlü)

- Avrupa tipi (belirli bir vadede)Bazı borsalardaki döviz opsiyonları

endeks ve faiz opsiyonlarının çoğunluğu

- Amerikan tipi (belirli bir vadeye kadar)Hisse senedi opsiyonların çoğunluğu

OPSİYON TİPLERİ

Özetle opsiyon satın alan kişinin, isterse vadesi geldiğinde önceden belirlenen fiyattan söz konusu malı satın almama hakkı vardır

Opsiyon satın alan kişi bu özgürlüğün karşısında kendisine opsiyon satan kişiye belirli bir prim öder (option premium)

Kullanım Fiyatı (exercise price): Sözleşmeye konu olan varlığın alım veya satım hakkının kullanılabileceği fiyatı ifade eder

OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ –1

Opsiyon alan yatırımcı alım ya da satım hakkına

kazançlı ise kullanacak, kazançlı değil ise

kullanmayacaktır

Opsiyon satan taraf ise yükümlülük altındadır.

Opsiyon alanın hakkını kullanmak istemesi

halinde satan taraf yükümlülüğü yerine getirmek

zorundadır.

OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ –2

Opsiyon satın alanın riski ödediği primle

sınırlı iken, satan tarafın yükümlülüğü sınırsız.

Bu açıdan opsiyon satın almak futures işlem

yapmaktan daha az risklidir.

OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ –3

İçsel Değer (Intrinstic Value)

Zaman Değeri

Volatilite

Faiz Oranı Farklılıkları

OPSİYON PRİMİNİN BELİRLEYİCİSİ OLAN UNSURLAR

Kullanım fiyatı ile spot fiyat arasındaki farktır.

Opsiyonun herhangi bir an kullanılması

halinde sağlayacağı değeri gösterir.

- In the money (paralı)

- At the money (parada)

- Out of the money (parasız)

İÇSEL DEĞER -1

Alım Opsiyonları

- Spot fiyat kullanım fiyatından yüksekse;

“in the money”

- Spot fiyat kullanım fiyatından düşükse;

“out of the money”

- Spot fiyat ve kullanım fiyatı eşitse

“at the money”

İÇSEL DEĞER - 2

Satım Opsiyonları

- Spot fiyat kullanım fiyatından yüksekse;

“out of the money”

- Spot fiyat kullanım fiyatından düşükse;

“in the money”

- Spot fiyat ve kullanım fiyatı eşitse

“at the money”

İÇSEL DEĞER - 3

Opsiyonun içsel değeri sıfır olsa da opsiyonun

her zaman bir zaman değeri vardır. Vadeye

kadar olan süre ne kadar uzunsa opsiyon primi

de o kadar yüksek olur.

Çünkü opsiyonun zaman içerisinde “in the

money” olma şansı vardır. Vade yaklaştıkça

zaman değeri düşer.

ZAMAN DEĞERİ

Opsiyona konu olan aracın fiyatlarındaki volatilite

çok yüksekte opsiyon primi de yüksek olur.

Tarihsel volatilite: Geçmiş zaman içindeki fiyat

hareketliliği

Zımni volalitile: Mevcut opsiyon primleri dikkate

alınarak piyasanın ilgili araca karşı yaklaşımının

tahmini

VOLATİLİTE

Opsiyon primi peşin olarak ödendiğinden bu

paranın başka bir alanda kullanılması mümkün

olamaz.

Faiz oranları değiştiğinde opsiyon primleri

bundan etkilenir

FAİZ ORANLARI FARKLILIKLARI

Alım Opsiyonu

Kazanç = Max [(P-E),0] – Opsiyon Primi

Satım Opsiyonu

Kazanç = Max [(E-P),0] – Opsiyon Primi

E = Kullanım fiyatı

P = Vade sonu spot fiyat

OPSİYON SÖZLEŞMELERİNDE

KAZANÇ HESABI

Alım Opsiyonları

- Alıcı

- Yazıcı

Satım Opsiyonları

- Alıcı

- Yazıcı

KAR - ZARAR PROFİLLERİ

Black - Scholes Opsiyon Fiyatlama Modeli

Call primi fonksiyonu

C (P, E, T, r, Q)

C = Call primi

P = Hisse senedi fiyatı

E = Kullanım fiyatı

T = Vade

r = risksiz faiz oranı

Q= Volatilite - Risk

OPSİYON FİYATLAMASI