Embed Size (px)
DESCRIPTION
Yakin Tarihimizden Demokrasi Zaafiyetleri
Citation preview
Yakın Tarihimizde Demokrasi Zaafiyetleri
Yılmaz Murat Bilicanİzmir Amerikan Koleji
Felsefe öğr.
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün TBMM’nin 7. Dönem 3. Yasama Yılını açış konuşması, 1 Kasım 1945
Bizim tek eksiğimiz, hükümet partisinin karşısında bir parti bulunmamasıdır.Yeni seçim için tabii olarak bir buçuk sene kadar bir zaman geçecektir... Tek dereceli olmasını dilediğimiz 1947 seçiminde milletin çoklukla vereceği oylar gelecek iktidarı tayin edecektir.
O zamana kadar bir karşı partinin kendiliğinden kurulabilip kurulamayacağınıve kurulursa bunun Meclis içinde mi, Meclis dışında mı ilk şeklini göstereceğinibilemeyiz.
İnönü’nün Söylev ve Demeçleri, (İstanbul, 1946)
DP, 1946 yılında girdiği ilk seçimlerde henüz ülke çapında yeterince örgütlenememiş olmasına karşın beklenmedik bir başarı gösterdi.
6-7 Eylül 1955 Olayları
Toplumsal Muhalefetin Yükselişi
DP, 1950ılerin sonunda arkasındaki toplumsal desteği büyük ölçüde kaybetmeye başladı.
Nüfusun çoğunluğunu oluşturan kırsal kesim büyük
ölçüde hâlâ DPıyi desteklemeye devam etse de, kentlerdeki destek giderek azaldı. Özellikle 1958 sonrası ekonomik krizin derinleşmesiyle kentlerdeki kitlelerde büyük bir hoşnutsuzluk baş gösterdi.
Enflasyonun artmasıyla çalışan kesimlerin gerçek ücretleri düşüyor, sanayiciler kaynakların ağırlıklı
olarak tarımsal kesime ayrıldığından şikayet ediyorlardı.
DP yanlısı siyasetçi ve aydınların cumhuriyet ilkelerini esnek ve gevşek bir şekilde yorumlamaları ise aydınların bir bölümü açısından özellikle kültürel anlamda bir ihanet gibi algılanıyordu.
Özellikle üniversiteli gençlik tarafından sık sık hükümet aleyhine gösteriler düzenleniyor, ülke hızla bir kaosun eşiğine sürükleniyorduı
Ordu İçinde Huzursuzluk
DP döneminde gerek ekonomik açıdan gerekse toplumsal statü açısından en çokkaybeden kesimlerin başında devlet memurları, dolayısıyla da ordu mensupları geliyordu.Oysa 1920’lerden 1940’lara, memurluk ve subaylık en azından toplumsal statüaçısından oldukça saygın ve hep avantajlı bir meslek olmuştu. Ayrıca, İsmet İnönü’nüntarihsel kişiliği dolayısıyla ordunun üst katmanlarında CHP’nin etkisi çok belirgindi.
Bu yüzden de DP’nin iktidara geldiği ilk günlerde ordunun üst kademesinde birçok deği-şikliğe gidilmişti. Amaç, CHP’ye yakınlığıyla tanınan üst düzey subayları görevlerindenUzaklaştırmaktı.1950’lerde memur ve subayların durumu, özellikle ekonomik açıdan dramatik bir şekildekötüye gitti. Herşeyden önce enflasyon ordu mensuplarını güç durumda bırakıyordu. Mendereshükümeti önceliği yol, su, elektrik gibi altyapı çalışmalarına, endüstriyelve tarımsal gelişmeye verdiğinden, orduya bütçeden yeterli kaynak sağlanmıyordu.
Bütün bunlara DP’nin ideolojik olarak cumhuriyet ilkelerine ihanet ettiği kanısı daeklenince, orduda DP karşıtı bir hava egemen olmaya başladı, ülke içinde artan siyasalkutuplaşma orduya da sıçradı.
