SBE TURİZM İŞLETMECİLİĞİ

ANA BİLİM DALI

TURİZM İŞLETMECİLİĞİ

TURİZMDE ULAŞTIRMA VE HAVAYOLU İŞLETMELERİ

15.04.2013

ULAŞTIRMA NEDİR?

Ulaştırma, insan ve yüklerin bir yerden başka bir yere iletimlerinin, istenen koşullara uygun belirli ve iyi tanımlanmış bir şekilde sağlanması amacı ile bir araya getirilerek, işlevleri ve karşılıklı etkileşimleri organize edilen ilgili tün fiziksel, sosyal, ekonomik ve kurumsal bileşenlerin kümesidir.(Demirkol, Zengin 2009)

ULAŞTIRMA SİSTEMİ İÇERİNDEN VAR OLAN ÖGELER

Ulaşım Çeşiti: 4 çeşit ulaşım türü vardır bunlar;

Kara Yolu ulaşımı

Havayolu Ulaşımı

Deniz Yolu Ulaşımı

Demir Yolu Ulaşımı

Yolcu/Nesne/Yük: Ulaştırma bir yol üzerinde taşınan yolcu ya da eşyaları kimi zaman ayrı ayrı kimi zaman da bir arada taşımayı içermektedir. Bir ulaştırmanın etkinliği taşınan yolcu ya da nesne miktarı ile ilişkilidir Turist taşımacılığı, turizmin temelini oluşturmaktadır ve turizmde bütün turistler birer yolcudur. Yolcular her zaman turist değillerdir. Temeli turizme dayanmayan bir ulaşım da söz konusu olabilir.

Nesneler de bir yol üzerinde taşınmaktadırlar. Genel de yük olarak da adlandırılmaktadırlar. Fakat yüklendiğinde, canlı ve cansız tüm varlıklar algılanacağı için daha anlamlı olmaktadır. Yük olarak ifade ettiklerimiz ise; hammadde, malzeme, mal, araç, makine, enerji maddeleri, bagaj, mektup, evrak vb. olabilir.

Yol: Üzerinde insanların ve yüklerin taşındığı hatlara yol denir. Ulaşım araçlarının seyahatlerinde izleyecekleri güzergâh üzerindeki yolları ifade eder. En verimli olan yolu seçmek hem seyahat süresini hem de

maliyetini azaltır.

Yolların gelişmesi, ulaştırmanın da gelişmesi anlamına gelmektedir. Çünkü gelişmiş yol hız, konfor ve güven unsurlarını içeren ulaşım demektir. Karayolları, denizyolları, havayolları ve demiryollarını kapsar

Araç: Seyahat eden insanların seyahat şekillerini temsil etmektedir. Seyahatin hızını ve fiyatını belirlemektedir. Aynı zamanda sürdürülebilir gelişmeye önemli etkileri de bulunmaktadır

Terminal: Terminaller yolculukların başladığı ve bittiği yerlerdeki duraklardır. Her ulaştırma türünün terminali farklı isimlendirilir. Havayolu ulaşımında terminal havaalanı, denizyolu ulaşımında liman, karayolu ulaşımında otogar ve demiryolu ulaşımından tren garı gibi. Terminaller ulaştırma sisteminde önemli bir yere sahiptir.

Tekonoloji: teknoloji değişimler rekabete, fiyat yapısına, hıza, konfor düzeyine, aynı zamanda güvenliğe çeşitli açılardan etkide bulunmaktadır

Kontrol ve İletişim Sistemleri: ulaştırmanın tüm çeşitlerinde kontrol sistemleri yeterli yada yetersiz düzeyde kullanılmaktadır. Trafik kontrolü, demiryolu işaretleri, hız limitleri, trafik lambaları vb.

Kontrol sisteminin amacı verimliliği ve güvenliği sağlamaktır.

İşletme: İşletme, yukarıda saydığımız ulaştırma sisteminin parçalarını bir araya getirip, bu sistemin düzenli bir şekilde çalışmasını sağlayacak kurumları ifade etmektedir.

Ulaştırma işletmeleri olarak adlandırdığımız bu işletmeler özellikle turizm gelişiminde önemli role sahiptirler. Bu işletmeler araç satın alır, güzergâh ve tarifeler belirler, koltuklarını yolculara satar (ya da aracı işletmeler vasıtası ile sattırır), terminalleri kullanır.

