การปฏิรูปสื่อ -...

คมความคด เขมทศรฐธรรมนญ

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒ ๙๓

๑. บทนำ คำกลาวทวา“เสรภาพสอ คอเสรภาพของประชาชน” นน ไดแสดงใหเหนถงความสมพนธ ระหวางเสรภาพของสอมวลชนกบเสรภาพของประชาชนไดอยางชดเจนวาสอมวลชนมหนาทสำคญ ในการนำเสนอขอมลขาวสารทเปนความจรงอยางรอบดานและเปนกลางทงนเพอสรางภมคมกน ทางปญญาใหกบประชาชนอยางไรกดทผานมานนสอมวลชนของประเทศไทยยงไมสามารถทจะแสดงบทบาทตามความคาดหวงของสงคมทหลากหลายไดอยางแทจรงหรอเทาทควรทงนโดยมสาเหตจาก ปญหาทงในระดบโครงสรางเชนการผกขาดสอโดยรฐและกลมทนการแทรกแซงสอโดยรฐบาลและ ฝายการเมองตลอดจนการทสอตกอยภายใตแรงกดดนในการแสวงหาผลประโยชนในเชงพาณชยมากกวาประโยชนสาธารณะเมอสออยในความครอบครองของรฐการจดสรรคลนความถจงเปนไป เพอประโยชนของรฐในดานความมนคงและกลมทนทมความสมพนธในเชงอปถมภทำใหประชาชน เสยโอกาสและขาดการมสวนรวมในการใชสอสงทกลาวมานยอมเปนตวชวดใหเหนวาเสรภาพของ ประชาชนและสอมวลชนเปนเพยงความสวยงามบนหนากระดาษแตในความเปนจรงยงมบางสถานการณ ทประชาชนและสอมวลชนยงคงถกขมขคกคามและลดรอนสทธและเสรภาพในการรบรขอมลขาวสารและการแสดงความคดเหน กระแสการปฏรปสอไดถกจดประกายขนเปนครงแรกโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๔๐มาตรา๓๙–มาตรา๔๑ทไดบญญตรบรองและคมครองเสรภาพของประชาชนและสอในการแสดงความคดเหนการพดการเขยนการพมพการโฆษณาหรอการโฆษณาโดยวธอนไว ในรฐธรรมนญและใหผประกอบวชาชพสอมเสรภาพในการเสนอขาวและแสดงความคดเหนโดยไมตกอย ภายใตอาณตของหนวยราชการหนวยงานของรฐรฐวสาหกจหรอเจาของกจการสอและสงท เปรยบเสมอนรงอรณแหงการปฏรปสอคอการทรฐธรรมนญฉบบนไดบญญตหลกการใหมไวในมาตรา๔๐

การปฏรปสอ ภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช ๒๕๕๐

โดย นายอภวฒน สดสาว นตกร สำนกกฎหมาย

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

การปฏรปสอภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

โดยกำหนดใหคลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศนและวทยโทรคมนาคม เปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะและใหมองคกรของรฐทเปนอสระทำ หนาทจดสรรคลนความถและกำกบดแลการประกอบกจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมจงทำใหเกดกระแสการตนตวในภาคสวนตางๆ ของสงคมในการเคลอนไหว เพอการปฏรปสอ เชนการเกดขนของวทยชมชนในพนททกจงหวดเปนจำนวนมากตลอดจน การมววฒนาการทางเทคโนโลยใหมๆ โดยเฉพาะเทคโนโลย ด จ ต ลและอน เทอร เน ต ซ ง เ ร ยกรวมกนว า“สอใหม” (newmedia) ก ไดชวยสราง โอกาสในการลดการผกขาดของสอและ การสรางสอทางเลอกใหมใหกบประชาชน ภายหลง เมอมการรฐประหาร ในวนท๑๙กนยายน๒๕๔๙และยกเลก รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช ๒๕๔๐และตอมาไดมการประกาศใชรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๕๐ รฐธรรมนญฉบบใหมนไดบญญตรบรองเสรภาพ ในการแสดงความคดของบคคลและสอมวลชนโดยม หลกการสำคญๆ เชนเดยวกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช๒๕๔๐ยกเวนในสวนขององคกรจดสรรคลนความถทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐มาตรา๔๗ไดบญญตใหมองคกรจดสรรคลนความถเพยงองคกรเดยวเพอทำหนาท จดสรรคลนความถ ดงนนจงเปนเรองทนาสนใจและควรตดตามวาการปฏรปสอภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช๒๕๕๐นนสอแตละประเภทจะมทศทางในการปฏรปอยางไรสอสาธารณะและสอชมชนคออะไรและภาพทพงปรารถนาของระบบสอควรมลกษณะเปนเชนใด