1950’lerin ortalarından itibaren subaylar arasında DP iktidarını devirmek için birbirindenhabersiz birçok gizli örgüt kuruldu. 1960 yılına doğru orduda iktidarı devirme yolundaörgütlenmeler giderek olgunlaştı ve subaylar 27 Mayıs 1960’da ülke yönetimine el koyduları
İlk Kırılma
Türk Silahlı Kuvvetleriınin27 Mayıs 1960 tarihli bildirisi.Dikkat... Dikkat... Muhterem vatandaşlar,Radyolarınızın başına geçiniz. Güvendiğiniz Silahlı Kuvvetlerinizin sesibir dakika sonra sizlere hitap edecektir.Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadiselerdolayısıyla ve kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla,Türk Silahlı Kuvvetleri memleketin idaresini eline almıştır.Bu harekete Silahlı Kuvvetlerimiz, partileri içine düştükleri uzlaşmazdurumdan kurtarmak ve partiler üstü tarafsız bir idarenin nezaret vehakemliği altında en kısa zamanda adil ve serbest seçimler yaptırarakidareyi hangi tarafa mensup olursa olsun seçimi kazananlara devirve teslim etmek üzere girişmiş bulunmaktadır. Girişilmiş olan buteşebbüs hiçbir şahsa veya zümreye karşı değildir. İdaremiz hiç kimsehakkında şahsiyete müteallik tecavüzkâr bir fiile teşebbüs etmeyeceği gibi, edilmesine de asla müsamaha etmeyecektir. Kim olursaolsun ve hangi partiye mensup olursa olsun, her vatandaş kanunlarve hukuk prensipleri esaslarına göre muamele görecektir. Bütün vatan-daşların, partilerin üstünde, aynı milletin aynı soydan gelmiş evlatlarıolduklarını hatırlayarak ve kin gütmeden birbirlerine karşı hürmetle,anlayışla muamele etmeleri, ıstıraplarımızın dinmesi ve millîvarlığımızın selameti için zarurî görülmektedir. Kabineye mensupşahsiyetlerin Türk Silahlı Kuvvetlerine sığınmalarını rica ediyoruz.Şahsî emniyetleri kanun teminatı altındadır.Müttefiklerimize, komşularımıza ve bütün dünyaya hitap ediyoruz.Gayemiz Birleşmiş Milletler Anayasasıına ve insan hakları prensiplerinetamamıyla riayettirı Büyük Atatürk’ün "Yurtta Sulh CihandaSulh!" prensibi bayrağımızdırı Bütün ittifaklarımıza ve taahhütlerimizesadıkızı NATO’ya inanıyoruz ve bağlıyızı CENTO’ya bağlıyızı Tekrarediyoruz: Düşüncelerimiz, yurtta sulh, cihanda sulhturı Türkiyedahilinde bütün garnizonlardaki garnizon komutanları o yerin mülkîve askerî idaresine el koyacaklar ve vatandaşların her hususta emniyetini sağlayacaklardırı
Ümit Özdağ, Menderes Döneminde Ordu-Siyaset ılişkileri ve27 Mayıs ıhtilali (ıstanbul, 1997)
• Halkın seçtiği ilk başbakanın hazin sonu...
Askeri Müdahale (darbe)kötüdürama...
Halkın seçtiği ilk başbakanımızı astık...
Astık amasorun bakalım
niye astık?
Hürriyet ve Anayasa Bayramı
Emir-komuta zinciri içinde müdahale
27 Mayıs darbesini, rütbeleri yüzbaşıdan tümgenerale kadar değişen bir grup subayYapmıştı.TSK’nın hiyerarşik yapısı son anda Cemal Gürsel’in MBK’nın başına geçmeyikabul etmesiyle korunmuştu.Müdahaleden sonra, DP ile yakınlığından şüphe edilen subaylar emekliye ayırıldı.
Ardından, "kalıcı ve radikal" bir askeri yönetim yanlısı subayların tasfiye edilmesi geldi.