DÜNYADA ve TÜRKİYE’DE ULAŞTIRMANIN MEVCUT DURUMU

Dünyadaki Mevcut Durum

Dünya Turizm Örgütü’nün (UNWTO) verilerine göre, 2010 yılında 940 milyon olan uluslararası turist varışlarının, 2011 yılında %4,6 büyüyerek 983 milyona ulaşarak uluslararası turizme talebin devam ettiği görülmektedir. Yine 2011 yılında uluslararası seyahat eden turistlerin kullandıkları ulaşım türleri ise %51

havayolu, %41 karayolu, %6 suyolu ve %2 demiryoludur. Görüldüğü üzere havayolu ulaştırması özellikle dünya ticareti içinde çok önemli bir paya sahiptir ve uluslararası turizmin temelini havayolu ile gerçekleşen seyahatler oluşturmaktadır

2,6 milyarın üzerinde yolcu dünyadaki havayolu şirketleri ile taşınmıştır. Havacılık sektörü turizmin vazgeçilmez bir usurudur. Özellikle gelişmekte olan ekonomiler için havacılık sektörü ekonomik

büyümede katalizör görevi yapmaktadır. Uluslararası turist seyahatlerinin %35’i havayolu ile yapılmaktadır. Havacılık endüstrisinin dünya ekonomisine katkısı yaklaşık 2,2 trilyon dolardır. Dünyada 1,500 havayolu, yaklaşık 24,000 uçak ve 4,000 havaalanı ve 190 hava navigasyon desteği sağlayıcısı bulunmaktadır ve 34,5 milyonun üzerinde kişi havacılık ve turizm sektöründe istihdam edilmektedir

Türkiye’deki Mevcut durum:2011 yılı verilerine bakıldığında; ülkemizde havacılık sektöründe son 10 yıl içinde hava trafiğinin %129 oranında arttığını, 110 bin kişiye istihdam sağlandığı ve sektörün cirosunun da 12 milyon Dolar’a ulaştığı ve yaklaşık 100 milyonun üzerinde yolcu taşındığı söyleyebiliriz. 2000’li yılların başında sadece THY tarafından 2 merkezden 26 noktaya yapılan tarifeli iç hat seferleri, özel sektör kuruluşlarının da iç hatlarda tarifeli seferlere başlamasıyla birlikte 2011 yılı Ağustos sonu itibariyle 6 havayolu ile 7 merkezden 46 noktaya gerçekleşmektedir.

Havayolu taşımacılığına yapılan bu yatırımların turist sayısını da olumlu etkilediği görülmektedir. Özellikle yurt dışından Antalya’ya doğrudan uçuşların artması Akdeniz Bölgesi’ne gelen turist sayısında da artışa sebep olmuştur. 2011 yılında, Antalya 12 milyonun üzerinde yabancı turist ağırlamıştır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayınlanan istatistiklere göre 2007 – 2011 yıllarında Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçilerin %70,1’i havayoluyla, %22’si karayoluyla, %7,7’si denizyoluyla ve %0,2’si demiryoluyla ülkemize giriş yapmışlardır. Yine 2007 – 2011 yıllarında Türkiye’den yurt dışına giden vatandaşlarımızın %62,3’ü havayoluyla, %33,9’u karayoluyla, %3,7’si denizyoluyla ve %0,1’i demiryoluyla ülkemizden çıkış yaptığı bilinmektedir.

TURİZMDE ULAŞTIRMA

UlaştırmaTürlerinin Tarihsel Gelişimi:Turizm ve ulaştırma birbiri ile iç içe girmiş ve ayrılması mümkün olmayan iki kavramdır.

İnsanlık tarihinin belki de en önemli buluşlarından biri olan tekerlek ile başlayan ulaşım aracı kullanımı, bugün hızın, konforun, güvenin bir arada olduğu ulaşım araçlarının temelini oluşturmuştur. Yaşadığı yerden başka bir yere gitme eylemi, insanoğlunun var oluşu ile birlikte başlamıştır. İlk çağlarda bu eylemlerin nedenleri başında yiyecek bulma, barınma gibi temel ihtiyaçların giderilmesine yönelik yer değiştirmeler iken, insanoğlu zaman içinde ticaret, spor, din, savaş gibi farklı nedenlerle yer değiştirme eylemlerini gerçekleştirmişlerdir.