๒. การปฏรปสอในประเทศไทย สอมวลชนเปนสถาบนทางสงคมทไดรบการคาดหวงอยางสงจากคนกลมตางๆ ในสงคมโดย สอมวลชนมบทบาทสำคญในการใหขอมลขาวสารตางๆ แกประชาชนซงเปนรากฐานของการปกครอง ระบอบประชาธปไตยบทบาทของสอมวลชนในการเปนกระจกสะทอนสงคมเพอกระตนใหเกดการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนในสงคมบทบาทในการประสานและเชอมโยงภาคสวนตางๆ ของสงคมเขาดวยกนบทบาทในการสรางความตอเนองในสงคมดวยการเสรมสรางคานยมพนฐานของสงคมตลอดจนบทบาท ในการชวยใหประชาชนเกดการเรยนรและสามารถปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงทเกดขนจากกระแส โลกาภวตน

๙๕๙๔

คมความคด เขมทศรฐธรรมนญ

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

“การปฏรปสอ”คอการสนบสนนสงเสรมตลอดจนการขจดปญหาและอปสรรคและทำใหสอ สามารถนำเสนอขอมลขาวสารไดอยางอสระปราศจากการครอบงำหรอชนำจากอำนาจรฐและอำนาจทน โดยการปฏรปสอนนจะตองดำเนนการรวม๓ สวนดวยกน อนประกอบดวยการปฏรปดานโครงสรางการควบคมดานเนอหาและการสรางกลไกการตรวจสอบสอทมคณภาพ ๒.๑ การปฏรปดานโครงสราง โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๕๐ไดบญญตวา “มาตรา๔๗คลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและโทรคมนาคมเปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ ใหมองคกรของรฐทเปนอสระองคกรหนงทำหนาทในการจดสรรคลนความถตาม วรรคหนงและกำกบการประกอบกจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมทงนตามทกฎหมายบญญต การดำเนนการตามวรรคสองตองคำนงถงประโยชนสงสดของประชาชนในระดบชาต และระดบทองถนทงในดานการศกษาวฒนธรรมความมนคงของรฐประโยชนสาธารณะอนและการ แขงขนโดยเสรอยางเปนธรรมรวมทงตองจดใหภาคประชาชนมสวนรวมในการดำเนนการสอมวลชน สาธารณะ การกำกบการประกอบกจการตามวรรคสองตองมมาตรการเพอปองกนมใหมการควบรวมการครองสทธขามสอหรอการครอบงำระหวางสอมวลชนดวยกนเองหรอโดยบคคลอนใดซงจะมผล เปนการขดขวางเสรภาพในการรบรขอมลขาวสารหรอปดกนการไดรบขอมลขาวสารทหลากหลายของประชาชน” จะเหนไดวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๕๐มาตรา๔๗ไดบญญต หลกการสำคญคงเดมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๔๐มาตรา๔๐โดยถอวา คลนความถทใชในการสอสารเปนทรพยากรของชาตเพอประโยชนสาธารณะแตในสวนขององคกรอสระ ทมหนาทในการจดสรรคลนความถนนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๕๐มาตรา๔๗ ไดบญญตใหมเพยงองคกรเดยวแตใหแบงโครงสรางขององคกรใหมเปนสองแผนกหรอสองฝายซงเปนไป ตามบทเฉพาะกาลมาตรา๓๐๕(๑)เพอทำหนาทจดสรรคลนความถและกำกบดแลการประกอบกจการ วทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและโทรคมนาคมเพอใหสามารถดแลการจดสรรและใชประโยชนจาก คลนความถไดในภาพรวมและมการเพมความคมครองใหกบการนำเสนอขอมลขาวสารทหลากหลาย ของสอดวยมาตรการปองกนมใหมการควบรวมการครองสทธขามสอและรกษาไวซงสาระสำคญของ การจดใหภาคประชาชนไดมสวนรวมในการดำเนนการสอสารสาธารณะทงในดานการจดสรร คลนความถใหกบภาคประชาชนและการจดใหมกองทนสนบสนนการวจยและพฒนาเนอหาสาระและ เทคโนโลยของสอเพอประโยชนสาธารณะ สำหรบสอในประเทศไทยทมอทธพลตอการรบรขอมลขาวสารของประชาชนประกอบดวย โทรทศนวทยหนงสอพมพโดยโทรทศนเปนสอทประชาชนชาวไทยไดรบขอมลขาวสารและบนเทง มากทสดรองลงมาคอวทยและหนงสอพมพซงสอแตละประเภทดงกลาวมสภาพปญหาในเชงโครงสราง ดงตอไปน

