Punoi : Luers SulceElasona Duraku

Flavio Qyqi Fioli tafa

Projekt

Shkolla : ‘Besnik Sykja ‘Klasa : Xl

Lenda : Histori Tema : Tiparet e

regjimeve totalitare

DIKTATURA,TOTALITARIZMI KOMUNIST E FASHIST

Diktatura e djathte

Erdhi ne pushtet nepermjet revolucionit

E pruri ne pushtet levizja komuniste

Ndertoi nje regjim te ri socialist

Mbeshtetej tek fshatari dhe punetori

Qendroi afro nje shekull ne pushtet

Nisi gjenocidin klasor duke dhene denime sipas klasave qe individet I perkisin

Erdhi ne pushtet nepermjet kompromisit

E pruri ne pushtet nacionalizmi shovinist

Ruajti regjimin kapitalist Mbeshtetej ne shtresa te

ndryshme te shoqerise Qendroi pak vite ne

pushtet Nazistet kryen krime lufte

duke zbatuar politiken antisemite ndaj cifuteve

Diktatura e majte

Diktatura e majte

Diktatura e djathte

VENDOSJA E PLOTE E REGJIMIT TOTALITAR NE

RUSI

Pjesemarrja e Rusise ne lufte e kishte veshtiresuar shume jeten e popullit rus.Afro 2 milion ishin viktimat ruse ne front. Per kete situate akuzohej Car Nikolla II. Ne shkurt 1917 ne Petersburg shpertheu kryengritja kunder carizmit. Perpara zemerimit te popullit Car Nikolla II abdikoi.Monarkia absolute ra dhe u shpall Republika nga Qeveria e Perkohshme.Qeveria e perkohshme zbatoi nje politike demokratike duke shpallur lirine e fjales ,shtypit etj. Qeveria vendosi te vazhdonte luften. Nga ky gabim I pafalshem perfituan dhe e shfrytezuan komunistet.Partia Komuniste ose Bolshevike udhehiqej nga Vladimir Ilic Uljanovi.Partia urdhroi krijimin e sovjeteve.(Keshtu linden organet paralele me ato qeveritare). Partia Bolshevike pergatiti me 25 Tetor ose 7 Nentor revolucionin bolshevik.Revolucioni triumfoi dhe ne Rusi u shpall Diktatura e Proletariatit.

REFORMAT PER FORCIMIN E PUSHTETIT

1) U be nacionalizimi (shtetezimi)i sektoreve ekonomike

2) U godit prona private3) Rusia doli nga lufta.4) U krjua Armata e Kuqe5) U krijua BRSS ne vitin 1922.6) U krijua Kushtetuta qe e shpallte

Rusine shtet federal.7) U perdor dhuna.8) U goditen kundershtaret e regjimit.9) U ndaluan lirite demokratike.10)U vu sistemi monopartiak.11)U krijua policia sekrete.(e cila

ndiqte cdo veprimtari antiqeveritare)

12)U vu propaganda komuniste.13)U ngrit kulti i individit

TIPARET E REGJIMEVE TOTALITARE

TE PERBASHKETAT1) Natyra

demagogjike kontradiktore

2) Goditja e demokracise.

3) Perdorimi i dhunes.4) Nxitja e

burokracise.5) Kulti i Individit.6) Mbivleresimi i

propagandes.7) Agresiviteti

VECORI DALLUESE1) Rruga jo e njejte qe

ndoqen per te ardhur ne pushtet.

2) E djathta ---- ruajti regjimin kapitalist ndersa e majta shkaterroi ate dhe punoi per ndertimin e nje regjimi komunist.

3) Shtresat e popullsise tek te cilat ishin te perqendruara

4) Koha e qendrimit ne pushtet.

