YÜZ NAKLİ VE ETİK

Nurdan Sena Nurdağ50031104

Organ Nakli•Hayatın gerçeği ölüm yakınını kaybeden insanlar için

karşılaştıkları en üzücü ve zor durum iken; organ nakli bekleyen bir hasta için umut ışığı olabilmektedir.

•Organ Nakli, gelişen tıp teknolojilerinden yararlanarak:

insan yaşamını kurtarmak, yaşamı uzatmak, yaşamın niteliğini geliştirmek, tedavi etmek amacıyla yapılır.

Organ Nakli…

•Organ ve doku nakli vericilerin, alıcıların hak ve özgürlüklerinin güvence altına alındığı ve hastaların yararının gözetildiği koşullarda ve kurumlarda gerçekleştirilmelidir .

•Dünyada 1980’lerden beri bilimde ve tıpta kaydedilen gelişmeler ile nakil sonrası organ reddini engellemek üzere uygulanması gereken bağışıklık baskılayıcı ilaçların geliştirilmesi ile giderek daha fazla organın nakli mümkün olmaktadır.

Organ Nakli…

•Ülkemiz de dahil olmak üzere dünyada pek çok organ nakli merkezinde böbrek, kalp, karaciğer, akciğer, pankreas nakli başarıyla gerçekleştirilmektedir.

•2000’li yılların başında gelinen bir aşama ise barsak, karın boşluğu, rahim, yüz, saçlı deri, el diz eklemi, ekstremiteler gibi damar, sinir, kıkırdak, kemik gibi çoklu doku ve organ parçalarının aktarımı anlamında kompozit dokuların nakledilmeye başlanmasıdır.

•Ülkemizde son dönemde yaşanan olgular bu tıbbi uygulamanın ilk örneklerindendir.

Organ Nakli ve Organ Bağışı

•Organ bağışı ve organ nakli birbirinden ayrı düşünülmesi mümkün olmayan iç içe geçmiş kavramlardır.

•Organ Nakli: Başka hiçbir tıbbi çözüm olmadığı için bir insanın organ veya dokularını ihtiyacı olanlara bağışladıktan sonra, bu organ veya dokuların tedavi amacıyla nakledilmesidir.

•Organ Bağışı: Kişinin sağlığında ya da öldükten sonrası için organlarını kronik organ hastası olan kişilere nakledilmesi için bağışlamasıdır.

İlk Uzun Süreli Organ Nakli…•Aralık 1954'te Boston’da plastik cerrah Dr. Joseph

Murray 23 yaşında ölen bir kişinin böbreğini bir başka insana nakletmiştir.

•Her ne kadar tıbbi gelişmeler beraberinde etik tartışmaları getirmişse de, son 50 yılda yalnızca ABD’de 400.000 kişiye organ nakli yapılarak kişilerin hayatları kurtarılmıştır.

•Nakiller in temel amacı :

Hayatın kurtarılması ve korunmasıdır ! Organ nakillerinde ana sorun :

Uygun organın bulunması Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların

kullanılmasıdır

•Diğer organ nakillerinin aksine, hayati bir sonucu hedeflemeyen ve ömür boyu kullanılması gereken bu ilaçların yan etkilerine rağmen yüz nakli yapılmalı mı ve hangi şartlarda, kimlere yapılmalıdır?

Mucizenin Formülü

•Başarılı bir yüz nakli için; Nakledilecek dokuların halen aktif kan

dolaşımıyla besleniyor olması Nakil işleminden önce donörün beyin ölümünün

gerçekleşmiş olması Yaşam destek ünitesine bağlı olması şart.

•Doktorlar donörle alıcının benzer yaş ve ten renginde olmasına dikkat ediyor !

Donörle verici arasında ki nakil de olmazsa olmaz tek bir şey …

Doku Uyumu !!!

•Dokuların uyuşup uyuşmadığı HLA tiplendirmesi adlı testle tespit ediliyor.

