زاده: نجفی همایون سید مدرسE-MAIL :.ASGHARIHUMAYON@GMAIL COM

: تماس های 0786283377شماره 0797974461

زیست محیط اقتصادEnvironmental Economics

زیست محیط های آلودگی

: زيست محيط

زيس$ت ، محي$ط موجودات مجموعه از ك$ه اس$ت اله$ي موهبت$يموجود هر اطراف در ك$ه هماهنگ$ي شراي$ط و عوام$ل ، مناب$عمي بوجود اس$ت وابس$ته آ$ن ب$ه حيات ادام$ه و دارد وجود زنده

ايد.

مانند زنده غير عوامل زيست محيط آب در ، خاكگازها ،. د$ارند وجود جانداران همراه به غيره و

زنده غير محيط با و هم با زنده موجوداتاست آمده بوجود زمين سطح سازنده اجزاي و

در بنابراين انسان و هاي گذاشته فعاليت تاثير. گردد مي متاثر آن از و

از م$ا زيس$ت زندگي محي$ط انرژ$ي، خاك، هوا، ، آ$ب. بيولوژيك$ي ... مهمترين و موثرتري$ن اس$ت شده تشكي$ل و

زيس$ت محي$ط تغييرات در اوليه. انس$انعام$ل انس$ان اس$تگذشت ب$ا ام$ا داشت$ه زيس$ت محي$ط بر كمتري گذاري تاثي$ر

قبي$ل از هاي$ي فعالي$ت ب$ا بهره و صنعت، كشاورزيزمانامكانات و مناب$ع از اين برداري در زندگ$ي ادام$ه براي ك$ه

. شود مي آن آلودگي سبب دهد مي انجام محيط

زيس$ت مقول$ه در محي$ط كه اس$ت اي رشت$ه فرا مبح$ث ي$كمس$ائل ب$ا مس$تقيم و ارتباط بيولوژيكي ، شيمياي$ي ، فيزيك$ي

بيولوژيك$ي مس$ائل غي$ر و هوا خاك در و زمين آ$ب س$طح در . باشد مي

تابع طبيعي صورت به زيستمتاثر پيوسته و بوده متفاوت متغييرهاي

انتقال از و توزيع جرم توليد، و انرژيجانداران، حاوي هاي مجموعه در

. باشد مي جامدات و نباتات

: آلودگي جامع مفهوم

هرگون$ه آلودگ$ي از اس$ت اجزائ عبارت هاي ويژگي در تغيي$رمحي$ط ناممكن متشك$ل آنه$ا از پيشي$ن اس$تفاده ك$ه طوري ب$ه

حيات و منافع مس$تقيم غي$ر ي$ا مس$تقيم طور ب$ه و گردد. اندازد مي مخاطره به را زنده موجودات

چرخه و كيفي$ت بر ز$يس$ت محي$ط آلودگ$يپيامدهاي و گذارد مي اث$$ر ط$$بيعي

زندگ$ي براي ، حيوان، انسانزيانباري. بناهاو گياه دارد

محيط آلودگ$ي مس$ئله امرو$ز جهان درزيست

. بقائ براي طبيعت اس$ت چشمگي$ر بس$يارنسل

و است شده آفريده پيوندي بش$$رميانناگسستني

. دارد وجود طبيعت و انسان

بشري ب$$ا تمدن فناوري و پيشرف$$ت ازدياد و توسعهجمعي$ت نام روزافزون به مشكل$ي ب$ا دني$ا حاض$ر حال در

ساكنان زندگ$ي ك$ه اس$ت شده روبرو زمي$ن و هوا در آلودگ$ي. ميكند تهديد را زمين كره

روش مسائل مهمترين با مبارزهزيست محيط سطح آلودگي افزايش

عمومي فرهنگ آموزش طريق از. ميباشد مردم

:) ها ) آالينده ها كننده آلوده

هاي فعاليت اث$ر در معموال ه$ا آلودگ$یهمراهان از و ايند م$ي پدي$د انس$انداراي كه بشري پيشرفت$$ه جوام$$ع . ميباشند هستند مدرن تكنولوژ$$$ي

جمعي$ت پيشرفت ، افزاي$ش س$رانه درآم$دزندگي و تكنولوژ$ي اس$تاندارد بودن باال

به ه$ا آالينده فزاينده مه$م عوام$ل از . و توليد پيام$د بعبارت$ي آيند م$ي حس$اب

بيشت$ر های مص$رف پسماند ب$ا مس$اوی. زيادت$$ر در آاليندهها اي$$ن بود خواه$$د

محيطي زيس$$ت مس$$ائل ب$$ا ارتباطشرايط ک$ه آورن$د م$ی بوجود را مشكالت$يو انسان زندگ$$ي براي را محي$$ط

. سازند مي نامطلوب زنده موجودات

سيكل از استفاده بيولوژيك يا (Cycle)با ي كه چرخهفضوالت بكارگيري پايه بر آن ( اصول از ) حاصل پسماندها

براي اصلي سيستم به آنها برگرداندن و مصرف و توليدميتوان است شده گذاشته دوباره گيري بهره يا ذخيره

. داد كاهش حداقل به را آالينده ميزان

كشوره$ا ی هم$ه ب$ه دولتمردان در جدي ازمحيط توج$ه حفاظ$تشده زيس$ت اي گونه ب$ه محيط$ي زيس$ت وضعي$ت امروزه و دارن$د

يا شه$ر در آلودگ$ي آثار از كشور ي$ك حت$ي ي$ا شه$ر ي$ك مردم ك$ه اس$ت. نيستند امان در ديگر كشور

مثال کشور برف$یبعنوان در آالینده نروژک$ه مواد حاوی و بارد میباش$د آلمان م$ی و انگلس$تان از آ$ن ي$ا منشاء و اسيدي اس$ت در باران

از كانادا آن منش$ا ك$ه اس$ت های$ي آالينده عوام$ل متحده نتيج$ه اياالتدر همچنی$ن و باش$د آلودگي آت$نم$ی عل$ت ب$ه ميشون$د مجبور گاه$ي

محدود را اتومبيلها وآم$د رف$ت و تعطي$ل را كارخانجات هوا، شدي$دكنند.

