Dopasowanie małżonków w zakresie inteligencji

Matrimonio et familiaeOpole 2016, s. 277–301

Dariusz KroK

Wydział Teologiczny UOanna Preis

Wydział Historyczno-Pedagogiczny UO

Dopasowanie małżonków w zakresie inteligencji emocjonalnej

a style ich komunikacji i dobrostan psychiczny

Rola inteligencji emocjonalnej zarysowuje się praktycznie w każdej dziedzi-nie życia człowieka. W wielu formach relacji międzyludzkich, w tym również w małżeństwie, inteligencja emocjonalna odgrywa niebagatelną rolę. Badania dostarczają dowodów świadczących o tym, że jednym z aspektów małżeństwa, na który wpływa inteligencja emocjonalna, jest komunikacja małżeńska (Ghan-bari-Panah, Shariff, Koochak-Entezar 2011, 108–109; Malouff, Schute, Thorste-insson 2014, 54–55). Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej porozumie-wają się w bardziej pozytywny sposób i starają się poszukiwać kompromisów w kwestiach spornych. Z kolei osoby o niższej inteligencji emocjonalnej częściej stosują destruktywne strategie rozwiązywania konfliktów, co w efekcie prowadzi do ich eskalacji. Szczęśliwe małżeństwa cechują się nie tylko prawidłową ko-munikacją, ale również wysokim poziomem dobrostanu psychicznego samych małżonków. Wynika to z faktu, że posiadanie wysokiej inteligencji emocjonalnej wiąże się z większą skłonnością do przeżywania pozytywnych emocji i mniej-szą skłonnością do doświadczania tych negatywnych. Celem niniejszego arty-kułu jest zbadanie zależności między inteligencją emocjonalną i dopasowaniem w tym zakresie osób pozostających w związkach małżeńskich a ich komunikacją interpersonalną i dobrostanem psychicznym. Na podstawie badań empirycznych zostanie określony kierunek i natężenie zależności między powyższymi zmien-nymi psychologicznymi.

Pobrano z https://repo.uni.opole.pl / Downloaded from Repository of Opole University 2022-10-23

278 Dariusz Krok, Anna Preis

1. Rozumienie inteligencji emocjonalnej

Za twórców dzisiejszego pojęcia „inteligencja emocjonalna” uważa się Petera Saloveya i Johna Mayera, którzy przez ponad 20 lat prowadzili badania nad emo-cjami w wielu krajach. Popularyzatorem tych idei stał się Daniel Goleman (1997; 1999), który w swoich słynnych książkach Inteligencja emocjonalna oraz Inteli-gencja emocjonalna w praktyce spopularyzował ten termin, wskazując jednocze-śnie, jak inteligencja emocjonalna wpływa na szereg zachowań człowieka.

Zdaniem Salovey’a i Slutera (1999), inteligencja emocjonalna to „zdolność do postrzegania emocji, dostępu do nich i takiego ich aktywowania, by towarzyszyły myśleniu; zdolność do rozumienia emocji i posiadanie emocjonalnej wiedzy, które pozwalają regulować emocje i sprzyjają rozwojowi emocjonalnemu oraz intelektu-alnemu” (s. 26). W definicji tej podkreślono wyraźnie związek procesów myślenia ze spostrzeganiem własnych i cudzych stanów emocjonalnych, a także właściwego ich regulowania. Goleman (1999, 42–43) twierdzi, że inteligencja emocjonalna to umiejętność rozpoznawania przez człowieka uczuć własnych i uczuć innych osób, to zdolność do motywowania się i kierowania swoimi emocjami i emocjami osób, z którymi łączą nas jakieś więzi. W trochę inny sposób definiuje inteligencję emo-cjonalną Tallar (2002), twierdząc, że „inteligencja emocjonalna to przede wszyst-kim umiejętność dostosowania naszych emocji do trudnych i nieprzewidzianych sytuacji. Dotyczy to zdarzeń, które dotykają naszego Ego i przywołują nasze lęki i obawy, związane z przekonaniem, że sobie z nimi nie poradzimy” (s. 148). Umie-jętność kontrolowania swoich emocji jest „metazdolnością”, która decyduje o wy-korzystaniu pozostałych zdolności, w tym również intelektu.

Inteligentne zachowanie oznacza życie w sposób, w jaki się pragnie. Jednak, aby takie życie było możliwe, należy posiadać umiejętności analizowania przy-czyny zachowań innych ludzi i sytuacji, które sprawiają, że zachowujemy się tak, a nie inaczej. Oprócz tego trzeba być uważnym obserwatorem tego, jakie elemen-ty stoją nam na drodze w dostrzeganiu rozwiązania konfliktów, a także potrafić stawiać czoła tym konfliktom i wykorzystywać mechanizmy, które wspierają nas w działaniu – elementy te składają się na inteligencję emocjonalną. Konkretyzując powyższe twierdzenia, można powiedzieć, że inteligencja emocjonalna to wachlarz takich umiejętności, jak: kontrola nad emocjami, autokontrola, umiejętność kana-lizowania negatywnych uczuć, sumienność, entuzjazm, empatia, stałość w obliczu przeciwności i umiejętność pracy w sytuacji odroczenia nagród za nią (Serrano-Garrido 2012, 7–9). Dobrze rozwinięta inteligencja emocjonalna osoby niesie ze sobą wiele korzyści. Posiadanie dużych umiejętności obserwacji własnej osoby pozwala postrzegać, odróżniać i modyfikować własne działanie zgodnie ze swoimi uczuciami i nastrojami. Dzięki temu człowiek jest w stanie poznać samego siebie i zachowywać się w sposób emocjonalnie inteligentny.

Dopasowanie małżonków w zakresie inteligencji emocjonalnej 279

Istnieje kilka koncepcji inteligencji emocjonalnej. Do najważniejszych i najbar-dziej wpływowych należą koncepcje Golemana oraz Salovey’a, Mayera i Caruso. Wywarły one istotny wpływ na rozwój badań nad biologicznymi i społecznymi uwarunkowaniami inteligencji emocjonalnej oraz jej wpływem na szerokie spek-trum ludzkich zachowań.

W swojej koncepcji Goleman (1997, 67) opisuje inteligencję emocjonalną jako zbiór takich cech, jak: motywacja i umiejętność dążenia do celu (nawet w obliczu niepowodzeń), zdolność kontroli swoich popędów i odkładania na później ich zaspokajania, umiejętność regulowania nastroju i nieulegania zmar-twieniom, zdolność wczuwania się w nastroje innych ludzi i optymistyczne na-stawienie na przyszłość. Zespół tych cech można by było nazwać charakterem. Niektórzy badacze widzą w tak pojmowanym pojęciu inteligencji emocjonalnej zbiór wszystkich pozytywnych cech, które nie dają się zaklasyfikować jako ce-chy ogólnie pojmowanej inteligencji. Stwierdzenie to zdaje się być potwierdzane przez fakt, że wiele z tych cech, które podaje Goleman, od wielu lat pojawia się w badaniach psychologów zajmujących się osobowością (Collins, Cooper 2014, 88–90; Murphy 2014, 6–8).

W definicji opracowanej przez Golemana (1997, 80–81) pojawia się pięć ka-tegorii inteligencji emocjonalnej. Pierwszą z nich jest znajomość swoich emocji, która polega na umiejętności rozpoznawania emocji w momencie ich pojawienia się i dostrzegania ich wpływu na nas. Czasami od razu nie jesteśmy w stanie na-zwać danego uczucia, ale już sam fakt dostrzeżenia jego wpływu na nas pozwala ustrzec się np. przed pochopnymi decyzjami. Kolejnym obszarem jest radzenie so-bie z emocjami. Umiejętność ta sprowadza się do radzenia sobie z niewygodnymi uczuciami w chwili przyznania się, że je czujemy. Umieć opanować emocje ozna-cza uspokojenie samego siebie czy też pokonanie emocji negatywnych. Trzecią wyróżnioną kategorią inteligencji emocjonalnej jest motywowanie samego siebie. Emocje mogą stanowić źródło motywacji do działania, ale jeśli są zbyt silne, mogą człowieka osłabić czy wręcz unieruchomić w sytuacji, gdy nie jest on w stanie nad nimi zapanować. Kolejnym wymienianym obszarem jest rozpoznawanie emocji innych ludzi. Chodzi tu nie tylko o żywienie jakichś uczuć do pewnej osoby, ale również o odczuwanie ich wspólnie z drugą osobą. Będąc empatycznym, można precyzyjnie wyczuwać emocje innych osób. Ostatnią kategorią w koncepcji Go-lemana jest podtrzymywanie relacji. Swoją inteligencję emocjonalną można wy-korzystać w stosunkach z innymi – czy to w pracy, przewodząc grupie, czy też w rodzinie i małżeństwie.