Ama TSK içinde ve müdahaleyi destekleyen sivil çevrelerde, "27 Mayıs devriminin" tamamlanmadığı inancı canlı kalmaya devam etti.Ordu içinde, Talât Aydemir’in önderliğinde şubat 1962 ve mayıs 1963’de başarısız
kalan iki darbe girişiminden sonra MBK hızla etkisizleştirildi.
Buna rağmen, 1971’e kadar TSK içinde çalkantılı bir dönem yaşandı. Ordu içindehiyerarşi dışı gelişen cunta* girişimlerinin 12 Mart müdahalesiyle tasfiye
edilmesindensonra, emir-komuta zincirine sıkı sıkıya bağlı biçimde, TSK’nın siyasal yaşama müdahalesi, anayasal bir çerçeve içerisinde kurumlaşmış oldu.
1961 Anayasası
Temel hak ve özgürlükler güvence altında Asker ve sivil atanmışlarla seçilmişlerden oluşan Kurucu Meclis’in hazırladığı yeni anayasa 9 Temmuz 1961’de halkoyuna sunuldu. Oy verenlerin % 61,5ıinin olumlu oy kullanmasından sonra, anayasa yürürlüğe girdi. Ardından 15 Ekim’de yapılan genel seçimlerle, yeni parlamenter demokratik dönem başladı.
1961 Anayasası temel hak ve özgürlükler konusunda demokratik ve liberal eğilimliydi.
Cumhuriyetin nitelikleri arasında demokratikliği ilk kez sayıyordu. Temel hakları korumakla yetinmeyip, bunların fiilî olarak gerçekleşmesini bir devlet yükümlülüğü olarak kabul ediyordu. Siyasal hakları 1924 Anayasası‘ndan çok daha geniş bir biçimde tanımlıyan yeni anayasa, ayrıntılı bir sosyal haklar listesi içeriyordu.
Bunlar anayasada ilk kez yer alan sosyal devlet
Yargı bağımsızlığı, temel hak ve özgürlüklerin güvencesi olarak tasarlanmıştı.
Yargı, yasama ve yürütmenin yanında bir "üçüncü kuvvet" olarak anayasal düzeyde ilk defa bağımsız ve güvenceli hale geldi.
Ayrıca basın özgürlüğü güçlendirildi, siyasal özgürlüklerin kapsamı genişletildi.
1963 yılında çıkarılan sendika kurma, toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavt haklarını düzenleyen kanunlarla çalışma hayatında yeni bir dönem başladı.
Güçler ayrılığının pekiştirilmesi 1961 Anayasası’yla Türkiye’de güçler ayrılığı ilkesi ilk defa gerçekten uygulamaya girdi.
Seçimler, Yüksek Seçim Kuruluınun sorumluluğunda, yargı gözetim ve güvencesine bağlandı.
1961 Anayasasıyla birlikte Milli Güvenlik Kurulu temel bir devlet kurumu olarak oluşturulmuştur. O günden bu yana ordu bu kurum ve kendi içtüzüğü nedeniyle hep Cumhuriyeti koruma kollama güdüsü içinde olmuştur.
61 Anayasasının sağladığı ortamda sol hareket ve işçi hareketi güçlenir.
Saraçhanebaşı mitingi, 31 Aralık 1961.1962 yılı için öngörülen zamların 1963’e bırakılmasıüzerine 31 Aralık 1961 günü Saraçhanebaşı’ndaki mitinge100.000 işçi katıldı
Solun bir bölümü askeri bir darbeden yanadır.
Bir bölümü Milli Demokratik Devrim ister.
Üniversite gençliği içinde örgütlenen sol ise daha çok tam bağımsızlıkçı, anti
emperyalist bir nitelik taşır. Atatürkçülük de temel dayanaklarından biridir.