مانن$د دني$ا ديگ$ر رم شهرهاي مشكل تهرانو مكزيكوس$يتي، ب$ا نی$زها، رودخان$ه درياه$ا، آلودگ$ي و گريبانن$د ب$ه دس$ت هوا آلودگ$ي

. هست جدي بحث موضوع نيز جنگلها و اقيانوسها

: زيست محيط آلودگي منابع

گوناگون منابع از زيس$ت محي$ط آلودگ$ي . از زيست محي$ط هاي آالينده ميگيرد ص$ورت

فيزيكيو شيمياي$ي، بيولوژيك$يعوام$ل قبي$ل هاي فعاليت ط$بيعي، حوادث از اس$ت ممك$ن . آلودگي باشد دو ه$ر از تلفيق$ي ي$ا انس$انياحتماال آتشفشاني فعالي$ت قبي$ل از ط$بيعيبه خود زمان گذش$ت ب$ا و بوده مدت كوتاه . از ناشي آلودگ$ي ام$ا شود م$ي مرتف$ع خود

مدت طوالن$ي انس$اني هاي فقط فعالي$ت و . مخصوصا اس$ت ج$بران قاب$ل آ$ن از بخش$ي

ك$ه ط$بيعي وقت$ي هاي ويژگيهاي اكوسيستممانند باش$د تغيي$ر حال در اي منطق$ه و جهان$يهاي باران يا ازن الي$ه تخري$ب جنگله$ا، تخري$بمحيطي زيس$ت هاي آلودگ$ي ديگ$ر و اس$يدي

طور ب$ه مستقيم و مس$تقيمك$ه بر غي$ر . ميگذارند تاثير انسان سالمت

در مس$$تقیماثرات گرفتن قرار از ناش$$ي اثرات مث$$لاست ممك$ن ک$ه تشعشعات و س$موم بيماريزا، برابرعوام$ل

. باشد مزمن يا حاد بصورت مستقيم اثرات منابع غير و هوا آب، ، خاك تخريب صورت به

زندگي بقائ جه$ت اص$لي مناب$ع عنوان ب$ه ك$ه بوده غذاي$ي. ميباشند ضروري وس$المتي

سالمت ك$ه زيس$ت محي$ط وضعي$تميكن$د تعيي$ن را به انس$ان بس$تگي

ه$ا اكوس$يستم بي$ن منطقه) رواب$ط ه$رو زنده موجودات شامل زيس$$تي

) زنده غي$ر آنها عوام$ل و جمعي$تمواد مص$رف و تولي$د آن شك$ل در

دوجانبه. ارتباط س$المتي بنابراي$ن داردب$ا اقتص$ادي اي توسعه و فرآيندهاي

بصورت اجتماع$ي ميتوانن$د ك$ه داردتاثير انس$ان س$المت روي بر مثب$تكنترل عدم$ صورت در و بگذارن$$داثرات ميتواند توس$عه جان$بي عوارض

. باشد داشته بدنبال منفي

فعاليت از ناش$ي عمده عام$ل چهار از ميتوان$د زيس$ت محي$ط : با ميتوانن$د عام$ل چهار اي$ن گردد آلودگ$ي دچار انس$اني هاي

نی$ز . همپوشان$يیکدیگ$ر به اينك$ه بر عالوه يعن$ي باشند داشت$هدر شوند م$ي مشكالت برخ$ي بروز س$بب خود تنهاي$يصورت ب$ه عوام$ل اي$ن ميافت$د اتفاق ك$ه هاي$ي همپوشان$ي

. گذارند مي تاثير مضاعف

1: طبيعي- زيست محيط فيزيكي تخريب توسعه هاي فعالي$ت اث$ر در عوام$ل اي$ن از ناش$ي هاي آلودگ$ي

شهره$ا مانن$د: آ$ب ، رش$د ذخيره بزرگ مخازن تخريب ، احداثجنگل$ي ي$ا مناط$ق اصلي و راههاي بزرگ كردن رخ روك$ش

در. ها تخري$ب اي$ن از ناش$ي اكوس$يستمي تغييرات ميدهدو بيشتر مراقب$ت ب$ه نياز شده ذك$ر موارد ديگ$ر ب$ا مقايس$ه

 . دارند پذيري جبران جهت در فعاليت2: انساني- زائد مواد نادرست مديريت خاك هوا ، تخري$ب شدن مناظر ، آلوده و ط$بيعت زيباي$ي نابودي

. كه مس$تعمل لوازم و خانگ$ي هاي زبال$ه داشت خواه$د بدنبال راسبب اس$ت ممك$ن ان$د نشده اس$تفاده خوب$ي بيماري ب$ه وشيوع

ناقلين تعداد .افزايش شوند بيماري

فرآيندهاي- 3 اثر در ه6ا آالينده تولي6دوشهري :صنعتي

كه ص$نعتي توليدات از ناش$ي آاليندههايتوليد فرآين$د بر هوا مشتم$ل ، آاليندههاي

بندي ، زبال$$ه، فاضالب بسته ضايعاتدوم دس$$ت مواد و محص$$والت نشت

. س$$مي خطرات بر عالوه باشند ميمي دارن$د بدنبال ه$ا آالينده اي$ن ك$ه شغل$يخاك هوا، كيفيت ب$ه ص$دمه موج$ب توانن$دغير و س$يستميك س$موم و شده$ آ$ب ودر كنندگان مصرف بدن ب$ه را س$يستميكهاي فرآيند همچني$ن كنن$د وارد خاك و آ$ب

انتقال و نق$ل س$ازي، حد ذخيره از بي$شآلودگي بار افزاي$ش س$بب توان$د م$ي مواد

. شود ها

4: منابع- و انرژي نادرست مديريت

مواد سوخت از ناش$ي زيس$ت محي$ط در س$مي مواد و گازه$ا س$ازي آزادس$المت روي بر حاد نتاي$ج توان$د م$ي يونيزه تشعشعات ي$ا انسان، نفت$ي