Koncepcja zaproponowana przez Salovey’a, Mayera i Caruso (2008, 384–385) wyróżnia cztery odrębne obszary, z których składa się inteligencja emocjonalna.

(1) Percepcja i ekspresja emocjonalna – oznacza rozpoznawanie i odbiera-nie informacji werbalnych i niewerbalnych, które pochodzą z systemu emocjo-

nalnego. Chodzi tutaj o zdolność do spostrzegania i wyrażania uczuć. Człowiek percypuje sygnały emocjonalne w tonie głosu, w mimice twarzy czy też w wy-tworach kultury. Po zarejestrowaniu tych sygnałów dochodzi do ich interpretacji. W obszarze tym mieści się również umiejętność precyzyjnego wyrażania emocji i potrzeb z nimi związanych oraz zdolność rozpoznawania nieszczerości i fałszu w uczuciach.

(2) Emocjonalne wspomaganie myślenia – wyraża zdolność wykorzystywania emocji jako części procesów poznawczych np. w twórczym myśleniu czy rozwiązy-waniu problemów. Emocje pojawiają się w systemie poznawczym jako rozpoznane uczucia („trochę mi smutno”) czy też jako przekształcone sądy („jestem do niczego”) (Salovey, Mayer, Caruso 2008, 384). Dzięki ich działaniu w systemie poznawczym człowiek jest zdolny do bardziej efektywnego rozumowania, rozwiązywania pro-blemów, podejmowania decyzji i myślenia twórczego. Emocje wywierają nie tylko pozytywny wpływ na myślenie, ale mogą je w niektórych przypadkach zaburzać. Zmiana emocji pozwala jednak spojrzeć na problem z różnych punktów widzenia, co może być pomocne w jego rozwiązaniu. Ponadto doświadczanie emocji pomaga w kierowaniu uwagą, nadając priorytet pewnym sposobom myślenia.

(3) Zrozumienie emocjonalne – wyraża się w poznawczym przetwarzaniu emo-cji. Chodzi tutaj o wgląd człowieka we własne emocje oraz wiedzę na temat uczuć własnych i uczuć innych osób. Osoba inteligentna emocjonalnie jest zdolna rozu-mieć i przewidywać związki między emocjami i ich przekształcanie się z upły-wem czasu. Do tego dochodzi rozumienie powiązania między emocjami i słowami, umiejętność interpretacji znaczenia emocji w kontekście relacji interpersonalnych i zdolność rozumienia złożonych emocji. Dzięki temu możliwy jest prawdziwy wgląd w relacje międzyludzkie i naturę człowieka, a także efektywniejsze komuni-kowanie się z innymi ludźmi (Lindquist, Satpute, Gendron 2015, 100).

(4) Kierowanie emocjami – rozumiane jest jako regulacja emocji u siebie i u innych osób. W tym wymiarze umiejscawia się m.in. zdolność otwarcia się na przyjemne, jak i nieprzyjemne uczucia, świadome angażowanie się w emocje lub odcinanie się od nich, zdolność do świadomego monitorowania emocji w sto-sunku do siebie i w relacji z inną osobą oraz zdolność panowania nad własnymi i cudzymi emocjami dzięki moderacji negatywnych i wzmacnianiu pozytywnych uczuć. Człowiek, chcąc poprawić swój nastrój, stosuje różne strategie i techni-ki. Przykładem może tu być słuchanie muzyki, interakcje społeczne, ćwiczenia fizyczne, czytanie, robienie zakupów czy hobby. Mało efektywne strategie to pa-sywne kierowanie nastrojem (oglądanie telewizji, jedzenie, spanie), bezpośrednie redukowanie napięcia (narkotyki, alkohol, seks) czy uciekanie się w samotność (Salovey, Mayer, Caruso 2008, 385). Odpowiednia regulacja emocji zapewnia efektywne funkcjonowanie na płaszczyźnie zarówno intrapersonalnej, jak i inter-personalnej.

2. Relacje między inteligencją emocjonalną a komunikacją interpersonalną i dobrostanem psychicznym

Inteligencja emocjonalna może być ważnym predyktorem powodzenia w re-lacjach międzyludzkich oraz dobrego funkcjonowania rodziny. Wyniki badań wskazują, że inteligencja emocjonalna jest związana z jakością komunikacji interpersonalnej. Osoby inteligentne emocjonalnie porozumiewają się z innymi w bardziej pozytywny sposób i rzadziej wchodzą z drugimi osobami w negatyw-ne interakcje (Erigüç, Köse 2013, 120–121; Knapp, Hall, Horgan 2013, 59). Ja-kość związku małżeńskiego, której składową jest poprawna komunikacja między małżonkami, również zależy od poziomu inteligencji emocjonalnej partnerów. Określanie swoich związków z innymi jako satysfakcjonujących, bliskich i mało konfliktowych częściej notuje się u osób o wyższej inteligencji emocjonalnej, a w szczególności u tych, którzy potrafią dobrze zarządzać swoimi emocjami (Lopes, Salovey, Straus 2003, 656–657). W badaniach przeprowadzonych przez Bracketta, Warnera i Bosco (2005, 210) okazało się, że posiadanie niskiej inte-ligencji emocjonalnej prowadzi do mniejszej satysfakcji z małżeństwa oraz sil-niejszych konfliktów.

Analizując rolę inteligencji emocjonalnej w komunikacji małżeńskiej, Czmut (2008, 109) podkreśla, że osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej – poprzez tolerowanie przez współpartnerów różnych stanów emocjonalnych, a zarazem do-strzeganie zmian i następstw tych emocji – potrafią skuteczniej rozumieć punkt widzenia partnera, poszukiwać kompromisowych rozwiązań i powstrzymywać się przed ekspresją negatywnych uczuć wobec partnera. Powyższe umiejętności sprawiają, że osobom, cechującym się wysoką inteligencją emocjonalną, łatwiej przychodzi właściwe porozumiewanie się z partnerem i wypracowywanie kompro-misów w kwestiach spornych.

Jedno z badań nad inteligencją emocjonalną w kontekście komunikacji i satys-fakcji małżeńskiej w Polsce przeprowadziła Kriegelewicz (2005, 449–450), która stwierdziła, że osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej są bardziej zadowolone ze sposobu rozwiązywania konfliktów małżeńskich, a powodzenie ich związku jest wyżej ocenianie. Współzależność ta była silniejsza dla mężczyzn w porównaniu do kobiet. Co ciekawe, to inteligencja emocjonalna mężczyzn była najważniejszym predyktorem powodzenia w małżeństwie i to zarówno w ocenie kobiet, jak i męż-czyzn. Jak twierdzi autorka, mężczyźni o wysokiej inteligencji emocjonalnej mają większą szansę na zniwelowanie różnicy międzypłciowej w dziedzinie emocji, a tym samym są w stanie uzyskać lepsze porozumienie z małżonką na płaszczyźnie emocjonalnej. To z kolei pozwala zlikwidować jedno ze prawdopodobnych źródeł konfliktów. Wyniki tego badania wskazują również na to, że wysoka inteligencja emocjonalna wiąże się z częstszym stosowaniem konstruktywnych strategii roz-

wiązywania konfliktów w związku (np. dialog i lojalność) i to niezależnie od płci. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej najczęściej wybierają aktywne strate-gie rozwiązywania sporów, rzadziej te bierne. Z kolei stosowanie destruktywnych strategii rozwiązywania konfliktów (np. wycofanie) korelowało ujemnie z pozio-mem inteligencji emocjonalnej.

Posiadanie wysokiej inteligencji emocjonalnej, obok właściwej komunikacji małżeńskiej, warunkuje również wysoki poziom dobrostanu psychicznego jed-nostki. Dobrostan psychiczny można zdefiniować „jako poznawczą i emocjonalną ocenę własnego życia” (Diener, Lucas, Oishi 2008, 35). Z psychologicznego punk-tu widzenia dobrostan psychiczny odnosi się do odczuwanego i doświadczanego przez człowieka stanu zadowolenia i szczęścia z życia. Uważa się, że człowiek cha-rakteryzuje się wysokim dobrostanem wtedy, gdy posiada: (1) wysoką satysfakcję z życia (czynnik poznawczy) oraz (2) silne pozytywne emocje i słabe negatywne emocje (czynnik emocjonalny). Pogląd ten jest szeroko akceptowany w badaniach nad dobrostanem psychicznym, gdyż uważa się, że człowiek wyraża jakość swo-jego życia poprzez indywidualne oceny poznawcze i emocjonalne (Diener 2012, 591–592; Lucas, Diener 2015, 577–578).

