Turgen smp final

Энэхүү төлөвлөгөөг Увс аймгийн Түргэн сумын ЗДТГ-аас Мерси Кор Монгол Олон Улсын Байгууллагын “Хөдөөгийн Агрибизнесийг Дэмжих Хөтөлбөр” -ийн дэмжлэгтэйгээр сумынхаа иргэд, олон нийт, аж ахуйн нэгж байгууллага, төрийн болон төрийн бус байгууллагын оролцоонд тулгуурлан боловсруулав.

ХАВЦАЛ 2011

УВС АЙМГИЙН ТҮРГЭНСУМЫН ХӨГЖЛИЙН

ТӨЛӨВЛӨГӨӨ2010-2021 ОН

УВС АЙМГИЙН ТҮРГЭН СУМЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ 2010-2021 ОН

2

УВС АЙМАГ ТҮРГЭН СУМЫН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН

ХУРЛЫН ХУРАЛДААНЫ ТОГТООЛ2010 оны 12 дугаар сарын 27 - ны өдөр Дугаар: 4/03 Хавцал

Сумын хөгжлийн төлөвлөгөө батлах тухай

Сумын ИТХ-ын 5 дахь удаагийн ээлжит 4-р хуралдаанаар хэлэлцээд ТОГТООХ нь:

НЭГ. Сумын хөгжлийн төлөвлөгөө /2010-2021 он/-г хавсралтаар баталсугай.

ХОЁР. Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө

гарган ИТХ-ын тэргүүлэгчдээр батлуулан хэрэгжилтийг зохион байгуулан ажиллахыг

сумын Засаг дарга (С.Давааням)-д даалгасугай.

ГУРАВ. Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөний санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх

зорилгоор хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалтыг 2011 онд зохион байгуулахыг сумын

Засаг дарга (С.Давааням)-д үүрэг болгосугай.

ДӨРӨВ. Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөний биелэлтэнд хяналт тавих ажлыг зохион

байгуулан жил бүр Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар хэлэлцүүлэн үр дүнг тооцон

ажиллахыг сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга (Б.Алтанпүрэв)-д үүрэг

болгосугай.

ДАРГА Б.АЛТАНПҮРЭВ


3

ТҮРГЭН сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг: Сумын засаг дарга С.Давааням ахлагчтай сумын хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хяналт, үнэлгээ хийх олон нийтийн төлөөллийн сумын“Төлөвлөлт, хяналтын хороо”, Сумын Засаг даргын орлогч Н.Мягмаржав ахлагчтай сумын төлөвлөгөө боловсруулах “Ажлын хэсэг” хамтран 2010 оны 04-12 дугаар сард боловсруулав.

Энэхүү төлөвлөгөө нь Түргэн сумын иргэд, олон нийт, төрийн болон ТББ, малчид, тариаланчид, залуучууд, ахмадууд, эмэгтэйчүүд, хүүхдүүдийн оюун санаа идэвхи санаачлага, хүсэл зориг дээр тулгуурлан боловсруулагдсан тул Түргэн сумын иргэдийн өмч юм.

Сумын эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулсан бүрэлдэхүүн:Төлөвлөлт, хяналтын хороо:

Дарга1. С.Давааням - Сумын засаг дарга

Нарийн бичгийн дарга 2. Б.Алтанпүрэв - Сумын ИТХ-ын дарга

Гишүүд3. Н.Мягмаржав - Засаг даргын орлогч 4. Г.Бямбаа - ЗДТГ-ын дарга 5. С.Магсаржав - ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга 6. Ш.Батсүх - Сумын БОХУ-ын байцаагч 7. С.Гэлэнхүү - ХХАБЗХ түшмэл 8. Б.Цэрэн - Төрийн сангийн төлөөлөгч 9. Б.Оюундэлгэр - Хүүхдийн цэцэрлэгийн эрхлэгч 10. Д.Алтанцэцэг - Соёлын төвийн эрхлэгч 11. Д.Тэгшжаргал - ИТХ-ын тэргүүлэгч 12. Б. Батчулуун - Кирамлистик төвийн дарга13. Б.Долгорсүрэн - Эрдэнэхайрхан багийн Засаг дарга 14. Г.Пүрэвжав - Баянхайрхан багийн Засаг дарга 15. Д.Өлзий-Орших - Рашаант багийн засаг дарга 16. Э.Бямбаа - ИТХ-ын тэргүүлэгч, Сургалтын менежер 17. Д.Алимаа - ИТХ-ын тэргүүлэгч, Сургуулийн нябо 18. С.Алтанхуяг - БИНХ-ын дарга, Баянхайрхан багийн хүний эмч19. Н.Даваасамбуу - Рашаант багийн ИНХ-ын дарга 20. О.Баярсүрэн - Хүн эмнэлгийн салбарын эрхлэгч 21. Ц.Галпүрэв - Сургуулийн захирал 22. Х.Төртогтох - “Мерси кор монгол” ОУБ-ын ажилтан 23. Б.Гомбосүрэн - “Мерси кор монгол” ОУБ-ын ажилтан 24. Б.Давааням - ИТХ-ын төлөөлөгч, Малчин 25. Ч.Баянсан - ИТХ-ын төлөөлөгч, Малчин

Ажлын хэсэг: Ажлын хэсгийн ахлагч

1. Н.Мягмаржав - Сумын Засаг даргын орлогч Гишүүд

2. Б.Алтанпүрэв - Сумын ИТХ-ын дарга3. Г.Бямбаа - ЗДТГ-ын дарга 4. С.Магсаржав - ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга 5. Ш.Батсүх - Сумын БОХУ-ын байцаагч 6. С.Гэлэнхүү - ХХАБЗХ түшмэл 7. Э.Бямбаа - ИТХ-ын тэргүүлэгч, Сургалтын менежер


4

ТҮРГЭН НУТГИЙН ХӨГЖИЛДТҮРГЭНЧҮҮД БҮГДЭЭРЭЭ ОРОЛЦЪЁ

Сумаа хөгжүүлэхэд бүс нутгийн хөгжлийн түвшин, байгаль цаг уурын эрс, тэрс уур амьсгал, хатуу ширүүн нөхцөл, төвлөрсөн үйлчилгээ, зах зээлээс хязгаарлагдсан байдал, үнэ ханшны өөрчлөлт, нийгмийн бодлогын асуудлууд зэрэг хүчин зүйлүүдэд бодитой, үнэлэлт дүгнэлт өгч, цашид тодорхой цаг хугацаанд хүрэх хөгжлийн түвшингээ зөв төлөвлөн асар богино хугацаанд их үр дүнд хүрэх асуудал чухал тавигдаж байна. Орон нутгийн хөгжлийн ирээдүйг сайн сайхнаар төсөөлж, сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг

боловсруулах ажлыг нутгийн удирдлагын байгууллага санаачилж ”Мерси Кор” Монгол Олон улсын байгууллагын дэмжлэгээр ажлын хэсэг, төлөвлөлт хяналтын хороо байгуулан сум орноо гэсэн чин сэтгэлтэй нутгийн уугуул, суугуул иргэд, эрдэмтэн судлаачид, аж ахуйн нэгж, албан байгууллага, хамт олны саналыг судалгааны олон хэлбэрээр цуглуулж нэгтгэн дүгнээд байна.

Сумын 2010-аас 2021 оны хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулахад баг, байгууллага, хамт олны төлөөлөл болон иргэд орон нутгийн хөгжил нь биднээс хамааралтай гэдгийг ойлгон идэвхитэй оролцож, өөр өөрсдийнхөө үнэтэй санал ирүүлснийг тэмдэглэн хэлье. Хөгжлийн төлөвлөгөө нь цаг хугацааны явцад цаг үргэлж өөрчлөгдөн шинэчлэгдэн улам боловсронгуй болон баяжигдах томоохон ач холбогдол бүхий баримт бичиг, орон нутгийн хөгжлийн ширээний ном байх юм аа.

Төлөвлөгөөнд тусгагдсан төсөл, хөтөлбөрүүдийг Дөрвөд Далай хан хошуугаар овоглосон үр сад, баг байгууллага, хамт олон, аж ахуйн нэгж, нутгийн зөн олон сонгон авч идэвхи санаачилгатай хамтран ажиллаж бодит үр дүнд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй байна.

Монгол улсын алс баруун хязгаар мөнхцаст Дэглий цагаан уул, мяралзан урсах Түргэн голын хөвөөнд орших Дөрвөд Далай ханы нутаг Түргэн сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах ажлыг хариуцан зохион байгуулан ажилласан ажлын хэсэг, төлөвлөлт хяналтын хорооны бүрэлдэхүүн болон Увс аймаг дахь Мерси Кор Монгол олон улсын байгууллага хамт олонд талархал илэрхийлье.

Нутгийнхаа хөгжлийн төлөө Түргэн нутгаар овоглосон уугуул, суугуул иргэн бүр оюун ухаан, авъяас чадвар, сайхан сэтгэлээ харамгүй зориулахыг та бүхнээс хүсье.

СУМЫН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН ДАРГА Б.АЛТАНПҮРЭВ


5

ОРОН НУТГАА ХӨГЖҮҮЛЭХЭД ОЛОН ТҮМНИЙХЭЭ ДЭМЖЛЭГТ ТҮШИГЛЭН ХЭРЭГЖҮҮЛЬЕ

Дөрвөд Далай ханы өлгий нутаг Төгсбуянт хүрээний үр сад бид төрөлх нутгаа хөгжүүлэх хэтийн зорилго, зорилтоо тодорхойлон боловсруулж хэрэгжүүлэхийн тулд өргөн олон түмнийхээ санаа бодол оюун ухааныг олон арга хэлбэрээр нэгтгэн боловсруулах, сумын ажлын хэсэг, Төлөвлөлт, хяналтын хороог байгуулан, “Мерси Кор Монгол ОУ-ын төслийн байгууллагын чин сэтгэлийн дэмжлэг, тусламжтайгаар орон нутгийнхаа онцлог, ард иргэдийн өв соёл зан заншил соёл ахуйн уламжлал болон Монгол улсын хөгжлийн стратеги, Увс аймгийн хөгжлийн хөтөлбөрүүдийг баримжаалан боловсруулж чадсан нь та бидний хамтын бүтээл юм. Дунд хугацааны хөгжлийн энэхүү төлөвлөгөө нь олон чухал зорилт, хөтөлбөр, төслийг багтаасан өндөр ач холбогдол бүхий баримт бичиг болж чадсан гэдэгт итгэлтэй байна.

Ухаалаг түмний эрдэм оюун төгс үр сад бид эцэг өвгөдийн үеэс өвлүүлсэн онгон дагшин байгаль эх, эрдэс баялаг, унаган нутагтаа эзэн нь байх хувь заяатай билээ. Арвин шимт хөрс, ургамал, ан амьтан, байгалийн өвөрмөц тогтоц бүхий үзэсгэлэнт газар нутгаа хайрлан хамгаалж, эрс тэс уур амьсгалдаа дасан зохицсон мал сүргээ зүй зохистой өсгөн үржүүлж, зах зээлийн чиг хандлагад нийцсэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээг хөгжүүлэхэд баг, байгууллага, хамт олон, иргэдийн идэвхи, санаачлагатай бүтээлч хөдөлмөр юу юунаас чухал байна. Сумын хөгжлийн 2010-2021 оны төлөвлөгөө нь үе үеийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг даргын ажил хэрэг болгох, ард түмнийхээ сайн сайхан амьдралын төлөө идэвхи гарган зүтгэх ширээний ном, сумын хөгжлийн төлөөх хөтөч нь байх ёстой. Сумын хөгжил айл өрх, иргэдийн идэвхи, зүтгэлээс хамааралтай гэдгийг гүнээ ухамсарлан хөгжлийн төлөвлөгөөний ач холбогдлыг үнэлэн өөрсдийнхөө нөөц боломж, чадавхидаа тулгуурлан хөгжиж болох олон гарц саналуудыг ирүүлсэн иргэддээ болон энэхүү ажлыг өөрийн оюун ухаанаа дайчлан гардан гүйцэтгэсэн сумын Төлөвлөлт, хяналтын хорооны гишүүд, Ажлын хэсгийн хамт олондоо гүн талархал илэрхийлье. Мөн Мерси-Кор Монгол ОУБ-ын Увс аймаг дахь төлөөлөгчийн газар, зөвлөхүүдэд талархалаа илэрхийлж байна.

Сумын 2010-2021 он хүртэлх хөгжлийн төлөвлөгөө нь сумын нийт иргэдийн хамтын бүтээл болохын хувьд түүнд тодорхойлсон хөтөлбөр, төслүүдийг бид хамтдаа хэрэгжүүлэх ёстойг нутгийн зөн олон Та бүхэндээ мэдэгдэн уриалж байна.

Өргөн олон түмний минь Заяа буян нь тэгшрэх болтугай.

СУМЫН ЗАСАГ ДАРГА С.ДАВААНЯМ


6

ХӨГЖҮҮЛЭХ ХӨТӨЛБӨРТЗОРИУЛАН ӨРГӨХ ҮГ

Эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн төрийн бодлогын залгамж чанарыг хангах зорилгоор хөгжлийн урт хугацааны хөтөлбөрийг орон нутагт өөрийн онцлогт тохируулан боловсруулах нь нутгийн удирдлага, төрийн байгууллагын тулгамдсан асуудлын нэг билээ.

Түргэн сумынхаа хөгжлийн ирээдүйг өөдрөгөөр харж, сумын 2010-2021 оны хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах ажлыг нутгийн удирдлагын байгууллага, сумын ажлын хэсэг, ард иргэдийн санал зөвлөгөөг тусган “Мерси Кор- Монгол” олон улсын байгууллагын дэмжлэгтэйгээр боловсруулан гаргасан нь үр дүнтэй ажил боллоо.

Түргэн сумын эдийн засгийн хөгжлийн тэргүүлэх салбар болох мал аж ахуй, өрхийн болон жижиг дунд үйлдвэрлэл, байгалийн нөөц баялаг, оюуны өндөр чадавхитай иргэдийнхээ авъяас боломж, бүтээлч сэтгэхүй дээр үндэслэсэн, бүс нутгийн онцлогт

тохируулж шийдвэрлэх арга замуудыг дэвшүүлэн тавьсан байгаагаараа энэхүү төлөвлөгөө онцлог болсон байна.

Орон нутгийн хөгжлийн зорилго нь ард иргэдийнхээ чинээлэг, аз жаргалтай, эрүүл энх, эрдэм боловсролтой, эрх чөлөөтэй амьдралыг дээшлүүлэхэд оршдог билээ.

Аймгийн Засаг дарга, Засаг даргын Тамгын газар энэхүү төлөвлөгөөнд тусгагдсан асуудлуудыг бодитой ажил болгоход дэмжиж ажиллана гэдгээ сумын төр захиргааны байгууллага, нийт иргэд, дэмжигч байгууллагуудад илэрхийлж байна. Сум хөгжвөл аймаг хөгжинө, аймаг хөгжиж байж улс орон хөгжих нь зүйн хэрэг юм.

Түргэн сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах ажлыг хариуцан зохион байгуулсан ажлын хэсэг, үнэт санал зөвлөгөөгөө өгсөн иргэд, хувь хүмүүс, дэмжлэг үзүүлсэн Увс аймаг дахь “Мерси Кор-Монгол” олон улсын байгууллагын хамт олонд талархал илэрхийлье.

Дөрвөд далай ханы өлгий нутгийнхаа ард түмэнд өөрсдийн боловсруулсан хөтөлбөр төлөвлөгөөг бодит үйл хэрэг болгохоор нэгдмэл хүч санаа бодолтой, нэгэн үзүүрт сэтгэлээр хошуучлан хөдөлмөрлөж амжилтанд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй байна.

Сайн үйлс дэлгэртүгэй.

УВС АЙМГИЙН

ЗАСАГ ДАРГА Э.ЦАСЧИХЭР


7

АГУУЛГА-ГАРЧИГНэг: УДИРТГАЛ………………………………………………………………........................ 8Хоёр: СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ХЭТИЙН

ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХУРААНГУЙ........................................................................... 9

2.1 Төлөвлөгөө боловсруулах үндэслэл, шаардлага........................................... 92.2 Төлөвлөгөөний зорилго..................................................................................... 92.3 Төлөвлөгөөний зорилтууд................................................................................. 92.4 Төлөвлөгөө боловсруулсан үйл явц, арга зүй................................................. 10-112.5. Төлөвлөгөөг боловсруулахад баримталсан гол зарчмууд …................…… 112.6. Боловсруулалт ба оролцоо.............................................................................. 122.7. Төлөвлөгөөний хугацаа, үе шат………………………………....…….…....…… 12

Гурав: СУМЫН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ………………………………............... 13-313.1. Ерөнхий мэдээлэл............................................................................................. 13-17

3.2. Сумын хөгжлийн нөхцөл байдлын ерөнхий шинжилгээ........................ 183.2.1. Эдийн засгийн салбарын хөгжил......................................................... 19-21

3.2.2. Дэд бүтцийн салбарын хөгжил............................................................. 21-22

3.2.3. Төр, нийгмийн үйлчилгээний салбарын хөгжил.................................. 22-263.2.4. Байгаль орчны өнөөгийн нөхцөл байдал............................................. 27

3.3. Бизнесийн орчны судлагааны үр дүн, дүгнэлт ............................................... 28-293.4. Сумын чадавхийн үнэлгээ................................................................................. 30-31

Дөрөв: СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН АЛСЫН ХАРАА, ЗАРЧИМ, ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД, ХӨГЖЛИЙН ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ.................................................. 324.1. Хөгжлийн Алсын хараа...................................................................................... 324.2. Сумын хөгжилд баримтлах зарчим, тэргүүлэх чиглэл..................................... 324.3. Хөгжлийн төлөвлөгөөний хүрээнд дэвшүүлж буй зорилго, зорилтууд........... 32

Тав: СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУДЫН ХҮРЭЭНД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ТӨСӨЛ, ХӨТӨЛБӨРҮҮДИЙН ТОЙМ………..........................….. 33-365.1. Дэд бүтцийг хөгжүүлж, бизнесийн таатай орчин бүрдүүлэх хөтөлбөр........... 32

5.2. Уламжлалт МАА-г чанаржуулж, эрчимжсэн ХАА-г хөгжүүлэх хөтөлбөр........ 32-335.3. Эдийн засгийн нөөц боломжийг бүрэн ашиглан ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх хөтөлбөр................................................................................... 33-345.4.Төрийн үйлчилгээг ард иргэдэд шуурхай, чанар хүртээмжтэй, жигд хүргэх хөтөлбөр................................................................... 34-355.5. Байгаль орчноо хамгаалан нөөц баялгийг зохистой ашиглаж нөхөн сэргээнэ..................................................................................... 36

Зургаа: ХӨГЖЛИЙН ТӨСӨЛ, ХӨТӨЛБӨРТ ОРОЛЦОХ, ХӨРШ ЗЭРГЭЛДЭЭ СУМДТАЙ ХАМТРАН АЖИЛЛАХ……………………........….……...… 39

Долоо: ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭРЭГСЭЛ…………………......……….... 39-41

Найм: ХЯНАЛТ, ҮНЭЛГЭЭ…………………………………………………………..........……... 42

Ес: Хөгжлийн төлөвлөгөөг сурталчлах, олон нийттэй харилцах төлөвлөгөө.............. 43Хөгжлийн төлөвлөгөөний хүрээнд хэрэгжүүлэх төслүүдийн дэлгэрэнгүй татриц................................................................................ 44-54Хөгжлийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтэнд 2011-2021 онд хийх үнэлгээ, мониторингийн төлөвлөгөө................................................................ 54-63Төлөвлөгөөний хоёр дахь үе шат хүртэл хэрэгжүүлэхтөслүүдийн танилцуулга .......................................................................................... 64-76


8

Нэг. УДИРТГАЛ

Монголын нийгэм, эдийн засаг өдрөөс өдөрт өөрчлөгдөн хөгжиж түүнийг дагаад иргэд амьдрах орчноо өөрчлөн шинэчилж илүү сайхан болгохыг хүсэж байна. Хөдөөд ажилгүйдэл, ядуурал буурахгүй, хот, хөдөөгийн хөгжлийн түвшний ялгаа улам бүр ихсэж, үндэсний орлогын тэгш бус хуваарилалтаас үүдэлтэй нийгмийн тэнцвэргүй байдал гүнзгийрэх хандлагатай болж, орон нутагт хүний хөгжил удааширч байгаа нь богино хугацаанд эдийн засгаа эрчимтэй хөгжүүлэх, тэр дундаа орон нутгийн жигд хөгжлийг хангах хэрэгцээ шаардлагыг бий болгож байна.

Сумын хөгжлийн бодлого, үйл ажиллагаа нь нутгийн төр, захиргааны байгууллагын явуулж буй үйл ажиллагаа, сум орон нутгийн дотоод нөөц боломж, давуу тал, хөрөнгө оруулалтыг татах, үр өгөөжтэй ашиглах чадамж, амьдран оршин суугч иргэдийн бүтээлч сэтгэлгээ, уйгагүй хөдөлмөр зэрэг хүчин зүйлүүдийн шууд тусгал байдаг.

Хөгжлийн төлөвлөгөөнд мал аж ахуй, бизнесийн орчин, үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, нийгмийн хөгжил, байгаль орчин зэрэг нийгэм эдийн засгийн бүхий л салбарын өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийж онцлог, давуу, сул талыг тодорхойлон, иргэд, олон нийтийн санал, санаачлага дээр үндэслэсэн төсөл хөтөлбөр, баримжаат төсөвт тооцооллыг тусгав.

Сумын хөгжлийн төлөвлөгөө боловсрогдсоноор хөгжлийг урт хугацаанд харах, нутгийн захиргааны байгууллага болон иргэдийн санал, санаачлагыг зохистой хослуулан хамтын бүтээлч үйл ажиллагаа болгон хэрэгжүүлэх, тодорхой хугацаанд хийх ажлаа нэгтгэн эрэмбэлэх боломж бүрдэж байна.

Түргэн сумын эдийн засгийн хөгжлийн тэргүүлэх салбар болох мал аж ахуй, өрхийн болон жижиг дунд үйлдвэрлэл, байгалийн нөөц баялаг, иргэдийнхээ авъяас чадвар, бүтээлч сэтгэхүй дээр үндэслэсэн, бүс нутгийн онцлогт тохируулсан шийдвэрлэх арга замуудыг дэвшүүлэн тавьж байгаа нь энэхүү төлөвлөгөөний гол онцлог юм. Түүнчлэн төлөвлөгөөг улс, аймаг, бүсийн хөгжлийн хөтөлбөрүүд, мөрийн хөтөлбөрүүд, хандивлагч төсөл хөтөлбөрүүдийн үйл ажиллагааны чиглэлтэй уялдуулан боловсруулсан нь илүү ач холбогдолтой, хэрэгжих бодит боломжтой болгосон юм.

Төлөвлөгөөг 3 үе шаттайгаар 11 жилийн хугацаанд хэрэгжүүлж, эрчимжсэн газар тариалан, мал аж ахуй, орон нутгийн нөөцөд тулгуурласан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ хөгжсөн, бизнес эрхлэх боломж бүрдсэн, иргэдийн эрүүл мэнд, боловсролын түвшин дээшилсэн, байгаль орчны нөхөн сэргээлт хийгдсэн зэрэг үр дүн, ач холбогдлыг авч ирэх их ирээдүйг төсөөлөн харж байна.

Энэхүү төлөвлөгөөний хэрэгжилт, үр дүнгийн талаар жил бүр тайлагнан ярилцаж, төлөвлөгөөнд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, цаг хугацааны хүчин зүйлийн нөлөөллийг тусгах боломжтой юм.

ТҮРГЭН СУМЫН “ТӨЛӨВЛӨЛТ, ХЯНАЛТЫН ХОРОО”, ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ БОЛОВСРУУЛАХ “АЖЛЫН ХЭСЭГ”


9

Хоёр. СУМЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХУРААНГУЙ

2.1. Төлөвлөгөө боловсруулах үндэслэл, шаардлагаМонгол Улсын Их хурлаас баталсан “Монгол Улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл

баримтлал“,“Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого”-ын талаарх баримт бичгүүд болон “Увс аймгийн тогтвортой хөгжлийн хөтөлбөр” 2007 он, “Увс аймгийн хөгжлийн хөтөлбөрүүд” 2009 он, Аймгийн ИТХ-ын 2002 оны ээлжит 8-р хуралдаанаар баталсан “Увс аймгийн сумуудыг бүсчлэн хөгжүүлэх үндсэн чиглэл” зэрэг хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөөг орон нутагт хэрэгжүүлэх, сумын хөгжлийг тэдгээртэй уялдуулах явдал чухал ач холбогдолтой болж байна.

Энэхүү нөхцөл байдалд үндэслэн “Мерси Кор Монгол” олон улсын байгууллагын дэмжлэгтэйгээр Увс аймгийн сумуудыг бүсчилэн хөгжүүлэх бодлого чиглэлд тулгуурлан, орон нутгийн эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах нийтлэг арга зүйг ашиглан өөрийн сумын болон бүсийн сумдын онцлогийг харгалзан сумын хөгжлийн энэхүү төлөвлөгөөг боловсрууллаа.

Түргэн сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулж, амжилттай хэрэгжүүлснээр боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн бүхий л үйлчилгээний чанар хүртээмж сайжирч, үйлдвэрлэл, дэд бүтэц хөгжин, улмаар хүн ам өсөж, амьжиргааны түвшин дээшилж, иргэдийн амьдралын таатай орчин бүрдэх нь ойлгомжтой юм.

2.2. Төлөвлөгөөний зорилгоСумын байгаль газар зүйн онцлог, уламжлалт ёс заншил, нөөц боломжид түшиглэн

нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн бие даасан байдлыг хангаж иргэдийнхээ амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг төсөвлөн төлөвлөхөд оршино.

2.3. Төлөвлөгөөний зорилтууд⇒ Улс, аймгийн хөгжлийн хөтөлбөртэй уялдуулан орон нутгийн онцлогт тохирсон

хөгжлийн хэтийн чиг хандлагыг тодорхойлох

⇒ Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийг эрчимтэй хөгжүүлж эрүүл, аюулгүй хүнсний хангамжийг нэмэгдүүлэх

⇒ Орон нутгийн нөөц, боломжид тулгуурласан нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг хангахуйц, байгаль орчинд ээлтэй жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх

⇒ Нийгмийн хөгжлийг хангаж, ёс суртахууны өндөр соёл, өргөн боловсролтой иргэдийг төлөвшүүлэх

⇒ Ард түмний уламжлалт ёс заншил, соёлын өвийг хамгаалах, хөгжүүлэх

⇒ Байгалийн нөөц баялгийн зохистой ашиглалт, хамгаалалт, байгальд түшиглэсэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээг хөгжүүлэх

⇒ Зэргэлдээ сумууд болон бүсийн сумуудтай үйлдвэрлэл, үйлчилгээний чиглэлээр хамтран, хоршин ажиллах боломжийг бүрдүүлэх

⇒ Төрийн удирдлагын залгамж чанар, ажлын уялдаа холбоог сайжруулан, төрийн байгууллагын чадавхийг бэхжүүлж төр, иргэний харилцан итгэлцлийг бэхжүүлэх


10

2.4. Төлөвлөгөө боловсруулсан үйл явц, арга зүй Сумын хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах үйл явцыг дараах схемээр харуулав

ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ СУМЫН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛААР ХЭЛЭЛЦЭЖ БАТЛАВ /2010-12-р сар/

СУМЫН ИРГЭДЭД ТАНИЛЦУУЛЖ НЭМЭЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХАжлын хэсэг, Орон нутгийн зөвлөхүүд /2010-12-р сар/

ҮР ДҮНГИЙН СЕМИНАРМэдээллийн дүн шинжилгээ, Алсын хараа, зорилго, зорилтуудыг тодорхойлох, төсөл,

хөтөлбөрүүд, үйл ажиллагааг ангилах / 2010-09-р сар/

ОРОЛЦООНЫ ҮНЭЛГЭЭ, Сумын иргэдийн оролцоог хангах /2010-05-р сараас 2010-09-р сар/

ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ БАРИМТ БИЧГҮҮДИЙГ БЭЛТГЭХАжлын хэсэг, Орон нутгийн зөвлөхүүд, УБ-ийн зөвлөх /2010-05-р сараас 2010-11-р сар/

МЭДЭЭЛЛИЙГ НЭГТГЭН БОЛОВСРУУЛАХ ТХХороо, ажлиын хэсэг, Зөвлөхийн баг /2010-05-р сараас 2010-10-р сар/

Санал асуулгын

хуудас-100 хүн

Эхлэлийн семинар /үйл ажиллагааны

төлөвлөгөө/2010-04-р сар

Сумын хөгжлийн төлөвлөгөө

боловсруулах шийдвэр гаргав

Төсөөллийн семинар /Гол асуудлыг тодорхойлох/2010-04-р сар

Мерси Кор Монгол ОУБ-тай гэрээ байгуулав

2010-3-р сар

Ажлын хэсэгт зориулсан аргазүйн сургалт

2010-04-р сар

Төлөвлөгөө боловсруулах төлөвлөлт хяналтын хороо, Ажын

хэсэг байгуулагдав

Фокус бүлгийн хэлэлцүүлэг-85

хүн

Бизнес орчны судалгаа-90

хүн

Хүүхдийн гар зураг, Эссе бичлэг-45

хүүхэд

Ганцаарчилсан уулзалт

ярилцлага-40 хүн

Сумын чадавхийн

үнэлгээ-110 хүн

Төлөвлөгөөг боловсруулах, үнэлгээ ажиллагааны явцад нийт 913 хүний санал, сэтгэгдлийг авч ажил хэрэгч, үр нөлөө бүхий саналыг төлөвлөгөөнд тусгасан болно.

Оролцооны үнэлгээний явцад иргэд, олон нийтийн оролцоог хангасан байдал

Д\д Үнэлгээнд ашигласан арга зүйн хэлбэр Хамрагдсан хүмүүсийн тоо1. Санал асуулгын хуудас 1002. Бизнес орчны судалгаа 903. Фокус бүлгийн ярилцлага 854. Эссе-зохион бичлэг 125. Хүүхдийн гар зургийн уралдаан 266. Ганцаарчилсан уулзалт, ярилцлага 257. Албан бус уулзалт, ярилцлага 158. Чадавхийн үнэлгээ 1109. Олон нийтийн хэлэлцүүлэг /5 удаа/ 450

Д Ү Н 913


11

Төлөвлөгөө боловсруулахад сумын иргэд олон нийт маш идэвхи санаачилгатай оролцож байлаа.

Сумын ирээдүйн хөгжил хүүхдийн нүдээр

2.5. Төлөвлөгөөг боловсруулахад баримталсан гол зарчмууд⇒ Орон нутагт тохирсон бизнес, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх ⇒ Эдийн засгийн өсөлт, ололтыг нийгэм, байгаль орчны нөхцөл байдалтай холбон

тэнцвэржүүлэх⇒ Төлөвлөгөөний боловсруулалт, хэрэгжилт, хяналт, үнэлгээнд төр, олон нийт,

иргэд, аж ахуйн нэгжийн оролцоо, үүргийг тодорхойлох, хангах⇒ Хувийн хэвшлийн аж ахуйн хөгжлийг дэмжих⇒ Хүний болоод нийгмийн хөгжлийг хангах

.... айл болгон хашаан дотроо ногоон хүлэмжтэй, сум даяараа модоор хүрээлэгдэж, бүх төрлийн барааны дэлгүүрүүд бий болсон ахмад, өндөр настангуудад чийрэгжүүлэлтийн танхим, амралт сувилалын газар байгуулагдаж олон төрлийн үйлдвэр нээгдэж, сургууль маань 11 жилтэй болсоноор хүүхэд багачуудын сонирхох спортын зүйлс бий болно. Үүний дотроос усан бассейн, хүүхдийн парк, музей, мөсөн гулгуур, кино театр, интернетийн газар гэх зэрэг эрин зуунаас хоцрогдолгүй хот, аймагтай ижил хүн бүхний сонирхол татахуйц бүх зүйлс бий болсноор Түргэн сумаас Монголын нэр хүндтэй олон хүмүүс төрөн гарна......

9а ангийн сурагч Т.Дашнямын зохион бичлэгээс...

ИРГЭД, ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦОО

Нутгийн зөвлөл, бусад иргэд 13%

Худалдаа, бизнес эрхлэгч 3%

Газар тариалан эрхлэгч 15%

Малчид 22%

Төрийн албан хаагч 8%Залуучууд 11%

Хүүхдүүд 9%

Ахмадууд 6%

Эмэгтэйчүүд 13%


12

⇒ Орон нутгийн нөөц, боломжийг илүүтэй дайчлах⇒ Улс, аймаг, бүс нутгийн хэмжээний хөгжлийн үзэл баримтлал, хөтөлбөр,

төсөлтэй уялдуулах

2.6. Боловсруулалт ба оролцоо

Боловсруулсан бүрэлдэхүүн:• Төлөвлөгөө боловсруулах сумын ажлын хэсэг• ”Төлөвлөлт, хяналтын хороо” (Хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах, хэрэгжүүлэх,

хяналт тавих, үнэлгээ хийх ажлыг хариуцан зохион байгуулах үүрэг бүхий)

Боловсруулах үйл ажиллагаанд оролцож, дэмжлэг үзүүлсэн: • Төр, захиргааны байгууллагын ажил хариуцсан ажилтнууд• Иргэд, олон нийт• Төрийн бус байгууллагын төлөөлөл• Түргэн сумын нутгийн зөвлөл• Бусад аймаг, хот, орон нутагт амьдарч буй уугуул иргэд

Төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй, зохион байгуулалт, бодлогын талаар зөвлөсөн:• “Мерси Кор Монгол” ОУ-ын байгууллагын Увс аймаг дахь төлөөлөгчийн газар• “Бизнес хөтөч” сургалтын төвийн зөвлөхүүд

2.7. Төлөвлөгөөний хугацаа, үе шат

Энэхүү төлөвлөгөө нь бүхэлдээ 2010-2021 оныг хамрах бөгөөд дараах 3 үе шаттайгаар хэрэгжинэ.

НЭГДҮГЭЭР ҮЕ ШАТ Идэвхижүүлж эхлүүлэх үе шат 2010-2012 он

ХОЁРДУГААР ҮЕ ШАТ Бүтээн байгуулалтын үе шат 2012-2016 он

ГУРАВДУГААР ҮЕ ШАТ Хөгжлийн үе шат 2016-2021 он

Төлөвлөгөөний үе шатуудад хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны тоймНЭГДҮГЭЭР ҮЕ ШАТ: Идэвхжүүлж эхлүүлэх үе шат 2010-2012 он

• Нийгмийн 3 талт оролцооны бүх түвшинд хөгжлийн төлөвлөгөөг сурталчлан таниулах, хөгжих хүсэл эрмэлзлэлийг бий болгох

• Тодорхой чиглэл, төсөл үйл ажиллагаан дээр хөрөнгө босгох• Хөгжлийн эхлэл, бүтээн байгуулалтын суурь тавих

ХОЁРДУГААР ҮЕ ШАТ: Бүтээн байгуулалтын үе шат 2012-2016 он • Орон нутгийн нөөц боломж, давуу талд түшиглэсэн шинэ ажлын байрыг бий

болгох, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлэх• Байгалийн нөөцийн ашиглалт, хамгаалалтыг сайжруулж, байгальд түшиглэсэн

үйлдвэрлэл, үйлчилгээний хөгжлийг дэмжих• Төрийн албан хаагчдын мэргэжил, мэдлэгийг системтэйгээр дээшлүүлэх,

төрийн албаны ил тод, шуурхай байдлыг хангах• Уламжлалт болон эрчимжсэн Газар тариалан, МАА –н үйлдвэрлэлийн хөгжлийг

дэмжих, сургалт арга зүй, төсөл хөтөлбөрт хамруулах ГУРАВ ДУГААР ҮЕ ШАТ: Хөгжлийн үе шат 2016-2021 он

• Алсын хараандаа тэмүүлсэн зорилго, зорилтондоо чиглэсэн цэгцтэй үйл ажиллагаанууд хийгдсэн байх

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх төсөл хөтөлбөрүүдийн үйл ажиллагааны дэлгэрэнгүй матриц, төсвийн тооцооллыг нарийвчлан боловсруулж хэрэгжүүлэх, хяналт шинжилгээ хийх хугацааг тодорхой зааж өгөв.


13

Гурав. СУМЫН ЭДИЙН ЗАСАГ, НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

3.1. Ерөнхий мэдээлэлСумын түүхэн товчоо

1925 оны 11 – р сарын 18 нд нээгдсэн Чандмань уулын аймгийн анхдугаар хурал Дөрвөдийн баруун зүүн гарын хоёр аймгийг нэгтгэн Чандмань уулын аймгийн 8 хошуу 41 сум 115 баг, 660 арваттайгаар байгуулагдаж улмаар 1925 оны 11- р сарын 21- ний өдрийн Чандмань уул аймгийн Төгсбуянт уулын хошууг: Баянхайрхан, Баянзүрх, Баянмөрөн, Эрдэнэхайрхан, Эрдэнэ-Уул гэсэн 5 сумтайгаар байгуулахад одоогийн Түргэн сум нь Баянхайрхан нэртэйгээр анх бий болжээ.

Баянхайрхан сумын анхны даргаар Өнжүүлийн Сайжрахыг сонгожээ. 1931 онд БНМАУ–ын бага хурлын тэргүүлэгчдийн хурлаар 5 аймгийн суурин дээр 13 аймгийг байгуулж, Чандмань-Уул аймгийг Ховд, Дөрвөд гэсэн хоёр аймаг болгож, Дөрвөдийн аймгийг 16 сумтайгаар зохион байгуулж, хошууг татан буулгаж аймаг, сум, баг гэсэн засаг захиргааны зохион байгуулалтад шилжүүлснээр Төгсбуянт хошуу нь одоогийн Сагил-“Баянзүрх“, Түргэн-“Баянхайрхан”, Бөхмөрөн-“Баянмөрөн”, Баян-Өлгий аймгийн Цагааннуур-“Ойгор” зэрэг хоёр аймгийн 5 сум болжээ. Харин БНМАУ–ын СнЗ-ийн 1932 оны 12 –сарын 30–ны өдрийн 21–р тогтоолоор Дөрвөдийн аймгийг Увс аймаг гэж нэрлэхээр тогтоосон байна. Энэ зохион байгуулалтаар Түргэн гол сум нь 9 багтай, 400 гаруй өрхтэй, 2000 гаруй хүн амтай болж даргаар нь тус сумын 9-р багийн харьяат Балын Хөхнүдэнг томилон ажиллуулжээ. Тус сум нь үүсэн байгуулагдсан дээр дурьдсан цаг хугацаанаас хойш эдүгээ 85 жилийн түүхэн он жилүүдийг үдэж байна.

Одоо Түргэн сум нь 527 өрх бүхий 2104 хүн амтай, 93,3 мянган толгой малтай, засаг захиргааны 3 багтайгаар оршин тогтнож байна. Суманд төсөвт 5 байгууллага, хувиараа эрхлэх аж ахуй, компани 7, хоршоо 9, банк, ШТС, цагдаа, холбоо, мобиком, Юнитэл сүлжээ зэрэг үйлчилгээний байгууллагаас гадна Цүнхэг амралт, Онцын тасархай, Улаан начин ХХК зэрэг уул уурхай, амралт аялал жуулчлалын бааз ажиллаж байна. Түүнээс гадна тус сумын нутагт хатуу хучилттай олон улсын нисэх буудал баригдаж байгаа. Түргэн сумын төв нийслэлээс 1400 км, Увс аймгийн төвөөс 37 км-ын зайнд оршдог, Баруун бүсийн цахилгаан эрчим хүчний найдвартай эх үүсвэрт холбогдсон бөгөөд ОХУ – ын Хандгайтын чиглэлийн хатуу хучилттай засмал замаас 2,8 км зайд оршдог ба дэд бүтэц харьцангуй сайн хөгжсөн сум болно.

Газрын гадарга

Сумын газрын нэгдмэл сангийн үндсэн ангиллын хэмжээ /га-аар/

Нийт

Үүнээс

ХАА-н газар

Хот тосгон бусад

суурины газар

Зам шугам сүлжээний

Ойн сан бүхий газар

Усны сан бүхий газар

Улсын тусгай хэрэгцээний

газар

225,341.9 165,601.6 788.4 1,593.9 18,171.0 275.0 38,912.0


14

Бэлчээрийн хянан баталгаа хийсэн судалгаагаар нийт бэлчээрийн 198662 га талбайгаас их талхлагдсан 221 га, дунд зэрэг талхлагдсан 15125 га буюу нийт 15346 га талбай талхлагдсан байна.

Д\д Газрын нэгдмэл сангийн ангилал Талбай, га эзлэх хувь1 Хөдөө аж ахуйн газар 1657922 Бэлчээр 163365 98.5%4 Хадлан 1564 0.9%5 Тариалан 262 0.2%6 Атаржсан 397 0.2%7 Төмс, хүнсний ногоо 9 0.0%8 Хөдөө аж ахуйн барилга байгууламжийн дэвсгэр газар 195 0.1%

Хөдөө аж ахуйн газар. Сумын хэмжээгээр 163156.5.га бэлчээрт ашиглагдаж байгаа бөгөөд сумын дунджаар нэг хонин толгойд шилжүүлэн тооцвол 1.5 га бэлчээр ноогдоно.Одоогийн байдлаар хадлангийн 337.4 га газрыг 109 иргэн, 3 ААН,байгууллагад, тариалангийн 348.3 га газрыг 112 иргэн, 7 ААН, байгууллагад, 137 иргэн 16.91га газрыг гэр хашааны зориулалтаар тус тус эзэмшиж байна. 14 гэр бүлд 3.23 га газрыг үнэ төлбөргүйгээр өмчлүүлсэн байна. Нийт 1554.65 газрыг иргэн, ААН, байгууллагад эзэмшүүлсэн байна. Газрын төлбөрт 10769.0 мян төгрөгийг орон нутгийн орлогод оруулсан.

