Santuk mukavemet büküm_4

1

Mithat ÖZTEKİN

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİTEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ADANA ŞUBAT- 2009

ŞANTUK KALINLIKLARININ İPLİK MUKAVEMETİNE ETKİSİ

2

ÖZET

ŞANTUK KALINLIKLARININ

İPLİK MUKAVEMETİNE ETKİSİ

Yük. Müh. Mithat ÖZTEKİNÇ.Ü. Tekstil Mühendisliği Bölümü

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİTEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

DANIŞMAN: Doç. Dr. Nihat ÇELİK

Kahramanmaraş MATESA iplik işletmelerinde , ring işletme içerisindeçalışılmakta olan pamuk özellikleri ve proses değerleri ne göre şantuklu iplik eldeedilmiştir. Elde edilen Şantuklu ipliklerin , şantuk kalınlığı ile iplik mukavemeti vebüküm ilişkisini saptamak amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışmada , şantuk kalınlıklarının , iplik mukavemet değerlerini olumlu veyaolumsuz yönde etkilediği ve iplik büküm değerinin sabit kalarak , büküm sabitdeğeri ( alfa) ve iplik numarasının değiştiği saptanmıştır..

Anahtar Kelimeler: Şantuk, Şantuk kalınlığı, Şantuk mukavemeti, Büküm

3

ABSTRACT

EFFECT OF SLUB THİCKNESSON YARN STREGTH

Yük. Müh. Mithat ÖZTEKİNÇ.U. Textile Engineering Dep.

DEPARMENT OF TEXTILE ENGINEERINGUNIVERSITY OF ÇUKUROVA

ADVISER: Doç. Dr. Nihat ÇELİK

Thıs study was carried out to determine relatıon between slub thickness with yarn stregth and twist in Kahramanmaraş Matesa .We created different slubprograms. According theses programs we produced slub yarn with cotton andprocess specifications

In the study , yarn stregth were effected by slub thickness in positively ornegatively and twist value is fixed but twist constant ( α ) and yarn count werechanged.

Key Words: Slub, Slub Thickness, Slub stregth, Twist

MİTHAT ÖZTEKİN

4

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZET.......................................................................................................... 2ABSTRACT............................................................................................... 3ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................ 5

ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................. 61. GİRİŞ ..................................................................................................... 7

1.1. FANTAZİ İPLİĞİN TANIMI 8

1.2. ŞANTUK APARATLARININ VEYA SİSTEMİN ÇALIŞMA ŞEKLİ …………………………………………………………….

8

1.2.1. MULTİCOUNT İPLİK ÇEŞİTİ ……………………………… 9

1.2.2. MULTİTWİST İPLİK ÇEŞİTİ ………………………………. 10

1.3. RİNG İPLİK MAKİNASI ………………………………………. 11

1.3.1. BÜKÜM ………………………………………………………… 11

1.4. İPLİK EFEKT PROGRAMININ OLUŞTURULMASI ………. 13

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR .................................................................... 143. MATERYAL VE METOT .................................................................. 15

3.1. Materyal ......................................................................................... 153.2. Metot ............................................................................................... 16

3.2.1. PAMUK ELYEFININ ÇALIŞMA DEĞERLERİ................. 16 3.2.2. MAKİNA ÖZELLİKLERİ VE ŞANTUK PROGRAMI…. 17 3.2.3. ŞANTUK PROGRAM KODLAMASI ……………………. 20

4. BULGULAR VE TARTIŞMA .......................................................... 215. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 25KAYNAKLAR 26TEŞEKKÜR............................................................................................... 27ÖZGEÇMİŞ 28

MİTHAT ÖZTEKİN

5

ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Adı Sayfa No

Çizelge 3.1.1. Pamuk Elyaf değerleri 15

Çizelge 3.2.1. Şantuklu iplik üretiminde kullanılan makine tipi Ve işlevleri 16Çizelge 3.2.2.1 Ne.10 ve T/m 542 ‘e makine ayarları 18

Çizelge 3.2.2.2 Ne.10 ve T/m 606 ‘e makine ayarları 18

Çizelge 3.2.3 Test 11 program kodlaması 19

Çizelge 3.2.3.1 Test 12 program kodlaması 19



Çizelge 3.2.3.4 Test 15 program kodlaması 19Çizelge 3.2.3.5 Test 16 program kodlaması 19Çizelge 3.2.3.6 Test 17 program kodlaması 19