•Bu yöntemle doku yüzeylerinde bulunan ve bağışıklık sistemini harekete geçiren antijen proteinleri alıcı ve vericiden alınarak eşleştiriliyor.

•Tek yumurta ikizleri haricindeki herkesin antijen modellemesi farklı olduğu için donörle alıcı arasındaki antijen eşleşmesi ne kadar fazlaysa, nakledilen dokunun yeni bedenle uyuşması da o kadar mümkün görünüyor.

Bir Yüz Nakli Ameliyatı…

•Alıcının yüzündeki hasarlı bölgelere göre donörden yüz derisiyle birlikte yağ, kas, kıkırdak, sinir ve damarlar alınır.

•Buz dolu bir kapta muhafaza edilerek alıcının bulunduğu yere taşınır.

•Nakil işleminden önce alıcının yüzündeki tahrip olmuş deri ve kaslar alınarak yeni dokulara yer açılır.

Ameliyatın Devamı …•Doktorlar nakil sırasında mikroskobik boyuttaki ip ve

iğnelerle damarları birbirine bağlayıp nakledilen yüzü canlı tutmak için oksijen zengini kan desteğiyle dolaşımı sağlarlar.

•Hastanın yeni yüzünü hissetmesi ve kontrol etmesi için sinir ve kaslar arasındaki bağlantılar kurulur. Nihayet yüz, kafatasına yerleştirilip son şekli verilerek yerine dikilir.

• Bir başkasının yüzü, alıcının kemik yapısına uyum sağlayarak şekillenir.

•Hikâyenin sonunda alıcı, donörle ortak bir simaya sahip olur.

•Operasyondan sonra bir aksilik olursa doktorlara 3 seçenek kalıyor :

Yeni bir nakil ameliyatı; Yapay bir yüz oluşturmak; Sorun yaşanan bölgelere hastanın kendi

derisinden yama yapmak.

Psikolojik olarak hazırlıklar…

•Bir nakil adayının operasyon için kabul edilmesinin fiziksel olduğu kadar psikolojik şartları da var, çünkü hastanın böyle bir değişimi kabullenecek psikolojik dayanıklılığa da sahip olması gerekir.

•Her alıcı ameliyattan önce ve sonra psikolojik desteğe yönlendirilir.

Ameliyattan önce ki hazırlıklarKişinin yüzünü 40’ıncı günde benimseyeceği

söylenir.

Yeni yüzünü kişiliğinin bir parçası olarak hissetmesinin zor bir süreç olduğu vurgulanır.

•Zira hastaların yüz nakli ameliyatlarından sonra saldırgan eğilimler göstermeleri de ihtimaller dahilinde.

Yeni Hayatın Riskleri

•Ancak bu ameliyatın ciddi riskler taşıdığı da bir gerçek !

•Ameliyat sonrasında kanama ve enfeksiyon meydana gelebilir.

•Bağlanmış damarların herhangi birindeki kan pıhtılaşması yeni yüzün beslenmesini engelleyerek doku ölümüne sebep olabilir.

En büyük risk … Yeni dokuları alıcının kabul etmemesi !!!

•Bu yüzden hastaya bağışıklığı dizginleyen ilaçlar yüklenir.

•Lakin bu ilaçlar da direnci kırdığı için hastalarda diyabet, böbrek hastalıkları, enfeksiyon ve kanser tehlikesi belirebilir.

• Bu ilaçları kullanmayan ve doktorların tavsiyelerine uymayan hastalar ise yeni organlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalır.

Peki;

•Hastalar ilaçlar konusunda ne kadar bilgilendiriliyor?

•Hasta bu ilaçlara bağımlı bir hayat süreceğinin ne kadar bilincinde?

•Bu ilaçların diğer organlarına etki edeceğinin farkında mı?

•Yeni bir yüze sahip olma isteği bu riskleri hastaya yok saydırabilir mi?