غذايي زنجيره هاي يگان و . حيوان باشد داشته . نمايد مي تشدي$د را ديگ$ر فعالي$ت انس$اني هاي فعالي$ت از نوع ي$ك معموال

و داده توسعه را شهرنشین$ی مراك$ز، ص$نعتي پيشرف$ت مثال طور ب$ه . استخراج ب$ا همواره همچني$ن شوند م$ي مص$رف الگوي در تغيي$ر باع$ثمحيط فيزيك$ي تغييرات آنه$ا پيام$د ك$ه شود م$ی تولي$د زايدی مواد مناب$ع،

. بيشت$ر اس$ت پيشرفت$ه زيس$ت هاي باع$ث فناوري اس$ت افزايش ممك$نجان$بي عوارض تولي$د و اتفاقات و واكنش خطرات از جلوگيري ك$ه شون$د

. كند مي تر مشكل را طبيعي مناسب هاي

: زيست محيط آلودگي كننده تشديد عوامل

كه شود م$ی زیادت$ر زماني زيس$ت محي$ط تجم$ع آلودگ$ي افزایش نرخشود م$ي زيادت$ر آلودگ$ي بار ك$ه زمان$ي درنتيج$ه هاي یاب$د اكوسيستم

كالن و توانن$د خرد نم$ي س$المي ديگ$ر خطرات رون$د تبع ب$ه و داشت$ه. يابد مي كاهش محيط از استفاده ظرفيت و يافته افزايش

از آلودگ$ي مشكالت اي بعض$ي منطقه و بوم$ي اكوس$يستم مرزهايحاض$ر حال در و كرده زمي$ن عبور و . بيوس$فر كند مي تهدي$د را

) شود ) گسترده توان$د نم$ي زمي$ن كره بس$ته س$يستم اينك$ه عليرغ$مرا روزافزوني تقاضاهاي انس$اني هاي فعالي$ت و باز هاي س$يستم

در نتیج$ه در و کنن$د م$ی پیدا مناب$ع از اس$تفاده مخالف، جه$ت جه$تزيس$ت محي$ط ظرفي$ت موجب كاه$ش را زاي$د مواد انباش$ت براي

. شوند مي

گيري اندازه جهت متعددي هاي شاخصكه دارد وجود تقاضا افزايش اين

شامل: 

1 : جمعيتي- فشارهاي

) ( نفر ميليارد جهان سالجمعيت1/619002/51950

4/4(76%) 1980افزايش 5/21990

جهان ) 6/2 جمعيت قرن اين يافته 4در افزايش برابراست(

2000

7/7202082025بر قرن 14/2بالغ آخر

21

2: شهرنشيني-

كه شود م$ي بين$ي پي$ش كل$ي طور ب$هشهري س$ال 40در هاي جمعيت آينده

در صنعتي كشورهاي 15حدود دردر درص$د اين و باش$د داشت$ه افزاي$ش

جمعيت ك$ه اس$ت شهرهاي حال$يرش$د س$وم خواهد درص$دي 36جهان

در. تنها ن$ه روي$ه ب$ي رش$د اي$ن داشت ( جمعيت ك$ه شهرهاي$ي شهره$ا كالن

از بي$ش ( 5شان رخ است نف$ر ميليونشاهد ك$ه ميرود انتظار بلك$ه ده$د م$يشهرهاي در جمعيت روي$ه ب$ي رش$د

. باشيم نيز متوسط و بزرگ

 

$آلودگي تو$لي$د نشين$ي شه$ر س$ريع$ رش$دبه اس$ت$ داده افزاي$ش$ شدت ب$ه راكالن و كشو$رها از بس$ياري ك$ه طو$ريدچار آن كاه$ش$ و كنترل$ در شهره$ا

. ط$رف$ي از اند ش$ده بي مش$ك$ل$ رش$دكه روي$$ه كشو$رهاي$$ي در جمعي$$ت$

ملزومات$ به تو$ج$ه ب$ا كمتري تو$اناي$يدارند خو$د فن$ي و كنترل اقتص$اديبيش$تري مش$ك$ل ب$ا را مو$اج$ه آلو$دگ$ي

. س$اختهاي زي$ر گس$ترش س$ازد م$ي$اقتصادي كالن هاي مديري$ت$ و شهريپاسخگوي توان$د نم$ي اجتماع$ي$ و

. باشد آنها نيازهاي

3: فقر-

ب$ا كشورهاي$ي پايي$ن اقتص$اد جامعه درآم$د درآم$د انعكاس وفق$ر توس$عه و موج$ب كوچك انحرافات و خانوادگ$ي فردي،

اجتماعي سالمتي بزرگ تهدي$د موارد اين تمام$ي كه ميگرددمهاجرين، زنان، ه$ا، بچ$ه در بويژ$ه اجتمالع$ي و فردي. داشت خواهد دنبال به را معلولين و سالمندان پناهندگان،

شوند م$ي كمتري حماي$ت بيماريه$ا ب$ا مقابل$ه در فقي$ر مردم . تمهيدات لذا برند مي بهره كمتري خدمات و تسهيالت از ومحيط تخريب و سالمت تهدي$د موج$ب كمت$ر توجه و ناكافي . و بهداشتي نامناس$ب تمهيدات عالوه ب$ه گردد م$ي زيس$تها آالينده و رس$مي غي$ر اقتص$ادي بازارهاي در كردن كار

. گردد مي نيز آلودگي بار افزايش به منجر

زندگي فق$ر در ك$ه مردم$ي تعدادسال در كنند 1/3برابر 1990مي

در ميليارد رقم اي$ن ك$ه بودهتعداد اين و اس$ت افزاي$ش حال

جهان درص$د 25 حدود جمعيتافزايش. ب$ا همراه توس$عه اس$تمنابع آ$ب، و زمي$ن بر فشارتحمل ظرفي$ت تقلي$ل و ط$بيعيمعضل محل$ي هاي اكوس$يستمحتي و نميده$د كاه$ش را فق$ر

