Co to są zapożyczenia?

Projekt edukacyjny z j. angielskiego pt.„Ale mam newsa- o zapożyczeniach z j. angielskiego”

Zapożyczenia to obce w strukturze danego języka wyrazy, zwroty, formy fleksyjne, czy związki frazeologiczne. Najprościej mówiąc jest to zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego. Zacierają one pierwotne zależności między językami.

Co to są zapożyczenia?

Klasyfikacja zapożyczeń jest oparta na różnych kryteriach: przedmiotu zapożyczenia, pochodzenia, stopnia przyswojenia, drogi dostania się do języka i funkcji. Wyróżnia się także specjalną grupę: internacjonalizmy.

Klasyfikacja

Bierze pod uwagę co zostało zapożyczone z języka obcego.

Kryterium przedmiotu zapożyczenia

Przedmiot zapożyczenia dzielimy na:

-Zapożyczenia właściwe-Strukturalne – „kalki” podział na : 1. Słowotwórcze 2. Frazeologiczne-Semantyczne (znaczeniowe)-Zapożyczenia sztuczne-Zapożyczenia fonetyczne-Zapożyczenia gramatyczne

Podział przedmiotu zapożyczenia

Zapożyczone zostają słowa wraz ze swoimi znaczeniami z języka żywego. W przeciwieństwie do zapożyczeń sztucznych, które pochodzą z języka martwego, np. starożytnej greki, łaciny. Najczęściej pierwotne formy ulegają spolszczeniu np.

-mecz – ang. match – przejęcie słowa i znaczenia (starcie sportowe), spolszczenie pisowni.

-burmistrz – niem. Burgmeister – przejęcie słowa i znaczenia (przewodniczący miasta), spolszczenie pisowni.

Zapożyczenia właściwe

Wierne odwzorowania obcych konstrukcji językowych, tłumaczenia ich na język polski.

Wyróżniamy dwa typy kalek:-Słowotwórcze- Odwzorowania pojedynczych

obcych słów. Np.  zaimek od łac. pronomen-Frazeologiczne- Odwzorowania obcych

zwrotów. Np. wziąć się za coś

Strukturalne – „kalki”

Do istniejącej już w systemie leksykalnym konstrukcji zapożyczane jest nowe znaczenie. Zwane są także pożyczkami ukrytymi.

Przykład:-  wyraz mysz oznaczał tylko gatunek

zwierzęcia, a pod wpływem angielskiego Mouse zaczął oznaczać także „mysz komputerową”;

Semantyczne (znaczeniowe)

Tworzone z obcych cząstek składowych. Dzielimy je na:

- Grupa, w której cząstki pochodzą z jednego języka. Np. telefon – gr. tele-daleko i gr.phone czyli dźwięk;

- Hybrydy – grupa, w której cząstki pochodzą z różnych języków. Np. telewizja – gr. tele i łac. visio (widzenie).

Zapożyczenia sztuczne

Przejmowanie fonetyki obcych języków.

Przykłady:

pol. wiesiele pod wpływem języka czeskiego przybrało postać wesele.

Zapożyczenia fonetyczne

Słabiej są zbadane

wpływy gramatyki jednego języka na drugi, choć wiele wskazuje na to, że i one odgrywają znaczącą rolę.

Zapożyczenia gramatyczne

Mówi o tym skąd pochodzą pożyczki. Ten podział mówi o kontaktach z innymi językami.

Przykłady:- anglicyzm – język angielski,- bohemizm – język czeski, - galicyzm – język francuski,- germanizm – język niemiecki,- rutenizm – języki ruskie, języki

wschodniosłowiańskie (np. język białoruski, język ukraiński),

Kryterium pochodzenia

Mówi o tym, w jak dużym stopniu słownictwo obce zadomowiło się w naszym systemie leksykalnym.

Dzielimy je na:- Cytaty- Wyrazy częściowo przyswojone- Wyrazy całkowicie przyswojone

Kryterium stopnia przyswojenia

Wyrazy i zwroty przeniesione z innego języka w niezmienionej postaci graficznej i fonetycznej. Przykłady: fr. à propos, à la carte; ang. bye bye; wł. allegro; łac. Incognito.