Ticaretin gelişmesiyle paralel olarak ulaştırma da gelişmiş ve çeşitlenmiş; başlı başına bir ticaret alanı olarak ortaya çıkmıştır. Ulaşımın ulaştırma olabilmesi için birilerinin ulaştırdıklarından veya sahiplerinden bedel alması, bu işten para kazanması gereklidir. Bunun temel sağlayıcısı ise ilk zamanlarda ticaret, daha sonraları da turizm olmuştur

İlk ticari seferler Mezopotamya ile Anadolu arasında M.Ö. 2000 yıllarında olmuştur. Sümerler ve Akalar, Anadolu’ya düzenli kervanlar yolluyor ve ticaret yapıyorlardı. Yine Mısır’da da ticaret, özellikle Nil Nehri’nin varlığı sebebiyle hayli gelişmişti. Zaman içinde yol gereksinimi ortaya çıkınca, medeniyetlerin üzerinde tekerlekli arabaların gideceği yollar yapmaya başladığı görülmüştür. Yolların geliştirilmesine önem veren ilk devlet Sümerler olmuştur.

Roma İmparatorluğu döneminde ise hem turistik amaçlı esas olarak da ticari seyahatin gelişmesi ile nitelikli yol yapımı önem kazanmış, yollar mermer ve benzeri sert, dayanıklı maddeler ile kaplanmıştır. Roma ticaretin merkezi olmak ve yurttaşlarının yaşam düzeylerini yükseltebilmek adına şimdiki ulaştırma ağı sistemlerinde de olduğu gibi toplanma ve aktarma noktaları oluşturmuş, bunların birbirleri ile zincir bağlantılarını sağlayarak tüm yerleşim birimlerinin Roma’ya ulaşabilmesine olanak yaratmıştır.

Karayollarının tarihsel gelişimine bakıldığında önemli olaylar göze çarpar. Otomobil ile ilgili bazı ilkleri şu şekilde sıralayabiliriz:

1771’de bir Fransız mühendisi, ilk kez üç tekerlekli bir araç yapmış ve buna kendi kendisine hareket eden anlamında otomobil adını vermiştir. 1867’de Paris’te ilk yaya köprüsü yapılmıştır. İlk dört zamanlı motor Almanya’da Daimler tarafından geliştirildi ve 1883 yılında bir araca takıldı. Daimler ve Maybach’ın fabrikası 1890 yılında 350 motorlu araç üretmişti. Daimler’den lisans alan Fransız firması Panhard ve Levassor’un sahiplerinden Emile Levassor 1890’ların ortalarında bugünkü otomobillere çok yakın özellikler arz eden bir otomobili tasarladı. 1895 yılında Fransız Akademisi, zaten uzun zamandan beri kullanılmakta olan “otomobil” teriminin kullanımını onayladı.

Günümüzdeki anlamıyla trafik kuralları ilk kez 1900’de Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanmaya başlamıştır. İlk hız sınırlanması da, 1901 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanmış ve hız sınırı şehir içinde 24, şehir dışında ise 35 kilometre olarak belirlenmiştir. İlk trafik cezası, 24 kilometre olarak belirlenen hızı sınırını 25 kilometre süratle giderek ihlal eden sürücüye yazılmıştır

«Ondokuzuncu yüzyıla kadar seyahat ve ulaştırmanın gelişimindeki en önemli engellerden biri, yer değiştirmelerin yavaşlığı olmuştur. Fakat “bu alanda asıl keşif, İngiltere’de Stockton ve Darlington kasabaları arasında yapılan ilk gerçek demiryolu üzerinde, 1825 yılında George Stephenson tarafından yapılan, kömürle çalışan ilk yolcu treninin keşfidir.

Bu lokomotif, Londra’dan Bath’e, yaklaşık 180 km.lik mesafeyi 11 saatten 2,5 saate indirmişti. 1838 de Parlamento, postanın demiryolu ile taşınmasına izin verince posta arabaları devri sona erdi .Yolcu trenlerinin yapılmaları ile birlikte uzaklara daha ucuza seyahat etme fikri gelişmiş ve derhal demiryolları yatırımlarına başlanmıştır

Denizyolu ulaştırmasının geçmişine bakıldığında M.Ö. 3000’li yıllara kadar uzanan tarihi bir süreç karşımıza çıkmaktadır. İlk çağlarda denizcilik, ticaretin beşiği olarak gösterilen ve çevresi karalarla çevrili olan Akdeniz'de başlayıp gelişmiştir. M.Ö. 400 yılında ise, eski Yunanlıların denizyolu ulaştırması sayesinde ticari bakımdan büyük bir gelişme kaydettikleri görülür

15. Yüzyıla kadar özellikle İspanya ve Portekiz, denizlerdeki hâkimiyetlerini sürdürmüşlerdir. 1821 yılında ilk buharlı gemi Manş Denizi’ni geçmiş, 1840 yılında ise ilk gezi amaçlı gemi (Cunard Line) seferlerine başlamıştır.