ت$ا را فقي$ر افراد سال 30تعداداز بي$ش ب$ه نفر ميليارد 2آينده

. رساند خواهد

4: شدن- صنعتي

ابتداي از ص$نعتي توليدات منابع آلودگ$ي فرآيندهاي و اس$تخراجب$ا تولي$د نهايت$ا و شده زاي$د شروع مواد دفع تخلي$ه و حم$ل هنگام در

. و استثنائات بعض$ي وجود ب$ا يابد م$ي پايان محص$والت نهاي$ياست افزاي$ش ب$ه رو همچنان آلودگ$ي بار فناوري، توس$عه ارتقائپيامدهاي به توج$ه بدون جدي$د مواد و تركيبات ك$ه زمان$ي بخص$وصبه آ$ن تب$ع وب$ه تولي$د چرخ$ه ب$ه آنه$ا بهداشت$ي و محيط$ي زيس$ت

. شوند مي وارد زيس$ت محيط 

فلزي و شيميايي س$موم شام$ل اس$ت ممك$ن زاي$د مواد تولي$دتوانند م$ي و شده دف$ع نشده تص$فيه و نامناس$ب بص$ورت ك$ه باشن$د

مناب$ع بر مدت طوالن$ي زنده و هوا ، خاك، آباثرات موجودات. بگذارند جا به دفن محل محدوده

در ملي ناخال$ص تولي$د در ص$نعت بخ$ش س$هم ك$ه حال$ي دراين اس$ت يافت$ه كاه$ش ي$ا شده تث$بيت يافت$ه توس$عه كشورهايدر بيش و ك$م توس$عه حال در كشورهاي از بعض$ي در رق$م

. است افزايش حال

حال در كشورهاي در صادرات جه$ت شده تولي$د كاالي حج$ماز س$ال 3/13توس$عه در سال 7/54ب$ه 1960درص$د در درص$د

محصوالت 1982 آ$ن، اعظ$م قس$مت ك$ه اس$ت يافت$ه افزاي$شاز فلزيو شيمياي$ي يكي عنوان ب$ه باز دي$ر از ك$ه باشن$د م$ي

. شدند مي محسوب زيست محيط هاي آالينده مهمترين

توسعه كشاورزي افزايش حال صنعت در كشورهاي درداده افزايش سابقه بي را جهان غذايي توليدات توسعه

به توجه با امر اين اما آبياري است و روش وسيع مقياس درسبب شيميايي هاي كش آفت و كودها مصرف افزايش

 . است گرديده ها آلودگي بار افزايش

كودها جهان$ي مص$رف ك$ه دارد آ$ن از حكاي$ت جهان$ي شواه$داز بيش طي . برابر 3سال 20در از استفاده است آفت شده

زيادت$ر 32كشه$ا كاربرد برابر شيميايي و برابر 9كودهاي . با تقريب$ا ني$ز كشاورزي محص$والت ك$ل تولي$د اس$ت شدهبدليل ك$ه اس$ت حال$ي در اي$ن و يافت$ه افزاي$ش نرخ همي$نافزايش غذاي$ي مواد تولي$د س$رانه جمعي$ت روي$ه ب$ي افزاي$ش

. است نيافته چنداني 

جمل$ه از مواردي ب$ا تغييرات اي$ن مناط$ق از بعض$ي تغييردراكولوژيك$ي، زداي$ي وس$يع زدايي، فرس$ايش ،جنگ$ل بيابان و

اراض$ي از وس$يع ذخيره ، كاربرد اتمسفر تعادل در تغييراتآ$بي بزرگ بيولوژيك$ي و گاههاي . آلودگ$ي است بوده همراه

منابع و آ$ب كيفي$ت شيمياي$ي مواد ح$د از بي$ش اس$تفادهعناصر جمل$ه، از ه$ا بوم زيس$ت موجودات ك$ل زيس$تي

. اند داده قرار تاثير تحت زيادي حد تا را غذايي زنجيره

5: انرژي- كاربرد

تولي$د كشاورزي ، جه$ت ونقل حم$لگرماي$ش ، مدرن و ساير س$رمايش و

مناطق در بويژ$ه خانگ$ي مص$ارفانرژ$$ي شهري مي وجود ضروري

توسط. انرژ$ي اعظ$م قس$مت باشدفس$يلي . س$وختهاي در شود مي تامي$ن

و اتمي انرژ$ي از كشوره$ا از بعض$يانرژي درص$$$$د 6حدود از

. شود مي اس$$تفاده هيدروالكتري$$ككشورهاي در انرژي منب$ع مهمتري$ن

نيافت$ه بيومسي س$وختهايتوس$عهك$ه سوختهاي 15اس$ت ك$ل درص$د

. دهند مي تشكيل را جهان

محيط و توس$عه كميس$يونكرده برآورد جهان زيست

جمعيت با كه ميليارد 8/2استجهان در شده بيني پي$ش نفري

س$ال نياز 2025در مورد انرژي. 1980س$ال برابر 5 بود خواهد

محيطي زيس$$$ت اثراتانرژي و ه$ا س$وخت از اس$تفادهو جنگلي مناب$ع كاه$ش س$ببمي خاك و آ$ب هوا آلودگ$ي

شود.