Dünya çapındaki ilk yüz ve kompozit doku nakli örnekleri

• 2005 yılında Fransa’da, •2006 yılında Çin’de •2007-2009 yıllarında ABD’de yapılmıştır.

Ülkemizde…

Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 25 Eylül 2010 tarihinde, kadavradan çift kol

9 Ağustos 2011 tarihinde rahim nakli 21 Ocak 2012 tarihinde aynı vericiden iki ayrı

hastaya eş zamanlı olarak ilk yüz nakli ile çift kol ve tek bacak nakli (ameliyatın hemen ardından, hastanın nakledilmiş bacağı tıbbi gerekçeyle, alınmak zorunda kalınmıştır )

Ülkemizde…

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 24 Şubat 2012 tarihinde, iki ayrı hastaya yüz nakli ile iki kol, iki bacak nakli (hasta ameliyattan üç gün sonra kaybedilmiştir ) yapmıştır.

17 Mart 2012 tarihinde Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kompozit doku (yüz nakli) ameliyatı başarıyla gerçekleştirilmiştir .

Yüz Nakli ve Etik

Etik nedir?

•Etik terimi yunanca ethos yâni "töre" sözcüğünden türemiştir.

•Felsefenin dört ana dalından biridir.•Yanlışı doğrudan ayırabilmek amacıyla ahlak

kavramının doğasını anlamaya çalışır.

Tıp Etiği Nedir?•Tıp etiği, tıbbın ve sağlık alanındaki bilimsel ve

pratik çalışmaların etik yönden değerlendirilmesi ve ahlaki ikilemlere bir çözüm bulunmasını hedefleyen disiplindir.

•Genel konusu insan yaşamıdır. Tıp etiği ilkeleri :

1. Yarar sağlama ilkesi2. Zarar vermeme ilkesi3. Özerkliğe saygı ilkesi4. Adalet ilkesi

Hastaya yararlı olmak, zarar vermemek

1. Ameliyatta hastanın maruz kalacağı risk ve zararlar mümkün olduğunca en aza indirilmeye çalışılmalı.

2. Riskler hastanın sağlayacağı yararın üzerinde olmamalı.

3. İnsan sağlığı ve esenliği en üstün değer tutulmalı.4. Kompozit doku aktarımı gibi insan yaşamının

niteliğini geliştirici operasyonlarda hastanın maruz kalacağı risk ve zarar sağlayacağı yarardan yüksek ise hastanın yaşamı pahasına denemekten kaçınmalı.

Kişi Özerkliği, Aydınlatılmış Onam •Hasta süreç hakkında bilgilendirilmeli,aydınlatılmalı hasta

karar sürecine katılmalı, bundan sonra yasal izni alınmalıdır.•Aydınlatılmış Onam alınırken:

1. Operasyonun yapısı, 2. muhtemel riskleri,3. beklenen yararları,4. bu uygulamaya seçenek olabilecek diğer tedavi yolları ve

olanakları, 5. ameliyat sonrası hastayı bekleyen süreç•Konularında hasta dürüstlükle ve açıklıkla bilgilendirilmeli,

anladığından emin olunmalıdır.

Mahremiyet, Tıbbi Gizlilik, Özel Yaşama Saygı:

1. Organ ve doku veren ya da alan kişilere ait tüm kişisel bilgi ve veriler, kişinin özel yaşamına saygı ve mesleki gizlilik ilkeleri gereğince saklı tutulmalıdır.

2. Yazılı ve görsel kitle iletişim araçlarında hasta mahremiyetini çiğneyen, özel yaşamı sergileyen, hasta ve yakınlarının, ailenin korunmasını zedeleyen beyanlardan kaçınılmalıdır.

3. Açıklamalar, merkezlerin reklamına yönelik ve ekipler arası rekabet izlenimi veren, hasta yararını göz ardı eden ifade ve eylemler içermemelidir.

Organ Dağıtımı, Adalet, Eşitlik, Hakkaniyet

•Etiğin adalet, eşitlik ve hakkaniyet ilkelerine uygun olarak, organ ve doku nakli asla ticari kâr gayesiyle yapılamaz.

