4_2 Meteoroloji

8/14/2019 4_2 Meteoroloji

1/13


2/13


3/13

Boazii niversitesi Yelken Takm

2. Basn ve Rzgar:

Rzgar havann yksek basntan alak basnca hareket etmesi sonucu oluur. Bu yzden

rzgar tahmini yapabilmek iin en iyi kaynak, yeryzndeki basn dalmnn gsterildii

sinoptik haritalardr. Bu

haritalarda basn izobarlar

(e-basn erileri) araclyla

gsterilir.

Sinoptik haritalarda yksek

basn merkezleri H (Y), alak

basn merkezleri de L (A) ile

gsterilir. Bas

n milibarcinsinden gsterilir ve

atmosferin deniz seviyesindeki

norm basnc 1013 mbardr.

zobarlar birbirine ne kadar yakn olursa basn fark

o kadar daha yksek olur; ayn ekilde beklenen

rzgar da.Ancak havaya gerek hayatta tek etkiyen kuvvet

sadece basn fark kkenli deildir.

Coriolis kuvveti ve yer ekilleri de etkindir. Coriolis

kuvveti nedeniyle rzgarlar irtifada izobarlara

yaklak 10 a ile neredeyse paralel, alak basnca

meyilli eser. Yeryznn srtnme etkisi sonucu

rzgar alak irtifada daha yavatr, dolaysyla coriolis kuvveti de daha zayftr. Bunun

sonucunda rzgarn izobarlarayapt a denizde yaklak 20,

karada da 30ye kadar kar.

Yandaki ekilde kuzey yarmkrede

alak ve yksek basn merkezleri

etrafndaki rzgarlar gsterilmitir.

Daireler izobar izgileridir.

B.U. Yelken- 2* Kitap


4/13


3. Havann stabilitesi:

Dnyay gneten gelen nlar stmaktadr. Bu nlar hava ile etkileime pek

girmediklerinden dolay enerjilerini arlkl olarak yere iletmektedirler. Dolaysyla dnya

arlkl olarak yeryznden snr.

Yani hava normal artlarda

yeryznde, daha yksek irtifalara

oranla daha scaktr.

Ancak scak havann souk havaya

gre daha geni hacim kaplamas

nedeniyle younluu daha azdr.

Yani gn iinde snan hava kitleleri

periyodik olarak daha serin sttabaka hava kitleleri ile -su ve

zeytinya karm gibi- yer

deitirirler. Buna konveksiyon denir.

Ayrca gazlar s alverii olmadnda skrken scaklklar artar, genleirken de der

(adiabatik genleme / skma). Ykselen havann zerindeki basn azald iin (nk

zerindeki hava ktlesi azalr) ykselen hava kitlesi genleir ve scakl der. Yeryznde

snan havann da bu etki nedeniyle ykselirken scakl der, ve

normal artlarda belirli bir irtifada etrafndaki hava ile ayn scakla sahip olur. Bu noktadadikey hava hareketi durur.

Eer hava ykselirken

souma miktar stndeki

havann scaklk profilinden

daha hzl olursa dikey

hava hareketi durma meyilli

olur. Buna stabil hava denir.

Ancak eer hava ykselirkenbulunduu ykseklikteki hava ile

scaklk fark yeterince azalmaz ise

buna da instabil hava denir. Bu

durumda ykselen hava ykseliini

devam ettirmek ister. Bu srada

scakl devaml der; bulut oluumu -olursa- dikey ynde ilerler. Bulutu oluturan su

damlacklarnn scakl donma noktasnn altna indiinde de bulut iinde genelde ya

olarak yeryzne ulaacak olan buz moleklleri olumaya balar.



5/13


Havann scaklk profili belirli merkezlerden gnde 2 kez (Greenwich 00 ve 12 saatlerinde)

atlan radyosonda balonlar ile llr. rtifadaki scaklk ve havann iindeki nem youma

scaklnn bulunduu bu diyagramlara http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html

adresinden ulaabilirsiniz.

4. Bulutlar:

Bulutlar, havann hareketini grmemizde en gvenilir kaynaktr.

Bulutlar iki ana yap tipi gsterir: dikine yn halinde (Latince: Cumulus) veya tabakasal

(Latince: Stratus). Kmlsler konveksiyon sonucu, stratsler de tabakasal souma sonucu

oluur.