6: ونقل- حمل

دريايي ي$ا هواي$ي و زمين$ي ونق$ل حم$ل . زده تخمين دارد بد$نبال زيادي آلودگ$ي

از بي$ش ك$ه شود وسيله ميليون 500م$يآنها س$هم ك$ه دارد وجود جهان در نقلي$ه

شهري در هواي گياهي ، آلودگ$ي تخري$بزمي$ن و منابع گرماي$ش س$اير از بي$ش

ساير. و نفت$ي مواد تبخي$ر و نش$ت اس$تحمل از ناش$ي شيمياي$ي هاي آالينده . است مشاب$ه موارد ديگ$ر از ونق$لبيش افزاي$ش آالينده مناب$ع س$اير همانن$دمواد احتراق از ناشي آلودگ$ي ح$د ازتوانايي ك$ه اس$ت كشورهاي$ي در نفت$يمواد و ها آالينده كنترل در محدوديدر محيطي زيس$$ت خطرناك زاي$$د

. دارند خود نقل و حمل وسايل

يكي زيس$ت محي$ط از حفاظ$تبشر هاي دغدغ$ه مهمتري$ن از

ب$ا زيرا جمعيت اس$ت ، افزاي$شص$نعت زدگي ، رش$د مص$رف

آب و افس$ارگسيخته تغييراتهواي$ي مشكالت و با را انس$ان

. است ساخته مواجه فراواني

محيط از حفاظتزيست

: محيطي زيست مباحث اهميت

و افراد ناپذي$ر س$يري بهره اشتهاي و مالكيت در پايان ب$ي مس$ابقهط$بيعي مناب$ع از سرمايه و وري طل$بي فزون و س$ودجويي ح$س

بزرگ كنندگان توليد و و داران طبيعي منابع براي روزافزون تهديدي . از دلي$ل همي$ن ب$ه ميگردد محس$وب ه$ا انس$ان قبل 50حقوق س$ال

از است 180بي$ش شده برگزار الملل$ي بي$ن مجام$ع توس$ط كنفران$سكنفران$س آ$ن مهمتري$ن سازمان 1972ك$ه توس$ط اس$تكهلم در ميالدي

ط$ي ك$ه بوده متح$د براي گانه 26اص$ول مل$ل را قواعدي خود. كرد مطرح زيست محيط حفاظت

باي$د آ$ن از برزي$ل پ$س ريودوژانيرو سال كنفران$س در ك$ه برد نام راس$ران ميالدي 1992 حضور جمله 126ب$ا از و ش$د تشكي$ل كشور

بود اي$ن آ$ن نبايد مص$وبات خود كشور خاك از ه$ا دول$ت اس$تفاده ك$هگونه . به برساند آسيب ديگر كشورهاي به كه باشد اي

حوادث وقوع نوع، اين از هاي$ي كنفران$س و ه$ا جنب$ش چني$ن تشك$ي$ل عل$تواقع$ه مث$ل س$ال دردناك$ي در هن$د$ نشت 1984بوپال اث$ر بر ك$ه بود ميالدي

مرگ ب$ه ديدگ$ي 2000گاز آس$يب و ترين هزار 200نف$ر فجي$ع و انجامي$د نف$رحادث$ه وقوع ني$ز و ش$د ناميده تاري$خ اوكراي$ن ضايع$ه سال چرنوبي$ل در ك$ه

مرگ 1986 ب$ه و نف$ر 300ميالدي به ميليارد 500انجامي$د خس$ارت دالر. كرد وارد اتمي تاسيسات

متاسفانه متح$د مل$ل س$ازمان زيس$ت محي$ط برنام$ه گزارش اس$اس برت$ن 5/6س$اليانه مواد ميليون آنها درص$د هفتاد ك$ه س$مي تركيبات و فضوالت

آنه$ا تجزي$ه و هس$تند پالس$تيك$ي درياها 50زاي$د$ آ$ب وارد كش$د م$ي طول س$ال . گذشت$ه ده$ه دو ط$ي همچني$ن شود درياي$ي 1000م$ي است س$انحه داده رخ

س$ال در فق$ط از 1985ك$ه بي$ش ورود ب$ه به ت$ن ميليون 312منج$ر خام نف$ت. است شده ها دريا آب

: زيست محيط الملل بين حقوق نهضت

بروز شاهد امروزه$ جهان$ي حركتهاي موازات ب$هحقوق$ي داخلي حس$اس$یتهاي حقوق عرص$ه در

اكنون هم ك$ه آنج$ا ت$ا هس$تيم ني$ز كشوره$ااساسي قواني$ن در دني$ا كشورهاي از بس$ياريزيست محي$ط حفاظ$ت ب$ه را اص$ولي خود

. اند داده اختصاص

بي المللي بين نهضت اين از نيز ايران ما كشوردر جهاني معاهدات از بس$ياري ب$ه و نمانده تاثي$رمجموع از كه آنج$ا ت$ا اس$ت پيوس$ته باره اي$ن

پروتوكل 280حدود و نام$ه موافق$ت معاهده،حفاظت$ زمين$ه در اي منطق$ه و الملل$ي بي$ن هايدر كه آ$ن ب$ه مربوط مس$ايل و زيس$ت محي$طمنعقد مختل$ف هاي دول$ت بي$ن جهان س$راسر

حدود كنون ت$ا پروتوكل 18شده و كنوانس$يونشوراي مجلس تص$ويب ب$ا محيط$ي زيس$تاسالمي جمهوري پذيرش مورد ايران اس$المي

: از عبارتست كه است گرفته قرار ايران

محيطي 18 زيست پروتوكل و كنوانسيون به مربوط آزاد كنوانسيون درياهاي در نفتي مداخله آلودگي س$وانح بروز صورت در

(1969) به مربوط المللي كنوانسيون بين مهم هاي زيستگاه تاالب هاي تاالب ويژه به

رامسر ) آبزي (1971پرندگان از حمايت جهان كنوانسيون طبيعي و فرهنگي (1972يونسكو) ميراث از جلوگيري دريا$يي كنوانسيون مواد )آلودگي ديگر و زايد مواد دفع طريق (1972از در مداخله آزاد پروتكل از درياهاي ناشي آلودگي بروز صورت از در غير موادي

(1973)نفت وحشي كنوانسيون گياها$ن و جانوران هاي گونه المللي بين خطر تجارت معرض در

نابودي ) و (1973انقراض كويت كنوانسيون اي زيست) منطقه محيط توس$عه و حمايت درباره همكاري جهت

بين آلودگي برابر در س$احلي نواحي و فارس دريايي خليج (1978)كشورهاي جهت وين ازن كنوانسيون اليه از ( 1987)حفاظت مورد در مونترال ازن پروتكل (1987)كاهند$ه درباره بازل مرزي كنوانسيون برون انتقاالت آنها كنترل دفع و زيانبخش زايد$ مواد

