View
237
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
1/13
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
2/13
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
3/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
2. Basn ve Rzgar:
Rzgar havann yksek basntan alak basnca hareket etmesi sonucu oluur. Bu yzden
rzgar tahmini yapabilmek iin en iyi kaynak, yeryzndeki basn dalmnn gsterildii
sinoptik haritalardr. Bu
haritalarda basn izobarlar
(e-basn erileri) araclyla
gsterilir.
Sinoptik haritalarda yksek
basn merkezleri H (Y), alak
basn merkezleri de L (A) ile
gsterilir. Bas
n milibarcinsinden gsterilir ve
atmosferin deniz seviyesindeki
norm basnc 1013 mbardr.
zobarlar birbirine ne kadar yakn olursa basn fark
o kadar daha yksek olur; ayn ekilde beklenen
rzgar da.Ancak havaya gerek hayatta tek etkiyen kuvvet
sadece basn fark kkenli deildir.
Coriolis kuvveti ve yer ekilleri de etkindir. Coriolis
kuvveti nedeniyle rzgarlar irtifada izobarlara
yaklak 10 a ile neredeyse paralel, alak basnca
meyilli eser. Yeryznn srtnme etkisi sonucu
rzgar alak irtifada daha yavatr, dolaysyla coriolis kuvveti de daha zayftr. Bunun
sonucunda rzgarn izobarlarayapt a denizde yaklak 20,
karada da 30ye kadar kar.
Yandaki ekilde kuzey yarmkrede
alak ve yksek basn merkezleri
etrafndaki rzgarlar gsterilmitir.
Daireler izobar izgileridir.
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
4/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
3. Havann stabilitesi:
Dnyay gneten gelen nlar stmaktadr. Bu nlar hava ile etkileime pek
girmediklerinden dolay enerjilerini arlkl olarak yere iletmektedirler. Dolaysyla dnya
arlkl olarak yeryznden snr.
Yani hava normal artlarda
yeryznde, daha yksek irtifalara
oranla daha scaktr.
Ancak scak havann souk havaya
gre daha geni hacim kaplamas
nedeniyle younluu daha azdr.
Yani gn iinde snan hava kitleleri
periyodik olarak daha serin sttabaka hava kitleleri ile -su ve
zeytinya karm gibi- yer
deitirirler. Buna konveksiyon denir.
Ayrca gazlar s alverii olmadnda skrken scaklklar artar, genleirken de der
(adiabatik genleme / skma). Ykselen havann zerindeki basn azald iin (nk
zerindeki hava ktlesi azalr) ykselen hava kitlesi genleir ve scakl der. Yeryznde
snan havann da bu etki nedeniyle ykselirken scakl der, ve
normal artlarda belirli bir irtifada etrafndaki hava ile ayn scakla sahip olur. Bu noktadadikey hava hareketi durur.
Eer hava ykselirken
souma miktar stndeki
havann scaklk profilinden
daha hzl olursa dikey
hava hareketi durma meyilli
olur. Buna stabil hava denir.
Ancak eer hava ykselirkenbulunduu ykseklikteki hava ile
scaklk fark yeterince azalmaz ise
buna da instabil hava denir. Bu
durumda ykselen hava ykseliini
devam ettirmek ister. Bu srada
scakl devaml der; bulut oluumu -olursa- dikey ynde ilerler. Bulutu oluturan su
damlacklarnn scakl donma noktasnn altna indiinde de bulut iinde genelde ya
olarak yeryzne ulaacak olan buz moleklleri olumaya balar.
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
5/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
Havann scaklk profili belirli merkezlerden gnde 2 kez (Greenwich 00 ve 12 saatlerinde)
atlan radyosonda balonlar ile llr. rtifadaki scaklk ve havann iindeki nem youma
scaklnn bulunduu bu diyagramlara http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html
adresinden ulaabilirsiniz.
4. Bulutlar:
Bulutlar, havann hareketini grmemizde en gvenilir kaynaktr.
Bulutlar iki ana yap tipi gsterir: dikine yn halinde (Latince: Cumulus) veya tabakasal
(Latince: Stratus). Kmlsler konveksiyon sonucu, stratsler de tabakasal souma sonucu
oluur.