๙๕๙๔

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

การปฏรปสอภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

๒.๑.๑ โทรทศน โทรทศนเปนสอทแพรหลายในประเทศไทยโดยครวเรอนของประเทศไทยรอยละ๙๕มเครองรบโทรทศนทำใหโทรทศนเปนสอทมอทธพลตอการรบรขอมลขาวสารเปนอยางสงในปจจบนตลาดโทรทศนในประเทศไทยแบงเปน๒ประเภทคอโทรทศนแบบฟรทวซงปจจบนมผประกอบการจำนวน๖รายคอชอง๓,๕,๗,๙,๑๑และTPBSและโทรทศนแบบบอกรบสมาชกหรอเคเบลทว โทรทศนแบบฟรทวลกษณะของการผลตรายการมทงการผลตโดยสถานเองซงสวนมาก ไดแกรายการขาวสวนรายการบนเทงจะเปนการวาจางบรษทภายนอกเปนผผลตโดยอาจจะเปนบรษท ในเครอบรษททเกยวเนองกนหรอบรษทผผลตรายการอสระโดยมลกษณะของสญญาทงสญญา จางผลตและสญญาแบงเวลาโฆษณา(timesharing)ตามสดสวนทตกลงกนทงนขนอยกบความเสยง ของรายการในการดงดดผชมลกษณะของสญญาดงกลาวซงกำหนดโดยสถานสะทอนใหเหนถงอำนาจ ตอรองของสถานทมอยเหนอผผลตรายการทำใหผประกอบการโทรทศนรายใหญสามารถขนอตรา คาบรการไดอยางตอเนองนอกจากนการรวมมอกนในรปแบบการใหบรษทในเครอหรอบรษททเกยวเนองกน ไดรบการจดสรรเวลาในการผลตรายการทำใหเปนปญหาและอปสรรคในการเขาสตลาดของผผลตรายใหม ในสวนของโทรทศนแบบบอกรบสมาชกในประเทศไทยแบงเปน๒ตลาดคอตลาด ระดบประเทศปจจบนมบรษททรคอรปอรเรชนจำกด(มหาชน)ซงดำเนนการภายใตสญญาสมปทาน จากองคการสอสารมวลชนแหงประเทศไทย(ปจจบนคอบรษทอสมทจำกด(มหาชน)เปนผประกอบการ รายใหญในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑลโดยในเดอนมกราคม๒๕๔๙บรษททรคอรปอรเรชนจำกด(มหาชน)ไดเขาซอหนของยบซซงเปนผใหบรการโทรทศนระบบบอกรบเปนสมาชกและเปนบรษท ผบกเบกตลาดโทรทศนระบบบอกรบเปนสมาชกรายแรกในประเทศไทยในสวนตลาดระดบภมภาคกม ผประกอบการโทรทศนระบบบอกรบเปนสมาชกเกดขนเปนจำนวนมากทงสองตลาดนในอดตทผานมา เปนตลาดทแยกขาดจากกนแตแนวโนมในปจจบนบรษททรคอรปอรเรชนจำกด(มหาชน)ไดขยาย ฐานการตลาดไปยงภมภาค ทงการใหบรการโดยตรงและการจำหนายรายการของตนผานเครอขาย ตลาดโทรทศนแบบบอกรบสมาชกในสวนภมภาคดวย ๒.๑.๒ วทย ตลาดวทยในประเทศไทยเปนตลาดทแตกเปนตลาดยอยกวา ๕๒๐ สถาน โดยมทง ผประกอบการทเปนหนวยงานของรฐ และผรบสมปทานเอกชน อปสรรคในการเขาสตลาดวทยใน ประเทศไทยคอระบบสญญาสมปทานซงมอายสนมากและมความเสยงสงเนองจากหนวยงานภาครฐ เจาของคลนสามารถบอกเลกสญญาไดฝายเดยวนอกจากนกระบวนการไดมาซงสมปทานยงขาด ความโปรงใสและแทบไมมมาตรฐานในการคดคาสมปทานทำใหเออตอระบบอปถมภและการคอรปชน