(1989 )

المللي بين دريايي كنوانسيون (1989)نجات المللي بين برابر كنوانسيون در همكاري و مقابله آمادگي

نفتي (1990)آلودگي اقليمي كنوانسيون تغييرات (1992)ساختاري زيستي كنوانسيون (1992)تنوع براي متحد ملل سازمان زدايي كنوانسيون (1994)بيابان كنوانسيون مورد در كيوتو اقليم پروتكل (1998)تغييرات مرزي برون كنترل ديگر پروتكل و خطرناك زايد مواد

دريا در (1998)ضايعات زيستي پروتكل (2000)ايمني

آلودگي:

لغوي نظ$ر قبي$ل آلودگ$ياز از لغات$ي خالصي، مترادف ن$امض$ر و كثيف$ي كاربردي ناپاك$ي، تعريف لغات اي$ن ام$ا اس$ت

. برخي مثال بعنوان دهد نم$ي دس$ت ب$ه را محيط$ي زيس$تاز را انتظار مورد اثر ك$ه ص$ورتي در را كشه$ا آف$ت از اس$تفادهدر را مواد اين ترتي$ب بدي$ن و ميدانن$د جاي$ز دهن$د نشان خود . اي عده حالي در آورند نم$ي شمار ب$ه كننده آلوده مواد زمرهآلودگي ب$ه ك$ش آف$ت گون$ه ه$ر از اس$تفاده ك$ه معتقدن$د ديگ$ر . شود متوقف آنه$ا مص$رف باي$د و شود م$ي منج$ر زيس$ت محي$طيك كننده آلوده مواد براي بايس$ت م$ي مشك$ل اي$ن ح$ل براي

قبول قابل سطح يك يا مجاز .حد گرفت نظر در آلودگي

كننده آلوده ماده و آلودگ$ي براي مناس$ي تعري$ف ي$ك تمايز درارائ$هانساني آالينده منابع طبيعي و بين آالينده . منابع براي است ضروري

ممكن برق بزرگ نيروگاه چندي$ن ب$ا مقايس$ه در آتشفشان ي$ك مثال . كند پراكنده فضا در را آالينده مواد از زيادتري بس$يار مقادي$ر اس$تاست ط$بيعي پديده ي$ك آتشفشان اينك$ه بعل$ت محققي$ن از برخ$ي ام$ا . يا گيرند نم$ي نظ$ر در زيس$ت محي$ط كننده آلوده عنوان ب$ه را آ$نكه س$نگين فلزات اس$تخراج جه$ت كاري معدن هاي فعالي$ت برخ$يفعاليت بعنوان را گردن$د م$ي معدن اطراف خاكهاي آلودگ$ي باع$ثبه خاكي اگر حاليكه در نمایند مي قلمداد زيست محيط كننده آلودهبعلت باش$د مذكور عنص$ر از زيادتري مقادي$ر حاوي ط$بيعي طور

. آيد نمي حساب به آلوده است آمده بوجود طبيعي اينكه

: كننده آلوده ماده

بايست نم$ي ط$بيعي طور ب$ه ك$ه گيرد قرار جاي$ي در ك$ه اس$ت اي مادهداراي يا و گرفت مي قرار طبيعي آنجا غلظت از بيش به غلظتي باش$د

. بدين باشد داشت$ه نامطلوب اث$ر زنده موجودات روي بر ك$ه نحويكشاورزي اراضي در ك$ه كشهاي$ي آف$ت تعري$ف اي$ن اس$اس بر و ترتي$ب

ب$ه آنك$ه شرط ب$ه شون$د م$ي گياه اس$تفاده ريشه توس$عه منطق$ه زي$رنكنن$د ب$ه نفوذ ي$ا (و رواناب ) روان آبهاي نشوند همراه ج$ا ب$ه ج$ا س$طحي

. اين ك$ه ص$ورتي در ليك$ن آيند نم$ي حس$اب ب$ه كننده آلوده مواد جزءسالمتي ح$د از بي$ش غلظت$ي ب$ا ي$ا و نياز مورد مح$ل از خارج مواد . آیند مي شمار ب$ه كننده آلوده مواد جزء شون$د مص$رف زنده موجوداتفرسايش و آتشفشان مانن$د ط$بيعي اتفاقات تعري$ف اي$ن اس$اس برشمار به آالينده مناب$ع ي$ا و ه$ا پديده زمره در س$نگين فلزات كانس$ارهاي ) كه ) كنند مي هوا و آ$ب خاك زيست محيط وارد را موادي زيرا آيند مي . طرف از گرفت مي قرار آنج$ا در بايس$ت نم$ي ط$بيعي حال$ت در ) بر ) و است آنه$ا ط$بيعي غلظ$ت مجاز ح$د از بي$ش مواد اي$ن ديگرغلظ$ت

. دارد نامطلوب اثرات زنده موجودات

ميل$ر نظ$ر اس$اس گونه Millerبر ه$رو$يژگ$ي در مواد و$ خاك، آب، هواتغيي$ر

س$المت غذاي$ي بر نامطلوب$ي اث$ر ك$هساير و$ بش$ر فعاليتهاي زيس$ت، محي$طنام آلودگي$ باش$د داش$ت$ه جاندارا$ن

حال$ت. ا$ي$ن در و$ دارد صوتي آلودگ$ي$افزو$ده حرارتي$ ها آلودگي$ جم$ع به نيز

. ش$ود مي عبار$ت دو آلودگي تعري$ف$ از$ در$ خارج

مناس$ب نامطلوب و مح$ل در تغييرمور$د در ار$زش با ق$ضاو$تهاي زمره

. هستند آلودگي$

ناخالصي:

هم بص$ورت موارد اغل$ب در آلودگ$ي و ناخالص$ي هاي واژ$هبا ظريف$ي تفاوتهاي واژ$ه دو اي$ن ام$ا$ ميرون$د بكار معن$ي

