Współczesne sposoby wspomagania Współczesne sposoby wspomagania dziecka w nauce dziecka w nauce

dr Sabina Zalewska UKSWdr Sabina Zalewska UKSW

NIE JESTEŚMY TACY SAMI!NIE JESTEŚMY TACY SAMI!

Sposoby zapamiętywania:Sposoby zapamiętywania:

wzrokowcywzrokowcy - uczą się najłatwiej czytając lub - uczą się najłatwiej czytając lub oglądając oglądając

słuchowcysłuchowcy - słuchając i rozmawiając - słuchając i rozmawiając dotykowcydotykowcy - dotykając przedmiotów, - dotykając przedmiotów,

przeżywając materiał emocjonalnie lub używając przeżywając materiał emocjonalnie lub używając swoich rąk i palców swoich rąk i palców

czuciowcy / kinestetycyczuciowcy / kinestetycy - poruszając dużymi - poruszając dużymi mięśniami ruchowymi mięśniami ruchowymi

wzrokowcywzrokowcy Pracujący z dzieckiem – wzrokowcem, powinien wiedzieć, że Pracujący z dzieckiem – wzrokowcem, powinien wiedzieć, że

uczeniu się sprzyjają:uczeniu się sprzyjają: - środki wizualnego przekazu, - środki wizualnego przekazu, - obserwacja pokazów, demonstracji, - obserwacja pokazów, demonstracji, - korzystanie z wykresów, schematów, ilustracji, - korzystanie z wykresów, schematów, ilustracji, - robienie list, notatek, rysunków. - robienie list, notatek, rysunków.

Naukę natomiast utrudniają: Naukę natomiast utrudniają: - nieporządek, - nieporządek,

- ruch,- ruch, - przerywanie demonstracji słowami, - przerywanie demonstracji słowami, - długie objaśnienia. - długie objaśnienia.

słuchowcysłuchowcy Słuchowiec łatwo uczy się poprzez słuchanie i głośne Słuchowiec łatwo uczy się poprzez słuchanie i głośne

powtarzanie, dlatego w czasie pracy z nim należy powtarzanie, dlatego w czasie pracy z nim należy pamiętać o tym, że: pamiętać o tym, że: - uczy się łatwo z dyskusji i wykładów, - uczy się łatwo z dyskusji i wykładów, - lepiej rozumie to co czyta, jeśli może czytać półgłosem, - lepiej rozumie to co czyta, jeśli może czytać półgłosem, - rozwiązując problem „głośno myśli” lub rozmawia z - rozwiązując problem „głośno myśli” lub rozmawia z innymi. innymi.

Uczeniu się natomiast nie sprzyjają: Uczeniu się natomiast nie sprzyjają: - hałas, - hałas, - zbyt długie i szczegółowe teksty pisane, - zbyt długie i szczegółowe teksty pisane, - konieczność opowiadania o tym co widzi, co czuje, - konieczność opowiadania o tym co widzi, co czuje, - zmuszanie do kontaktu wzrokowego . - zmuszanie do kontaktu wzrokowego .

czuciowcy / kinestetycyczuciowcy / kinestetycy W uczeniu się kinestetykowi pomagają: W uczeniu się kinestetykowi pomagają:

- konkretne działania, - konkretne działania, - prace ręczne, - prace ręczne,

- odgrywanie i przedstawianie tego, czego się uczy w sposób - odgrywanie i przedstawianie tego, czego się uczy w sposób materialny, materialny, - możliwość ruszania się trakcie słuchania, - możliwość ruszania się trakcie słuchania, - wycieczki, - wycieczki, - korzystanie z modeli, obiektów, które można dotknąć, poczuć i - korzystanie z modeli, obiektów, które można dotknąć, poczuć i zobaczyć, jak to się ma do opisu, zobaczyć, jak to się ma do opisu, - możliwość samodzielnego eksperymentowania. - możliwość samodzielnego eksperymentowania.