๙๗๙๖

คมความคด เขมทศรฐธรรมนญ

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

ตลาดวทยเรมมแนวโนม กระจกตวสงขนและมแนวโนมมงไปสการเปน เครอขายวทยระดบประเทศซงจะชวยใหผประกอบการทมเครอขายไดเปรยบในการหา โฆษณาและการลดตนทนในการผลตรายการในขณะเดยวกนโครงสรางตลาดวทยกมการ ผนวกกนกบธรกจทเกยวเนองโดยเฉพาะ ธรกจเพลงเนองจากผผลตเพลงเขามาประมล คลนวทยและใชคลนวทยเปดเพลงในคาย ของตนซงเปนอปสรรคในการเขาสตลาดของ ศลปนอสระทไมสงกดบรษทสอครบวงจรดงกลาวและยงพบพฤตกรรมการโฆษณาเกนกำหนดเวลา และมการโฆษณาแฝง ๒.๑.๓ หนงสอพมพ ตลาดหนงสอพมพในประเทศไทยสามารถแบงออกไดเปน๔ตลาดยอยคอตลาดหนงสอพมพรายวนทวไปภาษาไทยตลาดหนงสอพมพรายวนทวไปภาษาองกฤษตลาดหนงสอพมพรายวนธรกจและตลาดหนงสอพมพธรกจ โครงสรางของตลาดสอหนงสอพมพในประเทศไทยแตกตางจากโครงสรางของตลาดวทย และโทรทศนเนองจากหนงสอพมพไมไดถกควบคมโดยระบบสมปทานหรอมรฐเปนเจาของนอกจากน การทสอหนงสอพมพไมไดใชคลนความถซงเปนทรพยากรทมอยอยางจำกดเหมอนในกรณของสอวทย และโทรทศนผประกอบการจงสามารถเขาสตลาดไดตลอดเวลาทำใหตลาดของสอหนงสอพมพมปญหา ในเชงโครงสรางนอยกวาตลาดสอวทยและโทรทศน ดงนนแมวาผประกอบการหนงสอพมพรายใหญซงมตนทนเฉลยตอหนวยตำกวารายอน จะใชกลยทธทางการตลาดกำหนดราคาจำหนายในระดบใกลเคยงกบตนทนเฉลยของตนซงสรางปญหา ใหแกผประกอบการรายยอยกตามการแขงขนในตลาดหนงสอพมพโดยทวไปกยงมอยในระดบสงพอสมควร สอหนงสอพมพมรายไดสวนใหญจากการโฆษณาประมาณรอยละ๖๕และมรายไดจาก การขายหนงสอพมพประมาณรอยละ๓๕ปญหาทางโครงสรางของสอหนงสอพมพกคอในชวงทเศรษฐกจ ตกตำและมลคารวมของตลาดการโฆษณาทงระบบลดลงทำใหหนงสอพมพมอำนาจการตอรองกบ

ผโฆษณาลดลงซงเปนสาเหตใหหนงสอพมพบางฉบบถกแทรกแซง ผานการโฆษณาของผประกอบการรายใหญเชนธรกจโทรศพทเคลอนทหรอหนวยงานของรฐโดยเฉพาะอยางยงหนงสอพมพทมฐานะทาง การเงนมปญหา นอกจากนในกรณทผประกอบการหนงสอพมพมธรกจอน ทตองพงพงอำนาจรฐความเปนอสระของหนงสอพมพกจะลดลงไปดวย กลาวโดยสรปสอโทรทศนและสอวทยในประเทศไทยมปญหา ในเชงโครงสรางดงตอไปน