. واژ$ه دارند كه ناخالص$ي يكديگ$ر اس$ت معن$ا مقدار بدي$ن ) ماده) ي$ك تراك$م ي$ا و محي$ط غلظ$ت در موادي حد ي$ا از بي$ش

مواد ط$بيعي لزوما ك$ه نيس$ت معن$ي بدان اي$ن اس$ت آنه$اتعريف در ليك$ن هس$تند مض$ر زيس$ت محي$ط براي مذكورمناسب جاي در آالينده ماده اينك$ه بر عالوه ه$ا كننده آلوده

براي ك$ه هس$ت ه$م غلظت$ي داراي اس$ت شده محيط واق$عخطرناك تواند. زيس$ت م$ي خاك ي$ك اس$اس اي$ن بر اس$ت

. نباشد آلوده ولي باشد خالصي نا داراي

: خطرناك زباله و سمي زباله

. اند رفته بكار مختل$ف مناب$ع در واژ$ه دو اي$نكننده آلوده توانند م$ي$ مواد اي$ن اس$ت$ بديه$يعنوان به خطرناك يا سمي$ واژه و باشند همكه رود م$ي$ بكار م$وادي براي مش$خص$ه ي$ك

مدت در دراز يا مدت$ سمي$ بش$ربراي كوتاهو. بازسازي قانون در مثال بعنوان باشندبه خطرناك زبال$ه ط$بيعي$ مناب$ع حفاظ$ت$به ك$ه شود م$ي اطالق$ جامدي هاي زبال$ه

خواص$ غلظ$ت ي$ا م$قدار وفيزيكي$ عل$ت$زايي$ و شيميايي$ مضر عفونت$ مواد زمره در

. يك آفرين$ي$ ض$رر مواق$ع اكث$ر در آيد شمار ب$ه$يا و مي$ر و م$رگ افزاي$ش ب$ا م$ض$ر مادهخطرات بروز يا و ج$دي بيماريهاي گس$ترش$و بررسي$ زيس$ت$ م$حي$ط و بش$ر براي مه$م

. شود م$ي ارزيابي$

 آلوده منبع مبناي بر آلودگيها بندي تقسيم

كننده:

مشخص منبع با آلودگي (( Point source مانند

فاضالب خانه تصفيه يك خروجيكارخانه يك دودكش يا

  مشخص نا منب6ع با آلودگي(Nonpoint source ) وجود

در ك$ش يك عل$ف س$طحي آبهايكش عل$ف از آ$ن در ك$ه چمنزار

است نشده استفاده

در تفاوت كنترل بعل$ت آلودگيه$ا و راههاي اي$ن از با جلوگيريمشكالت و آلوده مناطق گس$تردگي دلي$ل ب$ه مشخ$ص، ن$ا منب$ع . مثال بطور است مشك$ل بس$يار مناط$ق اي$ن مالكي$ن ب$ا حقوق$ياز صورتيكه در فس$فر مقاب$ل در س$طحي آبهاي آلودگ$ي كنترل ) باشد ) فاضالب هاي خان$ه تص$فيه و كارخانجات مشخ$ص مناب$عنامشخص مناب$ع از آلودگ$ي اي$ن كنترل ليك$ن و اس$ت آس$ان بس$يارصنعتي غي$ر و ص$نعتي دامداريهاي ، كشاورزي اراض$ي مانن$د. است مشكل بسيار آنها فعاليت حوزه وسعت دليل به پراكنده،

: آالينده مواد بندي طبقه

بر عالوه كنند م$ي آلوده را مختلف$ي محيطهاي آالينده، مواد از گروه ه$رفرآيندهاي و باشد داشت$ه مختلف$ي اعضاي توانن$د م$ي گروه ه$ر اي$ن

. مثال براي كند طي را گيرنده مختلفي بر در كمياب عناصر گروه 20دواست .عنصر

شام$ل شدن ه$م اس$يدي ب$ا نامرتب$ط و زياد از فرآيندهاي برخي ك$ه اس$ت . عناصر مورد در شوند م$ي انجام ليتوس$فر در ديگ$ر برخ$ي و ج$و در آنه$امي چش$م ب$ه عناص$ر س$اير از قب$ل فس$فر و نيتروژ$ن منف$ي اث$ر غذاي$ي

وجود س$طحي خورد آبهاي در زير و فس$فر و س$طحي آبهاي در نيتروژ$ن. زمين$ي در است محيط$ي زيس$ت مشكالت بروز اص$لي هاي شاخ$ص از

راس$تا كشاورزي اي$ن هاي در فعالي$ت زيادي بس$يار بي نق$ش افزاي$شغذاي$ي عناص$ر . روي$ه ها كود مص$رف ك$ه طوري ب$ه دارند زيست محي$ط در

هاي كارخانه در فاضالب انباش$ت و مخازن فاضالب لج$ن كشاورزي، درآب خاك، ب$ه غذاي$ي عناص$ر ورود در ه$ا دامداري و غذاي$ي مواد تبدي$ل

. دارند اي عمده سهم زميني زير و سطحي هاي

: ها كش آفت گروه

از وسيعي طي$ف گيرنده بر در گروه اي$نبه ك$ه$ اس$ت آل$ي شيمياي$ي تركيبات

آفات بردن بین از هرز منظور علفهايگياهي و جوندگان مورد بيماريهاي

. مورد دراين گيرند م$ي قرار اس$تفادهكشاورزي عمده بخ$ش كننده مصرف

. طور به تركيبات اي$ن اس$ت مواد اي$نكم مقادي$ر در انس$ان وس$يله ب$ه و عمديبرخي در ليك$ن و شون$د م$ي محي$ط واردغير وقاي$ع ي$ا و نادرس$ت اس$تفاده مواق$ع )... به ) منج$ر و زلزل$ه و س$يل مانن$د مترقب$هبه مواد اي$ن از زيادي بس$يار مقدار ورود