Bir de orografik (corafi ekillerin etkisi sonucu oluan) bulutlar vard
r. Lenticular (mercek)bulutlari, yksek dalarn tepe noktasnn rzgaraltnda oluan rotor bulutlar gibi. Orografik
bulutlar rzgarla birlikte hareket etmezler.
Ayrca temel bulut isimlendirme sisteminde bulutun yaps ncesinde ykseklii de belirtilir
(alaktan yksee doru: ek kullanlmaz/alto/cirro); altocumulus, stratus, cirrocumulus gibi.
ekil 2: Temel bulut tipleri
Nimbo- eki ise ya anlamna gelir ve bulutun bulunduu ykseklikle ilgili deildir. Ne
cumulus ne de stratus snfna giren cirrus bulutlar ise buz kristallerinin rzgar ve yerekimi
ile tyck eklinde oluturduu bulutlardr. Cirrus seviyesindeki bulutlarn karakteristik zellii
gne ve ay etrafnda oluturduklar haledir.
B.U. Yelken- 2* Kitap
http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.htmlhttp://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html8/14/2019 4_2 Meteoroloji
6/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
Bulutlar pratikteki farkl ekilleri iinde tanmak iin gzlem tecrbesi nemlidir. Aadaki
bulut resimleri bulutlarn ana hatlarn renmenize yardmc olacaktr. Bu tecrbenin zerine
cephelerde bahsedeceimiz bulut yapsn bilmek, meteorolojik verilere ulaamadnz veya
tahminlerin yanld durumlarda hayat kurtarc olabilir.
Temel Bulut Tipleri:
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
7/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
rtifa rzgarlarnn yn ve
iddeti bulutlara etkileri
sayesinde grsellik kazanr.
5. Cepheler:
Birbirine gre souk ve scak hava kitleleri karlat zaman daha scak olan hava souk
olann zerinde ykselir. Ykselen hava, zerindeki basn azald iin geniler ve sour. Bu
genleme ve souma srasnda da stabilite azalr. Dolaysyla bir sre sonra konveksiyon
balar, bulutlar yamura neden olacak kalnlklara kadar geliebilir.
Cephenin olutuu snr blgede havann ykselmesi nedeniyle basn der.
Basn dnce hava alak basn blgesine akmaya alr, ancak coriolis kuvveti sonucu
rzgarlardan bahsederken grdmz alak basn merkezi
etrafndaki saat ynnn aksine olan dn balar.
Bunun sonucunda alak basn merkezinin (antisiklon) bir
tarafnda (kuzey yarumkrede bat tarafnda) souk hava scak
havann altna girer (souk cephe hareket ynne bakan
mavi genlerle gsterilir). Merkezin dier tarafnda (kuzey
yarmkrede dou tarafnda) da scak hava souk havann
stne trmanr (scak cephe hareket ynne bakan
krmz yarm daireler ile gsterilir).
Kutuplardan ani kopmalarla gelen souk hava ile ayn
ynde olduu iin souk cephenin ilerleme hz scak
cepheden yksektir. Bu nedenle cephe sisteminin geliimi
srasnda souk cephe scak cepheye yaklar ve bazen
yakalar.
Orta enlemlerdeki cephelere, kutuplardan gelen souk
hava kkenli olduklar iin polar cephe denir.
Cephe sistemleri frtna ve ar yan nedeni olduklar
iin meteorolojik tahminlerde en nemli yeri tutarlar. Uydu
fotoraflarnda (lambda)y andran karakteristik ekli
bulutlarda ok net gzkr.
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
8/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
Yukardaki ekilde tipik bir cephe sistemi ve bulutlarn yerleimi gsterilmitir. Cepheler
gen ve yarmdairenin ynnde ilerlerler. Buna gre cephe merkezine gre
konumumuzdan bulut geliimi tahmin edilebilir.
5.1. SICAK CEPHE
Scak cephenin grsel verilere dayanarak ngrs souk cepheye gre daha kolaydr.
Cirrus ile balayan bulutlanma altocumulus, onun da yaylmasyla altostratuse dnr.
Daha sonra altostratus da
alalarak yere yakn stratuse
evirir ve gri gkyz ile uzun
sreli yamurlar getirebilir.
Eer scak hava ok nem
tayorsa veya hava kitleleri
arasndaki scaklk fark oksa
ykselen havadaki de-
stabilizasyon gl konveksiyon ile
cumulonimbus denilen ok yksek bulutlar oluturabilir ve gkgrltl yalar olur.