Kanlı Pazar, 16 Şubat 1969
15-16 Haziran 1970 olaylarıSendikalar Kanunu’nda 11 Haziran’da yapılan deği-şiklik üzerine 15-16 Haziran tarihlerinde işçi yürü-yüşlerine polis ve asker müdahale etmek zorundaKaldı.
Bu İyi Bir Darbe mi Acaba?
Bu Darbeyi Bizimkiler mi yaptı?
Temel haklar ve özgürlüklerin daraltılması
1969’dan itibaren artan siyasal istikrarsızlık ve kutuplaşma, demokratikleşmenin devam etmesini engelledi. 12 Mart 1971 Muhtıra’sıyla başlayan yarı-askeri rejim sırasında önemli anayasa değişiklikleri yapıldı. Yeni yönetim ve Meclis’teki partilerin çoğu, 1961 Anayasası’nın "Türk toplumuna bol geldiği" ya da "partilerüstü başbakan" Nihat Erim’in tabiriyle, "lüks olduğu" kanısındaydılar.
Temel hak ve özgürlükler rejiminde kısıtlamalara gidildi. Yürütme, yasama aleyhine güçlendirildi ve üzerindeki yargı denetimi hafifletildi. TRT ve üniversitelerin özerklikleri daraltıldı. Sıkıyönetim uygulamalarının kapsamı genişletildi. Türkiye ışçi Partisi ve Milli Nizam Partisi kapatıldı.
• 12 EYLÜL ASKERİ DARBESİNİN BİLANÇOSU
TBMM kapatıldı, anayasa ortadan kaldırıldı. Siyasi partilere kilit vurularak mallarına el konuldu.
650 bin kişi gözaltına alındı
3- 1 milyon 683 bin kişi fişlendi.
Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.
7 bin kişi için idam cezası istendi.
517 kişiye idam cezası verildi. Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı.( İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis'e gönderildi.)
71 bin kişi TCK'nın 141., 142. ve 163. maddelerinden yargılandı.
98 bin 404 kişi "örgüt üyesi olmak" suçundan yargılandı.
388 bin kişiye pasaport verilmedi.
30 bin kişi "Sakıncalı" olduğu için işten atıldı.
14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.
30 bin kişi" siyasi mülteci" olarak yurt dışına gitti.
300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.
• 171 kişinin "işkenceden öldüğü1 belgelendi.
937 film "sakıncalı" bulunduğu için yasaklandı
23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.
3 bin854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hakimin işine son verildi.
400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi. 31 gazeteci cezaevine girdi.
300 gazeteci saldırıya uğradı.3 gazeteci silahla öldürüldü.
Gazeteler 30 gün yayın yapmadı. 13 büyük gazete için 303 dava açıldı. 39 ton gazete ve dergi imha edildi.
Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi.
144 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.
14 kişi açlık grevinde öldü.
16 kişi kaçarken vuruldu.
95 kişi çatışmada öldü
73 kişiye "doğal ölüm" raporu verildi
43 kişinin " intahar ettiği bildirildi.
1983-1989 Turgut Özal Dönemi
Bu nasıl darbe böyle?Darbe mi?
İyi mi?Kötü mü?
e-muhtıra
2007 Erken Genel Seçimleri
‘Ama’sız Bir Demokrasi Darbe veya müdahale ya da diktatörlük ya
da şeriat adı ne olursa olsun bunların hepsi
demokrasiyi ortadan kaldırır.
Demokrasinin, şunun ya da bunun uğruna,
ortadan kalkması ise sözün, siyasetin bitmesi
demektir.
Anlamın bitmesi demektir.
Oysa, siyaset yaparak yaşam projeleri
geliştirebilir düşüncelerimizi aktarabiliriz,
ülkemize hizmet verebiliriz.
Teşekkürler...
Kaynaklar:
Tusiad Tarih
Çok Partili Demokrasiden 1980 Müdahalesine, İcen Börtücene 75 Yılda
Düşünceler Tartışmalar
20 yy Turkiye Tarihi, Tarih Vakfı
Gazete Arşivleri