Według badaczy, wysoki poziom inteligencji emocjonalnej jest związany ze znacznym poczuciem emocjonalnego dobrostanu, który otwiera przed człowie-kiem lepsze perspektywy życiowe. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej charakteryzują się mniejszą skłonnością do depresji, większym optymizmem i są one bardziej zadowolone z życia, posiadając wysokie poczucie dobrostanu. Składniki inteligencji emocjonalnej są uważane za główny predyktor wskaźników dobrostanu psychicznego (jak np. satysfakcji życiowej), a także funkcjonowania interpersonalnego (Extremera, Fernández-Berrocal 2005, 945). Ponadto stwier-dzono, że wyższy poziom inteligencji emocjonalnej jest powiązany z różnymi pozytywnymi efektami, a szczególnie ze wskaźnikami subiektywnego dobrosta-nu, takimi jak pozytywne emocje i satysfakcja z życia (Schutte, Malouff, 2011, 1117). Gallagher i Vella-Brodrick (2008, 1558) również potwierdziły w swoim badaniu zależność między inteligencją emocjonalną a powyższymi wskaźnikami dobrostanu, dodatkowo kontrolując wpływ osobowości i zmiennych socjodemo-graficznych.

Na rzecz pozytywnych związków inteligencji emocjonalnej z dobrostanem psy-chicznym mogą przemawiać badania, w których wykazano negatywne korelacje pomiędzy inteligencją emocjonalną a poczuciem bezsilności i beznadziejności, depresją, myślami lękowymi i samobójczymi oraz zaburzeniami typu borderline (Matczak 2007, 12). Im wyższy poziom inteligencji emocjonalnej osoby, tym mniejszy spadek nastroju i poczucia własnej wartości tej osoby po zaindukowaniu jej negatywnego stanu emocjonalnego, natomiast większa poprawa nastroju w mo-mencie indukowania pozytywnego nastroju. Interesujące jest również to, że osoby

o wysokiej inteligencji emocjonalnej częściej przywołują pozytywne wspomnienia by podtrzymać nastrój (w warunkach wywołujących pozytywne emocje), bądź by poprawić sobie nastrój (w warunkach wywołujących negatywne emocje).

Zaprezentowane powyżej treści wskazują, że pomiędzy inteligencją emocjo-nalną a komunikacją interpersonalną i dobrostanem psychicznym istnieją wzajem-ne zależności. Jednak wciąż niezbadanym zagadnieniem jest charakter związków między powyższymi czynnikami u małżonków, a przede wszystkim rola dopaso-wania małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej dla komunikacji i do-brostanu. Głównym problemem niniejszej pracy będzie zatem próba zbadania za-leżności między inteligencją emocjonalną małżonków a stylami ich komunikacji interpersonalnej oraz poziomem dobrostanu psychicznego, głównie pod względem dopasowania małżonków w zakresie inteligencji emocjonalnej.

W oparciu o przedstawione dane oraz własne przypuszczenia badawcze sfor-mułowano następujące hipotezy badawcze: (1) Osoby o wyższej inteligencji emo-cjonalnej charakteryzują się bardziej dojrzałymi stylami komunikacji interperso-nalnej. (2) Im wyższa inteligencja emocjonalna, tym wyższy poziom dobrostanu psychicznego zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. (3) Im wyższy stopień dopaso-wania małżeńskiego pod względem inteligencji emocjonalnej, tym lepsza jakość komunikacji między małżonkami. (4) Im wyższy stopień dopasowania małżeń-skiego pod względem inteligencji emocjonalnej, tym wyższy poziom dobrostanu psychicznego małżonków.

3. Metoda

3.1. Charakterystyka osób badanych i procedura badań

Pozostawanie w formalnym związku, jakim jest małżeństwo, było jedynym kry-terium doboru osób badanych. Do udziału w badaniu zaproszono 120 małżeństw, którym rozdano wydrukowany i spięty komplet metod badawczych w dwóch jed-nakowych egzemplarzach (jeden dla żony, drugi dla męża). Spośród 120 rozdanych kompletów badawczych powróciło 112 wypełnionych, a do ostatecznych analiz zakwalifikowało się 106 zestawów (212 osób) ze względu na niekompletność 6 zestawów. Wiek badanych mieścił się w granicach od 20 do 64 lat w przypadku kobiet (M = 40,59 lat) i od 20 do 66 lat w przypadku mężczyzn (M = 42,93 lat). Osoby badane przebywały w związku małżeńskim od 1 roku do 44 lat, a średnia stażu małżeńskiego wynosiła M = 17,49. Jeśli chodzi o ilość posiadanych przez małżonków dzieci, to wahała się ona od 0 do 7, przy średniej ilości dzieci równej M = 1,85. Osoby badane zapewniono o anonimowości badania i dobrowolności udziału w nim. W informacji o badaniu nie nawiązywano do zagadnień inteligencji

emocjonalnej, komunikacji małżeńskiej ani dobrostanu psychicznego, by osobom badanym niczego nie sugerować.

3.2. Narzędzia badawcze

W niniejszych badaniach wykorzystano cztery narzędzia badawcze: Kwestiona-riusz Inteligencji Emocjonalnej INTE, Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej KKM, Skalę Satysfakcji z Życia SWLS oraz Skalę Uczuć Pozytywnych i Nega-tywnych PANAS-X.

Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE, stworzony przez Schutte i współpracowników, został zaadaptowany do warunków polskich przez Jaworską i Matczak (2001). Wyniki analiz czynnikowych, przeprowadzonych przez autorów, wskazywały, że najlepsze jest rozwiązanie jednoczynnikowe, wskazujące jednocze-śnie na homogeniczność konstruktu inteligencji emocjonalnej. Kwestionariusz skła-da się z 33 twierdzeń, ocenianych na 5-stopniowej skali Likerta. Wersja polska posia-da satysfakcjonujące współczynniki zgodności wewnętrznej (α-Cronbacha) dla prób normalizacyjnych, mieszczące się w granicach od 0,83 do 0,87 (wersja oryginalna od 0,87 do 0,90), co świadczy o rzetelności narzędzia. Dodatkowo oszacowano stabil-ność bezwzględną kwestionariusza INTE metodą test-retest i uzyskano zadowalające wyniki w granicach od 0,81 do 0,88. Oprócz rzetelności narzędzia testowano również jego trafność teoretyczną poprzez korelację z takimi narzędziami, jak Inwentarz Oso-bowości NEO-FFI, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI, kwestionariusz ALEX40 do pomiaru aleksytymii oraz Kwestionariusz Aprobaty Społecznej KAS. Uzyskane wyniki okazały się zgodne z oczekiwaniami autorek polskiej wersji.

Kwestionariusz KKM, autorstwa Kaźmierczak i Plopy (2008), został opraco-wany w celu badania jakości komunikacji pomiędzy partnerami poprzez ocenę ich stylów komunikacyjnych. Umożliwia ocenę zachowań własnych i partnera. Każda z dwóch wersji liczy sobie po 30 pozycji i składa się z trzech wymiarów: (1) Wsparcie – rozumiane jest jako okazywanie szacunku partnerowi poprzez do-cenianie jego starań, sygnalizowanie zainteresowania potrzebami lub problemami partnera oraz aktywne uczestniczenie we wspólnym rozwiązywaniu owych proble-mów (9 twierdzeń). (2) Zaangażowanie – oznacza umiejętność tworzenia klimatu wzajemnej bliskości i zrozumienia w związku poprzez okazywanie sobie uczuć, podkreślanie tego, jak bardzo wyjątkowy i ważny jest dla nas nasz partner, zapo-bieganie konfliktom w związku, a także urozmaicanie rutyny codziennego życia (9 twierdzeń). (3) Deprecjacja – rozumiana jest jako przejawianie agresji wobec partnera, nie szanowanie jego godności oraz chęć zdominowania partnera i kon-trolowania (11 twierdzeń) (Kaźmierczak, Plopa, 2008). Odpowiedzi udziela się na 5-stopniowej skali, gdzie 1 oznacza „nigdy (tak się nie zachowuję)”, a 5 oznacza

„zawsze”. Rzetelność obu wersji Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej dla skali Wsparcie mieści się w granicach od 0,88 do 0,93, dla skali Zaangażowanie wynosi od 0,77 do 0,88, a dla skali Deprecjacja waha się od 0,86 do 0,91. Trafność narzędzia oceniano na podstawie analizy trafności teoretycznej m.in. z Kwestiona-riuszem Osobowości (16PF) i Kwestionariuszem Stylów Przywiązania. Uzyskane korelacje okazały się wysokie.

Skala SWLS została stworzona przez Dienera i współpracowników (Diener, Emmons, Larson, Griffin 1985). Służy ona do pomiaru zadowolenia z życia, rozu-mianego jako wynik porównania między własną sytuacją a ustalonymi przez siebie osobistymi standardami. Narzędzie do warunków polskich zaadaptował Juczyński (2001). Skala składa się z pięciu twierdzeń, których ocena dokonywana jest na 7-stopniowej skali Likerta. Uzyskiwany wynik to ogólny wskaźnik poczucia satys-fakcji z życia. Rzetelność oszacowano na podstawie współczynnika α-Cronbacha, który wynosi 0,81. Korelacje satysfakcji życiowej z poczuciem własnej wartości (wynik 0,56) oraz z dyspozycyjnym optymizmem (wynik 0,45) posłużyły do oceny trafności teoretycznej.