( . نكا سيل گردد مي زيست (1378محيط

: خطرناك مواد

زيست محي$ط آالينده مواد گروههاي تري$ن گس$ترده از احتماالاثر. در كه است موادي كليه گيرنده بر در گروه اين استفاده هستند

مدت در نابجا بلن$د و مدت سمي كوتاه جانداران وساير انسان براي . تركيبات از اكثرا كه شيمياي$ي مواد تمام$ي طبق$ه اي$ن در بود خواهن$د

ك$ه گيرن$د م$ي قرار ميباشن$د ه$ا آل$ي ك$ش آف$ت ب$ا مشاب$ه دارند خواصو دارند عمده تفاوت ه$ا ك$ش آف$ت ب$ا آنه$ا از اس$تفاده مورد در ول$ينمي ره$ا محي$ط در عمدا را خطرناك مواد انس$ان ك$ه اس$ت اي$ن آ$ن

اث$ر در بلك$ه نادرس$ت كن$د نامناس$ب ي$ا اس$تفاده ي$ا انباش$ت پراكنش وموضع$ي طور ب$ه مواد اي$ن زياد و تص$ادفي بس$يار غلظ$ت باعث ب$ا

با ه$ا ك$ش آف$ت حاليك$ه در شون$د م$ي زيس$ت محي$ط شدن آلودهمحيط وارد جغرافيايي زياد گسترش با و عمدي طور به كم غلظت

. ميشوند زيست

: شدن اسيدي روند

. مثال براي د$ارد وجود$ مرتبط غي$ر فرآين$د چندي$ن رون$د اي$ن بارانهاي درمرحل$ه اس$يدي. آخري$ن واق$ع و در نيتروژن اكس$يدهاي تبدي$ل اص$لي

. گوگرد اثر حال$ت اي$ن در اس$ت ج$و در كدام ه$ر ويژ$ه اس$يدهاي ب$هبه بارانها اين برميگردد. پايين pHمخرب

معادن اس$يدي محيط زهاب ب$ه اس$يدي مواد ورود$ مناب$ع ديگ$ر از ني$زاثر در معدن از خروج$ي آ$ب حال$ت اي$ن در رود$ م$ي بشمار زيس$ت

پيريت پيش( FeS2)اكس$يداسيون شدن اسيدي س$مت به آن در موجود$داراي آ$بي چني$ن ب$ه pHميرود منابع 2نزد$ي$ك و خاك توان$د م$ي ك$ه اس$ت

. دارد وجود مورد اين در ك$ه ديگري فرآين$د دهد قرار تاثي$ر تح$ت را آ$بخاكه$ا شدن مص$رف اس$يدي اث$ر ) آمونياكدر نيترات مرحله د$ر اس$ت

. گردد( استفاده آن همراه به اي كننده خنثي مواد$ اينكه بدون سازي

مورد شدن در سديمي و شوراسمزي خاكها فشار افزايش

) و) اسمزي پتانسيل تغيير كاهشخاك فيزيكي هاي است ويژگي

خاك) و Dispersionپراكندگيو پذيري نفوذ كاهش نتيجه در

.) خاك كه تهويه آبهايي با آبياريآبياري مناسب كيفيت فاقد

به) هستند سديم زياد غلظتمقابل در سديم بيكربنات صورت

) از نیز منيزيم و كلسيم غلظت. باشد می اصلی علل

: كمياب عناصر

در ط$بيعي گياه بطور و خاك در كم . غلظتهاي دارند وجودساير و انس$ان نم$و و رش$د براي عناص$ر اي$ن از تعداديضروري تنها ن$ه آنه$ا از تعدادي و هس$تند ضروري جاندارانهم مض$$ر زنده موجودات حيات براي بلك$$ه نيس$$تند

زيست. محي$ط كننده آلوده بعنوان ك$ه كمياب$ي عناصر هس$تندك$ه هس$تند عناص$ري از دس$ته آ$ن ان$د بيش مطرح هاي غلظ$ت

آس$تانه ح$د جانوران از انسان س$المتي درازمدت در آنه$ا. ميدهد قرار تهديد مورد را آبزي موجودات و گياهان

رسوبات:

ب$ه ك$ه هس$تند خاك ذرات سطحي عمدت$ا هاي جريان آبهاي و همراهآنجا روان در و شده حم$ل س$طحي آ$ب مناب$ع ب$ه آبخي$ز هاي حوزه از

. قرار خاك فرسايش معرض در بيشت$ر ك$ه مناطق$ي شوند م$ي انباشت$ه : از عبارتن$د س$اختماني دارن$د فعاليتهاي تح$ت زده ، مناط$ق شخم مزارع

رويه ب$ي چراي تح$ت ك$ه مراتع$ي و دار شي$ب اراض$ي بويژ$ه قرار شدهاز. مانع آب شفافي$ت بر اثر با آ$ب در معل$ق جامد ذرات و رسوبات دارندتغيير را آ$ب اكوس$يستم ترتي$ب بدي$ن و شون$د م$ي آ$ب داخ$ل در نور عبور

. خود همراه ب$ه رس$وبات اينك$ه بعل$ت ديگ$ر طرف از دهند فسفر، م$يباعث ازت كنن$د م$ي س$طحي آبهاي وارد را زيادي غذاي$ي عناص$ر ديگ$ر و

) يوتريفيكاس$يون ) شدن . غن$ي رسوبات شوند م$ي اكوس$يستمها گون$ه اي$نمانع و كاهن$د م$ي س$دها مفي$د حج$م از محيط$ي زيس$ت زيانهاي بر عالوه

. شوند مي سطحي آبهاي اكثر در تفريحي و كشتيراني فعاليتهاي 

ساز مه تركيبات و اي گلخانه گازهاي و معلق ذراتفتوشيميايي:

هوا هاي كننده آلوده از اينها . معلق ذرات ميروند شمار ب$ه

اثري عمدت$ا ب$ي مانند اجزائخاكسترهاي و دوده

هوا در كه هس$تند آتشفشان$ياي شناورند. گلخانه گازهاي

بروز باعث ك$ه هس$تند گازهاي$ي. شود مي اي گلخانه اثرات