ITALIA GJATE VITEVE 1918-1939VENDOSJA E FASHIZMIT

Italia pas luftes kaloi nje krize te gjithanshme .Rindertimi i vendit ecte ngadale.Territoret e jugut ishin te prapambetura.Kishte varferi e papunesi te madhe. Kudo sundonte anarkia.Qeveria nuk ishte ne gjendje te zoteronte situaten.Ne vitin 1919 ne Milano u formua Partia Fashiste nen drejtimin e Benito Musolinit (Duces).Kjo parti.Kjo parti filloi te organizonte tubime te bujshme dhe I premtonte popullit se do vendoste rregullin,qetesine,sigurine dhe kthimin e Italise ne kohen e lavdishme te :Romes se Lashte”.Partia fashiste organizoi grupet fashiste te quajtur skuadrista. Me 28 Tetor 1922 filloi marshimi drejt Romes. Forcat fashiste pushtuan ndertesen qeveritare.Mbreti Viktor Emanueli III beri kompromis.Ai pranoi formimin e nje qeverie te re koalicioni nen drejtimin e Duces. Ne vitin 1925 Musolini prishi koalicionin dhe krijoi nje qeveri fashiste. Ne Itali u vendos diktatura fashiste

VEPRIMTARIA E DIKTATURES FASHISTE

Per forcimin e shtetit Musolini mori keto masa :Krijoi institucione te reja fashisteNdaloi veprimatrite politikeU rivendos denimi me vdekje U vendos sistemi monopartiakU hartua nje plan per zhvillimin ekonomik .U be politizimi I shkollaveU be militarizimi ekonomikU vleresua shume propaganda U ngrit kulti I individit

GJERMANIA PAS LUFTES 1 BOTERORE DHE ARDHJA NE PUSHTET E HITLERIT

Perandori Vilhelmi II ,pasi abdikoi ne qytetin e Vajmarit u shpall Republika qe morri dhe emrin e qytetit ku u shpall. U krijua qeveria dhe u hartua nje kushtetute demokratike. Republika e Vajmarit arriti ti sheroje plaget e luftes.Filloi permiresimi i jetes.Ne vitin 1926 Gjermania u pranua ne Lidhjen e Kombeve dhe doli nga izolimi por shoqeria gjermane vazhdonte te ishte e pakenaqur . Ne periudhen e krizes qeveria u akuzua jo vetem per gjendjen e veshtire ekonomik por edhe si tradhtare e popullit sepse kishte nenshkruar nje paqe me kushte te renda dhe poshteruese, Ne kete periudhe filloi te rritej shume popullariteti i Partise Naziste e krijuar ne 1920 e udhehequr nga Adolf Hitleri.Partia naziste premtonte se do te sillte rend,siguri ,mireqenie dhe do t’I kthente “nderin” qe I ishte shkelur padrejtesisht. Ne vitin 1933 Presidenti i Republikes e shpalli Hitlerin kancelar. Nje vit me vone pas vdekjes se tij ,Hitleri mori dhe postin e presidentit ,me titullin Fyhrer dhe shtetin gjerman e quajti “Rrajhu III”.Hitleri krijoi nje shtet totalitar ne te cilin u vendos diktatura e djathte naziste.

DIKTATURA NAZISTE NE GJERMANI

REFORMAT E HITLERIT :1) Perqendroi gjithe pushtetin

ne duart e tij,qe e kontrollonte nepermjet dy institucioneve te dhunes : SS dhe Gestapos.

2) Zhduku kundershtaret politik.

3) U ndaluan veprimtarite politike.

4) U ndaluan lirite demokratike.

5) U be politizimi i shkollave.,shtypit,radiot etj.U ngrit kulti i individit.6) U perdor propaganda.7) U militarizua ekonomia.8) U bene investime ne

infrastrukture.9) Filloi luften antisemite

POLITIKA AGRESIVE NAZISTE

TRI DREJTIMET KRYESORE TE KESAJ POLITIKE:1) TE HIDHESHIN POSHTE

VENDIMET E KONFERENCES SE PAQES.

2) TI BASHKOHESHIN GJERMANISE TERRITORET E BANUARA NGA GJERMANET.

3) GJERMANIA TE BEHEJ LIDER BOTEROR.(TI SIGURONTE RACES GJERMANE DREJTIMIN EVROPES DHE TE BOTES)

SINJALET E LUFTES II BOTERORE:1)Dalja e Gjermanise nga Lidhja e Kombeve per te qene e lire.2)Dergimi i forcave ushtarake ne Spanje per te mebeshtetur gjeneralin Franko.3) Pushtimi i zones se Renit dhe Cekosllovakise si dhe bashkimi i Austrise me Gjermanine.4) Krijimi i aleances me Italine (boshti Rome-Berlin ) dhe me vone me Japonie(boshti Rome-Berlin-Tokio)5) Nenshkrimi i Paktit te Mossulmimit me Bashkimin Sovjetik ,duke ndare ne menyre te fshehte territoret polake.