๙๗๙๖

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

การปฏรปสอภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

๑)กลไกในการไดมาซงสทธในการใชคลนความถซงจำเปนตอการประกอบการเปน กระบวนการทไมมความโปรงใสเออตอระบบอปถมภหรอการคอรปชน ๒)รฐมกใชสอของรฐในการโฆษณาประชาสมพนธแทนการใชสอของรฐเปนกลไกในการนำเสนอขาวสารอยางรอบดานนอกจากนรฐยงมกแทรกแซงสอในรปแบบตางๆ ๓)การมกฎเกณฑในการกำกบดแลซงไมสอดคลองกบสถานการณและการขาดการกำกบ ดแลใหเปนไปตามกฎเกณฑดงกลาวซงทำใหเกดการเอาเปรยบผบรโภคสอในรปแบบตางๆ เชนการโฆษณาเกนกำหนดเวลาและการโฆษณาแฝง ๔)การทสอเอกชนมผลประโยชนในธรกจอนๆ ซงทำใหมการนำเสนอขอมลทไมรอบดานในกรณทมผลประโยชน ทบซอนและการขาดกลไกในการดแลดานจรรยาบรรณของสอ ซงทำใหผบรโภคขาดกระบวนการเยยวยาเมอไดรบการปฏบต ทไมเปนธรรมจากสอ ๕)การมอำนาจเหนอตลาดของผประกอบการ สถานโทรทศนและวทยรายใหญจากการมสวนแบงตลาดสง และมการผนวกกนในแนวดงซงเออตอการมพฤตกรรมกดกน การแขงขนพฤตกรรมดงกลาวทำใหผประกอบการรายใหม ไมสามารถเขาสตลาดหรอไมสามารถแขงขนไดซงทำใหผบรโภค ขาดทางเลอก ๖)การขาดการสนบสนนใหเกดรปแบบของสอทหลากหลายทเปนอสระจากรฐในการ บรหารและโครงสรางการกำกบดแลองคกรโดยเฉพาะสอแพรภาพสาธารณะ(publicbroadcasting)และสอชมชน(communitybroadcasting)ซงทำใหระบบสอในปจจบนเปนระบบทเนนดานการพาณชย โดยขาดการตอบสนองตอเปาหมายอนๆ ของสงคม ๒.๒ การกำกบดแลดานเนอหา การกำกบดแลดานเนอหาของสอมจดประสงคทสำคญสองประการกลาวคอ ประการทหนงเพอเปนการกำหนดมาตรฐานของเนอหาโดยเนนการกำหนดเกณฑเกยวกบ เนอหาทเปนอนตรายหรอไมพงประสงคและการกำหนดเกณฑสำหรบการนำเสนอเนอหาประเภทขาวและเหตการณปจจบนใหถกตองสะทอนความเปนจรงมากทสด ประการทสองเพอสงเสรมคณภาพของเนอหาโดยมงเนนในมตตางๆ เชนการสงเสรม เอกลกษณรวมแหงชาตการสงเสรมความหลากหลายทางวฒนธรรมและเนอหาทเปนประโยชนตอ ประชาชน ในปจจบนเนอหาของสอสวนมากขาดความเปนกลางมการนำเสนอเนอหาทไมเหมาะสม กบบรรทดฐานของสงคมในดานเพศและความรนแรงซงขดตอจรรยาบรรณของสอและทำใหผอนไดรบ ความเสยหาย โดยเฉพาะสออนเทอรเนตซงไดรบความนยมอยางแพรหลายในปจจบน มการนำเสนอ เนอหาทมความไมเหมาะสมซงขดตอกฎหมายเขาขายลามกอนาจารกระทบกระเทอนตอความสงบ