Skala Uczuć Pozytywnych i Negatywnych PANAS-X jest autorstwa Watsona i Clark (1999). Składa się z 60 przymiotników, pozwalających mierzyć dwa ogólne stany uczuciowe, czyli pozytywny i negatywny, a także jedenaście specyficznych stanów afektywnych: dobroduszność, strach, wina, wrogość, pewność siebie, smu-tek, nieśmiałość, ospałość, czujność, zdziwienie oraz spokój wewnętrzny. Skala została zaadaptowana do warunków polskich przez Kroka (2009). Współczynniki rzetelności α-Cronbacha dla poszczególnych skal mieszczą się w granicach od 0,67 do 0,90 (w wersji oryginalnej od 0,70 do 0,93). Trafność narzędzia, zweryfikowana poprzez korelację skali z innymi narzędziami badającymi uczucia, pokazała, że współczynniki korelacji są zadowalające i wynoszą od 0,77 do 0,92.

4. Prezentacja wyników

Pierwsza część analiz dotyczy związków między inteligencją emocjonal-ną (zmienną niezależną) a komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym (zmiennymi zależnymi) na poziomie indywidualnym. W celu zbadania tych związ-ków zastosowano korelację r-Pearsona (tabela 1).

Analizując uzyskane wyniki, zanotowano istotne korelacje inteligencji emocjo-nalnej z czterema skalami komunikacji małżeńskiej – i to dla obydwu płci. Tak więc u kobiet inteligencja emocjonalna wykazuje pozytywne związki ze skalą Wsparcie – ocena własna i ocena partnera (odpowiednio: r = 0,45; p<0,001; r = 0,35; p<0,001) i skalą Zaangażowanie – ocena własna i ocena partnera (odpowied-nio: r = 0,44; p<0,001; r = 0,36; p<0,001). Podobna sytuacja zarysowuje się dla

mężczyzn, których inteligencja emocjonalna również koreluje dodatnio ze skalą Wsparcia – w ocenie własnej i ocenie partnera (odpowiednio: r = 0,48; p<0,001; r = 0,33; p<0,001) oraz ze skalą Zaangażowania – w ocenie własnej i ocenie part-nera (odpowiednio: r = 0,43; p<0,001; r = 0,25; p<0,01).

Oznacza to, że małżonkowie cechujący się wysoką inteligencją emocjonalną (za-równo żony, jak i mężowie) sami starają się podtrzymywać poprawną komunikację z drugą stroną poprzez okazywanie wsparcia i zaangażowania, a nadto dostrzegają analogiczne starania u swoich partnerów życiowych. Sygnalizowanie wsparcia i za-angażowania przejawia się tym, że małżonkowie usiłują wspierać swoich partnerów poprzez docenianie ich wysiłków, okazywanie im szacunku i zainteresowania ich potrzebami oraz aktywne uczestnictwo we wspólnym rozwiązywaniu problemów. Oprócz tego dokładają starań, aby móc stworzyć atmosferę wzajemnego zrozumie-nia i bliskości, podkreślić ważność i wyjątkowość partnera, urozmaicić rutynę dnia codziennego oraz zapobiec pojawiającym się konfliktom. Wszystkie te zachowania małżonkowie zauważają również u swoich partnerów.

Następnym krokiem analiz było zbadanie związku między inteligencją emocjo-nalną małżonków a ich dobrostanem psychicznym (tabela 2).

Istotne statystycznie dodatnie związki, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, zaobserwowano dla skali Ogólnego pozytywnego nastroju (kobiety: r = 0,40; p<0,001; mężczyźni: r = 0,48; p<0,001) oraz Podstawowych emocji pozytywnych (odpowiednio: r = 0,40; p<0,001; r = 0,51; p<0,001). Jeśli chodzi o związek inte-

Tabela 1. Wyniki korelacji r-Pearsona pomiędzy inteligencją emocjonalną kobiet i męż-czyzn a komunikacją małżeńską.

Inteligencja Emocjonalna

Kobiety p Mężczyźni p

żeńs

Wsparcie 0,45 0,000*** 0,48 0,000***

Zaangażowanie 0,44 0,000*** 0,43 0,000***

Deprecjacja −0,05 0,598 −0,17 0,086

Wsparcie 0,35 0,000*** 0,33 0,001***

Zaangażowanie 0,36 0,000*** 0,25 0,010**

Deprecjacja 0,01 0,914 −0,18 0,068

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

ligencji emocjonalnej ze specyficznymi emocjami, to pojawił on się dla następują-cych emocji u obu płci: Dobroduszności (odpowiednio: r = 0,37; p<0,001; r = 0,46; p<0,001), Pewność siebie (odpowiednio: r = 0,32; p<0,001; r = 0,43; p<0,001) i Uważności (kolejno: r = 0,33; p<0,001; r = 44; p<0,001). Dodatnie korelacje, za-

Tabela 2. Wyniki korelacji r-Pearsona pomiędzy inteligencją emocjonalną kobiet i męż-czyzn a wynikami w skalach dobrostanu psychicznego hedonistycznego.

Inteligencja Emocjonalna

OPN 0,40 0,000*** 0,48 0,000***

ONN −0,16 0,102 −0,06 0,531

STR −0,18 0,063 −0,06 0,524

WR −0,04 0,714 −0,04 0,689

WIN −0,12 0,210 −0,13 0,184

SMU −0,23 0,018* −0,14 0,166

DOB 0,37 0,000*** 0,46 0,000***

PEW 0,32 0,001*** 0,43 0,000***

UWA 0,33 0,001*** 0,44 0,000***

NIE −0,19 0,047* −0,11 0,266

ZME −0,25 0,011* −0,01 0,883

SPO 0,22 0,021* 0,14 0,152

ZDZ −0,03 0,761 0,01 0,959

PEP 0,40 0,000*** 0,51 0,000***

PEN −0,18 0,065 −0,11 0,268

SWLS 0,29 0,003** 0,32 0,001***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Legenda: OPN – ogólny pozytywny nastrój, ONN – ogólny negatywny nastrój, STR – strach, WR – wrogość, WIN – wina, SMU – smutek, DOB – dobroduszność, PEW – pewność siebie, UWA – uważność, NIE – nieśmiałość, ZME – zmęczenie, SPO – spokój, ZDZ – zdziwienie, PEP – podstawowe emocje pozytywne, PEN – podstawowe emocje negatywne, SWLS – satysfakcja z życia.

równo u kobiet jak, i mężczyzn, pojawiły się również dla skali Satysfakcji z życia (odpowiednio: r = 0,29; p<0,01; r = 0,32; p<0,001).

Uzyskane wyniki sugerują, że małżonkowie obu płci posiadający wysoce roz-winięte kompetencje związane z inteligencją emocjonalną przeżywają więcej pozy-tywnych emocji, takich jak dobroduszność, uważność czy pewność siebie. Oprócz tego osoby te częściej doświadczają pozytywnego nastroju i są bardziej zadowoleni ze swojego życia w porównaniu do osób o niskiej inteligencji emocjonalnej.

Ponadto u kobiet zaobserwowano kilka dodatkowych istotnych statystycznie za-leżności. Ich inteligencja emocjonalna korelowała ujemnie ze Smutkiem (r = −0,23; p<0,05), Nieśmiałością (r = −0,19; p<0,05) i Zmęczeniem (r = −0,25; p<0,05), a do-datnio ze Spokojem (r = 0,22; p<0,05). Powyższe wyniki mogą świadczyć o tym, że kobiety o wysokiej inteligencji emocjonalnej rzadziej doświadczają takich nega-tywnych emocji, jak smutek czy zmęczenie, są mniej nieśmiałe i częściej odczuwa-ją spokój w porównaniu do kobiet o niskiej inteligencji emocjonalnej.

Po przeanalizowaniu związków na poziomie jednostkowym za cel wzięto sobie przeprowadzenie analizy na poziomie pary małżeńskiej. Na niniejszym etapie ana-liz postanowiono zweryfikować zależności między inteligencją emocjonalną a ko-munikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym danej pary. W tym celu posłu-żono się uogólnionym współczynnikiem korelacji małżonków. Współczynnik ten został opracowany dla badań, w których wymaga się analizowania danych od par (Gonzalez, Siarkiewicz 2006). Przeprowadzona poniżej korelacja opisuje związek

Tabela 3. Wyniki korelacji r-Pearsona pomiędzy inteligencją emocjonalną małżonków a wynikami w skalach komunikacji małżeńskiej.