Scak cephenin balangcnda grlen cirrus-altocumulus-altostratus dizisi gnbatmna
doru havann soumasyla da bazen grlr. Scak cephenin doru ngrs iin bulut
dizisinin devam gereklidir.
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
9/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
Tipik bir scak cephe geliimi aadaki fotoraf dizisinde grlmektedir:
1) Cirrus 2) Cirrocumulus
4) Altocumulus
3) Cirrostratus ve halo
5) Stratus (bulut irtifas deiimine dikkat) 6) Stratus ve nimbostratus
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
10/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
5.2. SOUK CEPHE
Souk cephenin nnde scak cephedeki
bulunan iaretler olmadndan grsel
tahmini ok zordur. Ancak barometrede
hz giderek artan bir d, rzgar hznn
6 ila 12 saat kadar ncesinde belirgin
ekilde ve trblanslanarak artmas gibi
belirtileri vardr.
Souk cephede scak cephe gibi tm gkyznn bulut kaplamas olasdr ama her zaman
beklenmez. Ar instabilite ile Cumulonimbus (CB) bulutlar oluur. Bu bulutlarn iinde ok
gl yukar doru konveksiyon akmlar vardr. Dolaysyla etraflarndaki hava da hzla aa
kmekte ve bulut oluumunu engellemektedir.
Aada 20 Kasm 2005te stanbuldan geen souk cephenin Enka otomatik meteoroloji
istasyonu tarafndan kaydedilmi verilerini grebilirsiniz:
Cephenin istasyonun zerinden saat 8de geii ile scaklk ve basntaki deiiklikler ve
ya ile trblans net birekilde gzkmektedir.
Souk cephelerde ya baladnda cephenin nnden yksek hzla ilerleyen gust front
denilen souk rzgar oluabilmektedir. Bunun gstergesi yan yatm ince uzun bir silindir
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
11/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
eklindeki ve hzl hareket eden billow bulutudur. Gust front ile birlikte ruzgar 2-3 dakika
iinde 180 dnebilir.
Ayrca cephenin iddetine bal olarak dolu da olasdr
.
Souk cephe manzaralar:
1) Rzgarn trblanslanmas ve hz art ile
dank hale gelen cumulus (fractocumulus)
2) Rzgar belirgin derecede artm, iki farkl bulut
taban mevcut (karmakta olan iki farkl hava
kitlesine iaret)
3) nstabilite artyor, bulutlar ksmen dank
ama asl kalnlklar artyor
4.a) Uzaktan byk bir Cumulonimbusun
(CBnin) grn
4.b) Bir CBnin eteklerindeki muhtemel grnt
5) Mutlu son: Cephe geiinden sonra souk
ama gneli, yelken iin hokr bir hava
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
12/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
6. Lokal Etkiler
Hava durumunu deitiren temel faktrler radyasyon sonucu souma (gne kesildii
zaman etkili), adveksiyon (farkl scaklkta havann yatay hareketle blgeye girmesi) ve
konveksiyon olarak zetlenebilir.
Ima ile souma zellikle bulutsuz gecelerde yeryznn ok soumas ile i ve sise
neden olur. Ayrca havann sabah daha stabil (dolaysyla rzgarsz) olmasnn da nedenidir.
Adveksiyon sadece byk hava kitlelerinin karlat cephe sistemlerinde olmaz. Nemli
ve serin deniz havasnn meltem sonucu karadaki scak havayla karlamas ve onu yukar
itmesi gibi kk leklerde de lokal stabiliteyi deitirebilir ve lokal bulutlanma gibi sonular
olabilir.
Konveksiyon, yksek irtifadaki hava ile yeryzndeki havann sirklasyonu dolaysylairtifadaki rzgarn aaya tanmasna arac olur.
rtifadaki rzgar genelde daha hzldr, ayrca yn de yer rzgarndan ounlukla farkldr
(bkz. Basn ve Rzgar). Bu nedenle irtifa rzgarn bilmek, saanaklarn hangi kontrada ap
hangisinde ekeceini tahmin etmekte faydal olur.
Ayrca konveksiyonla ykselen havann (termiin) yerine yzeyde her ynden hava emilir,
yere kadar alalan hava da yeryznde her yne salr. Bu da saanaklara ve aan-eken
rzgarlara neden olur.