LUFTA CIVILE NE SPANJE Spanja ishte monarki dhe vendi me i prapambetur i Evropes Perendimore.Pas Luftes I Boterore forcat demokratike u rriten dhe u forcuan mjaft. Ne zgjedhjet e vitit 1931 ato fituan dhe shpallen Republiken ne Spanje.Mbreti Alfonsi XVII u largua nga vendi.Filloi demokratizimi I jetes.U shpallen lirite demokratike.Forcat konservatore nuk pranuan humbjen.Forcat demokratike u fuqizuan akoma dhe me teper dhe krijuan nje bashkim demokrat te quajtur Fronti Popullor.Shperthimi i Luftes Civile ne Spanje lidhet me zgjedhjet elektorale te vitit 1936. Ne keto zgjedhje fitoi Fronti Popullor.Forcat konservatore perseri nuk pranuan rezultatin e zgjedhjeve. Ato u organizuan dhe krijuan nje bashkim antidemokratik qe u quajt Fronti Kombetar. Ky front u mbeshtet ne forcat ushtarake (falangistet) te cilat I udhehiqte gjenerali Franko. Ai organizoi nje kryengjritje per te permbysyr Republiken Demokratike.Filloi Lufta Civile e cila zgjati tre vjet (1936-1939). Gjermania naziste dhe Italia fashiste ndihmuan forcat falangiste me arme, aviacion dhe trupa te rregullt, ndersa Rusia dergoi ndihma ne mbeshtetje te Republikes,ashtu si edhe shume vullnetare antifashiste qe erdhen nha vende te tjera te Evropes. .Anglia dhe Franca mbajten qendrim neutral.Lufta civile perfundoi ne vitin 1939 me fitoren e Frontit Kombetar. U permbys Republika dhe u vendos dikatura e gjeneralit Franko.

SHBA-Ja ne vitet 1920.Kursi I ri I Ruzveltit

*Vitet e luftes i siguruan SHBA-se perfitime te medha.Amerika qe furnizuesja me e madhe e Evropes me arme,ushqime e veshmbathje.Pas luftes SHBA-ja njohu nje lulezim te madh ekonomik.Te ardhurat ishin te medha dhe njerezit jetonin me mire.*Kriza boterore e viteve 1929-1933 se pari filloi ne SHBA dhe u perhap ne Evrope.Ajo u shfaq ne bujqesi dhe pastaj ne gjithe deget e ekonomise.Mallrat filluan te mos shiteshin.Fuqia blerese ra. U krijua superprodhimi.U rrit papunesia.Per zgjidhjen e krizes dy partite kryesore mbanin qendrime te ndryshme .Partia Republikane ne pushtet theksonte se shteti nuk duhet te nderhynte ne jeten politike sepse kriza do te zhdukej vete sic kishte ardhur.Partia Demokratike kerkonte nderhyrjen e menjehershme te shtetit per te kapercyer krizen.*Ne zgjedhjet e vitit 1932 fitoi postin e presidentit Franlin Ruzvelti i Partise Demokratike i cili e drejtoi vendin gate periudhes 1932-1945. Ai hartoi nje program te gjere reformash per te nxjerre vendin nga kriza. Ky program njihet si Kursi i Ri i Ruzveltit ose New Deal.

KURSI I RI I RUZVELTIT

Programi i Ruzveltit parashikonte zgjidhjen e 3 problemeve kryesore te krizes:1) Papunesise2) Ringjalljen e ekonomise3) Permiresimin e jeteses

-Per te ulur papaunesine u ndertuan vepra infrastrukturore .- U hapen vende pune dhe u ul ndjeshem papunesia.Per te ringjallur ekonomine shteti : bleu mallrat e tepertazhduku superprodhimin ofroi kredi( Kjo ndihmoi bankat te mos falimentonin)*Per te permiresuar jetesen sidomos te punetoreve : -U kufizuan oret e punes,-U caktua minimumi i pages -U vendos asistenca.Ne politiken e jashtme SHBA-ja mbajti qendrim neutral. U tregua indiferente ndaj veprimtarise agresive te shteteve diktatoriale.

BRITANIA E MADHE NE VITET 1918-1939

Gjate viteve 1919-1933 ekonomia angleze kaloi ne 3 faza:1) Faza e pare ,perfshiu periudhen 1918-1923.Eksporti anglez u

godit nga konkurrenca amerikane e japoneze.Kushtet e jeteses u veshtiresuan shume.