Zmienne Inteligencja emocjonalna małżonków

r-Pearsona p

żeńs

sna Wsparcie 0,47 0,000***

Zaangażowanie 0,44 0,000***

Deprecjacja −0,11 0,109

Wsparcie 0,33 0,000***

Zaangażowanie 0,30 0,000***

Deprecjacja −0,09 0,216

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

liniowy pomiędzy inteligencją emocjonalną małżonków a ich komunikacją mał-żeńską (tabela 3).

Istotne statystycznie związki pojawiły się dla dwóch skal komunikacji małżeń-skiej zarówno w ocenie własnej, jak i w ocenie partnera. Były to pozytywne wy-miary komunikacji małżeńskiej, a mianowicie Wsparcie (ocena własna r = 0,47; p<0,001; ocena partnera (r = 0,33; p<0,001) i Zaangażowanie (kolejno: r = 0,44; p<0,001; r = 0,30; p<0,001). Nieco silniejsze związki zanotowano dla samooceny niż dla oceny partnera.

Oznacza to, że im wyższa inteligencja emocjonalna małżonków, tym lepsza jakość ich komunikacji małżeńskiej. Pary małżeńskie, w których małżonkowie cechują się wysoką inteligencją emocjonalną, bardziej doceniają wzajemnie swój wysiłek, okazują sobie wzajemnie szacunek i troskę oraz interesują się nawzajem swoimi potrzebami i problemami, aktywnie przystępując do ich rozwiązania. Po-nadto, w porównaniu do par tworzonych przez osoby o niższej inteligencji emocjo-nalnej, bardziej starają się wzajemnie okazywać sobie uczucia, pragną podkreślić nawzajem swoją wyjątkowość i ważność, a także dokładają starań, by zapobiegać pojawiającym się konfliktom w związku.

Następnie postanowiono sprawdzić, czy istnieje zależność między inteligencją emocjonalną małżonków a ich dobrostanem psychicznym na poziomie pary. Uzy-skane wyniki (współczynnik pary) prezentują siłę związku liniowego pomiędzy inte-ligencją emocjonalną małżonków a ich dobrostanem psychicznym (tabela 4).

Najsilniejsze związki zaobserwowano dla skal: Ogólnego pozytywnego nastroju (r = 0,43; p<0,001), Dobroduszności (r = 0,41; p<0,001), Pewności siebie (r = 0,36; p<0,001), Uważności (r = 0,38; p<0,001), Podstawowych emocji pozytywnych (r = 0,45; p<0,001) oraz Satysfakcji z życia (r = 0,30; p<0,001). Powyższe wyniki suge-rują, że pary małżeńskie, w których oboje małżonków posiada wysoką inteligencję emocjonalną, doświadczają znacznie częściej szeregu pozytywnych emocji, takich jak dobroduszność, pewność siebie i uważność. Ponadto pary te zazwyczaj przeży-wają pozytywny nastrój i są zadowolone ze swojego życia. Nieco słabsze związki, choć w dalszym ciągu istotne statystycznie, pojawiły się dla skal Smutku (r = −0,17; p<0,05), Nieśmiałości (r = −0,14; p<0,05), Spokoju (r = 0,18; p<0,01) oraz Podsta-wowych Emocji Negatywnych (r = −0,14; p<0,05). Oznacza to, że pary małżeńskie, tworzone przez osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej, w porównaniu do par o niskiej inteligencji emocjonalnej częściej odczuwają spokój, rzadziej natomiast zdarza się, że są nieśmiałe i przeżywają smutek lub inne negatywne emocje.

Po zakończeniu sprawdzania powiązań między zmienną niezależną a zmien-nymi zależnymi na poziomie pary postanowiono przedstawić kolejny etap analiz, dotyczący weryfikacji związków między dopasowaniem małżonków pod wzglę-dem inteligencji emocjonalnej a ich komunikacją małżeńską i dobrostanem psy-chicznym. Postawiono sobie pytanie, czy większy stopień dopasowania partnerów

w małżeństwie będzie wpływał na jakość komunikacji między nimi i na poziom ich dobrostanu psychicznego.

W celu weryfikacji przewidywanych zależności w analizach wykorzystano wskaźnik dopasowania małżonków pod względem ich inteligencji emocjonalnej. Dotychczas podobne wskaźniki funkcjonowały w badaniach na gruncie psycholo-gii osobowości, gdzie autorzy testowali dopasowanie osobowościowe partnerów

Tabela 4. Wyniki korelacji r-Pearsona pomiędzy inteligencją emocjonalną małżonków a wynikami w skalach dobrostanu psychicznego hedonistycznego.

Inteligencja emocjonalna małżonków

r-Pearsona pD

OPN 0,43 0,000***

ONN −0,10 0,134

Strach −0,11 0,111

Wrogość −0,04 0,531

Wina −0,13 0,069

Smutek −0,17 0,011*

Dobroduszność 0,41 0,000***

Pewność siebie 0,36 0,000***

Uważność 0,38 0,000***

Nieśmiałość −0,14 0,043*

Zmęczenie −0,11 0,103

Spokój 0,18 0,010**

Zdziwienie −0,01 0,911

PEP 0,45 0,000***

PEN −0,14 0,046*

SWLS 0,30 0,000***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Legenda: OPN – ogólny pozytywny nastrój, ONN – ogólny negatywny nastrój, PEP – podstawowe emocje pozytywne, PEN – podstawowe emocje nega-tywne, SWLS – satysfakcja z życia.

w powiązaniu z innymi zmiennymi psychologicznymi (zob. Shiota, Levenson 2007). Jednak wskaźniki te bazowały jedynie na rozpiętości wyników między partnerami. Wskaźnik wykorzystany w niniejszej pracy uwzględnia zarówno rozpiętość wyni-ków między małżonkami, jak również natężenie inteligencji emocjonalnej u obu małżonków. Wzór tego wskaźnika dopasowania znajduje się w aneksie nr 1. Uzy-skanie wysokiego wskaźnika dla danej pary oznacza, że małżonkowie ci posiadają zbliżony poziom inteligencji emocjonalnej (mała rozpiętość wyników między nimi), przy czym poziom tej inteligencji jest stosunkowo wysoki u obu małżonków.

Analizy rozpoczęto od sprawdzenia zależności między dopasowaniem małżon-ków pod względem inteligencji emocjonalnej a wymiarami komunikacji małżeń-skiej. Wyniki przeprowadzonej korelacji przedstawia poniższa tabela 5.

Tabela 5. Wyniki korelacji r-Pearsona pomiędzy dopasowaniem małżonków pod wzglę-dem inteligencji emocjonalnej a wynikami w skalach komunikacji małżeńskiej.

Dopasowanie pod względem inteligencji emocjonal-nej

żeńs

Wsparcie 0,47 0,000*** 0,39 0,000***

Zaangażowanie 0,38 0,000*** 0,34 0,000***

Deprecjacja −0,16 0,112 −0,09 0,340

Wsparcie 0,46 0,000*** 0,31 0,001***

Zaangażowanie 0,41 0,000*** 0,30 0,002**

Deprecjacja −0,17 0,074 −0,10 0,304

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Uzyskane wyniki wskazują, że dopasowanie małżonków pod względem inteli-gencji emocjonalnej istotnie koreluje z dwoma skalami komunikacji małżeńskiej. Zależności są istotne u obu płci, zarówno dla samooceny zachowania, jak i dla oceny zachowania partnera. Dopasowanie małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej wiąże się pozytywnie ze Wsparciem w ocenie własnej (kobiety: r = 0,47; p<0,001; mężczyźni: r = 0,39; p<0,001) i w ocenie partnera (odpowiednio: r = 0,46; p<0,001; r = 0,31; p<0,001) oraz z Zaangażowaniem we własnej ocenie (odpowiednio: r = 0,38; p<0,001; r = 0,34; p<0,001) i w ocenie partnera (odpo-wiednio: r = 0,41; p<0,001; r = 0,30; p<0,01). Pojawiające się zależności są u ko-biet nieznacznie silniejsze niż u mężczyzn.

Oznacza to, że posiadanie przez oboje małżonków zbliżonego poziomu inteli-gencji emocjonalnej wiąże się z lepszą komunikacją małżeńską, w szczególności, jeśli chodzi o pozytywne aspekty tej komunikacji. I tak małżonkowie, którzy posia-dają podobny poziom inteligencji emocjonalnej, a więc u których istnieje dopaso-wanie pod tym względem, okazują sobie więcej wsparcia i zaangażowania w swo-jej komunikacji w porównaniu do par o niskim stopniu dopasowania. Wsparcie wyrażane jest poprzez docenianie wysiłków partnera, interesowanie się tym, czego on pragnie, jak również tym, co stanowi dla niego problem, i wspólne aktywne rozwiązywanie pojawiających się problemów. Z kolei zaangażowanie jest sygnali-zowane małżonkowi poprzez tworzenie atmosfery wzajemnego zrozumienia i bli-skości, podkreślanie wyjątkowości i ważności partnera, starania w celu zwalczenia rutyny dnia codziennego oraz zapobieganie konfliktom w związku. Małżonkowie dopasowani pod względem inteligencji emocjonalnej twierdzą, że sami zachowują się w ten sposób, lecz zauważają powyższe zachowania również u swoich współ-małżonków.