20. yüzyıl ise turizm bakımından denizyolu ulaşımının geliştiği bir dönemdir. Bu yüzyılda gemilerde akaryakıt ve nükleer enerji kullanılabilmesi; araçların kömürden, personelden, yer ve zamandan büyük ölçüde tasarruf sağlamalarını ve hız bakımından gelişmelerini mümkün kılmıştır.

Yüzme havuzu, spor salonu, sinema, oyun ve okuma salonları gibi hizmet birimleri ile gezme, dinlenme ve eğlenmeyi birlikte gerçekleştirmeye olanak veren kruvaziyer gemilerle düzenlenen seyahatlerin başlama tarihi 1840 yıllarına dayansa da, modern anlamda kruvaziyer organizasyonunun 1950-1970 yıllarında geliştiği görülmektedir.

Ulaştırmanın ulaştığı en ileri boyut ise kuşkusuz havayolu taşımacılığı olmuştur. Havayolu ulaştırması sağladığı konfor, hız ve güven ile kitle taşımacılığında bugün en önemli taşımacılık türü haline gelmiştir

Gerçek havacılık uğraşları 1890’lı yıllarda başlamıştır. 1891 yılında bir Alman mühendis kendi yaptığı planörle uçuş denemeleri yapmıştır. 17 Aralık 1903’de Wright Kardeşler, ilk defa motorlu bir uçakla uçuş gerçekleştirmişlerdir. İlk uçuşlarında 36 metre, aynı gün dördüncü denemede ise 248 metrelik bir mesafeyi kat etmeyi başarmışlardır. Bu uçuş ile dünyada modern havacılık tarihi de başlamıştır.

TURİZMDE ULAŞTIRMA TÜRLERİ:

Karayolu Taşımacılığı ve Turizm Açısından ÖnemiKarayolu taşımacılığı, kendi bünyesinde başlı başına bir

ekonomik faaliyet alanı olduğu gibi, özellikle diğer ulaşım işletmeleri ile yakından ilişkilidir. Bu özelliği ile demiryolu ve havayolu ulaşımını tamamlayıcı bir yapısı bulunmaktadır. Diğer yandan karayolu ile yapılan taşımacılık sonucunda diğer taşıma şekillerine olan talebin azalması nedeniyle olumsuz özelliği de bulunmaktadır.

Kara yolu, ulaştırma sektörünün diğer ünitelerinden farklı olarak turizm sektörünün vazgeçilmez unsurlarındandır. Günümüzde kara yolu taşımacılığı en fazla ulaşım şeklidir. Gelişen otomotiv sanayi, kara yolları, otoyollar şehirleri ve ülkeleri birbirlerine daha rahat, kolay şekilde bağlamaktadır. Özellikle grup seyahatlerinde, arazi yapısı nedeniyle diğer araçlarla gidilmesi güç olan yerlerde otobüs ulaşımı kullanılmaktadır.

Gezi sırasında çevreyi görme, zaman zaman durma ve konaklama yerinin önüne kadar ulaşım aracıyla gitme olanağı vardır. Özellikle gezme görme arzusuyla seyahat edenler, belli bir yere giderken yol üzerindeki değişik yerleri, geçtikleri ülkeleri yakından tanımak isteyenler tarafından tercih edilir. Uzun mesafeler için oldukça yorucu olmasına karşın; ucuzluğu nedeniyle geziler, tek yönlü yolculuklar veya yakın mesafeli seyahatler için tercih edilmektedir.

Demiryolu taşımacılığı ve Turizm Açısından Önemi:

Demiryolları; diğer ulaşım türlerinin rekabeti ve hızlı gelişimi karşısında bir gerileme trendi göstermiş Olmasına rağmen, ekonomik ve toplumsal gelişmeyi sağlayan, toplu taşımayı gerçekleştiren, turizmde seyahatleri demokratize eden ve sosyal turizmi yaratan bir ulaştırma türüdür.