W nauce kinestetykowi przeszkadza: W nauce kinestetykowi przeszkadza: - konieczność słuchania długich wyjaśnień, - konieczność słuchania długich wyjaśnień, - mówienie o tym, co widzi lub słyszy, - mówienie o tym, co widzi lub słyszy, - komentarz słowny w toku pokazu, - komentarz słowny w toku pokazu, - zmuszanie do długiego pozostawania w bezruchu. - zmuszanie do długiego pozostawania w bezruchu.

dotykowcydotykowcy

Dotykowcy uczą się: Dotykowcy uczą się: - dotykając, dotykając, - doznając wrażeń na powierzchni skóry, doznając wrażeń na powierzchni skóry,

łącząc to, czego się uczą ze zmysłem łącząc to, czego się uczą ze zmysłem dotyku i emocjami, dotyku i emocjami,

Etapy procesu uczenia sięEtapy procesu uczenia się

Według Kolba w procesie uczenia się można Według Kolba w procesie uczenia się można

wyróżnić cztery podstawowe czynnościwyróżnić cztery podstawowe czynności odczuwanie (odczuwanie (feelingfeeling), ), obserwacja (obserwacja (watchingwatching), ), myślenie (myślenie (thinkingthinking), ), działanie (działanie (doingdoing). ).

Podstawy procesu uczenia sięPodstawy procesu uczenia się

Zgodnie z tą typologią, rozróżniamy siedem podstawowych stylów Zgodnie z tą typologią, rozróżniamy siedem podstawowych stylów uczenia się uczenia się

STYLE UCZENIA SIĘSTYLE UCZENIA SIĘ WizualnyWizualny - Visual (spatial) - Visual (spatial)

Preferencje dla obrazów i rozumienia przestrzennego; Preferencje dla obrazów i rozumienia przestrzennego;

DźwiękowyDźwiękowy - Aural (auditory-musical) - Aural (auditory-musical) Preferencje dla dźwięku i muzyki;Preferencje dla dźwięku i muzyki;

SłownySłowny - Verbal (linguistic) - Verbal (linguistic) Preferencje dla słowa mówionego i pisanego;Preferencje dla słowa mówionego i pisanego;

FizycznyFizyczny - Physical (kinesthetic) - Physical (kinesthetic) Preferencje dla wykorzystania ciała, rąk, dotyku; Preferencje dla wykorzystania ciała, rąk, dotyku;

LogicznyLogiczny - Logical (mathematical) - Logical (mathematical) Preferencja dla wykorzystania logiki i racjonalnego rozumowania; Preferencja dla wykorzystania logiki i racjonalnego rozumowania;

SpołecznySpołeczny - Social (interpersonal) - Social (interpersonal) Preferencja dla uczenia się w grupach bądź też z innymi ludźmi; Preferencja dla uczenia się w grupach bądź też z innymi ludźmi;

IndywidualnyIndywidualny - Solitary (intrapersonal) - Solitary (intrapersonal) Preferencja dla samodzielnego uczenia się, samokształcenia. Preferencja dla samodzielnego uczenia się, samokształcenia.

STYLE UCZENIA SIĘSTYLE UCZENIA SIĘ

Podstawowe narzędzia wspierania Podstawowe narzędzia wspierania dzieci w nauce:dzieci w nauce:

Uczenia się poprzez doświadczenieUczenia się poprzez doświadczenie Metoda świadomego planowaniaMetoda świadomego planowania Metoda modelowaniaMetoda modelowania Metoda nagród i karMetoda nagród i kar Rola emocjonalnego wsparciaRola emocjonalnego wsparcia Znaczenie konstruktywnej krytykiZnaczenie konstruktywnej krytyki

NowoczesneNowoczesnetechniki efektywnego uczenia siętechniki efektywnego uczenia się

MnemotechnikiMnemotechniki Technika hakówTechnika haków Łańcuchowa technika skojarzeńŁańcuchowa technika skojarzeń Szybkie czytanieSzybkie czytanie Notowanie nielinearneNotowanie nielinearne Aktywne powtórkiAktywne powtórki Uczenie się w stanie relaksuUczenie się w stanie relaksu Samowiedza, samonauczanieSamowiedza, samonauczanie Metody edukacyjne DennisonaMetody edukacyjne Dennisona

MnemotechnikiMnemotechniki

- są to się techniki stricte pamięciowe- są to się techniki stricte pamięciowe MÓZGMÓZG

Prawa półkula związania Prawa półkula związania jest z:jest z:

wyobraźnią wyobraźnią marzeniami marzeniami spostrzeganiem relacji spostrzeganiem relacji

przestrzennych przestrzennych odbiorem kształtu, koloru, odbiorem kształtu, koloru,

rytmu i muzyki rytmu i muzyki Także wyrażanie i Także wyrażanie i

rozpoznawanie stanów rozpoznawanie stanów emocjonalnych emocjonalnych

Lewa półkula odpowiada za:Lewa półkula odpowiada za:

działania logiczne i działania logiczne i analityczne analityczne

operowanie pojęciami operowanie pojęciami liczbami, kategoriami liczbami, kategoriami

Technika hakówTechnika haków 1 - świeca 1 - świeca 2 - łabędź 2 - łabędź 3 - jabłko 3 - jabłko 4 - krzesło 4 - krzesło 5 - dźwig 5 - dźwig

6 - baran 6 - baran 7 - kosa 7 - kosa 8 - bałwan 8 - bałwan 9 - balon 9 - balon 10 - rycerz 10 - rycerz

Załóżmy, że chcemy zapamiętać nr kodu pocztowego: 26-843. Nie będziemy mieć problemu z zapamiętaniem tego numeru, jeśli tylko skojarzymy sobie w wyobraźni każdą cyfrę z odpowiednim hakiem. I tak, powinniśmy wyobrazić sobie np. łabędzia (2), którego na rogi bierze baran (6). Z oddali całą sytuację obserwuje bałwan (8), siedzący na krześle (4) i zajadający się jabłkiem (3).

Łańcuchowa technika skojarzeńŁańcuchowa technika skojarzeń

W tej technice kojarzy się ze sobą kolejne elementy. W tej technice kojarzy się ze sobą kolejne elementy. Obrazy te przechodząc jeden w drugi, tworzą swego Obrazy te przechodząc jeden w drugi, tworzą swego rodzaju film, widziany oczyma wyobraźni. rodzaju film, widziany oczyma wyobraźni.

Przy zapamiętywaniu techniką łańcuszka obowiązują te Przy zapamiętywaniu techniką łańcuszka obowiązują te same zasady dobrego zapamiętywania, które same zasady dobrego zapamiętywania, które wymienione zostały przy technice haków. Dodatkowo wymienione zostały przy technice haków. Dodatkowo należy pamiętać o tym, by prawidłowo zapamiętać należy pamiętać o tym, by prawidłowo zapamiętać pierwszy element łańcuszka, gdyż bez niego trudno pierwszy element łańcuszka, gdyż bez niego trudno byłoby odtworzyć całość. Skuteczne jest np. byłoby odtworzyć całość. Skuteczne jest np. wyobrażenie sobie, że ten pierwszy element "wyrasta" z wyobrażenie sobie, że ten pierwszy element "wyrasta" z jakiegoś punktu znajdującego się przed nami. jakiegoś punktu znajdującego się przed nami.

Szybkie czytanieSzybkie czytanie

wracanie wzrokiem do już przeczytanych wracanie wzrokiem do już przeczytanych fragmentów - takie cofanie się wzroku fragmentów - takie cofanie się wzroku zwane jest zwane jest regresjąregresją

wokalizacja - polega ona na tym, że w wokalizacja - polega ona na tym, że w myślach lub nawet na głos mówimy do myślach lub nawet na głos mówimy do siebie czytany tekst siebie czytany tekst

można obejmować jednym spojrzeniem można obejmować jednym spojrzeniem kilka wyrazów, wierszy czy nawet kilka wyrazów, wierszy czy nawet akapitów akapitów

Notowanie nielinearneNotowanie nielinearne

mapy pojęćmapy pojęć

mapy myślimapy myśli

mapy pojęćmapy pojęć

mapy myślimapy myśli

Aktywne powtórkiAktywne powtórki

Istnieje system powtórek, który pozwala uczynić Istnieje system powtórek, który pozwala uczynić naukę znacznie bardziej efektywną: naukę znacznie bardziej efektywną:

od razu powtarzamy nowo zdobyte informacje, od razu powtarzamy nowo zdobyte informacje, powtarzamy po upływie jednej godziny, powtarzamy po upływie jednej godziny, powtarzamy po upływie jednego dnia, powtarzamy po upływie jednego dnia, powtarzamy po upływie jednego tygodnia, powtarzamy po upływie jednego tygodnia, powtarzamy po upływie jednego miesiąca.powtarzamy po upływie jednego miesiąca.

Uczenie się w stanie relaksuUczenie się w stanie relaksu

Mózg każdego człowieka w ciągu doby pracuje w Mózg każdego człowieka w ciągu doby pracuje w różnym zakresie fal: różnym zakresie fal:

fale fale BetaBeta przeważają podczas codziennej przeważają podczas codziennej aktywności życiowej, aktywności życiowej,

fale fale AlfaAlfa przeważają podczas wypoczynku, w przeważają podczas wypoczynku, w stanie relaksu, stanie relaksu,

fale fale ThetaTheta przeważają podczas zwykłego snu, przeważają podczas zwykłego snu, fale fale DeltaDelta przeważają podczas głębokiego snu przeważają podczas głębokiego snu

Samowiedza, samonauczanieSamowiedza, samonauczanie

Stopień przyswajania zdobytej wiedzyStopień przyswajania zdobytej wiedzy

Metody edukacyjne DennisonaMetody edukacyjne Dennisona

"Leniwe Ósemki" - kreślenie kciukiem, płynnym ruchem "Leniwe Ósemki" - kreślenie kciukiem, płynnym ruchem poziomej ósemki, zaczynając od punktu środkowego na poziomej ósemki, zaczynając od punktu środkowego na wysokości oczu w lewo.wysokości oczu w lewo.

Ćwiczenie to koordynuje pracę obu półkul mózgowych. Ćwiczenie to koordynuje pracę obu półkul mózgowych. Jest pomocne w reedukacji dzieci dyslektycznych. Jest pomocne w reedukacji dzieci dyslektycznych. Poprawia płynność czytania, zapamiętywanie, myślenie.Poprawia płynność czytania, zapamiętywanie, myślenie.

Metody edukacyjne DennisonaMetody edukacyjne Dennisona

"Rysowanie Oburącz" - rysowanie obiema rękami "Rysowanie Oburącz" - rysowanie obiema rękami równocześnie linii, figur, kształtów, z których każda równocześnie linii, figur, kształtów, z których każda rysowana jedną ręką, jest zwierciadlanym odbiciem rysowana jedną ręką, jest zwierciadlanym odbiciem drugiej, rysowanej w tym samym czasie drugą ręką. drugiej, rysowanej w tym samym czasie drugą ręką. Dowolne tzw. "bazgranie" jednocześnie obiema rękoma Dowolne tzw. "bazgranie" jednocześnie obiema rękoma (w powietrzu, na dużej płaszczyźnie).(w powietrzu, na dużej płaszczyźnie).

Ćwiczenie poprawia pisanie i rysowanie, powoduje Ćwiczenie poprawia pisanie i rysowanie, powoduje rozwój twórczego myślenia, zdolności plastycznych. rozwój twórczego myślenia, zdolności plastycznych.

Gimnastyka MózguGimnastyka Mózgu Stanowi skoordynowany zestaw ruchów integrujących, które Stanowi skoordynowany zestaw ruchów integrujących, które

usprawniają proces uczenia się Ćwiczenia te mają ułatwić usprawniają proces uczenia się Ćwiczenia te mają ułatwić wszelkiego rodzaju uczenie się, aby stało się bardziej naturalne, wszelkiego rodzaju uczenie się, aby stało się bardziej naturalne, spontaniczne i szybsze sprzyjając lepszemu zapamiętywaniu. spontaniczne i szybsze sprzyjając lepszemu zapamiętywaniu. Glenn Doman zauważa, że do rozwoju intensywnej stymulacji mózg Glenn Doman zauważa, że do rozwoju intensywnej stymulacji mózg potrzebuje wszystkich zmysłów. To dzięki wszystkim zmysłom potrzebuje wszystkich zmysłów. To dzięki wszystkim zmysłom informacje ze świata zewnętrznego docierają do naszego mózgu, informacje ze świata zewnętrznego docierają do naszego mózgu, gdzie są odpowiednio segregowane i interpretowane. Dla gdzie są odpowiednio segregowane i interpretowane. Dla prawidłowego funkcjonowania dziecka wszystkie zmysły musza ze prawidłowego funkcjonowania dziecka wszystkie zmysły musza ze sobą ściśle współpracować. To, w jaki sposób odbieramy i sobą ściśle współpracować. To, w jaki sposób odbieramy i przetwarzamy bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe, przetwarzamy bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe, proprioceptywne (czyli czucia głębokiego) oraz przedsionkowe (czyli proprioceptywne (czyli czucia głębokiego) oraz przedsionkowe (czyli związane z odczuwaniem równowagi i orientacji w przestrzeni) związane z odczuwaniem równowagi i orientacji w przestrzeni) wpływa na jakość i precyzję wszystkich wykonywanych czynności. wpływa na jakość i precyzję wszystkich wykonywanych czynności. Podstawy terapii zaburzeń integracji zmysłowej zostały opracowane Podstawy terapii zaburzeń integracji zmysłowej zostały opracowane przez J.Ayres, psychologa i terapeutę zajęciowego z Instytutu przez J.Ayres, psychologa i terapeutę zajęciowego z Instytutu Badań Mózgu Uniwersytetu w Los Angeles. Badań Mózgu Uniwersytetu w Los Angeles.

Integracja SensorycznaIntegracja Sensoryczna SISI

(od angielskich słów „(od angielskich słów „sensory integration”sensory integration”) ) jest organizacją informacji odbieranych przez jest organizacją informacji odbieranych przez nasze ciało do celowego wykorzystania. nasze ciało do celowego wykorzystania. Podczas tego procesu współpracuje ze sobą Podczas tego procesu współpracuje ze sobą wiele struktur mózgu, których zadaniem jest wiele struktur mózgu, których zadaniem jest rozpoznanie otrzymanych informacji, rozpoznanie otrzymanych informacji, zorganizowanie i połączenie ze sobą w taki zorganizowanie i połączenie ze sobą w taki sposób, aby osoba mogła zareagować sposób, aby osoba mogła zareagować odpowiednio do wymagań otoczenia.odpowiednio do wymagań otoczenia.

Metoda Ruchu Rozwijającego V.SherborneMetoda Ruchu Rozwijającego V.Sherborne, ,

Ważnym elementem w rehabilitacji małego Ważnym elementem w rehabilitacji małego dziecka, którego rozwój przebiega w sposób dziecka, którego rozwój przebiega w sposób nieharmonijny jest nieharmonijny jest Metoda Ruchu Metoda Ruchu Rozwijającego V.SherborneRozwijającego V.Sherborne, która zakłada, że , która zakłada, że rozwój poznawczy dziecka opiera się na jego rozwój poznawczy dziecka opiera się na jego rozwoju ruchowym, Dzięki tej metodzie dziecko rozwoju ruchowym, Dzięki tej metodzie dziecko poza usprawnianiem fizycznym, rozwija poza usprawnianiem fizycznym, rozwija świadomość samego siebie, nabiera zaufania do świadomość samego siebie, nabiera zaufania do otoczenia, pogłębia kontakt z bliskimi oraz otoczenia, pogłębia kontakt z bliskimi oraz uświadamia sobie poczucie własnej wartości.uświadamia sobie poczucie własnej wartości.

Ze względu na cel wykonywanych ćwiczeń można je Ze względu na cel wykonywanych ćwiczeń można je podzielić na kilka zestawów:podzielić na kilka zestawów:

Nauka nawiązywania kontaktu emocjonalnego i Nauka nawiązywania kontaktu emocjonalnego i koncentracji wzrokowej,koncentracji wzrokowej,

Rozwijanie poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do Rozwijanie poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do dorosłych,dorosłych,

Nauka współdziałania i partnerstwa,Nauka współdziałania i partnerstwa, Poznawanie schematu ciała i orientacja w przestrzeni,Poznawanie schematu ciała i orientacja w przestrzeni, Nauka opanowywania lęku i emocji,Nauka opanowywania lęku i emocji, Rozwijanie siły i sprawności fizycznejRozwijanie siły i sprawności fizycznej Nauka rozluźniania się i umiejętnego stosowania relaksu,Nauka rozluźniania się i umiejętnego stosowania relaksu, Rozwijanie samodzielności ruchu i organizowanie Rozwijanie samodzielności ruchu i organizowanie

bezpiecznej zabawybezpiecznej zabawy Rozwijanie wyobraźni i naśladownictwa w zabawach.Rozwijanie wyobraźni i naśladownictwa w zabawach.

Metoda M. Ch. KnillówMetoda M. Ch. Knillów

Inną przydatną metodą pracy z małym dzieckiem Inną przydatną metodą pracy z małym dzieckiem jestjest metoda M. Ch. Knillów. metoda M. Ch. Knillów. Są to programy Są to programy aktywności opracowane przez Mariannę i aktywności opracowane przez Mariannę i Christophera Knillów. Towarzyszy im poparta Christophera Knillów. Towarzyszy im poparta wiedzą i praktyką wiara w to, że każde dziecko, wiedzą i praktyką wiara w to, że każde dziecko, można zachęcić do przejawiania własnej można zachęcić do przejawiania własnej inicjatywy i aktywności. Programy są wzbogacone inicjatywy i aktywności. Programy są wzbogacone kasetami ze specjalnie skomponowaną muzyką, kasetami ze specjalnie skomponowaną muzyką, którą służy do stymulowania u dziecka którą służy do stymulowania u dziecka świadomości własnego ciała oraz jego możliwości świadomości własnego ciała oraz jego możliwości ruchowych.ruchowych.

„„Zabawy paluszkowe”Zabawy paluszkowe”

Przekazywane od pokoleń Przekazywane od pokoleń zabawy paluszkowezabawy paluszkowe mają tak mają tak pozytywny wpływ na rozwój małego dziecka, że z pozytywny wpływ na rozwój małego dziecka, że z powodzeniem można je uznać za technikę terapeutyczną powodzeniem można je uznać za technikę terapeutyczną dla dzieci i ich rodziców. Zabawy paluszkowe przede dla dzieci i ich rodziców. Zabawy paluszkowe przede wszystkim bardzo angażują dziecko, wywołując u niego wszystkim bardzo angażują dziecko, wywołując u niego śmiech i radość. Dziecko bardzo szybko przejmuje śmiech i radość. Dziecko bardzo szybko przejmuje inicjatywę próbując powtórzyć pewne ruchy i słowa. Według inicjatywę próbując powtórzyć pewne ruchy i słowa. Według niektórych teorii zabawy te mają jeszcze inny zbawienne niektórych teorii zabawy te mają jeszcze inny zbawienne znaczenie. Mianowicie ośrodki odpowiedzialne za ruchy ręki znaczenie. Mianowicie ośrodki odpowiedzialne za ruchy ręki znajdujące się w korze mózgowej są położone bardzo blisko znajdujące się w korze mózgowej są położone bardzo blisko ośrodków odpowiedzialnych za ruchy artykulacyjne, dlatego ośrodków odpowiedzialnych za ruchy artykulacyjne, dlatego poprzez usprawnianie motoryki palców dziecka możemy poprzez usprawnianie motoryki palców dziecka możemy wpłynąć na poprawę sprawności warg, języka oraz żuchwy. wpłynąć na poprawę sprawności warg, języka oraz żuchwy. Do najbardziej znanych i lubianych zabaw paluszkowych Do najbardziej znanych i lubianych zabaw paluszkowych należą: należą: Ważyła sroczka kaszkę, Idzie kominiarz, Raczek,Ważyła sroczka kaszkę, Idzie kominiarz, Raczek, itp. itp.

Czołowi badacze zagadnień wczesnego rozwoju dziecka Czołowi badacze zagadnień wczesnego rozwoju dziecka przyjmują założenie, że jeśli inteligencja dziecka w ciągu przyjmują założenie, że jeśli inteligencja dziecka w ciągu pierwszych 4 lat życia zwiększa się i osiąga taki pułap, pierwszych 4 lat życia zwiększa się i osiąga taki pułap, że stanowi połowę zakresu, do jakiego dochodzi przez że stanowi połowę zakresu, do jakiego dochodzi przez następne 13 lat, to wynikają z tego poważne następne 13 lat, to wynikają z tego poważne konsekwencje pedagogiczne. Dykcik stwierdza, że konsekwencje pedagogiczne. Dykcik stwierdza, że najważniejszą i jedyną drogą do osiągnięcia poprawy w najważniejszą i jedyną drogą do osiągnięcia poprawy w zaburzeniach rozwoju psychoruchowego jest wcześnie zaburzeniach rozwoju psychoruchowego jest wcześnie rozpoczęte i systematyczne leczenie usprawniające, a rozpoczęte i systematyczne leczenie usprawniające, a także zorganizowanie i zastosowanie integralnej pomocy także zorganizowanie i zastosowanie integralnej pomocy lekarskiej, psychologicznej i pedagogicznej z lekarskiej, psychologicznej i pedagogicznej z wykorzystaniem różnorodnych form zajęć wykorzystaniem różnorodnych form zajęć stymulacyjnych, usprawniających, korekcyjnych i stymulacyjnych, usprawniających, korekcyjnych i wyrównawczych. Największe szanse skutecznego wyrównawczych. Największe szanse skutecznego działania przewidywane są w sytuacji objęcia dziecka działania przewidywane są w sytuacji objęcia dziecka wczesną interwencją.wczesną interwencją.