Końcowe analizy wyników w niniejszej pracy dotyczą związku między dopa-sowaniem małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej a ich dobrostanem psychicznym (tabela 6).

Okazuje się, że dopasowanie małżonków pod względem inteligencji emocjo-nalnej wiąże się pozytywnie z Ogólnym pozytywnym nastrojem (kobiety: r = 0,40; p<0,001; mężczyźni: r = 0,50; p<0,001) i Podstawowymi emocjami pozytywnymi (odpowiednio: r = 0,39; p<0,001; r = 0,54; p<0,001). Jeśli chodzi o specyficzne emocje, to istotne statystycznie związki zanotowano dla emocji Dobroduszności (odpowiednio: r = 0,37; p<0,001; r = 0,46; p<0,001), Pewności siebie (odpowied-nio: r = 0,29; p<0,01; r = 0,48; p<0,001) i Uważności (odpowiednio: r = 0,35; p<0,001; r = 0,44; p<0,001). Ponadto dodatnie zależności pojawiły się również dla Satysfakcji z życia (kobiety: r = 0,24; p<0,05; mężczyźni: r = 0,36; p<0,001). Wszystkie powyższe związki były nieco silniejsze u mężczyzn niż u kobiet.

Otrzymane wyniki wskazują, że dopasowanie małżonków pod względem inteli-gencji emocjonalnej wiąże się z odczuwaniem pozytywnych emocji. Małżonkowie, którzy tworzą pary dopasowane pod względem inteligencji emocjonalnej, w po-równaniu do małżeństw niedopasowanych pod tym względem, częściej przeżywają pozytywny nastrój, podobnie jak inne pozytywne emocje, m.in. dobroduszność, uważność czy pewność siebie. Oprócz tego małżonkowie ci są bardziej zadowoleni ze swojego życia, oceniając je jako znacząco bardziej satysfakcjonujące.

Tabela 6. Wyniki korelacji r-Pearsona pomiędzy dopasowaniem małżonków pod wzglę-dem inteligencji emocjonalnej a wynikami w skalach dobrostanu psychicznego hedonistycznego.

Dopasowanie małżonków pod względem inteligen-cji emocjonalnej

OPN 0,40 0,000*** 0,50 0,000***

ONN −0,08 0,401 −0,08 0,441

STR −0,13 0,195 −0,11 0,262

WR −0,04 0,689 0,03 0,787

WIN −0,12 0,222 −0,17 0,074

SMU −0,17 0,082 −0,12 0,220

DOB 0,37 0,000*** 0,46 0,000***

PEW 0,29 0,003** 0,48 0,000***

UWA 0,35 0,000*** 0,44 0,000***

NIE −0,03 0,730 −0,11 0,281

ZME −0,18 0,058 −0,05 0,608

SPO 0,22 0,026* 0,17 0,086

ZDZ 0,04 0,656 −0,03 0,785

PEP 0,39 0,000*** 0,54 0,000***

PEN −0,14 0,144 −0,12 0,234

SWLS 0,24 0,012* 0,36 0,000***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Legenda: OPN – ogólny pozytywny nastrój, ONN – ogólny negatywny nastrój, STR – strach, WR – wrogość, WIN – wina, SMU – smutek, DOB – dobroduszność, PEW – pewność siebie, UWA – uważność, NIE – nieśmiałość, ZME – zmęczenie, SPO – spokój, ZDZ – zdziwienie, PEP – podstawowe emocje pozytywne, PEN – podstawowe emocje negatywne, SWLS – satysfakcja z życia.

5. Dyskusja wyników

Celem niniejszej pracy było zweryfikowanie istniejących związków między in-teligencją emocjonalną i jej dopasowaniem wśród osób pozostających w związkach małżeńskich z ich komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym. Przepro-wadzone analizy potwierdziły istnienie zależności między inteligencją emocjonal-ną a komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym. Konstelacja powiązań była różna w zależności od kontekstu analizowanych powiązań (analiza na pozio-mie jednostkowym, na poziomie pary, analiza krzyżowa i analiza dopasowania). Uzyskane wyniki badań i analiz dostarczają nowych danych, szczególnie w zakre-sie związków dopasowania małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej z komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym.

W pierwszej kolejności weryfikowano związki na poziomie jednostkowym. In-teligencja emocjonalna okazała się korelować dodatnio z dwoma wymiarami ko-munikacji małżeńskiej, mianowicie ze wsparciem i z zaangażowaniem. Związki pojawiły się zarówno we własnej ocenie osób badanych, jak i w ocenie ich współ-małżonków – i to dla obu płci. Inteligencja emocjonalna nie wykazywała natomiast powiązań ze skalą deprecjacji.

Posiadanie wysokiej inteligencji emocjonalnej wiąże się z większą umiejęt-nością stosowania pozytywnej komunikacji, sygnalizującej partnerowi wsparcie i zaangażowanie. Potwierdzają to badania Lopesa, Saloveya i Strausa (2003, 655–656), którzy uważają, że osoby inteligentne emocjonalnie komunikują się z innymi w bardziej pozytywny sposób i rzadziej są uczestnikami negatywnych interakcji. Oprócz przejawiania w swojej własnej komunikacji wsparcia i zaangażowania osoby inteligentne emocjonalnie dostrzegają analogiczne zachowanie u swoich współmałżonków, co prawdopodobnie jest wynikiem ich wrażliwości na sygnały emocjonalne, płynące od partnera. Jak zauważa Czmut (2008, 115), porozumiewa-nie się w bardziej pozytywny sposób wynika z umiejętności osób inteligentnych emocjonalnie do lepszego rozumienia punktu widzenia swojego partnera, a także jest efektem starań w celu poszukiwania kompromisowych rozwiązań i powstrzy-mywania się przed ekspresją negatywnych emocji wobec partnera. Uzyskane wyni-ki potwierdzają pierwszą hipotezę, mówiącą o tym, że osoby o wyższej inteligencji emocjonalnej charakteryzują się bardziej dojrzałymi stylami komunikacji interper-sonalnej.

Inteligencja emocjonalna wykazuje liczne powiązania z dobrostanem psychicz-nym w ujęciu hedonistycznym. Zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn pojawiły się pozytywne zależności między ich inteligencją emocjonalną a ogólnym pozytyw-nym nastrojem, podstawowymi emocjami pozytywnymi i satysfakcją z życia. Oprócz tego inteligencja emocjonalna osób obojga płci korelowała dodatnio z ta-kimi emocjami, jak pewność siebie, uważność i dobroduszność. Powiązania inte-

ligencji emocjonalnej głównie z pozytywnymi emocjami i zadowoleniem z życia, ujawniające się w powyższych analizach, korespondują z wynikami badań (Schut-te, Malouff 2011, 1117), z których wypływa wniosek, że wyższy poziom inteligen-cji emocjonalnej osób wiąże się z różnymi pozytywnymi efektami, a w szczególno-ści z takimi wskaźnikami subiektywnego dobrostanu psychicznego, jak pozytywne emocje oraz satysfakcja z życia.

Dla kobiet pojawiły się ponadto istotne negatywne zależności między ich in-teligencją emocjonalną a takimi emocjami, jak: smutek, nieśmiałość i zmęcze-nie. Jedyna pozytywna zależność pojawiła się dla emocji spokoju. Wcześniejsze badania (Zeidner, Olnick-Shemesh 2010, 431) potwierdzają powyższy schemat, a mianowicie to, że inteligencja emocjonalna wiąże się z jednej strony z większą skłonnością do doświadczania pozytywnych emocji, a z drugiej strony z mniej-szą skłonnością do doświadczania negatywnych emocji, co w efekcie przyczynia się do odczuwania wyższego poziomu subiektywnego dobrostanu psychicznego. Interesującym jest fakt, że ujemne korelacje inteligencji emocjonalnej z nega-tywnymi emocjami pojawiły się tylko i wyłącznie u kobiet. Prawdopodobnie dzieje się tak dlatego, gdyż kobiety zgłaszają przeżywanie negatywnych emocji znacznie częściej i dużo intensywniej niż mężczyźni (Brody, Hall 2005, 434). Przypuszczalnie posiadanie wysokiej inteligencji emocjonalnej jest swego rodza-ju buforem, chroniącym kobiety przez negatywnymi skutkami i dyskomfortem wynikającym z silnego przeżywania negatywnych emocji. Powyższe wyniki po-zwalają na pozytywne zweryfikowanie drugiej hipotezy, zakładającej istnienie pozytywnego związku między inteligencją emocjonalną osób a ich dobrostanem psychicznym.