Trenler, 19. yüzyıl boyunca turizm hareketlerinin gelişiminde en önemli paya sahip olmuşlardır. Demiryolları yerini her ne kadar, kara, hava ve denizyollarına bırakmış gibi gözükse de gelişmiş ülkelerde demiryolları, hız, konfor ve güvenlik gibi nedenlerle en çok tercih edilen ulaşım türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde de, halk ya da bireyler bazında genel ulaşım alanında en büyük taşımacılık payı yine demiryollarına aittir

Turizm amaçlı kitle seyahatlerinin ilk taşıma araçları trenlerdir. Buharlı lokomotifin icadı tren ulaştırmacılığının önem kazanmasını sağlamıştır. Thomas Cook’un düzenlediği ilk geziler trenle yapılmıştır. Kent nüfuslarının artışı Avrupa’da demir yolu taşımacılığına önem verilmesine neden olmuş ve halkın seyahat gereksinimini karşılamada tren büyük önem kazanmıştır.

1920’lerden sonra da demir yolları devamlı zarar etmesi sonucu ve demir yolu yatırımları büyük sermaye gerektirdiğinden tüm ülkelerde bu işletmeciliği devlet yüklenmiştir. II. Dünya Savaşı’na kadar turizm hizmetinde büyük rol oynayan tren, aynı önemini devam ettirememiştir.

.

Fakat 1980 yılından sonra, Avrupa’da tren, turizmde tekrar taşıma görevini yavaş yavaş almaya başlamıştır. Bu da tren taşımacılığının iyileştirilmesine ve modernleştirilmesine neden olmuştur. Örneğin, Fransa’da saatte 280 ile 360 km hız yapan trenler hizmet sunmaktadır. Hız ile beraber konfor ve rahatlıkla alanında da her geçen gün yenilikler ortaya çıkmaktadır. Sakatlar için özel vagonlar, oyun ve tv salonları olan trenler gibi

Denizyolu Taşımacılığı ve turizm Açısından Önemi:

Geçmişte ulusların refah seviyesinin göstergesi olan deniz yolları, günümüzde yüzer otel niteleği taşıyan her türlü lükse sahip, kruvaziyer gemilerle kitle turizmi gerçekleştiren bir ulaşım türüdür. Bu tür seyahatleri, konforu, rahatlığı ve eğlenceyi arayan üst gelir grubu insanların daha çok tercih ettiği görülmektedir.

Karadan çok farklı bir atmosfer içine girme, sakin bir yolculuk, seyahat süresince dinlenme, değişik limanlar ve yerler görme, limanlarda karaya çıkıp, çevre güzelliklerinden yararlanma ve alışveriş yapma isteği insanları deniz yolu ulaştırmasına yönelten önemli faktörlerdi

HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI VE TURİZM AÇISINDAN ÖNEMİ:

Havayolu ulaştırma sektörü kısa sürede çok hızlı teknolojik ve yapısal değişiklikler gösteren bir sektördür. Sektörde geniş kapasiteli, yakıt tasarrufu sağlayan, düşük gürültü ve emisyon seviyelerine sahip uçakların geliştirilmesi havayolu şirketlerinin faaliyetleri, yönetimi, hizmet kalitesi ve kapsamı üzerinde büyük ölçüde etkide bulunmuş, serbestleşme ve özelleştirme ile sektörün daha ticari bir yapıya dönüştürülmesi ve işbirliklerinin oluşması sektörün yapısını değiştirmiş ve sektörü tüketicilerin hakim olduğu bir pazara dönüştürmüştür.

Havayolu Ulaşımının Tarihsel Gelişimi:

Havayolu ulaşımının gelişimi konusunda çeşitli kaynaklar farklı bilgiler vermektedir. Bazı kaynaklara göre ilk uçuş olan 17 Aralık 1903’te kuzey Carolina’da Kitty Hawk yakınlarında 47 saniyelik havadan ağır ilk uçakla uçuşunu yaptıktan sadece 16 sene sonra 1919’da İngiltere ve Fransa arasında ilk düzenli yolcu uçakları uçmaya başlamıştır. Bu uçuşlar dört koltuklu ve üstü açık uçaklarla yapılmaktaydı. Bazı kaynaklara göre de ilk ticari amaçla uçuşlara aynı yılın ekim ayında başlayan KLM’dir

Bir diğer kaynaklara göre tarifeli ilk havayolu taşımacılığı ABD’de 1914 yılında yaklaşık 20 dakikalık uçuşun tek yön bilet ücreti 5 dolar olarak Tampa- St Petersburg arasında başlamıştır.