•Türkiye Organ Denetim Sistemi ile denetimi yapılan organlar, tıbben en acil ve en çok gereksinimi olan uygun hastaya verilmelidir.

Kompozit Doku Nakli Yönergesi Makamın 29.03.2011 tarihli ve 13984

sayılı Onayları ile yürürlüğe girmiştir. Komisyonun çalışma usul ve esasları MADDE 6 – (1) Komisyon, yılda en az iki kez

toplanır. Bakanlık gerekli hallerde, komisyonu olağan toplantıları dışında da toplantıya davet edebilir. Toplantı tarihi, yeri ve gündemi, olağan dışı toplantılar hariç olmak üzere, en az yedi gün önce üyelere yazılı olarak bildirilir.

Konseyin teşkili MADDE 7- (1) Her kompozit doku nakli merkezinin

bulunduğu hastanede, aşağıda belirtilen branşlardan teşekkül etmek üzere bir Kompozit Doku Nakli Konseyi kurulur.

a) Psikiyatri uzmanı, b) Sosyal hizmet uzmanı, c) Nakil konusunda deneyimli iki cerrah (birisi kompozit doku naklini gerçekleştirecek ekip dışından olmak üzere),

ç) Anestezi ve reanimasyon uzmanı, d) İç hastalıkları uzmanı (alıcı çocuk ise çocuk hastalıkları

uzmanı), e) İmmünoloji uzmanı, f) Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı,

g) Tıp etiği uzmanı

Konseyin görevi MADDE 8 - (1) Konsey; bu Yönerge kapsamındaki her

kompozit doku naklinden önce, naklin Endikasyon Listesine uygun olup olmadığını, alıcının onamının usulüne uygun olarak alınıp alınmadığını ve yapılacak naklin sosyal ve etik açıdan uygun olup olmadığını değerlendirir.

(2) Yalnızca Konseyin uygun bulduğu vakalarda nakil yapılabilir. Nakil işlemi, sonuçları ve Konsey kararı Bakanlığa bir rapor halinde gönderilir.

(3) Konsey tarafından alınan tüm kararlar, baştabiplik tarafından tasdik edilmiş bir deftere kaydedilerek katılanlarca imzalanır.

Ülkemizde Yüz Nakli Etiği Tartışmasının Nedenleri

1. Akdeniz Üniversitesin de gerçekleştirilen ilk yüz nakli ameliyatı ilk olması sebebiyle dikkatleri üzerine topladı.

Ameliyat basında büyük ilgi gördü. Donörün de alıcının da hayat hikayesi herkes

tarafından bilindi. Doktorlar ameliyat öncesi ve sonrası hastanın

psikolojisini göz ardı ederek yaşanılanları bizlerle paylaştı.

Ülkemizde Yüz Nakli Etiği Tartışmasının Nedenleri

2. Hacettepe üniversitesin de ikinci yüz nakli ameliyatı gerçekleştirildi.

Donörün ailesi kendi kimliğinin bilinmesini istemediği için veren kişi hakkında basında bilgi yoktu.

Herşey gizlilik esasına göre yapıldı. Ancak burada ki tartışmalar alıcının yüz nakline

ihtiyacının olmadığı yönünde idi. Donörden alınan çift kol ve çift bacak ekstremite

naklinde ise alıcı ameliyattan 3 saat sonra hayatını kaybetti.

Tıp Dünyası İkiye Bölündü•Bir bölüm doktorlar Türk tıbbının gelişimi

açısından nakilleri doğru buluyor. •Yüz naklinin sağlığı ilgilendiren bir konu

olmadığını ve kararın tamamen kişisel olduğunu etik kurulun ayrıca onaylaması gerekmediğini söylüyor.

•Bir kısım doktorlarda bu ameliyatların daha da ileriye gideceğini bizim için emekleme dönemi olduğunu olumsuzluklarda da herşeyi yok saymamak gerektiğini etik kurullar cercevesinde uygun olduğunu söylüyor.