Bir de orografik (corafi ekillerin etkisi sonucu oluan) bulutlar vard

r. Lenticular (mercek)bulutlari, yksek dalarn tepe noktasnn rzgaraltnda oluan rotor bulutlar gibi. Orografik

bulutlar rzgarla birlikte hareket etmezler.

Ayrca temel bulut isimlendirme sisteminde bulutun yaps ncesinde ykseklii de belirtilir

(alaktan yksee doru: ek kullanlmaz/alto/cirro); altocumulus, stratus, cirrocumulus gibi.

ekil 2: Temel bulut tipleri

Nimbo- eki ise ya anlamna gelir ve bulutun bulunduu ykseklikle ilgili deildir. Ne

cumulus ne de stratus snfna giren cirrus bulutlar ise buz kristallerinin rzgar ve yerekimi

ile tyck eklinde oluturduu bulutlardr. Cirrus seviyesindeki bulutlarn karakteristik zellii

gne ve ay etrafnda oluturduklar haledir.

http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.htmlhttp://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html


6/13


Bulutlar pratikteki farkl ekilleri iinde tanmak iin gzlem tecrbesi nemlidir. Aadaki

bulut resimleri bulutlarn ana hatlarn renmenize yardmc olacaktr. Bu tecrbenin zerine

cephelerde bahsedeceimiz bulut yapsn bilmek, meteorolojik verilere ulaamadnz veya

tahminlerin yanld durumlarda hayat kurtarc olabilir.

Temel Bulut Tipleri:



7/13


rtifa rzgarlarnn yn ve

iddeti bulutlara etkileri

sayesinde grsellik kazanr.

5. Cepheler:

Birbirine gre souk ve scak hava kitleleri karlat zaman daha scak olan hava souk

olann zerinde ykselir. Ykselen hava, zerindeki basn azald iin geniler ve sour. Bu

genleme ve souma srasnda da stabilite azalr. Dolaysyla bir sre sonra konveksiyon

balar, bulutlar yamura neden olacak kalnlklara kadar geliebilir.

Cephenin olutuu snr blgede havann ykselmesi nedeniyle basn der.

Basn dnce hava alak basn blgesine akmaya alr, ancak coriolis kuvveti sonucu

rzgarlardan bahsederken grdmz alak basn merkezi

etrafndaki saat ynnn aksine olan dn balar.

Bunun sonucunda alak basn merkezinin (antisiklon) bir

tarafnda (kuzey yarumkrede bat tarafnda) souk hava scak

havann altna girer (souk cephe hareket ynne bakan

mavi genlerle gsterilir). Merkezin dier tarafnda (kuzey

yarmkrede dou tarafnda) da scak hava souk havann

stne trmanr (scak cephe hareket ynne bakan

krmz yarm daireler ile gsterilir).

Kutuplardan ani kopmalarla gelen souk hava ile ayn

ynde olduu iin souk cephenin ilerleme hz scak

cepheden yksektir. Bu nedenle cephe sisteminin geliimi

srasnda souk cephe scak cepheye yaklar ve bazen

yakalar.

Orta enlemlerdeki cephelere, kutuplardan gelen souk

hava kkenli olduklar iin polar cephe denir.

Cephe sistemleri frtna ve ar yan nedeni olduklar

iin meteorolojik tahminlerde en nemli yeri tutarlar. Uydu

fotoraflarnda (lambda)y andran karakteristik ekli

bulutlarda ok net gzkr.



8/13


Yukardaki ekilde tipik bir cephe sistemi ve bulutlarn yerleimi gsterilmitir. Cepheler

gen ve yarmdairenin ynnde ilerlerler. Buna gre cephe merkezine gre

konumumuzdan bulut geliimi tahmin edilebilir.

5.1. SICAK CEPHE

Scak cephenin grsel verilere dayanarak ngrs souk cepheye gre daha kolaydr.

Cirrus ile balayan bulutlanma altocumulus, onun da yaylmasyla altostratuse dnr.

Daha sonra altostratus da

alalarak yere yakn stratuse

evirir ve gri gkyz ile uzun

sreli yamurlar getirebilir.

Eer scak hava ok nem

tayorsa veya hava kitleleri

arasndaki scaklk fark oksa

ykselen havadaki de-

stabilizasyon gl konveksiyon ile

cumulonimbus denilen ok yksek bulutlar oluturabilir ve gkgrltl yalar olur.