Çizelge 4.1 T’’ 13,8 bükümlü iplik test sonuçları 21

Çizelge 4.2 T’’ 15,4 bükümlü iplik test sonuçları 22

Çizelge 4.3 T’’ 13,8 için şantuk iplik üretimi çalışma değerleri 24

Çizelge 4.4 T’’ 15,4 için şantuk iplik üretimi çalışma değerleri 24

MİTHAT ÖZTEKİN

6

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Adı Sayfa No

Şekil 1.2 Çekim silindirlerinde beslemenin artması ile çıkış Silindir sonrası şantuk oluşmasıŞekil 1.2.2 Şantuk,Multicount,Multitwist iplik üretimi için büküm Ve çekim silindirlerine motor tahrikiŞekil 1.2.3 O.E. iplik de besleme miline program kontrollü motor Tahriki ile şantuklu iplik oluşmasıŞekil 1.3 Çekim sistemi

Şekil 1.3.1 iplik üretiminde alfa açısı

Şekil 1.4 Şantuk program gösterimi

RESİM DİZİNİ Resim Adı Sayfa No

Resim 1. UT4 uster test cihazı 20

Resim 2. Tensojet Mukavemet cihazı 20

Resim 3. İplik numara kontrol cihazı 20

Resim 4. İplik büküm test cihazı 20

GARAFİK DİZİNİ Grafik Adı Sayfa No

Grafik 4.1 Alfa – Ne Grafiği 20

Grafik 4.2 Alfa – Ne Grafiği 20

Grafik 4.3 Alfa – Rkm grafiği 20

MİTHAT ÖZTEKİN

7

1. GİRİŞ

Tekstil ürünlerinin kalitesi , üretim proseslerinde ki uygulamalarından ziyade iplikkalitesine bağlıdır. Bu nedenle ülkemizin dünya pazarlarında güçlü rekabeti için kaliteliiplik üretimi daha fazla önem kazanmaktadır.

İpliğin kalitesi , iplik üretiminde kullanılan hammaddenin yanı sıra işletme çalışmaşartlarına ve çalışanlarına da bağlıdır.

Tekstil endüstrisin gelişimi, yıllar boyu insanları daha farklı tekstil dokulara eldeetmeye, itmiştir. Daha çok görsel özelliği ön planda olan kumaşlar elde etmek için isenormal ipliklerle kıyaslanmayacak kadar değişik yapıları olan fantezi ipliklergeliştirilmiştir.

Son yıllarda iplik üretim tesislerine çok fazla yatırımlar yapılmıştır. Bu nedenle birçok normal iplik üreticisi işletmelerini kapatmak zorunda kalmıştır. Fakat katma değeriyüksek iplik ve fantezi iplik üreticileri üretimlerine yoğun olarak devam etmektedir.

Fantezi iplikler özel siparişler üzerine üretilmektedir. Rekabet ortamının getirdiğiyenilikler fantezi iplik sektöründe atılım yapmasında önemli rol oynamıştır. Gelişmekteolan bu endüstri dalı yeni ilgi görmeye başlamıştır. Bu nedenle eskiden mevcut makinelerüzerinde modifikasyonlarla fantezi iplikler elde edilirdi. Şimdi ise yeni jenerasyon iplikmakinelerin tamamında şantuklu iplik üretim opsiyonu bulunmaktadır.

Ring ve Open-End iplik eğirme sistemlerinde kontrollü üretilen efektli iplikler ,Almanca ‘’ Flamme’’ , İngilizce ‘’ Slub’’ ve Türkçe ‘’ Şantuk ‘’ olarakadlandırılmaktadır.

MİTHAT ÖZTEKİN

8

1.1. FANTEZİ İPLİĞİN TANIMI

Tekstil endüstrisinin geneline bakıldığında fantezi iplik, dokuma, boya-apre ilekıyaslandığında daha küçük çaplı görünmektedir.

Fantezi iplik ticaretinde kullanılan teknoloji yeni standartlaşmaya başlamıştır , fakathalen fantezi iplik çeşitlerinde kavram karışıklığı mevcuttur. Fantezi ipliktanımlamalarından bazıları şöyledir:* İpliğin şeklinde, renginde , parlaklığında , hammadde kalitesinde v.b karakteristiközellikler gösteren , kumaş bitim işlemi ile belirli bir kumaş estetiğini sağlayan ipliklerdir.* Normal düz ipliğin iç yapısında , lif kompozisyonunda ve renginde sapma olaraknitelendirilir.* Fantezi iplik, tesadüfi ve periyodik olarak dağılan düzgünsüzlükleri bünyesindebulunduran ipliktir. Bu düzgünsüzlükler , iplik kalınlığını , materyal tipini ve benzerözellikleri değiştirerek veya bunların kombinasyonu ile oluşturulmaktadır.* Şantuklu iplik, program kontrolü ile düz ipliğin yapısında oluşturulan kalınlıkdeğişiklikleri olarak adlandırılır.* İplik üzerinde bir program dahilinde istenen uzunluk ve istenen kalınlıklar oluşturulurve bu oluşturulan kalın yerler ‘’slub – Flamme - Şantuk’’ şeklinde adlandırılır.Şantuk diyeadlandırılan kalın yerlerin büküm karakteristiği ,normal iplikten farklılıklar gösterir.

1.2. ŞANTUK APARATLARININ VEYA SİSTEMİN ÇALIŞMA ŞEKLİ

Normal iplik üretiminde; Motordan gelen hareket dişliler yardımı ile çekimsilindirlerine hareket vererek üretim yapılır. Şantuklu iplik ise; Sabit hızla dönen bumotorların, program dahilinde hızlarının artması ile silindirlerin hızları artar ve çekimsilindirlerinde elyaf beslemesinin artışı ile sağlanır. Kısaca, Şantuk ünitelerinin çalışma prensibi , Ring iplik makinelerin de ön , orta , arkasilindirlerin hızlarının kontrolüdür. Open End makinelerinde ise besleme silindirininkontrolü dür. Şantuk Aparatlarını kendi içinde sınıflamak gerekir.

1- Temel Şantuk Üniteleri2- Multicount Üniteleri3- Mutitwist Üniteleri4- Short Slub Üniteleri ( Kısa şantuk veya XSS ( Extreme Short Slub) )5- Injected Yarn Üniteleri

Ground Flamme = Basic Slub = Temel Şantuk , aynı anlamda kullanılmaktadır.

Temel şantuk iplik de, şantuk boyları kısadır, Büküm sabit ve iplik numarası ( Ne )değişkendir. Üretilecek iplik çeşidine göre makine programı ve iplik efekt programı kontrolünitesinden sistemin hafızasına yüklenir.

MİTHAT ÖZTEKİN

9

Sistemin çalışma şekli; çekime ( Arka ve Orta silindir ) müdahale etmektir. Yani arkave orta silindir hızları motor vasıtası ile artırılır. Temel şantuk iplik de, Ring için önerilen minimum şantuk boyu;

Minimum şantuk boyu = Elyaf boyu + % 10 Elyaf boyu olmalıdır.

ee NT a=/" formülü üzerinden, temel şantuklu ipliği açıklayacak olursak; Büküm ( T’’) sabit, Alfa ( α ) değişken, İplik numarası ( Ne ) değişkendir.

Şekil 1.2: Çekim silindirlerinde Beslemenin artması ile çıkış silindir (ön silindir) sonrası şantuk oluşması

1.2.1 MULTICOUNT İPLİK ÇEŞİTİ

Multicount ( MC ) iplik, numara (Ne) ve büküm varyasyonu olan iplik çeşididir.İplik numara ve büküm değişkenliği çekim ve büküm motorları tarafındansağlanmaktadır. Bu iplik üretiminde her üç silindirin hızları değişmektedir.

Multicount iplik de önerilen minimum şantuk boyu;Minimum şantuk boyu = 2 metre olmalıdır.

ee NT a=/" formülü üzerinden, multicount ipliği açıklayacak olursak;

Büküm ( T’’) değişken , Alfa ( α ) sabit , İplik numarası ( Ne ) değişkendir.

MİTHAT ÖZTEKİN

10

1.2.2 MULTITWIST İPLİK ÇEŞİTİ

Multitwist ( TC ) iplik, büküm varyasyonu olan ve iplik numarası aynı kalan ( Ne )iplik çeşididir. Büküm değişkenliği, büküm motoru sağlanmaktadır.

Multitwist iplik de önerilen minimum şantuk boyu;Minimum şantuk boyu = 2 metre olmalıdır.

ee NT a=/" formülü üzerinden, multitwist ipliği açıklayacak olursak;

Büküm ( T’’) değişken, Alfa ( α ) değişken, İplik numarası ( Ne ) sabittir.

Şekil 1.2.2 : Şantuk, Multicount, Multitwist iplik üretim için Büküm ve Çekim Silindirlerine Motorların tahriki

MİTHAT ÖZTEKİN

11

Şekil 1.2.3: O.E. İplik ’de Besleme Miline program kontrollü motor tahriki ileşantuk İplik oluşması

1.3. RİNG İPLİK ( Vater ) MAKİNASI

Vater makinasının temel görevleri:

1) Fitili istenen iplik numarasına uygun çekim uygulayarak inceltmek.

2) İpliğe büküm vererek mukavemet sağlamak.

3) İpliği masura üzerine sarmak.

Vater makinası çekim işini şu şekilde yapar: cağlıktan gelen fitil bir dizi silindirlerarasından geçer. Üç adet olan silindirin, fitilin giriş yönüne göre yukarıdan üstteki veortadaki silindirin oluşturduğu bölgeye ön çekim bölgesi, ortadaki ve alttaki silindirinoluşturduğu bölgeye de ana çekim bölgesi denir. Silindirlerden Arka ve ortadakibirbirine akuple olarak, dişlilerle belirlenmiş oranda farklı hızlarla çalışırlar. Önsilindir ise bağımsız olarak ve üstteki iki tanesinden daha hızlı çalışır. Arka silindirve orta silindirin devrinin değişmesiyle fitil beslemesi artar ve şantuk adı verileniplik de kalın yerler oluşturulur.

Şekil 1.3: Çekim Sistemi

1.3.1. BÜKÜM

İplik karakteristiği büküm katsayısıyla belirlenir. Bükümün artırılması ipliğinmukavemetini artırır. Bir ipliğe verilecek büküm miktarı, o ipliğin daha sonrakikullanım yerine göre seçilir. Bükümün derecesi genellikle ikiye ayrılır:

MİTHAT ÖZTEKİN

12

Açık büküm: Triko(örme) ipliklerine verilir. Örme makinesinde ipliklerinkarşılayacağı direnç nispeten düşük olduğu için triko ipliği üzerindeki bükümdüşüktür. Kapalı büküm: Dokuma ipliklerine verilir, dokuma tezgahında özellikle çözgüipliklerinin üzerine binen yük oldukça fazla olduğu için dokuma ipliklerine, yüksekbüküm verilir.

Büküm aşağıdaki formülle hesaplanır:

T/m: metredeki tur sayısı, T/inch: inchteki büküm sayısı αm:metrik büküm katsayısı, αe: ingiliz büküm katsayısı

‘α ‘ = Alfa = Büküm sabit değeridir. Alfa değeri numara metrik veya inçcinsinden ifade edilir. İpliğin metredeki veya inç’ deki tur sayısını belirtmektedir.Alfa değerinin dar açıdan geniş açıya büyümesi ipliğin metredeki tur sayısınınartması anlamına gelmektedir.

Şekil 1.3.1: İplik üzerindeki ‘α ‘ Açısı

T/m= αm x √Nm veya T/inch=αe x √Ne T/m= 39,4 x T/inch

MİTHAT ÖZTEKİN

13

1.4. İPLİK EFEKT ( ŞANTUK ) PROGRAMININ OLUŞTURULMASI

Efekt program; kumaş veya iplik numunesi üzerinden veya numune olmadanistenen özelliklere göre; Normal iplik uzunluğu, Şantuk uzunluğu,Şantuk kalınlığıbelirlenerek yapılır. Yapılan program ( Kodlama ) iki haneden oluşmaktadır.

X X

Şekil 1.4.Şantuk programı gösterimi

X1,X2,X3,...........= Normal iplik uzunluğudur.Y1,Y2,Y3,...........= Şantuk Uzunluğudur.Z0........................= Normal iplik kalınlığıdır. Program içinde ‘’ 0 ‘’ ile belirlenir. (kodlanır)Z1,Z2,..................= Şantuk Kalınlığıdır.

Adres Uzunluk Kalınlık 0 X1 Z0 1 Y1 Z1 2 X2 Z0 3 Y2 Z2 4 X3 Z0

X1 X2 X3

Y1 Y2

Z2 Z1

Z0

Uzunluk Kalınlık

MİTHAT ÖZTEKİN

14

3. MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal

MATESA iplik işletmesinde Çizelge 3.1.1 de özellikleri verilen pamuk elyafıkullanılmıştır. Bu değerler demet elyaf değerleri olup HVI 900 test cihazı ile eldeedilen değerlerdir.

Elyaf Cinsi USAPamuk

Çırçır Şekli SawginPamuk rutubeti 6 %SCI 139Microner 4,4Mukavemet ( gr/tex) 29,7Uzunluk ( mm ) 29,25Uniformite ( % ) 82,5SFI 8,5Elastikiyet 8,1CG 11-1RD 31,7+b 9,4Çizelge 3.1.1. Pamuk Elyaf Değerleri

3.2. Metot

Materyal temini ,balya seçimi ve tarak ,cer ,fitil ile iplik aşamaları ile ilgiliyöntemler aşağıda verilmiştir.

Çizelge 3.1.2 de şantuklu iplik üretiminde kullanılan makineler çalışmanınprosesini oluşturmuştur.

MİTHAT ÖZTEKİN

15

Makine Adı Makine Tipi Makine İşlevi

Harman Hallaç Rieter Pamuğun harmanlanması, gevşetilmesiaçılması , karıştırılması ve temizlenmesi .

Tarak Rieter Elyaf kütlelerinin tek elyaf halinegelinceye kadar açılması, yabancı maddeve tozların uzaklaştırılması kısa elyaf venopelerin giderilmesi , elyafın daha iyikarışımının sağlanması.

Cer Rieter Taranmış elyaf grubunu çekerek düzgün(parelel) konuma getirmek , inceltmek vehomojenlik sağlamak.

Fitil Rieter Cer şeritlerinin çok az bir bükümle yeterlimukavemetin sağlandığı, ön eğirme işlemiyaparak fitil şeridi haline getirmek.

Vater Rieter Fitil formundaki elyaflara çekim ve bükümvererek iplik elde etmek.

Bobin Schlafhorst İplik elde edildikten sonra bobinlemeişleminin yapılması.

Çizelge 3.2.1. Şantuklu iplik üretiminde kullanılan Makine Tipi ve İşlevleri

MİTHAT ÖZTEKİN

16

3.2.1. Pamuk elyafının çalışma değerleri

Pamuk’ un işletme içerisindeki makineler de çalışma değerleri; şerit numarasıdüzgünsüzlük değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

TestSayısı

TarakNe

Cer 1Ne

Cer 2Ne

FitilNe

1 0,11 0,112 0,111 0,512 0,111 0,113 0,11 0,5033 0,112 0,112 0,11 0,5054 0,109 0,111 0,111 0,5185 0,11 0,113 0,11 0,526 0,11 0,112 0,11 0,527 0,11 0,112 0,109 0,528 0,111 0,113 0,111 0,529 0,11 0,111 0,11 0,51610 0,11 0,11 0,11 0,51411 0,113 0,11 0,109 0,50912 0,11 0,112 0,11 0,51113 0,111 0,112 0,11 0,51214 0,112 0,113 0,11 0,51315 0,111 0,112 0,109 0,51

ORT. 0,111 0,112 0,11 0,513RANGE 0,004 0,003 0,002 0,011CV % 1,1 0,9 0,5 0,9U % 3,8 3,2 2,8 2,5

Çizelge 3.2.1.1. Tarak, Cer, Fitil Şerit Numaraları

3.2.2 Çalışmayı oluşturacak makinenin özellikleri ve şantuk programı

Ring iplik makinesinde çalışmalar yapılmış olup. Çizelge de verilen değerleriplik makinesinde sabit olarak ayarlanmıştır. Sadece makinede, iki farklı büküm veşantuk programları değiştirilerek üretim elde edilmiştir. İlk denemelerde iplik bükümdeğeri 542 T/m olarak seçilmiştir. Bu büküm değeri ile şantuk kalınlıklarıdeğiştirilerek üretim yapılmıştır.İkinci denemelerde ise büküm değeri 12 % artırılarak 606 T/m alınmış ve tekrarşantuk kalınlıkları artırılarak üretim yapılmıştır.

MİTHAT ÖZTEKİN

17

İplik Numarası ( Ne) 10Büküm ( T/m) 542Alfa 4,4Çekim 20Fitil Numarası 0,50Fitil Bükümü 35,50Kırıcı çekim 1,14Klips ( mm) 5Makine Hızı ( d / dak ) 8000Kopça 11Bilezik çapı ( mm) 54

Çizelge 3.2.2.1. Ne:10 ve T/m 542 ‘ e göre makine ayarları

İplik Numarası ( Ne) 10Büküm ( T/m) 606Alfa 4,4Çekim 20Fitil Numarası 0,50Fitil Bükümü 35,50Kırıcı çekim 1,14Klips ( mm) 5Makine Hızı ( d / dak ) 8000Kopça 11Bilezik çapı ( mm) 54

Çizelge 3.2.2.2. Ne:10 ve T/m 606 ‘ e göre makine ayarları

3.2.3 Şantuk programı kodlaması

Şantuk programının kodlaması iki hanede kodlanmıştır. Birinci haneUzunluk, ikinci hane kalınlık olarak alınmıştır. Elde edilen üretim herseferinde kalınlıklar bir adım artırılarak yapılmıştır. Yapılan programkodlamaları aşağıdaki çizelgelerde verilmiştir. Test11 program kodlaması ile Normal iplik üretimi elde edilmiştir. Test12 program kodlaması ile Kalınlık % 20 artırılmıştır.

Test13 program kodlaması ile Kalınlık % 43 artırılmıştır.Test14 program kodlaması ile Kalınlık % 66 artırılmıştır.

Test15 program kodlaması ile Kalınlık % 89 artırılmıştır. Test16 program kodlaması ile Kalınlık % 111 artırılmıştır. Test17 program kodlaması ile Kalınlık % 134 artırılmıştır.

MİTHAT ÖZTEKİN

18

Adres Uzunluk Kalınlık 0 500 0 1 500 0

Çizelge 3.2.3: Test11 program kodlaması ( Normal iplik üretimi )

Adres Uzunluk Kalınlık 0 500 1,20 1 500 1,20

Çizelge 3.2.3.1: Test12 program kodlaması ( Kalınlık % 20 artırılmıştır.)











MİTHAT ÖZTEKİN

19

3.2.4. Şantuklu İplik laboratuar değerlerinin elde edilmesi

Elde edilen şantuklu iplikler USTER test cihazlarında mukavemet ve bükümkontrolü yapılmıştır. Bu kontroller her bir test için 10 ‘ar adet kopstan yapılmıştır.Her bir kopstan iplik numara kontrolü, mukavemet kontrolü ve uster düzgünsüzlüktestleri yapılmıştır. Test yapılan cihazlar aşağıdaki resimlerle gösterilmiştir.

Resim 1: UT4 uster test cihazı Resim 2: Tensojet mukavemet cihazı

Resim 3: İplik numara kontrol cihazı Resim 4: iplik büküm test cihazı

MİTHAT ÖZTEKİN

20

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

İplik mukavemetini , elyaf değerlerinin yanı sıra ipliğe verilen büküm değeride etkilemektedir. Çizelge 3.2.2.1 ‘e göre makine çalıştırılmıştır ve Çizelge 4.1. ‘de 548 T/mbüküm değerini ve Ne: 10 ‘a göre makine değerleri sabit olarak alındıktan sonrasadece şantuk kalınlıklarını oranı program ile makineye yüklenerek üretim yapılmışve elde edilen sonuçlar Çizelge 4.1 ‘ de verilmiştir. Bu test değerleri içerisinde ipliknumarası Ne 9.797 normal iplikten başlayarak kalınlık artıkça Ne 3,363’e kadarüretim elde edilmiştir. Kalınlık artırıldıkça iplik numarası değişiyor. İplik Elastikiyet,Mukavemet, Rkm değerlerinin artışı gözlenmiştir.

Büküm( T’’ - T/m )

13,8 - 542

Testin Adı Test11 Test12 Test13 Test14 Test15 Test16 Test17Kalınlıkkodu

0 1 2 3 4 5 6

KalınlıkOranı

1 1,2 1,43 1,66 1,89 2,11 2,34

Alfa @e 4,44 4,91 5,46 6,00 6,47 7,05 7,57Ne 9,797 8,001 6,474 5,36 4,615 3,88 3,363Ne CV% 0,63 1,26 1,68 1,27 2,15 1,87 1,54

Elas. 6,86 7,91 9,06 10,69 11,06 12,46 13,24Elas CV% 6,6 5,8 6 6,7 7,7 6,7 7,3Muk. 1123 1408 1660 1953 2204 2380 2540Muk. CV% 6,2 5,6 6,5 6,3 6,1 6,2 6,2Rkm 19,02 23,84 28,11 33,07 37,33 40,3 44,27Rkm. CV% 6,2 5,6 6,5 6,3 6,1 6,2 6,2U % 10,06 8,8 8,38 7,92 7,88 7,53 7,21CVm % 12,93 11,17 10,65 10 9,99 9,57 9,39İnce - 40 % 47,5 5,5 3,5 7,5 0,5 0 0İnce - 50 % 7 1,5 0 0 0 0 0Kalın + 35%

505,5 195 141,5 70 77 53 48

Kalın + 50%

91 13,5 21 6,5 13,5 17 14

Neps %200 18 3 2 3 17,5 11,5 5Tüylülük 7,89 8,49 8,69 9,11 8,7 9,25 9,27Çizelge 4.1. T’’ 13,8 bükümlü İplik Test Sonuçları

MİTHAT ÖZTEKİN

21

Grafik 4.1. Alfa – Ne grafiği ( 13.8 sabit bükümde )

Büküm( T’’ – T/m )

15,4 - 606

Testin Adı Test21 Test22 Test23 Test24 Test25 Test26 Test27Kalınlık 0 1 2 3 4 5 6KalınlıkOranı

1 1,2 1,43 1,66 1,89 2,11 2,34

Alfa @e 4,92 5,44 6,07 6,69 7,31 7,88 8,43Ne 9,808 7,997 6,423 5,288 4,436 3,814 3,337Ne CV% 1,57 1,38 1,59 1,75 1,49 1,87 1,48

Elas. 6,4 7,59 8,91 10,47 13,11 14,3 15,1Elas CV% 7 7,6 8,7 7,6 7,9 7,2 7,5Muk. 1127 1358 1595 1829 2089 2240 2470Muk. CV% 5,8 6,8 7,2 7 6,7 6,6 6,9Rkm 19,08 23 27,01 30,97 35,37 39,06 44,01Rkm. CV% 5,8 6,8 7,2 7 6,7 6,6 6,9U % 9,64 9,43 8,65 8,21 8 7,86 8,12CVm % 12,21 12,01 10,98 10,45 10,55 10,06 11,38İnce - 40 % 13,5 19,5 4,5 1,5 0,5 0 3İnce - 50 % 0 1,5 0 0 0 0 0Kalın + 35%

393 329,5 181,5 116 235 114 604

Kalın + 50%

38 40,5 24 28,5 162 65 549

Neps %200 14 5,5 4,5 17 189 82 600Tüylülük 7,5 7,75 8,28 8,56 9,16 9,33 10,34Çizelge 4.2. T’’ 15,4 bükümlü İplik Test Sonuçları

MİTHAT ÖZTEKİN

22

Grafik 4.2. Alfa – Ne grafiği ( 15.4 sabit bükümde )

Grafik 4.3. Alfa – RKM grafiği

Grafik 4.1 ve 4.2 de İplik numarası ve büküm sabit değeri arasındaki ilişki doğrusalbir artış olduğunu göstermektedir. Fakat burada bük değerinin sabit olduğu unutulmamalıdır. Grafik 4.3 de de büküm sabit değeri ile kopma Rkm arasında doğrusal artış vardır.yine burada da büküm tek bir değer olarak sabittir.

MİTHAT ÖZTEKİN

23

Çizelge 4.3 ve Çizelge 4.4 de iki farklı bükümde, büküm değerlerinin sabit kalması veşantuk kalınlık değerlerinin artırılması ile iplik numarası (Ne) ve büküm sabit (Alfa)değerinin değiştiği gözlenmiştir.

Çizelge 4.3. 542 T/m için şantuk iplik üretimi çalışma değerleri

Çizelge 4.4. 606 T/m şantuk iplik üretimi çalışma değerleri

MİTHAT ÖZTEKİN

24

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Türkiye’de fantezi iplik üretimi 1985 li yıllarda başlamış olup günümüz kadarpazarın İstek ve ihtiyaçları doğrultusunda gelişmeler göstererek günümüzün teknolojisiniyakalamıştır. Bu teknoloji kullanılarak üretime devam edilmektedir.

Şantuklu iplik pazarının önde gelen şirketleri üretiminin büyük bölümünü kendiihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu pazara giren üretici firmalar zamanla Pazar da ki olangelişmeyi de göz önüne alarak kapasite ve üretimlerini artırmışlardır. Bunun doğrultusundaçeşitlilik de artmıştır. Normal iplik satışı yanında talep nedeniyle şantuklu iplik satışı dayanında olmaktadır.

Şantuklu iplik üretimi gün geçtikçe artmıştır ve daha çok kullanılmıştır. Öncelerişantuklu iplikler üretim makinelerine parça eklenerek yapılırken günümüzde yeni çıkanmakine modellerinde bu sistemler opsiyonel olarak verilmektedir.

Şantuklu iplik üretimine ilk başlandığı yıllara oranla günümüzde daha teknolojik vedaha hızlı yöntemler kullanılarak üretimleri yapılmaktadır. Yaygın olarak Denim dokumave örme alanlarında kullanılan şantuklu iplik üretimi ev tekstilinde de kullanılmaktadır.

İplik üretiminde işletme parametreleri de kaliteyi etkileyen faktördür ve büyükölçüde ürün kalitesini belirler. İplik bükümü ve seçilen kalınlık değerleri sonraki işlemlerledüzeltilemez. Şantuklu iplik de kalınlık değeri artıkça iplik numarası ve büküm sabit değerideğişmektedir. Şantuklu iplik üretiminde, şantuk kalınlıklarına göre büküm ve büküm sabitdeğeri iyi ayarlanması gereklidir.

Gün geçtikçe gelişen bu sektör daha da büyüyecek ve teknik gelişmeleri takipedecektir. Şantuklu iplik çok çeşitli alanlarda kullanıldığı için üretimi devam edecektir.Yaygın kullanılan hali temel şantuk sistemleridir. Multicount ,Multitwist gibi diğer iplikçeşitlerinin kullanımı yaygın değildir.

Tekstil sektöründe istenen kaliteyi elde etmek , hammadde seçimi ile başlar ve sıkıbir proses kontrolü , personel know-how’u , ürün mühendisliği ve ürüne yönelik kalitegüvencesini içine alır. Hammaddeden bitmiş ürüne ve onun kullanımına kadar genelbilgiye sahip mükemmel eğitilmiş personele ihtiyaç vardır.

Sonuç itibariyle, Türkiye’nin, Çin karşısında olduğu gibi, Hindistan ile rekabetindede, kaliteli ürünlere yönelmesi, moda ve tasarım içeren ürünlere ağırlık vererek markaoluşturması gereklidir. Rekabet edebilecek alanlara yönelerek pazar payını korumak vearttırmak, hem de daha fazla şantuklu iplik gibi katma değeri yüksek ürünleri yaratmakmümkün olabilecektir.

MİTHAT ÖZTEKİN

25

KAYNAKLAR

AMSLER Tex. A.G., 2008 Fantezi iplik donanımları satıcı firma notları

AMSLER, B., ‘’ Fancy yan opportunities in spinning Process’’, international textileBulletin, Şubat 2004 , İsviçre

Duru Baykal, P., Babaarslan, O., ve İlhan, İ., Şantuklu iplik üretim teknolojisi ve ipliközellikleri üzerine bir çalışma, 2007

T.K.A.M. Tekstil ve konfeksiyon araştırma merkezi yayınları, cilt :6

Lou, Y.Z., Gao, W.D., Xie, C.P. , ‘’Twist distribution of ring spun slub and itsinfluence on yarn strength’’, journal of textile research, sayı 27,2006

Rameshkumar,C,Anbumatli,N. ‘’fanc yarns for fashion ‘’, 2007

Tarakçıolu, I., ‘’Tekstil sanayi gelecekte nerede üretcek’’ Uluslar arası tekstilsempozyumu,2004

ANONİM 2000 , İ.T.K.İ.B.

ANONİM , 1998 - 1990 yıllarda Türk Tekstil ve konfeksiyon sektörü . İstanbultekstil ve konfeksiyon İhracatcı Birlikleri. I. 65

TEKSTİL ARAŞTIRMA Eylül / 1988 , İplik Teknolojileri

YAKARTEPE M. ; GENEL TEKSTİL 1998 ,T.K.A.M. Tekstil ve KonfeksiyonAraştırma Merkezi Yayınları

ERCAN, N, M., 1998, Pamuk İplikçiliğinde İplik Özelliklerini Etkileyen Faktörler.1.Türkiye Pamuk, Tekstil ve Konfeksiyon Sempozyumu.S.123-124 Ankara

www.tekstilisveren.comwww.iplikonline.comwww.tzob.org.trwww.fibre2fashion.comwww. Vizyon2023.tubitak.gov.trwww.tekstil.gantep.edu.trwww.kalder.org.trwww.rieter.uswww.tekstikteknik.comwww.pintersa.comwww.pinteks.comwww.tekstikportal.orgwww.tekstilisveren.org

http://www.tekstilisveren.com/

http://www.iplikonline.com/

http://www.tzob.org.tr/

http://www.fibre2fashion.com/

http://www.tekstil.gantep.edu.tr/

http://www.kalder.org.tr/

http://www.rieter.us/

http://www.tekstikteknik.com/

http://www.pintersa.com/

http://www.pinteks.com/

http://www.tekstikportal.org/

Technology

Santuk mukavemet büküm_4