Kompozit Doku Nakli Bilimsel Danışma Komisyonu

•Bir insanında canına mal olan bu ameliyatların ardından komisyon toplandı.

Alınan Kararlar:1. Akdeniz Üniversitesi kompozit doku nakli

ameliyatı hakkında uyarı aldı.2. Hacettepe Üniversitesi’nin ruhsatı elinden alındı.3. Gaziantep Üniversitesinde yapılan üçüncü kısmi

yüz nakli operasyonu ise başarılı bulundu.

Sosyolojik ve Dini Açıdan…•İnsanların birbirinden ayırt edilmesini

sağlayan ve en fazla göz önünde olan anatomik yapı yüzdür.

•Kendimizle ve çevremizle iletişim sağladığımız ana yapı olan yüzümüzdeki değişik anatomik yapılar bizim fiziksel karakterimizi vermektedir.

•Yüzümüz; sesimiz, konuşma tarzımız, gözlerimiz ve bakışlarımızla bir uyum içinde olacak şekilde duygusal iç dünyamızın dışa açılan ana kapısını oluşturmaktadır.

Diyanetin Yüz Nakli Hakkındaki Açıklamaları

•“Yüz nakli uygulaması, esas itibarıyla tedavi amaçlı bir estetik cerrahi işlemdir. Ancak yüz, müstakil bir organ olmamakla birlikte başın bir cüzü olması hasebi ile organ hükmüne tabi kılınabilir. Bu sebeple, organ nakli hükümlerinin yüz için de geçerli olması gerekir. Dolasıyla yüz nakli işlemi için vericinin velisinin izni ve organ karşılığında ücret talep edilmemesi gibi ilkeler dikkate alınmalıdır.”

Bence;•Ülkemizde organ nakli ve kompozit doku

nakli alanında uzman ve başarılı doktorlar varken; teknoloji bu kadar ilerlemişken ve ayrıca bu nakilleri büyük bir umutla bekleyen bu kadar hasta varken bu nakiller ve ameliyatlar tabi ki yapılmalı.

•Ancak bütün bu nakil işlemleri etik kurallar ölçüsünde ; yönetmelik ve komisyonun belirlediği çizgide yapılmalıdır.

•Bununla birlikte bağışıklığı baskılayıcı ilaçların risklerinin en aza indirilmesi için çalışmalar devam etmelidir.

•Salt biyomedikal bir olgu biçiminde nitelenemeyecek, meselenin insani, psikolojik, sosyal, etik boyutlarının göz önüne alınarak bütünsel olarak değerlendirmenin esas olduğu organ nakillerinde bilimsel olarak doğru karar vermede, etik kurulların işlevleri göz ardı edilmemelidir.

• Bu nakiller Yüz ve ekstremite nakline muhtaç pek çok insan için umut ışığı olmuştur.

• Bu hizmetin bilimsel, hukuki, etik standartlara uygun olarak hastaya ulaşmasında; tüm tarafların, devlet organlarının, yasa koyucuların, sağlık kurumlarının, hekimlerin, sağlık çalışanlarının, meslek örgütlerinin, uzmanlık derneklerinin, yazılı ve görsel medyanın, tek tek bireylerin ve toplumun, bilimsel ve etik ilkeler ışığında, hastanın yararına ve toplumun gereksinimlerine uygun olarak sorumluluklarını yerine getirmek üzere işbirliği yapmaları çağdaş toplum anlayışının gereğidir.

Referanslar:

•Türkiye Biyoetik Derneği Organ Nakilleri ve Etik Raporu

• Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi

•http://kurul.diyanet.gov.tr/sorusor/duyurular.aspx?haber=47#div47

• tr.wikipedia.org/wiki/Tıp_etiği• tr.wikipedia.org/wiki/Etik• Organ bağışı ve organ naklinde ortaya çıkan

sorunlar