๙๙๙๘

คมความคด เขมทศรฐธรรมนญ

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

เรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนและมการใชสออนเทอรเนตเพอผลประโยชนทางการเมอง ในการใสรายปายสและยยงใหเกดความแตกแยกในหมประชาชน แนวทางในการกำกบดแลดานเนอหาของสออาจประกอบไปดวยการกำกบดแลในเชง ปองกนเชนนำเอาระบบแบงประเภทของเนอหาของรายการมาใชในสอวทยและโทรทศนการจดทำ ขอกำหนดดานจรยธรรมของสอตางๆ และการกำกบดแลในเชงแกไขปญหาเชนการมกลไกในการรบ เรองราวรองทกขของสอประเภทตางๆ ในกรณของสออนเทอรเนต สามารถใชมาตรการทางกฎหมาย ในการจดการกบเนอหาทมลกษณะผดกฎหมายเชนมภาพหรอขอความลามกอนาจารแตในกรณทม เนอหาไมเหมาะสมกบบรรทดฐานของสงคมแตยงไมเขาขายเปนความผดตามกฎหมายจะตองอาศยกลไก หลายๆ อยางประกอบกนกลาวคอ ๑)การขอความรวมมอกบคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต(กทช.)ในการ กำหนดเงอนไขใบอนญาต(licensing condition)ของผใหบรการอนเทอรเนต(ISP)ในการรวมมอ ควบคมเนอหาทไมเหมาะสมและจดใหมฮอตไลนในการรบเรองรองเรยนจากประชาชนผใชอนเทอรเนต ๒)สงเสรมการกำกบดแลตนเองของหนวยงานวชาชพโดยผานการจดทำขอกำหนด จรรยาบรรณหรอการจดทำระดบเนอหาทเปนภาษาไทยซงสามารถกรองไดโดยใชบราวเซอร(browser) ๓)สงเสรมการใหการศกษาแกประชาชนโดยเฉพาะเดกเยาวชนและผปกครองในการใชอนเทอรเนตใหเหมาะสม ๒.๓ การสรางกลไกการตรวจสอบสอทมคณภาพ องคประกอบทสำคญของการปฏรปสอคอกลไกในการตรวจสอบสอทงการกำกบดแลโดยรฐ การตรวจสอบกนเองของสอผานองคกรวชาชพและโดยเฉพาะการตรวจสอบสอโดยภาคประชาชน โดยควรมแนวทางในการตรวจสอบสอของภาคประชาชนดงน ๑)มการตดตามตรวจสอบสอเปนประจำตอเนองมเจาหนาทเพยงพอและตองมการ รายงานผลการตรวจสอบใหประชาชนทราบในวงกวาง ๒)มการตรวจสอบสอในหลากหลายประเภทโดยเฉพาะสอทเขาถงผบรโภคไดงาย กวางขวางและมอทธพลตอการรบรขอมลขาวสารของประชาชนเชนหนงสอพมพวทยโทรทศน ตลอดจนโฆษณาตางๆ ตามสอ ๓)มกระบวนการควบคมคณภาพทางวชาการและวธการในการนำเสนอเกยวกบประเดน ทเลอกตรวจสอบกอนเผยแพรการตรวจสอบสสาธารณะหรอแจงใหสอทถกตรวจสอบทราบ ๔)จดใหมชองทางใหประชาชนทวไปสามารถมสวนรวมในการตรวจสอบสอไดโดยเฉพาะ อยางยงการมเวบไซตขององคกรทสามารถเขาถงไดงาย ๕)มการดำเนนงานทงเชงรบคอตดตามตรวจสอบเนอหาของสอทไดนำเสนอไปแลวกบการดำเนนการเชงรกคอการใหความรแกประชาชนสรางจตสำนกของการมสวนรวมและสราง ความเขาใจและความรบผดชอบในสอมวลชน ๖)มการจดเวทสาธารณะอยางสมำเสมอเพอใหประเดนตางๆ ทถกตรวจสอบไดเปน ประเดนทมการถกเถยงกนอยางกวางขวางและเปนเวทใหประชาชนไดมาแสดงความคดความเหนรวมกน

๙๙๙๘

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

การปฏรปสอภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

๗)มการรวบรวมแนวคดและประสบการณทไดจากการตดตามตรวจสอบและจากการ แสดงความคดเหนในการจดเวทสาธารณะเพอสรางฐานความรและจดพมพแจกจายใหกบสถานศกษาและประชาชนเพอใหเกดการเรยนรอยางกวางขวาง โดยสรปแนวทางในการตรวจสอบควรมทงประเดนในเชงโครงสรางเชนความเปนเจาของ และทมาของรายไดตางๆ ของสอรวมทงรายไดจากการโฆษณาตลอดจนการตรวจสอบในเชงเนอหาเชนความเปนกลางทางการเมองการเสนอแนวคดทหลากหลายรอบดานและเปนกลาง

๓. สอสาธารณะและสอชมชน สอวทยและโทรทศนสวนใหญในประเทศไทยเปนสอ เชงพาณชยหรอสอของรฐสงผลใหเนอหาในการนำเสนอของสอ ไมสอดคลองกบความตองการของประชาชนกลมตางๆ และทำให ผประกอบวชาชพสอขาดเสรภาพในการปฏบตงานเพราะไมสามารถ เปนอสระจากอำนาจทนและอำนาจรฐตอปญหาทสำคญนประเทศ ทพฒนาแลวหลายประเทศไดสรางสอทางเลอกขนมาอกระบบหนงคอสอสาธารณะแนวคดเกยวกบสอ สาธารณะเกยวของกบเฉพาะสอวทยและโทรทศนเทานนเนองจากเปนสอทตองใชคลนความถซงมอยอยางจำกดในขณะทสออนๆ เชนหนงสอพมพและอนเทอรเนตไมมขอจำกดดงกลาว สอสาธารณะมปรชญาแตกตางกบสอเชงพาณชยกลาวคอสอสาธารณะถอวาผชมเปนพลเมอง(citizen)ในขณะทสอเชงพาณชยถอวาผชมเปนผบรโภค(consumer)สอสาธารณะถอมตดานวฒนธรรม(culture)ในขณะทสอเชงพาณชยเนนมตดานเศรษฐกจ(economy)สอสาธารณะเนนการสรางพนทสาธารณะ(publicsphere)ในขณะทสอเชงพาณชยเนนตอบสนองตลาด(market)๑ วทยและโทรทศนสาธารณะ (public broadcasting) จงเปนเครองมอทางนโยบายทสำคญ ของหลายประเทศในการบรรลเปาหมายของความหลากหลายทางความคด ความหลากหลายทางวฒนธรรม เอกลกษณของชาตและความหลากหลายทางดานการนำเสนอขอมลขาวสาร สออกประเภทหนงซงคลายกบสอสาธารณะคอสอชมชนเชนวทยหรอโทรทศนชมชนความ แตกตางของสอทงสองกลมคอสอสาธารณะเปนสอในระดบประเทศจงมภารกจในการสรางเอกลกษณ ของชาตในขณะทสอชมชนจะเนนภารกจในระดบชมชนเชนการสะทอนปญหาในเชงพนทหรอการ สงเสรมวฒนธรรมพนบานและเนนการมสวนรวมในการบรหารจดการของคนในพนทดงทองคการศกษา วทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต(UNESCO)ไดกำหนดลกษณะสำคญของวทยชมชนไว๓ประการดงน๒