Kolejne analizy, prowadzone na poziomie pary, również potwierdziły istnienie zależności między inteligencją emocjonalną małżonków a ich komunikacją mał-żeńską i dobrostanem psychicznym. Inteligencja emocjonalna na poziomie pary okazała się dodatnio korelować z wymiarami wsparcia i zaangażowania komu-nikacji małżeńskiej zarówno w samoocenie, jak i w ocenie partnera. Powyższe rezultaty zgodne są z wynikami badań, że pary małżeńskie o wysokiej inteligencji emocjonalnej starają się współpracować, a w sytuacji sporu poszukują skutecz-nych rozwiązań, zapewniających wysoką jakość ich związku (Czmut 2008, 110). Z kolei pary osób o niskiej inteligencji emocjonalnej często wzajemnie forsują swoje potrzeby, co kończy się eskalacją konfliktów lub wycofaniem się z relacji. Zależności między inteligencją emocjonalną na poziomie pary a skalą deprecjacji w komunikacji małżeńskiej obrały zakładany kierunek, lecz okazały się nieistotne statystycznie.

Powiązania między inteligencją emocjonalną na poziomie pary a dobrostanem psychicznym również zostały potwierdzone. Wyniki analiz wskazują, że im wyż-sza inteligencja emocjonalna pary, tym wyższe wyniki w skali ogólnego pozytyw-

nego nastroju, podstawowych emocji pozytywnych i satysfakcji z życia, oraz tym wyższe wyniki dla emocji dobroduszności, pewności siebie, uważności i spokoju. Z kolei negatywne korelacje zanotowano dla wymiaru podstawowych emocji nega-tywnych oraz emocji smutku i nieśmiałości. Co ciekawe, w analizach na poziomie jednostkowym korelacja inteligencji emocjonalnej z wymiarem podstawowych emocji negatywnych nie pojawiła się ani u mężczyzn, ani u kobiet, ani w krzyżo-wych konstelacjach obu płci. Wyższy poziom inteligencji emocjonalnej wykazuje negatywny związek z podstawowymi emocjami negatywnymi tylko i wyłącznie na poziomie pary. Na rzecz istnienia ujemnych powiązań między inteligencją emo-cjonalną a negatywnymi emocjami mogą pośrednio przemawiać wyniki badań Matczak (2007, 15–16), w których pojawiły się ujemne powiązania między in-teligencją emocjonalną a takimi wskaźnikami negatywnych emocji, jak poczucie bezsilności i beznadziejności, depresja, myśli lękowe i samobójcze oraz zaburzenia typu borderline.

W niniejszym artykule najbardziej interesujące wydają się analizy dotyczące dopasowania małżeńskiego pod względem inteligencji emocjonalnej i jego powią-zania z komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym. Uzyskane wyniki po-twierdzają istnienie takowych związków. Dopasowanie małżonków pod względem poziomu ich inteligencji emocjonalnej okazało się dodatnio korelować z dwoma wymiarami komunikacji małżeńskiej: wsparciem i zaangażowaniem. Korelacje te odnosiły się zarówno do oceny własnego zachowania powyższych wymiarów, jak i oceny zachowania partnera, a ponadto pojawiły się u obu płci. Oznacza to, że mał-żonkowie obu płci, dopasowani pod względem swojej inteligencji emocjonalnej, przejawiają w swojej komunikacji pozytywne zachowania, sygnalizujące współ-małżonkowi wsparcie i zaangażowanie (Erigüç, Köse 2013, 121). Oprócz tego do-strzegają również w komunikacji swojego życiowego partnera takie pozytywne za-chowania. Powyższe wyniki pozwoliły pozytywnie zweryfikować trzecią hipotezę, zakładającą, że dopasowanie małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej będzie się wiązało z bardziej efektywną komunikacją małżeńską.

Jeśli chodzi o zależności między dopasowaniem małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej a ich dobrostanem psychicznym, to uzyskane wyniki do-starczają dowodów na rzecz potwierdzenia istnienia takich związków. Dopasowa-nie osób pozostających w małżeństwie pod względem ich inteligencji emocjonalnej wiąże się pozytywnie z wymiarem ogólnego pozytywnego nastroju, podstawowych emocji pozytywnych i satysfakcji z życia. Ponadto dopasowanie to dodatnio kore-luje z takimi emocjami, jak dobroduszność, pewność siebie i uważność. Powyższe zależności okazały się istotne zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Nie pojawiły się natomiast ujemne korelacje między dopasowaniem a negatywnymi emocjami. Na podstawie uzyskanych wyników można przyjąć, że hipoteza czwarta została w przeważającej części pozytywnie zweryfikowana.

Odniesienie powyższych wyników do badań prezentowanych w literaturze przedmiotu jest zadaniem niezwykle trudnym, gdyż w dotychczas prowadzonych badaniach raczej nie podejmowano się analizy powiązań między dopasowaniem małżonków pod względem inteligencji emocjonalnej a ich komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym. Pewnych dowodów na rzecz istnienia takowych związ-ków mogą dostarczać badania Smith, Heavena i Ciarrochiego (2008, 1322–1323), z których wynika, że podczas gdy indywidualne czynniki warunkują satysfakcję ze związku, to jeśli chodzi o inteligencję emocjonalną, ocena osoby, dotycząca po-ziomu tej inteligencji u swojego małżonka, była jedynym predyktorem satysfakcji ze związku. Autorzy tego badania sugerują, że osoby tworzące satysfakcjonujące związki w porównaniu do par niezadowolonych ze swojego związku częściej po-strzegają siebie jako posiadających podobny poziom inteligencji emocjonalnej jak ich partnerzy. Prawdopodobnie więc dopasowanie osób pod względem inteligencji emocjonalnej (czy to rzeczywiste czy tylko postrzegane) może wiązać się z pozy-tywnymi efektami w związku, jak np. większą satysfakcją, lepszą komunikacją małżeńską czy wyższym poziomem dobrostanu psychicznego (Kriegelewicz 2005, 32–33; Malouff, Schutte, Thorsteinsson 2014, 54).

Rezultaty przeprowadzonych badań dostarczają nowych wniosków dotyczą-cych powiązań między inteligencją emocjonalną osób pozostających w związku małżeńskim a ich komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym. Inteligen-cja emocjonalna danej osoby wiąże się z jednej strony z jej własnym sposobem komunikacji w małżeństwie i poziomem jej dobrostanu psychicznego hedonistycz-nego, z drugiej strony wykazuje też powiązania z komunikacją małżeńską partnera i poziomem jego dobrostanu psychicznego. Interesującym jest fakt, że związki te są odmienne dla kobiet i mężczyzn.

Pogłębione analizy powiązań powyższych zmiennych na różnych poziomach odniesienia sugerują, że inteligencja emocjonalna na poziomie pary również wyka-zuje istotne związki z komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym, choć powiązania te są nieco inne niż związki na poziomie jednostkowym. Najbardziej interesującym aspektem powyższych badań jest potwierdzenie istnienia zależności między dopasowaniem małżonków pod względem ich inteligencji emocjonalnej a ich komunikacją małżeńską i dobrostanem psychicznym.

Przeprowadzone badania nie wyczerpują złożonej tematyki związków między inteligencją emocjonalną a relacjami małżeńskimi. Interesującym przedsięwzię-ciem w przyszłości byłoby przeprowadzenie badań nad małżonkami uczestniczący-mi w terapii małżeńskiej bądź małżonkami w trakcie rozwodu, u których oczekuje się niskiej satysfakcji z ich związku, i porównanie otrzymanych wyników z grupą kontrolną, jaką stanowiłyby małżeństwa zadowolone ze swojego związku. Z uwagi na zaobserwowany fakt, że dobrostan psychiczny i komunikacja małżeńska wyka-zują powiązania z satysfakcją małżeńską, ciekawym byłoby także zweryfikowanie

zależności między dopasowaniem małżonków pod względem ich inteligencji emo-cjonalnej a samą satysfakcją ze związku. Uzyskane wyniki dotyczące dopasowania małżonków w zakresie inteligencji emocjonalnej oferują nowe obszary badań nad osobami tworzącymi związki, w których można poszukiwać odpowiedzi na pyta-nie, czy dopasowanie partnerów pod względem różnych właściwości psychicznych wpływa na jakość ich związku.

The relationship between emotional intelligence and marital communication and subjective well-being

Abstract

Emotional intelligence is a concept that exists in psychology since the late 90’s. This ability has a big influence on the human behaviour. Compared to clas-sical intelligence emotional intelligence can be improved. Research suggests that emotional intelligence has an influence on subjective well-being and interpersonal communication. The aim of this article was to verify the relationship between the emotional intelligence of the spouses and their marital communication and subjec-tive well-being. The study group consisted of 106 married couples. The results showed that there is a significant relationship between the emotional intelligence of spouses and their marital communication and subjective well-being. Spouses with higher levels of emotional intelligence tend to have better marital communication and a higher level of subjective well-being. The emotional intelligence compatibil-ity of the spouses is also connected to their marital communication and subjective well-being. The findings are very interesting and allow us to confirm almost all formulated hypotheses. Some aspects of this study had never been explored in the earlier research and therefore they need further investigations.