Genel olarak termik k noktas kmlslerin rzgar gcne bal bir miktarrzgarstndedir. Termiin iine emilen hava rzgarstnden gelirken daha hzlanr, veya
rzgaralt tarafnda ana rzgar ynne ters olduu iin yavalar, hatta bu blgede kalabilir.
Ancak genel olarak konveksiyonun olduu gnler daha rzgarldr.
Rzgar kendine en az diren gsteren yolu seer; mesela nehir yata dorultusu, gln
uzun yakas, vadiler ve tepe aralar, adalarn etraf gibi.
Ancak ada gibi bir engelin rzgar engelleme miktar havann dikine hareket rahatlna
baldr. Hava instabilse adann tepesinden termik olarak ykselir. Eer irtifa rzgar da
sertse engelin rzgaraltnda hava sert ve saanakl olur. Stabilitenin yksek olduu
durumlarda da hava engelin etrafndan dolamay tercih eder. Bu da dnen rzgarlara neden
olur.
Dik yamalarn rzgarst tarafna yaklamak rzgarsz kalmaya neden olabilir. Engelin
zerinden gemeye alan rzgar sudan ykselecek ve rzgarsz bir alan brakacaktr.
Boazlarda hava skt iin hz artar. Ayrca boazn geniledii yerde rzgar da kyya
yakn yerlerde kyya paralel olarak yn deitirir. Bu durum eken olarak kullanlabilse dahi
ortadan kyya yaklatka azalan rzgar nedeniyle avantaj bir anda dezavantaja dnebilir.
B.U. Yelken- 2* Kitap
8/14/2019 4_2 Meteoroloji
13/13
Boazii niversitesi Yelken Takm
Denizde lokal geliimleri tahmin etmek kadar sanaklar tanmak da hem yarlk hem
gvenli seyir asndan nemlidir. Rzgarn deiimi sonucu su zerinde yaratt rpntlar
ve serpintiler genelde daha koyu bir alan yaratr. Ancak denizdeki her koyu alan sanak
gstermez. Sanaklarn grnmesinde etkili olan birka nokta:
- akntnn rzgara olan yn
- genel dalga ykseklii
- denizin genel rpnt durumudur.
zellikle en yanltc sanak grnts akntnn yn deitirdii yerde olur. nk rzgara
kar dnen suyun st sanak olmasa da bir anda rpntlanr. Bunun tam tersi de aknt
rzgara dndnde olur; sanak olsa dahi akntnn dnyle birlikte suyun st ayna gibi
olabilir. Dolaysyla sanaklar tahmin etmek iin lokal aknt deiimleri ve rzgar ynn
birarada dnmek gereklidir.
Ayrca Beaufort 4-5 seviyesinden itibaren deniz zeri zaten rpntl olaca iin sanan
habercisi sprntler ve daha youn beyaz kpklerdir.
internet meteorolojik data kaynaklar:
http://www.meteor.gov.tr
Yer haritas
, uydu grntleri http://forecast.uoa.gr/forecastnew.html
Atina niversitesi
http://www.wetterzentrale.de/topkarten
UKMetOffice, DWD ve USAF izobar, rzgar ve bulut model tahminleri
http://www.enkaspor.com/weather/
Gerek-zamanl meteorolojik veri istasyonu
http://www.uwyo.edu/upperair/europe.html
Lapse rate radyosonda lmleri http://www.poseidon.ncmr.gr/weather_forecast.html
Poseidon izobar, rzgar ve bulut model tahmini
Resim ve Fotoraflar:
UN Meteorology Course Notes
Dennis Pagen - Understanding the SkyUK MetOffice - The Cloud Atlastan alnmtr.
B.U. Yelken- 2* Kitap
http://www.meteor.gov.tr/http://forecast.uoa.gr/forecastnew.htmlhttp://www.wetterzentrale.de/topkartenhttp://www.enkaspor.com/weather/http://www.uwyo.edu/upperair/europe.htmlhttp://www.poseidon.ncmr.gr/weather_forecast.htmlhttp://www.poseidon.ncmr.gr/weather_forecast.htmlhttp://www.uwyo.edu/upperair/europe.htmlhttp://www.enkaspor.com/weather/http://www.wetterzentrale.de/topkartenhttp://forecast.uoa.gr/forecastnew.htmlhttp://www.meteor.gov.tr/Recommended