Scak cephenin balangcnda grlen cirrus-altocumulus-altostratus dizisi gnbatmna

doru havann soumasyla da bazen grlr. Scak cephenin doru ngrs iin bulut

dizisinin devam gereklidir.



9/13


Tipik bir scak cephe geliimi aadaki fotoraf dizisinde grlmektedir:

1) Cirrus 2) Cirrocumulus

4) Altocumulus

3) Cirrostratus ve halo

5) Stratus (bulut irtifas deiimine dikkat) 6) Stratus ve nimbostratus



10/13


5.2. SOUK CEPHE

Souk cephenin nnde scak cephedeki

bulunan iaretler olmadndan grsel

tahmini ok zordur. Ancak barometrede

hz giderek artan bir d, rzgar hznn

6 ila 12 saat kadar ncesinde belirgin

ekilde ve trblanslanarak artmas gibi

belirtileri vardr.

Souk cephede scak cephe gibi tm gkyznn bulut kaplamas olasdr ama her zaman

beklenmez. Ar instabilite ile Cumulonimbus (CB) bulutlar oluur. Bu bulutlarn iinde ok

gl yukar doru konveksiyon akmlar vardr. Dolaysyla etraflarndaki hava da hzla aa

kmekte ve bulut oluumunu engellemektedir.

Aada 20 Kasm 2005te stanbuldan geen souk cephenin Enka otomatik meteoroloji

istasyonu tarafndan kaydedilmi verilerini grebilirsiniz:

Cephenin istasyonun zerinden saat 8de geii ile scaklk ve basntaki deiiklikler ve

ya ile trblans net birekilde gzkmektedir.

Souk cephelerde ya baladnda cephenin nnden yksek hzla ilerleyen gust front

denilen souk rzgar oluabilmektedir. Bunun gstergesi yan yatm ince uzun bir silindir



11/13


eklindeki ve hzl hareket eden billow bulutudur. Gust front ile birlikte ruzgar 2-3 dakika

iinde 180 dnebilir.

Ayrca cephenin iddetine bal olarak dolu da olasdr

.

Souk cephe manzaralar:

1) Rzgarn trblanslanmas ve hz art ile

dank hale gelen cumulus (fractocumulus)

2) Rzgar belirgin derecede artm, iki farkl bulut

taban mevcut (karmakta olan iki farkl hava

kitlesine iaret)

3) nstabilite artyor, bulutlar ksmen dank

ama asl kalnlklar artyor

4.a) Uzaktan byk bir Cumulonimbusun

(CBnin) grn

4.b) Bir CBnin eteklerindeki muhtemel grnt

5) Mutlu son: Cephe geiinden sonra souk

ama gneli, yelken iin hokr bir hava



12/13


6. Lokal Etkiler

Hava durumunu deitiren temel faktrler radyasyon sonucu souma (gne kesildii

zaman etkili), adveksiyon (farkl scaklkta havann yatay hareketle blgeye girmesi) ve

konveksiyon olarak zetlenebilir.

Ima ile souma zellikle bulutsuz gecelerde yeryznn ok soumas ile i ve sise

neden olur. Ayrca havann sabah daha stabil (dolaysyla rzgarsz) olmasnn da nedenidir.

Adveksiyon sadece byk hava kitlelerinin karlat cephe sistemlerinde olmaz. Nemli

ve serin deniz havasnn meltem sonucu karadaki scak havayla karlamas ve onu yukar

itmesi gibi kk leklerde de lokal stabiliteyi deitirebilir ve lokal bulutlanma gibi sonular

olabilir.

Konveksiyon, yksek irtifadaki hava ile yeryzndeki havann sirklasyonu dolaysylairtifadaki rzgarn aaya tanmasna arac olur.

rtifadaki rzgar genelde daha hzldr, ayrca yn de yer rzgarndan ounlukla farkldr

(bkz. Basn ve Rzgar). Bu nedenle irtifa rzgarn bilmek, saanaklarn hangi kontrada ap

hangisinde ekeceini tahmin etmekte faydal olur.

Ayrca konveksiyonla ykselen havann (termiin) yerine yzeyde her ynden hava emilir,

yere kadar alalan hava da yeryznde her yne salr. Bu da saanaklara ve aan-eken

rzgarlara neden olur.