Bibliografia

BracKett M.a., Warner r.M., Bosco J.s., Emotional intelligence and relation-ship quality among couples, „Personal Relationships” 2005, 12(2), 197–212.

BroDy L.r., HaLL J.a., Płeć, emocja i ekspresji, w: M. Levis, J.M. HaviLanD-Jones (red.), Psychologia emocji, tłum. K. Kacmajor i in., Gdańsk 2005.

coLLins c.s., cooPer J.e., Emotional intelligence and the qualitative researcher, „International Journal of Qualitative Methods” 2014, 13, 88–103.

czMut B., Inteligencja emocjonalna partnerów i taktyki wpływu jako predyktory zadowolenia ze związku, „Psychologia Jakości Życia” 2008, 7(1–2), 91–116.

Diener e., eMMons r.a., Larsen r., Griffin s., The satisfaction with life scale, „Journal of Personality Assessment” 1985, 49, 71–75.

Diener e., Lucas r.e., oisHi s., Dobrostan psychiczny. Nauka o szczęściu i za-dowoleniu z życia, w: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, Warszawa 2008, 35–50.

Diener e., New findings and future directions for subjective well-being research, „American Psychologist” 2012, 67(8), 590–597.

eriGüç G., Köse s.D., Evaluation of emotional intelligence and communication skills of health care manager candidates: A structural equation modeling, „International Journal of Business and Social Science” 2013, 4(13), 115–123.

extreMera n., fernánDez-BerrocaL P., Perceived emotional intelligence and life satisfaction: predictive and incremental validity using Trait Meta-Mood Scale, „Personality and Individual Differences” 2005, 39(5), 937–948.

GaLLaGHer e.n., veLLa-BroDricK D.a., Social support and emotional intelligence as predictors of subjective well-being, „Personality and Individual Differ-ences” 2008, 44, 1551–1561.

GHanBari-PanaH a., sHariff H., KoocHaK-entezar r., The accuracy of emotional intelligence and forgiveness in predicting the degree of satisfaction in mari-tal communications, „International Journal of Psychology and Counselling” 2011, 3, 106–110.

GoLeMan D., Inteligencja emocjonalna w praktyce, tłum. A. Jankowski, Poznań 1999.

GoLeMan D., Inteligencja emocjonalna, tłum. A. Jankowski, Poznań 1997.GonzaLez r., siarKieWicz M., Jak zbadać związek między stopniem zaufania a po-

ziomem satysfakcji z małżeństwa?, „Nowiny Psychologiczne” 2006, 1, 15–25.

JaWoroWsKa a., MatczaK a., Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE, Warszawa 2001.

JuCzyński z., Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia, Warszawa 2001.

kaźmierCzak m., plopa m., Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej. Podręcznik, Warszawa 2008.

KnaPP M., HaLL J., HorGan, Nonverbal communication in human interaction, Bos-ton 2013.

KrieGeLeWicz o., Inteligencja emocjonalna partnerów a zadowolenie ze związku i strategie rozwiązywania konfliktów w małżeństwie, „Przegląd Psycholo-giczny” 2005, 48(4), 431–452.

KroK D., Religijność a jakość życia w perspektywie mediatorów psychospołecz-nych, Opole 2009.

LinDquist K.a., satPute a.B., GenDron M., Does language do more than commu-nicate emotion?, „Current Directions in Psychological Science” 2015, 24(2), 99–108.

LoPes P.n., saLovey P., straus r., Emotional intelligence, personality, and the perceived quality of social relationships, „Personality and individual Differ-ences” 2003, 35(3), 641–658.

Lucas r.e., Diener e., Personality and subjective well-being: Current issues and controversies, w: M. MiKuLincer, P. sHaver, M.L. cooPer, r.J. Larsen (red.), APA handbook of personality and social psychology, t. 4: Personality processes and individual differences. APA handbooks in psychology, Wash-ington 2015, 577–599.

MaLouff J.M., scHutte n.s., tHorsteinsson e. B., Trait emotional intelligence and romantic relationship satisfaction: a meta-analysis, „The American Journal of Family Therapy” 2014, 42(1), 53–66.

MatczaK a., Rola inteligencji emocjonalnej, „Studia Psychologiczne” 2007, 45(1), 9–18.

MurPHy K.r., A critique of emotional intelligence: what are the problems and how can they be fixed?, New York 2014.

saLovey P., Mayer J.D., caruso D., Pozytywna psychologia inteligencji emo-cjonalnej, w: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna, Warszawa 2008, 380–399.

saLovey P., sLuter D.J., Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna, tłum. M. Karpiński, Poznań 1999.

scHutte n.s., MaLouff J.M., Emotional intelligence mediates the relationship be-tween mindfullness and subjective well-being, „Personality and Individual Differences” 50, 1116–1119.

serrano-GarriDo B., Inteligencja emocjonalna. Poradnik dla rodziców, tłum. P. Sobaś-Mikołajczyk, Kraków 2012.

sHiota M.n., Levenson r.W., Birds of a feather don’t always fly farthest: similarity in Big Five personality predicts more negative marital satisfaction trajecto-ries in long-term marriages, „Psychology and Aging” 2007, 22(4), 666–675.

sMitH L., Heaven P., ciarrocHi J., Trait emotional intelligence, conflict commu-nication patterns and relationship satisfaction, „Personality and Individual Difference” 2008, 44(6), 1314–1325.

taLLar G., ABC Inteligencji Emocjonalnej w praktyce. Warszawa 2002.Watson D., cLarK L.a., The PANAS-X. Manual for the Positive and Negative Af-

fect Schedule – Expanded Form, Iowa City 1995.zeiDner M., oLnicK-sHeMesH D., Emotional intelligence and subjective well-bein-

grevisited, „Personality and Individual Differences” 2010, 48, 431–435.

Aneks 1

Zatem:

Oznacza to, iż średnia arytmetyczna współrzędnych pary (x, y) podniesiona do kwadratu minus kwadrat wartości bezwzględnej różnicy podzielonej przez dwa jest równy iloczynowi współrzędnych. Dzięki temu, przy ustalonej różnicy bezwzględnej współrzędnych pary (x, y) wartość iloczynu rośnie, gdy średnia arytmetyczna współ-rzędnych rośnie; oraz przy ustalonej średniej arytmetycznej współrzędnych pary (x, y) wartość iloczynu maleje przy wzroście różnicy bezwzględnej.

Ze względu na to, iż współrzędne x, y należą do przedziału [1, 10], a iloczyn xy do przedziału [1, 100], pierwiastkujemy iloczyn w celu jego unormowania. Zatem do porównania par będziemy używać , a jest to średnia geometryczna x, y.

Dopasowanie małżonków w zakresie inteligencji

Documents

Pozycja człowieka w zarządzaniu zmianą w organizacji

Współczesne kierunki badań W zakresie modyfikacji WarstWy Wierzchniej biomateriałóW tytanoWych przeznaczonych na śródkostne Wszczepy stomatologiczne recent trends in surface

Outplacement w podlaskich firmach w świetle badań własnych

Neutron-induced transmutation effects in W and W-alloys

2013-Archeologiczne badania wykopaliskowe w ogrodzie Branickich w Białymstoku w 2011 roku

Miejsce klasztoru w Wąchocku w lokalnej pamięci zbiorowej

Państwo, Cerkiew i Kościół Rzymskokatolicki w Rosji w 2002 roku. Tajny raport „O ekstremizmie religijnym w Federacji Rosyjskiej”, [w:] W kręgu historii, prawa i nauki o polityce

Ac``W `W 5V]YZ ]Zbf`c dTR^ W`f_U dRjd 43: - Daily Pioneer

r w w w w w w v ^ ^ w ^ 4 P < e r w ^ ^ w w w w w w i № ^ ^ i 9

Polityka Unii Europejskiej w zakresie sukcesji przedsiębiorstw

w Rybniku?

Wielowymiarowy kwestionariusz do pomiaru różnic indywidualnych w zakresie zegara biologicznego

Typikon Świętej Góry Athos w rękopisach cerkiewnosłowiańskich w Polsce

\W ¦:-^:'-^____É_H

W W W W W W L F G L F G W W W L F G W W CD W T U

N N E W E W S S N N E W S E W S

Uwarunkowania oferty gospodarstw agroturystycznych Wielkopolski w zakresie bazy noclegowej i przestrzeni rekreacyjnej w: Turystyka i rekreacja w przestrzeni miast i regionów Studia

W&W - ddd-UAB

TR-21/01 - w w w . c s p c . c o . i n

Współpraca międzynarodowa w rozwoju telemedycyny w Trzecim Świecie