I. Dünya savaşında uçakların yeterliliklerini gören ABD Kongresinin posta taşımacılığı için 100 bin dolarlık fonu havadan posta taşımacılığı için ayırması hava ulaştırma sektörünün başlangıcı sayılmaktadır. Hava ulaştırma sektörünün gelişimi 4 dönemde inceleyebiliriz. Bunlar gelişme, büyüme, olgunluk ve liberalleşme

Gelişme Dönemi (1918-1938)Havacılık 1903 yılında sivil bir amaçla başlamış olsa bile 20. yüzyılın başlarındaki siyasi krizler ve savaşlar dolayısıyla askeri alanda sanayileşen bir sektör haline gelmiştir. I. Dünya Savaşı sonrası askeri amaçlı uçakların sivil kullanıma geçmesiyle sivil havacılık büyük bir ivme kazanmıştır.

Havacılığın gelişime dönemi 1930’larla beraber yeni tip uçakların dizaynına ve üretimine de sahne olmuştur. Bu yıllarda uçaklar havayolu işletmelerinin ihtiyaç ve isteklerine göre üretilmeye başlanmıştır. Posta taşımacılığı ile başlanan sivil hava taşımacılığı yolcu taşımacılığa yönelik uçakların üretilmesiyle yolcu taşımacılığına da başlamıştır

Büyüme Dönemi (1938-1958)

İkinci Dünya Savaşı yılları boyunca uçak üretimindeki artış ve uçakların teknolojilerindeki gelişme sivil havacılığın savaş sonrasında hızla büyümesini sağlamıştır. Savaşın sona ermesi ile birlikte, I.Dünya savaşında olduğu gibi askeri uçak fazlası, savaş süresince durgunluk içine giren sivil havacılığın ivme

kazanması için bir potansiyel oluşturmuştur.

Böylece sektör 1945 sonrası uzun mesafeli ve her hava şartında uçabilen, tarifeli hava taşımacılığına başlamıştır. İlk jet yolcu uçağı Comet ilk uçuşunu 1949’da yapmıştır. 1953 yılında yapılan bir çalışma havayolu yöneticilerine ilk kez uçakların 350 km den uzun olan mesafelerde turistler için en önemli havayolu ulaşımı olduğunu göstermiştir.

Olgunluk Dönemi (1958-1978)

1958’de ilk B-707 kıtalararası dört motorlu jet yolcu uçağının Pan Amerikan havayolunda tarifeli seferlere başlamasıyla havacılık bir teknoloji yarışına dönüşmüştür. Boeing’i takiben Douglas’da 1958- 1959 da ilk DC-8’i üretti. Kıtalararası jetleri iki ve üç motorlu B-727 ve DC-9’lar takip etti. Artık tüm havayolu işletmeleri kısa ömürlü konvansiyonel pervaneli uçaklar yerine, uzun ömürlü teknoloji harikası jetleri filolarına dahil etmekteydi.

Jetlerle birlikte havayolu taşımacılığı 50 yıl önceki çok riskli taşımacılık sınıfından emniyetli taşımacılık sınıfına geçmiştir. Bu dönemde uçaklara meteoroloji radarları, kara kutu gibi bazı ekipmanlar yerleştirilmeye başlanmıştır. 1969’da artan talebi karşılamak ve maliyetleri kontrol altına almak için ilk geniş gövdeli 400’den fazla yolcuyu kıtalararası taşıyabilen dört motorlu jet B-747 Jumbo üretildi. Bunu Douglas DC-10 ve Lockheed L-1011 uçaklarının üretimi izledi

Liberalleşme Dönemi (1978-….)

1978’de Amerikan hükümeti havacılık sistemini tam rekabete açması ve tüm ticari kısıtlamaların kalktığı bu dönem havacılığın büyük bir sisteme dönüşmesine neden oldu. ABD’den sonra Avrupa’da da 1980’lerin sonlarında liberalleşme süreci başlamış ve 1993’te tamamlanmıştır. Avrupalı taşıcılar istedikleri AB ülkesinde uçuşa başlayıp sonlandırma özgürlüğüne sahip olmuşlardır. Bu nedenlerle bir kaç yıl içinde havayolu ve uçak sayısı ikiye katlandı.

Rekabet hava taşımacılığını herkesin yararlanabileceği bir taşımacılık sistemi haline getirmişti. Sistem o kadar büyümüş, hava trafiği o kadar yoğunlaşmıştı ki tüm ülkeler seviyesinde çeşitli önlemler, çeşitli standartlar, çeşitli yaptırım ve uygulamalar zorunlu hale geldi ve sistem bugünkü şeklini aldı

1978 yılında ABD’de ki liberalleşme insanların düşük fiyatlarla tanışmasını sağlamıştır. Mevcut (varolan) havayolu işletmeleri ve yeni kurulan düşük maliyetli havayolu işletmeleri arasında büyük bir rekabet başlamıştır. Bu büyük rekabet ortamında mevcut havayolu işletmeleri çeşitli stratejilerle düşük maliyetli havayolu işletmelerini piyasa dışına itiyorlardı

Havayoluyla yolcu taşınması, özellikle 1992 yılından itibaren tarifesiz uçuşların yaygın olarak gerçekleştirilmesiyle daha da hızlanan bir gelişme sürecine girmiştir. Bu çerçevede 1990 yılında 13,5 milyona ulaşan toplam yolcu sayısı, 2000 yılına gelindiğinde 35 milyon yolcuya yaklaşmıştır.

2001 yılından itibaren zaman zaman meydana gelen ekonomik krizler ve terör saldırıları, havayoluyla seyahat eden yolcu sayısında azalmalara neden olmuşsa da, genel eğilim hep yüksek artışlar şeklinde olmuştur. Böylece 2009 yılında toplam yolcu sayısı 85 milyonu aşmış ve nihayet 2010 yılında ilk kez 100 milyon yolcuya ulaşmıştır. Böylece son 10 yılda %194’lük bir artış gerçekleşmiştir

HAVAYOLU ULAŞTIRMASINDA ULUSLARARASI KURULUŞLAR

IATA: İATA 1919’da Hollanda’nın Hague şehrinde kurulan İATA’nın devamı niteliğindedir. Modern İATA 1945 yılında havana Küba da kurulmuştur. Birliğin üyeleri ticari faaliyetler gösteren havayollarıdır63 Dünya devletlerinin faydası ve güvenliği için düzenli ve ekonomik hava ulaşımının sağlanması ve geliştirilmesini amaçlamaktadır. Buna ek olarak hava taşımacılığını teşvik eden ve hava endüstri ile alakalı problemlerin çözümü için gerekli koordinasyonu sağlayan bir örgüttür

Kurulduğunda çoğu Avrupa ve Kuzey Amerika' dan olan ülkeden 57 üyesi olan lATA su anda 130 ülkeden yaklaşık 270 üyeye sahiptir

ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Birliği)

Birleşmiş Milletlerin alanında uzmanlaşmış bir ajansı olan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) 1944 yılında; uluslararası sivil havacılığının güvenliğini ve düzenli gelişimini tüm dünyada desteklemek amacıyla kurulmuştur. ICAO hem havacılık güvenliği, emniyeti, verimliliği, düzeni hem de çevre koruması için gerekli olan standartları ve kuralları düzenler ve uygular. Örgüt, havacılığın tüm alanlarında işbirliği için üyesi bulunan 191 devletin oluşturduğu forum aracılığıyla faaliyetlerini sürdürmektedir

HAVAYOLU ULAŞTIRMASINDA ULUSAL KURULUŞLAR

DHMİ:Türkiye havalimanlarının işletilmesi ile Türkiye hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi(DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir. Türk Sivil Havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini yürütmekte olan kuruluş, 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Ana Statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak sürdürmektedir

Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü:

Genel bir ifadeyle Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, sektörün güvenli, düzenli ve verimli işleyebilmesi için ülke içindeki tüm sivil havacılık faaliyetlerinin planlanmasından, koordinasyonundan ve kontrolünden sorumludur.

Devamlı ve hızlı bir gelişme gösteren ileri teknolojinin uygulandığı, sürat ve emniyet faktörlerinin büyük önem taşıdığı sivil havacılık sahasındaki her türlü faaliyeti ulusal çıkarlar ve uluslararası ilişkilere uygun bir şekilde düzenlemek ve esaslarını belirlemekle yükümlüdür

Havaalanları Yer Hizmetleri Kuruluşları: Uluslararası havaalanlarımızda özel sektöre ait iki yer hizmetleri kuruluşu (HAVAŞ ve ÇELEBİ) serbest piyasa ekonomisi ve tam rekabet kuralları çerçevesinde yer hizmeti vermektedir

Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. (HAVAŞ)

1987 yılana kadar USAŞ çatısı altında bulunan yer hizmeti faaliyeti, bu tarihte USAŞ.ın özelleştirilmesiyle birlikte, HAVAŞ adı altında yeniden örgütlenmiştir. Özelleştirme amacıyla Kamu Ortaklığı İdaresi’ne devredilen HAVAŞ, 1995 yılında Park Holding tarafından satın alınmıştır. 1997 yılanda HAVAŞ ve Swissport şirketleri arasında imzalanan yönetim anlaşması ile 1998 yılanda Swissport, HAVAŞ.ın %40 unu satın almaştır.

Çelebi Hava Servisi A.Ş.

1958 yılında kurulmuş olan Çelebi Hava Servisi A.Ş., uluslararası trafiğe açık İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Adana, Dalaman ve Milas/Bodrum havalimanlarında yerli ve yabancı havayolu taşıyıcılarına, temsil, yolcu trafik, yük kontrolü ve haberleşme, ramp ve uçak hat bakım hizmetlerini vermektedir. Şirket, 1996 yılanda hisselerinin %15.ini Sermaye Piyasası Kurulunda halka arz etmiştir.

HAVA TAŞIMACILIĞI SEKTÖRÜNÜN FAYDALARI

Hava taşımacılığı ekonomik ve sosyal kalkınmayı destekleyen yenilikçi bir sektördür. Kültürleri, insanları, kıtaları ve ülkeleri birbirine bağlar, küresel pazarlara ulaşımı sağlar, ticaret ve turizmin gelişmesinin en önemli unsurlarından birisidir, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında bağlantı sağlayarak gelişmişlik farklarının azaltılmasında rol oynar

Havacılık tüm dünyayı bir ağ gibi sararak büyük şehirler ve küçük topluluklara kadar her saat, tüm uçak tiplerinde hizmet vermektedir. Hava taşımacılığı 8,4 milyonu doğrudan, 9,3 milyonu dolaylı, 4,4 milyonu etkilenen ve 34,5 milyonu hava taşımacılığının turizme olan katalitik etkisinden olmak üzere toplam 56,6 milyondan fazla kişiye iş imkanı sağlamaktadır

1.500 den fazla havayolu şirketi ve 24.000’e yaklaşan uçak sayısıyla, 4.000’e yakın havaalanına tarifeli seferler ile hizmet veren hava taşımacılığı, dünya ekonomisine doğrudan, dolaylı, etkilenen ve turizm katalitik toplamı yaklaşık 2,2 trilyon dolarlık katkısı (ATAG, 2012) ve sağladığı sosyal faydalarla dünyadaki en önemli sektörlerden biridir.

Hava taşımacılığı insanlara yeni ülkeleri keşfetme, tropikal bölgeleri ziyaret etme, iş ilişkileri geliştirme, arkadaş ve aileleri ziyaret etme imkanı sunar. Ekonominin ve dünyanın küreselleşmesinde çok önemli rol oynamaktadır

HAVAYOLU ULAŞTIRMASI İLE İLGİLİ DEZAVANTAJLARHız, konfor ve güvenlik gibi ulaşımın temel şartları düşünüldüğünde havayolu ulaşımı avantajlı yönleri daha ağır basan bir ulaştırma sistemi olarak belirginleşmektedir. Buna karşı çevresel etkiler yanında, tesis ve araç maliyetleri, dünya genelinde yaşanan iktisadi, sosyal ve çevresel olumsuzluklara karşı hassas bir yapı sergilemesi, havayolu ulaştırmasının dezavantajlarını oluşturmaktadır

Diğer ulaşım sistemlerine göre daha seyrek gerçekleşmekle birlikte bu ulaşım sisteminde meydana gelen kazalar çoğunluklu ölümlü kazalar olmakta, bu durum sözü edilen ulaşım sisteminde güvenlik faktörünün daha fazla öne çıkmasına zemin hazırlamaktadır