2) Faza e dyte 1923-1929 shenoi periudhen e lulezimit.Tri qene shkaqet qe cuan ne lulezimin e ekonomise angleze:

a)Nxitja e Revolucionit Shkencor b)Zevendesimi i qymyrgurit me energji elektrike c)Produktet ajo filloi ti shese me shume ne tregun e

brendshem sesa t’I ekportoj.. 3)Faza e trete ,1929-1933 solli shfaqjen e nje krize me te

rende qe goditi gjithe deget e ekonomise. Kriza u kapercye si pasoje e bashkpunimit te forcave

politike.

JETA POLITIKE NE ANGLI

-Jeta politike ne Angli karakterizohej nga qendrushmeria politike . Institucionet parlamentare qe ishin nuk u tronditen por u forcuan.Qe ne vitin 1918 u vendos e drejta elektorale e pergjithshme.Kete te drejte e fituan edhe grate ne 1928.Dy partite kryesore ishin : Partia Laburiste dhe Partia Konservatore.Ekzistonte rotacioni politik.Ne vitin 1931 ato krijuan qeverine e koalicionit per te perballuar krizen.Qeveria vendosi kontrollin ne jeten politike dhe ndihmoi me kredi uzinat e fabrikat. U krijua Keshilli i Asistences per papunesine .-Ne politiken e jashtme Anglia qe e matur, e kujdeshshme dhe me piksynime te qarta..Diktaturat e djathta qe u vendosen i vleresonte si barriera ndaj komunizmit.Ne vitin 1937 njohu Republiken e Irlandes,e cila qe shpallur me referendum nga Irlandezet. Pjesa VL ,Olsteri ,mbeti pjese e mbreterise angleze e shkeputur nga Irlanda. Ne vitin 1931 ajo krijoi Komonuelthin ku benin pjese 7 shtete.

Franca ne vitet 1918-1939

Burimet kryesore qe e ndihmuan Francen te kaperceje krizen ishin:1) Ndihma financiare e SHBA-se2) Demshperblimet qe merrte

nga vendet e humbura3) Marrja e dy zonave te pasura

me Fe,Alsas-Lorenes.4) Nxitja e Revolucionit

Shkencor.

Franca ishte shtet republikan.Pushteti legjislativ ishte i perbere nga : Senati dhe Dhoma e Deputeve.Ekzistonte rotacion politik.Asnjera parti nuk gezonte perkrahje te madhe.Partite e djathta formuan Bashkimin Kombetar ndersa partite e majta Frontin Popullor.

Ne vitin 1936 fitoi Fronti Popullor. U krijua qeveria nen drejtimin e Leon Blumit , i cili drejtoi vendin per 2 vjet. Qeveria e Blumit beri reforma ekonomike e sociale. U rriten pagat e punetore, u kufizuan oret e punes dhe u shtetezuan hekurudhat e uzinat. U goditen edhe grupet fashiste. Forcat e djathta e akuzuan Blumit se me reformat e tij po sillte komunizmin ne France. Perpara ketij presioni ,Blumi dha doreheqjen ne vitin 1938. Ne pushtet erdhi Bashkimi Kombetar ,i cili pergatiti Francen per Luften II Boterore.

KULTURA DHE ARTI NE VITET 1920-1930

Tri qene drejtimet ku u zhvillua levizja kulturore dhe artistike :

• Modernizmi• Letersia dhe arti tradicional• Letersia dhe arti i Brezit te HumburModernistet krijuan shuma rryma ne letersi: futurizmi,abstrakionizmi,kubizmi simbolizmi etj.Perfaqesuesit kryesore ishin : Kafka,Elioti ,Pikasoja,Shopeni etj.Tradicionalistet nuk u shkeputen nga format e vjetra.Ata pasqyruan ne menure te hollesishme realitetin dhe u ndje e forte rryma e kritikes.Perfaqesuesit kryesore ishin : Romeo Rolan ,Drajzeri etj. Ne Brezi i Humbur benin pjese ata shkrimtare qe kishin jetuar periudhen e rende te luftes dhe kishin shpresuar tek vendosja e paqes.Pasi kishin humbur shpresat per te ardhmen ata vendosen ti japin fund jetes se tyre.Ne kete rryme bejne pjese : Heminguej dhe Remarku.