๑)ตองเปนสอทประชาชนเขาถงไดโดยงายไมวาจะเปนการเขาถงในแงผฟงผรวมผลตรายการผใหขอเสนอแนะผบรหารจดการ

๑๐๑๑๐๐

๑โปรดด รายงานวจยฉบบสมบรณเรอง บทสงเคราะหการปฏรปสอ โดยคณะผวจยเรองการปฏรปสอ, มกราคม ๒๕๔๗,น.๑๐. ๒เพงอาง,น.๑๑.

คมความคด เขมทศรฐธรรมนญ

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

๒)ตองใหประชาชนมสวนรวมในรปแบบตางๆ ๓)ตองเปนวทยทประชาชนมการบรหารจดการดวยตนเองคอแนวคดเรองการบรหารจดการโดยชมชนเอง กลาวโดยสรปคอวทยชมชนนบเปนสวนหนงของสอสาธารณะโดยมงเนนการทำหนาทเปนสอ สาธารณะในระดบทองถนเปนหลก หนวยงานวจยดานการกระจายเสยงขององกฤษ(BroadcastingResearchUnit:BRU)ไดระบวาสอกระจายเสยงเพอสาธารณะตองมองคประกอบ๘ประการดงตอไปน๓

๑)สามารถเขาถงประชาชนในทกพนท ๒)มเนอหาทสอดคลองกบรสนยมและความสนใจของทกคน ๓)ใหความสำคญกบชนกลมนอยเปนพเศษ ๔)มบทบาทในการสรางชมชนและเอกลกษณของชาต ๕)ปราศจากผลประโยชน ๖)ไดรบเงนอดหนนโดยตรงจากสาธารณะ ๗)มงผลตรายการทมคณภาพเปนสำคญมากกวาความตองการจำนวนผชม ๘)ผผลตรายการมเสรภาพในการนำเสนอ

๔. ภาพทพงปรารถนาของระบบสอ สออนพงปรารถนาของสงคมไทยควรมลกษณะดงตอไปน๔ ๔.๑สอตองมความหลากหลายในมตตางๆ ซงสามารถจำแนกไดดงน ๑)ความหลากหลายในประเภทหรอรปแบบของเนอหาทนำเสนอเชนมรายการขาว รายการสนทนาสารคด ละคร เพลง เกมโชว ในสดสวนทเหมาะสมระหวางภาคสารประโยชนและ ภาคบนเทง ๒)ความหลากหลายครอบคลมในการปฏบตงานของสอเชนสอระดบชาตสอระดบภมภาคและสอระดบชมชน ๓)ความหลากหลายของกลมคนทสามารถเขาถงและใชสอเพอแสดงความคดเหนและ ปกปองผลประโยชนของกลมตน ๔)ความหลากหลายของกลมเปาหมายของสอเชนเพศอายอาชพรายไดการศกษาศาสนาเชอชาตภาษาและวฒนธรรมอดมการณความฝกใฝทางการเมองเปนตน ๔.๒การปลอดจากการเซนเซอรหรอการควบคมของอำนาจรฐและอำนาจทนซงเออให ผประกอบวชาชพสอสามารถใชเสรภาพในการแสดงออกและนำเสนอไดอยางเสรโดยเฉพาะขาวทม ผลกระทบตอสาธารณะ

๑๐๑๑๐๐

๓Atkinson,D.AndMard,R.(1997).lbid. ๔อางแลว,น.๓.