Cytaty

Odczuwane jako obce ze względu np. na wymowę, pisownię, nieodmienność, ale mocno tkwiące w naszym systemie leksykalnym. Przykłady: sinus (wymowa), apartheid (pisownia), dżudo (brak odmiany).

Wyrazy częściowo przyswojone

Odczuwane jako rodzime ze względu na spolszczoną formę i odmienność. Są to np. burmistrz, brokuły, chleb, cegła, fontanna, szkoła itd.

Wyrazy całkowicie przyswojone

Określa rodzaj drogi jaką zapożyczenia dostały się do naszego języka. Dzielimy je na:

- Zapożyczenia pośrednie- Dostały się z jakiegoś języka poprzez inny. Przykład:

łac. castellum → czes. kostel → do pol. kościół- Zapożyczenia bezpośrednie- Dostały się

do naszego języka bez pośrednika. Przykład: niem. Bürgermeister → pol. burmistrz

Kryterium drogi dostania się do języka

Specjalna grupa wyrazów międzynarodowych. Posługuje się nimi wiele nacji. Słowa takie mają identyczne znaczenie w wielu językach. Różnią się tylko formą. Przykład:

- pol. Totalitaryzm - ang. Totalitarism - czes. Totalita - fin. Totalitarismi

Internacjonalizmy

Słownictwo polskie dzielimy na rodzime i zapożyczone. Te drugie stanowią zasadniczą grupę leksykalną naszego języka. Pojawia się ono w polszczyźnie od początków jej rozwoju. Jest świadectwem licznych kontaktów politycznych i kulturalnych Polski z innymi krajami. Zapożyczenia są to, bowiem wyrazy, związki frazeologiczne, konstrukcje składowe przyjęte z obcego języka.

Zapożyczenia w j. polskim

-Cesarz - z łac. - zapożyczenie z okresu przed przyjęciem chrześcijaństwa.

- Pop - za pośrednictwem języków germańskich. Do XV w. był jedną z nazw duchownego. 

- Ksiądz - z germańskiego, jest polskim przekształceniem greckiego wyrazu "kunnigs", wódz, władca. W staropolszczyźnie oznaczał dostojnika świeckiego.

Najstarsze zapożyczenia w j. polskim

Charakteryzując słownictwo w poszczególnych etapach rozwoju języka polskiego można zauważyć, że: 

- w okresie staropolskim (od XV do XVI w.) miały miejsce silne wpływy niemieckie, łacińskie i czeskie 

- w okresie średniopolskim (od XVI w. do 70-tych lat XVIII w.) nastąpiło osłabienie wpływów łacińskich, niemieckich i czeskich natomiast nasiliły się wpływy języka włoskiego, francuskiego, ruskiego, tureckiego i węgierskiego. 

- w okresie nowopolskim od 70-tych lat XVIII. Do 1945r.) upowszechniły się germanizmy, rusycyzmy i zapożyczenia z języka angielskiego

Historia zapożyczeń w Polsce

Najwięcej nowych zapożyczeń w j. polskim pochodzi z j. angielskiego. Jest to spowodowane wciąż narastającą popularyzacją języka angielskiego, zwłaszcza w środowiskach najsilniej oddziaływujących na młode pokolenie. 

Najmłodsze zapożyczenia

naukowo-techniczne

kultura sport muzyka ekonomia

moda jedzenie

flesz bestseller tenis pop biznes top hamburger

kompakt thriller hokej hip-hop biznesmen

dżinsy chipsy

komputer happening

mecz rock menadżer bikini fast food

kontener hobby rugby disco sponsor topless stek

stres pub set blues leasing kipsy popcorn

telewizor show ring DJ monitoring

T-shirt tost

Tabela z zapożyczeniami z j. angielskiego

Zapraszamy na nasz komiks o tym jak w życiu codziennym używać zapożyczeń pt. „Ciężkie jest życie sportowca”

-Buczkowski Łukasz -Burda Szymon -Iwański Marcin -Polak Mateusz -Woszczak Bartłomiej

Uczestnicy projektu: