การแกปญหาและการการแกปญหาและการตดสนใจตดสนใจProblem Solving & Problem Solving &

Decision MakingDecision Makingโดย

น.อ. วชระ เรงฤทธ

วศ.บ.(ทอ.), MBA. KU., MMS.USA.

What is a good decision ?

The one that is the best outcome.

กระบวนการบรหารงานกระบวนการบรหารงานo การวางแผนการวางแผนo การจดองคการการจดองคการo การจดบคคลใหเหมาะสมกบงานการจดบคคลใหเหมาะสมกบงานo การอำานวยการการอำานวยการo การควบคมการควบคม

22การวางแผนการวางแผนเชงกลยทธเชงกลยทธ

33การมงเนนการมงเนน

ลกคาลกคา

55การมงเนนทการมงเนนท

ทรพยากรบคคลทรพยากรบคคล

66การบรหารการบรหาร

กระบวนการกระบวนการ

11ภาวะผนำาภาวะผนำา

77ผลลพธของผลลพธของการดำาเนนการดำาเนน

ธรกจธรกจ

4. 4. ขอมลและการวเคราะหขอมลและการวเคราะห

ระบบการบรหารจดการสมยใหมระบบการบรหารจดการสมยใหมModern Management SystemModern Management System

o กำาหนดปญหากำาหนดปญหาo รวบรวมขอมลรวบรวมขอมลo กำาหนดสมมตฐานกำาหนดสมมตฐานo ทดสอบสมมตฐานทดสอบสมมตฐานo วเคราะหวเคราะหo สรปสรป

ระเบยบวธการทางวทยาศาสตรระเบยบวธการทางวทยาศาสตรScientific MethodScientific Method

การคดอยางเปนระบบ

คดใหลกซงเชงวเคราะหคดอยางสรางสรรคคดใหครบ Loop

คดในภาพรวมทงระบบ

การวเคราะหเชงปรมาณการวเคราะหเชงปรมาณ( Quantitative Analysis )( Quantitative Analysis )

VSVSการวเคราะหเชงคณภาพการวเคราะหเชงคณภาพ( Qualitative Analysis )( Qualitative Analysis )

ปญหาคอปญหาคอo ขอสงสยขอสงสยo คำาถามคำาถามo ความแตกตางระหวางสภาพการณความแตกตางระหวางสภาพการณ ปจจบนกบสภาพการณทเราตองการ ปจจบนกบสภาพการณทเราตองการ ใหเกดขน ใหเกดขน

สาเหตหลกๆของสาเหตหลกๆของปญหาปญหาo 4M4M (Man,Machines,Material(Man,Machines,Materials,Method)s,Method)o 4P4P (Place,Procedures,Peopl(Place,Procedures,People,Policies)e,Policies)o 5S5S (Surroundings,Suppliers(Surroundings,Suppliers,System,,System, Skills,Speed) Skills,Speed)

DECISION = CHOICE, CUTDECISION = CHOICE, CUT

ประเภทของการตดสนใจทางธรกจประเภทของการตดสนใจทางธรกจo Technical DecisionTechnical Decisiono Administrative DecisionAdministrative Decisiono Strategic DecisionStrategic Decision

องคประกอบทใชพจารณากอนการตดสนใจองคประกอบทใชพจารณากอนการตดสนใจ

o องคประกอบทางวชาการองคประกอบทางวชาการo องคประกอบทางสงคมองคประกอบทางสงคม

o องคประกอบทางการวเคราะหเชง องคประกอบทางการวเคราะหเชง เศรษฐศาสตรเศรษฐศาสตร

o องคประกอบดานนโยบายองคประกอบดานนโยบาย

ขนตอนของกระบวนการตดสนใจขนตอนของกระบวนการตดสนใจ

o การรวบรวมสารสนเทศการรวบรวมสารสนเทศo การประเมนคาสารสนเทศการประเมนคาสารสนเทศ

o การกำาหนดทางเลอกสำาหรบการกำาหนดทางเลอกสำาหรบการแกปญหาการแกปญหา

o การกำาหนดปญหาและวตถประสงคการกำาหนดปญหาและวตถประสงค

ขนตอนของกระบวนการตดสนใจ ขนตอนของกระบวนการตดสนใจ ((ตอตอ))o การวเคราะหการวเคราะห / / เปรยบเทยบทางเลอกเปรยบเทยบทางเลอก

o การเลอกทางเลอกทดทสดการเลอกทางเลอกทดทสดo การนำาทางเลอกไปปฏบตการนำาทางเลอกไปปฏบตo การตดตามประเมนผลการตดตามประเมนผล

การตดสนใจโดยลำาพงการตดสนใจโดยลำาพงVSVS

การตดสนใจโดยกลมการตดสนใจโดยกลม

การตดสนใจโดยกลมการตดสนใจโดยกลมo Brain StormingBrain Stormingo Group Sharing TechniqueGroup Sharing Techniqueo Buzz GroupBuzz Group

สภาวะการณของการตดสนใจสภาวะการณของการตดสนใจo CertaintyCertaintyo RiskRisko UncertaintyUncertainty

เทคนคทใชในการตดสนใจเทคนคทใชในการตดสนใจCertaintyCertaintyo StatisticsStatisticso AlgebraAlgebrao CalculusCalculuso Linear ProgrammingLinear Programmingo Etc.Etc.

เทคนคทใชในการตดสนใจเทคนคทใชในการตดสนใจRiskRisko Statistics & ProbabilityStatistics & Probabilityo Queueing TheoryQueueing Theoryo Markov ChainMarkov Chaino SimulationSimulationo Etc.Etc.

เทคนคทใชในการตดสนใจเทคนคทใชในการตดสนใจUncertaintyUncertaintyo Maximin (Wald) CriterionMaximin (Wald) Criteriono Maximax CriterionMaximax Criteriono Hurwicz CriterionHurwicz Criteriono Savage CriterionSavage Criteriono Laplace CriterionLaplace Criterion

--- --- บทสรป บทสรป ------

เขาใจสถานการณเขาใจสถานการณ

กำาหนดปญหาไดถกตองกำาหนดปญหาไดถกตองชดเจนชดเจน

วเคราะหหาสาเหตสำาคญวเคราะหหาสาเหตสำาคญ

หาวธแกทเปนไปไดหาวธแกทเปนไปไดเลอกวธแกทดทสดเลอกวธแกทดทสด

ตดตามและประเมนผลตดตามและประเมนผล

วางแผนปฏบตวางแผนปฏบต

การแกปญหาตามหลกวชาการ

องคประกอบ1. ปญหา2. ผแกปญหา3. อปสรรค4. เปาหมาย

ระบบการแกปญหาตามหลกวชาการ

๑. การทำาความเขาใจในตวปญหา ๒. การรวบรวมขอมลทเกยวของกบ

ปญหา ๓. การลำาดบขอไขทเปนไปไดทงหมด ๔. การทดสอบขอไข ๕. การเลอกขอไขทดทสด ๖. การนำาเอาขอไขไปปฏบต

ศพททควรทราบ

ปญหา คอ คำาถาม สงทตองการแกไข ผแกปญหา คอบคคลทไดรบมอบหมายให

เปนผหาทางหลกเลยง หรอเอาชนะอปสรรคเพอใหบรรลถงเปาหมายทตองการ

อปสรรค คอสงขดขวางหรอเหตการณใด ๆ ทขดขวางตอการทจะใหผแกปญหาบรรลถงเปาหมายทตองการ อปสรรคแกไขไมได ตองหลกเลยง หรอออมไป

เปาหมาย คอ สงทมงมนปรารถนาทตองการในสถานการณทกำาลงพจารณาอย

ทานมบานพกใน กทม.ขบรถมาทำางาน ตองมาถงททำางานกอน ๐๘๓๐ มอยบอยครงททานพบกบการจราจรทตดขดอยางหนก บรเวณสขมวท ทำาใหทานมาทำางานสายหลายครงทำาใหเจานายไมพอใจตอความประพฤตปฏบตของทานและทานอยในฐานะอนตรายทจะถกพจารณาใหออกจากงานกได จากการททานมาสายเปนประจำา

ตวอยางการกำาหนดปญหา

ปญหาในทนกคอ "ทำาอยางไรทานจงจะมาทำางานไดทนเวลา" แตถาทานระบปญหาออกมาวา "ทำาอยางไรจงจะไมใหเกดรถตดการจราจรทสขมวท" กแสดงวาทานพยายามทจะแกทตวอปสรรค ใหจำาไววาเราไมแกทอปสรรค ใหจำาแนกอปสรรคออกมาแลวกแกทปญหาทเกดขน

พจารณาดขอความทเราไดพจารณาในขนตนวา "ทำาอยางไรจงจะมาทำางานไดทนเวลา" หรออาจจะเปน"ทำาอยางไรจงจะทำาใหเจานายพอใจ" หรอ"ทำาอยางไรจงจะไมถกพจารณาไลออกจากงาน" อยางไรกตาม ในการกำาหนดปญหานน ทานจำาเปนจะตองกำาหนดปญหาเพอพลางขนไวกอน และพรอมทจะกำาหนดปญหาจรงใหถกตองในภายหลงไดหลงจากวเคราะหขอมลครบแลว

ขนท ๑ การทำาความเขาใจในตวปญหา คอการกำาหนด หรอระบตวปญหาทถกตองนบวาเปนขนทสำาคญทสด และเปนขนแรกทตองกระทำากอนอนใด เพราะถากำาหนดหรอระบปญหาผด ขอไขทเราจะไดมากไมถกตอง ในการกำาหนดตวปญหานเราจำาตองกำาหนดใหไดวาอะไรเปนเปาหมายทตองการ ใครเปนผแกปญหา และอะไรเปนอปสรรคขดขวางการทจะบรรลถงเปาหมายทตองการ