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

การปฏรปสอภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

๔.๓การมเนอหาทมคณภาพและมสาระสงเสรมการพฒนาทงในดานเศรษฐกจสงคมการเมองทงในระดบปจเจกบคคลระดบครอบครวระดบชมชนและระดบประเทศชาตและมเนอหาทครบ ทกแงมมของการพฒนาเชนสขภาพสงแวดลอมศลปวฒนธรรมการทองเทยวการกฬาเปนตน ๔.๔มลกษณะของการสรางความสมานฉนทในสงคม เชน เสนอขาวดวยความเปนกลางและ เปนธรรมในกรณทความขดแยงทางการเมองใหความสนใจแกกลมผดอยโอกาสทางสงคมไมวาจะเปน คนจนคนพการคนชราคนกลมนอยหรอคนในชนบทมเนอหาทสอดคลองกบศลธรรมมความเหมาะสม โดยเฉพาะเนอหาทเกยวกบเรองเพศและความรนแรง

๕. บทสรป เมอสอมวลชนเปรยบเสมอนเปนกระจกเงาสะทอนสงคมการปฏรปสอกคอการทำใหกระจกเงา บานนสามารถสะทอนภาพของปญหาในทกแงมมไดอยางชดเจนกลาวคอตองทำใหสอมความเปนอสระ สามารถนำเสนอขอมลขาวสารไดอยางรอบดานและเปนกลางโดยปราศจากการครอบงำและชนำจาก อำนาจรฐและอำนาจทนและเปนสอกลางในการนำเสนอขอมลขาวสารอนเปนประโยชนและ สรางสรรคสงคมใหอดมปญญาใหรเทาทนทกสภาพปญหาของการเปลยนแปลงและสรางความเทาเทยม ในการเขาถงและใชประโยชนจากสอ ดงนนในยคแหงการแยงชงสอเพอแสวงหาประโยชนในทางการเมองการคาการลงทน และการสรางวฒนธรรมใหมสอจงกลายเปนมอทมองไมเหนททรงอานภาพและมอทธพลตอสงคม บทบาทการทำหนาทของสอจงอยในความสนใจและถกจบตามองจากสงคมคณคาของสอจงขนอยกบ การปฏบตหนาทของสอดวยหากสอสามารถยนหยดในวถทางแหงความถกตองและยดมนในอดมการณ ของสอนนคอการทำความจรงใหปรากฏตอสาธารณชนและสลดใหหลดพนจากพนธนาการแหงอำนาจรฐ และอำนาจทนไดสอจะไดรบการยอมรบและเชอถอจากสงคมและสามารถบรรลวตถประสงคทแทจรง ของการปฏรปสอ

๑๐๓๑๐๒

คมความคด เขมทศรฐธรรมนญ

จลนต พ.ค.- ม.ย. ๕๒

เอกสารอางอง คณะผวจยเรองการปฏรปสอ,รายงานวจยฉบบสมบรณ เรองบทสงเคราะหการปฏรปสอ, มกราคม๒๕๔๗ อบลรตนศรยวศกด,สอมวลชนในยคปฏรป,พมพครงท๑(กรงเทพมหานคร,๒๕๔๖) รศ.วภาอตมฉนท,ปฏรปสอเพอสงคม หลกคดและบทเรยนจากนานาประเทศ,พมพครงท๑ (กรงเทพมหานคร,หางหนสวนจำกดไอคอนพรนตง,๒๕๔๔) รศ.ดร.กนกศกดแกวเทพ,เศรษฐศาสตรการเมองของสอมวลชน,พมพครงท๑ (กรงเทพมหานคร,โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,๒๕๔๖) อนชอาภาภรม,การสอสารความพยายามแสวงหาสอเพอสาธารณะในยคไรพรมแดน, พมพครงท๑(กรงเทพมหานคร,บรษทรงเรองสาสนการพมพจำกด,๒๕๔๕) สภญญากลางณรงค,พดความจรง,พมพครงท๑(กรงเทพมหานคร,สำนกพมพ openbooks,๒๕๕๐) เทพชยหยอง, อวสาน ไอทว,พมพครงท๑(กรงเทพมหานคร,บรษทเนชนบคสอนเตอรเนชนแนล จำกดในเครอเนชนกรป,๒๕๕๐)

๑๐๓๑๐๒