Genel olarak termik k noktas kmlslerin rzgar gcne bal bir miktarrzgarstndedir. Termiin iine emilen hava rzgarstnden gelirken daha hzlanr, veya

rzgaralt tarafnda ana rzgar ynne ters olduu iin yavalar, hatta bu blgede kalabilir.

Ancak genel olarak konveksiyonun olduu gnler daha rzgarldr.

Rzgar kendine en az diren gsteren yolu seer; mesela nehir yata dorultusu, gln

uzun yakas, vadiler ve tepe aralar, adalarn etraf gibi.

Ancak ada gibi bir engelin rzgar engelleme miktar havann dikine hareket rahatlna

baldr. Hava instabilse adann tepesinden termik olarak ykselir. Eer irtifa rzgar da

sertse engelin rzgaraltnda hava sert ve saanakl olur. Stabilitenin yksek olduu

durumlarda da hava engelin etrafndan dolamay tercih eder. Bu da dnen rzgarlara neden

olur.

Dik yamalarn rzgarst tarafna yaklamak rzgarsz kalmaya neden olabilir. Engelin

zerinden gemeye alan rzgar sudan ykselecek ve rzgarsz bir alan brakacaktr.

Boazlarda hava skt iin hz artar. Ayrca boazn geniledii yerde rzgar da kyya

yakn yerlerde kyya paralel olarak yn deitirir. Bu durum eken olarak kullanlabilse dahi

ortadan kyya yaklatka azalan rzgar nedeniyle avantaj bir anda dezavantaja dnebilir.



13/13


Denizde lokal geliimleri tahmin etmek kadar sanaklar tanmak da hem yarlk hem

gvenli seyir asndan nemlidir. Rzgarn deiimi sonucu su zerinde yaratt rpntlar

ve serpintiler genelde daha koyu bir alan yaratr. Ancak denizdeki her koyu alan sanak

gstermez. Sanaklarn grnmesinde etkili olan birka nokta:

- akntnn rzgara olan yn

- genel dalga ykseklii

- denizin genel rpnt durumudur.

zellikle en yanltc sanak grnts akntnn yn deitirdii yerde olur. nk rzgara

kar dnen suyun st sanak olmasa da bir anda rpntlanr. Bunun tam tersi de aknt

rzgara dndnde olur; sanak olsa dahi akntnn dnyle birlikte suyun st ayna gibi

olabilir. Dolaysyla sanaklar tahmin etmek iin lokal aknt deiimleri ve rzgar ynn

birarada dnmek gereklidir.

Ayrca Beaufort 4-5 seviyesinden itibaren deniz zeri zaten rpntl olaca iin sanan

habercisi sprntler ve daha youn beyaz kpklerdir.

internet meteorolojik data kaynaklar:

http://www.meteor.gov.tr

Yer haritas

, uydu grntleri http://forecast.uoa.gr/forecastnew.html

Atina niversitesi

http://www.wetterzentrale.de/topkarten

UKMetOffice, DWD ve USAF izobar, rzgar ve bulut model tahminleri

http://www.enkaspor.com/weather/

Gerek-zamanl meteorolojik veri istasyonu

http://www.uwyo.edu/upperair/europe.html

Lapse rate radyosonda lmleri http://www.poseidon.ncmr.gr/weather_forecast.html

Poseidon izobar, rzgar ve bulut model tahmini

Resim ve Fotoraflar:

UN Meteorology Course Notes

Dennis Pagen - Understanding the SkyUK MetOffice - The Cloud Atlastan alnmtr.

http://www.meteor.gov.tr/http://forecast.uoa.gr/forecastnew.htmlhttp://www.wetterzentrale.de/topkartenhttp://www.enkaspor.com/weather/http://www.uwyo.edu/upperair/europe.htmlhttp://www.poseidon.ncmr.gr/weather_forecast.htmlhttp://www.poseidon.ncmr.gr/weather_forecast.htmlhttp://www.uwyo.edu/upperair/europe.htmlhttp://www.enkaspor.com/weather/http://www.wetterzentrale.de/topkartenhttp://forecast.uoa.gr/forecastnew.htmlhttp://www.meteor.gov.tr/

Documents

4_2 Meteoroloji