ขนตอนในการแกปญหา

ตวอยางของการทจะทำาความเขาใจตวปญหา"จากการรายงานของหวหนาฝายการเงนแจงวา งบประมาณในการซอมรถตดหญาของบรษทภายในระยะ ๖ เดอนทผานมาน สงกวางบประมาณในระยะเดยวกนกบปทแลวถง ๔๐ เปอรเซนต ดวยเหตนประธานบรษทจงไดสงทานในฐานะเปนหวหนาฝายสถานทใหลดคาซอมรถตดหญาลงใหอยภายในระดบวงเงนงบประมาณของปทแลว"

จากขอมลเบองตนเราจะยงไมกำาหนดตวปญหาเพอพลางลงไป แตเราจะวเคราะหองคประกอบ ๓ ตวของปญหา คอการกำาหนดเปาหมาย ใครเปนผแกปญหา และอะไรเปนอปสรรคเปาหมายของปญหานคอ "การลดคาใชจายในการบำารงรกษารถตดหญา"ผแกปญหา คอสมมตตวทานเองเปนหวหนาฝายสถานทซงทานจะตองลดคาใชจายลงใหได และพรอมกนนนหญาในสนามตองไมรกยาวดวยอปสรรค สงทขดขวางความสำาเรจทจะมขนไดตามเปาหมาย ขณะนยงไมทราบ อาจเปนเพราะคนตดหญาใชรถตดหญาไมเปน จงทำาใหรถตดหญาเสยบอย ๆ หรอรถตดหญาเกาแกมาก ทำาการซอมไมคมคาหรอราคาอะไหลของรถตดหญาแพงขน เราจงตองลองมาพจารณาตรวจสอบคาใชจายในการบำารงรกษารถตดหญาในปนวาทำาไมจงสง

เราลองมาพจารณาตรวจสอบคาใชจายในการบำารงรกษารถตดหญาในปนวาทำาไมจงสงก. รถตดหญาเสยอยบอย ๆข. รถตดหญาใชมานานปจงชำารดทรดโทรมกวาปกลายค. คนงานตดหญาใชรถตดหญาไมถกวธหรอไมระมดระวงการใชง. ชนสวนอะไหลตาง ๆ มราคาแพงขนกวาเดม

จากขอมลทไดรบจะทำาใหกำาหนดองคประกอบ ๓ ประการ ทประกอบขนเปนปญหา ดงน.-ก. เปาหมายคอ การลดคาใชจายในการบำารงรกษารถตดหญาใหเทากบระดบปทแลวข. ผแกปญหาคอ ตวทานเองซงทำาหนาทหวหนาฝายสถานทบรษทค. อปสรรคคอ ความชำารดทรดโทรมของรถตดหญาซงเนองจากสาเหตตาง ๆ กนรวมทงราคาชนสวนอะไหลสงกวาปทแลวดวย

การเขยนแสดงรปของปญหาตามตวอยาง ทานอาจจะเขยนไดดงน.-ก. ทำาอยางไรเราจงจะสามารถทำาใหรถตดหญาเสยนอยลงข. เราตองการทจะลดการเสยของรถตดหญาใหนอยลงค. เพอหาหนทางทจะลดการเสยของรถตดหญาลง

ขนท ๒ การรวบรวมขอมลทเกยวของกบปญหา ขอมลทเกยวของกบปญหาม ๔ อยางคอ๑. ขอเทจจรง คอสงซงเรารเราเหนดวยตนเอง หรอผอน ซงรเหนรายงานใหทราบ เปนเหตการณทปรากฏขนทงในอดตและปจจบน๒. ขอสมมต คอ การสมมตเหตการณในปจจบนหรออนาคต แตไมมขอพสจนทแนนอน ๓. เกณฑการพจารณา คอการกำาหนดขอบเขตแนวทางจากการพจารณาของผแกปญหาทจะตองยดถอเกณฑการพจารณา เพอใหสามารถตดสนใจทจะไดขอไขทเปนไปได

จำาแนกเกณฑการพจารณาเปน ๒ ประการ เกณฑการพจารณาหลก หากขาดไปจะเกดผลเสยหายรายแรง และเกณฑการพจารณารอง เปนเกณฑการพจารณาทสำาคญรองลงมา ขาดไปไมเสยหายรายแรง๔. คำาจำากดความ (Dofinition) ใชในเมอถงขนทำารายงานขอไขแกปญหาขนสดทาย และหากรายงานนนมคำาศพทเทคนคทผอานรายงานไมคนเคยหรอคนห กใหคำาจำากดความไว

ยกตวอยางขอมลดงตอไปน๑. งบประมาณคาซอมรถตดหญาปทแลวเปนจำานวนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท (ขอเทจจรง)๒. งบประมาณคาซอมรถตดหญาในปน จะตองไมเกนวงเงน ๒๐,๐๐๐ บาท(เกณฑการพจารณา)๓. ไมวาจะจำากดวงเงนงบประมาณในการซอมรถตดหญาอยางไร จะปลอยใหหญายาวรกรงรงไมได (เกณฑการพจารณา)๔. ใน ๖ เดอนแรก คาซอมรถตดหญาไดใชจายไปแลวเปนจำานวนเงน ๑๔,๐๐๐ บาท(ขอเทจจรง)๕. ถาปลอยใหเปนไปตามอยางทแลวมา คาซอมรถตดหญาจะตอง (คาดวา) สงถง ๒๘,๐๐๐ บาท ในปน (สมมตฐาน)๖. ใบมด (ทตดบอย ๆ) คอใบแผนเหลกทหมนตดหญา เมอเขาเกยรใชใบมดแลว(คำาจำากดความ)

ขนท ๓ การลำาดบขอไขทเปนไปไดจากขอมลเหลานนทานคงมหลกเกณฑการพจารณาเปนจำานวนมากพอทจะกำาหนดขอบเขตสำาหรบเลอกขอแกไขปญหาขนสดทายได ขอไขทอาจเปนไปไดในการแกปญหาอาจจะไดมาจาก๑. ประสบการณของทานเอง ๒. ความสามารถในการใชความคดทมเหตผล๓. ความสามารถในการคดสรางสรรค-สมมตลำาดบขอไขทเปนไปไดดงน๑. ลดการชำารดสกหรอของรถตดหญาโดยการจำากดการใชลง๒. เปลยนชนอะไหลในรถตดหญาเฉพาะคนทตองการซอมใหญ๓. ไลคนงานทนำารถตดหญาไปใชไมถกตองตามวธการใช๔. จดหลกสตรฝกอบรมเจาหนาทการซอมบำารงรถตดหญา

ขนท ๔ การทดสอบขอไข คอการประเมนคาขอไขแตละขอ ในขนนเปนขนทดสอบขอไขแกปญหาทอาจเปนไปไดทงหมดททานไดในขนท ๓ จากเกณฑการพจารณาททานไดตงไวในทกแหงทกมมตาง ๆ เพอดวา๑. ทานจะสามารถนำาเอาขอไขไปปฏบตไดหรอไม ๒. ทานจะรบขอไขนไวไดหรอไม ๓. ขอไขนำาไปใชแกปญหาไดเหมาะสมหรอไม

ขอไขใดทไมผานเกณฑการพจารณาใหทำาการคดออกจนกระทงในทสดจะเหลอเพยงขอเดยว แตถาหากปรากฏวามขอไขเหลออยหลายขอ กใหตงเกณฑในการพจารณารองเพม จนในทสดจะเหลอขอไขเพยงขอเดยว

ตวอยางการทดสอบขอไข(กำาหนดเอง)๑. คาใชจายในการซอมบำารงในครงปหลงทเหลอน จะตองลดลง ๕๐ % ของคาใชจายในระหวางครงปแรก๒. ไมสามารถใชเงนผดประเภทได๓. จะตองไมซอรถตดหญาใหม๔. ตองไมไลคนงานทใชรถตดหญาออก

4

3

2

1

รอง3

2

1

หลก

งคขกเกณฑการ

พจารณา

ลำาดบ

ขอไข

ขนท ๕ การเลอกขอไขทดทสด ทานสามารถทดสอบขอไขจนเหลอขอไขแตเพยงขอเดยว ขอควรพจารณาประกอบ๑. ขอไขนนมความสะดวกทจะปฏบตมากนอยเพยงไร๒. ขอไขนนจะทำาสำาเรจทนเวลาไหม๓. ขอไขนนจะกระทบกระเทอนตอภารกจหนวยอนมากนอยเพยงไร๔. ขอไขนนมความออนตวเพอปองกนความผดพลาดทอาจจะมขนเพยงใด

ขนท ๖ การนำาเอาขอไขไปปฏบต วธการทงหมดนเรยกวา งานอำานวยการหรอ งานดานการจดการทสมบรณครบถวน เพอชวยผบงคบบญชาใหสามารถกระทำาใน ๒ ประการคอ๑. ผบงคบบญชาสามารถประเมนปจจยตาง ๆ ทมผลกระทบกระเทอนตอการเลอกขอไขทดทสดททานไดเลอกไว๒. ผบงคบบญชาเปนผมอำานาจหนาทจะอนมตใหนำาเอาขอไขไปปฏบต(ผสงการและรบผดชอบ)

คำาถามคำาถาม