Ойн нөөц. Сум нь 16982 га талбайд 1.405 мянган м3 ойн нөөцтэй ба энэ нь нутаг дэвсгэрийн 7 хувийг эзэлнэ. 18171 га байгаа бөгөөд үүнээс 13064 га нь ойгоор бүрхэгдсэн талбай, 5107 га нь ойгоор бүрхэгдээгүй талбай байна. Сүүлийн 6 жилд 18803 м3 мод огтолж, ойн төлбөрийн орлогоос 23 сая 323 мян төгрөгийг орон нутгийн орлогод оруулж, захиргааны журмаар ойн зөрчил гаргагчаас 301м3 түлш, хэрэгцээний мод хураан улсын орлого болгож, 1сая 340 мянган төгрөгний торгууль ноогдуулсан. Ойн нөөцийг олон жилийн туршид алс хэтийн бодлогогүй ашигласнаас Живэрт, Эмч, Цагаан морьт, Баруун бэл, Суугийн ам зэрэг газрууд ойн сүйтгэлд хүчтэй өртсөн байна. Хамтын эзэмшлийн ойн нөхөрлөл байгуулах бэлтгэл ажил төрөл бүрийн сурталчилгааны ажлууд хийгдэж байна.

ГАЗРЫН НЭГДМЭЛ САН

ХАДЛАНГИЙН ТАЛБАЙ АШИГЛАЛТГАЗАР ЭЗЭМШИЛТ

ХАА-н газар 74%

Улсын тусгай хэрэгцээний газар 17%Усны сан бүхий

газар 0%

Ойн сан бүхий газар 8%Зам шугам

сүлжээний 1%

Хот тосгон бусад суурины газар 0%

Гэр орон сууцны

талбай 5%Өмчилсөн газар 1%

Тариалангийн талбай 94%

Иргэд, ААН эзэшиж байгаа Нөөц газар


15

Усны нөөц. 1990 оны байдлаар 22 гол, горхи бага хэмжээний 1 нуур, 18 булаг шанд бүртгэгдсэнээс одоо 4 гол горхи, 6 булаг шанд дэлхийн цаг уурын дулаарал, ойтой зүй бус харьцаснаас ширгэсэн байна. Инженерийн хийцтэй 3 худаг засварлаж нэг худаг шинээр гаргаж богино яндант 9, инженерийн хийцтэй 6 худаг ажиллаж усны нөөцийг бүрдүүлж байна. Сумын нийт усны нөөц нь гивин ихтэй, хатуулаг чанартайд тооцогдоно. Бургастай, Шавинар, Мөст, Хавцал зэрэг газруудын рашаан усыг орон нутгийн чанартайгаар ашиглаж байна. Орон нутагт усны төлбөрөөс 10 сая 800 мян ₮ орсон. Түргэний голын нийт урт нь 120 км бөгөөд нийт ус хураах талбайн 995 км2 байдаг.

Газрын хэвлийн баялаг, уул уурхайн үйлдвэрлэл. Сум нь шатах хатуу ашигт малтмал нүүрс, үнэт металл эрдэнэсийн чулууны төрлөөс алт, мөнгө, зэсийн орд, шохойн чулуу, цахиур, мана, гартаам, хаш, болор,гөлтгөнө, хүхэр, шөрмөсөн чулуу зэрэг бусад баялгаар элбэг юм.1994 оноос тус суманд алт олборолтын ажил явагдсан Алт олборлосон 3 ХХК-ны хөндсөн газар, нөхөн сэргээлтийн өнөөгийн байдлыг доорхи хүснэгтээр харуулав. Уул уурхайн үйлдвэрлэлд 355.9 га газар ашиглаж байна.Ашигт малтмал ашигласны нөөцөөс орон нутагт 3 сая 919 мянган ₮-ний орлого орсон . Сумын нутаг дэвсгэрт 11 иргэн, ААНэгж, байгууллага15327 га газарт лиценз аван геологийн эрэл хайгуулын ажил хийж байна.

д/д ААН-н нэрОлборлолт хийсэн Хөндөгдсөн

Газар /га /Нөхөн сэргээсэн Нөхөн

сэргээгүй /га /он Газар Био /га / Тех /га /

1 Их нуур ХХК 1994 Их өлөнт 2.3 2.3

2 Улаанначин ХХК 1997 Улаанначин 40.6 1 22 18.6

3 Монсиб-алт ХХК 2003 Бургастай 9.8 7.3 2.5

Дүн 52.7 1 29.3 23.4


16

Ан амьтны нөөц. Олон улсын улаан номонд устах аюулд өртсөн хэмээн бүртгэгдсэн нэн ховор амьтан болох цоохор ирвэс / Unica unica Sch/, монгол улсын улаан номонд бүргэгдсэн аргаль хонь / Qvis ammon /, Янгир ямаа / Capra sibirica /, халиун буга / Cervus elaphus /, зэрэг амьтад бий. Эдгээр амьтдын тархац нутгийг Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээнд хамруулан Увс нуурын ай савын улсын тусгай хамгаалалттай газрын Түргэн уулын дархан цаазат газар хамгаалалтанд аваад байгаа билээ..Живэрт. Түргэн, Баруун салаа, Хавцал зэрэг газруудад 1997 оноос Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн шугамаар “Ирвэс хамгаалах төсөл” хэрэгжиж байна. Сүүлийн жилүүдэд ирвэсний толгойн тоо өсөж янгирын тоо цөөрсөн байдал ажиглагдаж байна. Зах зээлийн шилжилтийн үед буга, тарваганы тоо цөөрсөн хэдий ч төр, засгийн бодлого, орон нутгийн иргэд, олон нийтийн хамгаалалтын үр дүнд сүүлийн жилүүдэд өсөх хандлагатай байна. Агнуурын хураамж, ангийн отгийн үйлчилгээнээс 2000-2002 онуудад 1 сая 63 мянган төгрөгийн орлого орон нутагт оржээ.

Байгалийн ургамал. Вансэмбэрүү, таван салаа, алтан гагнуур зэрэг эмийн, алтайн сонгино, үхрийн нүд, хар, улаан хад, тошлой, аньс зэрэг жимс жимсгэнэтэй. Эмийн ургамлын ашиглалт бага байгаа ч ХАА-н эдэлбэр газрыг дураараа ашиглах, атаржуулах, авто замын сүлжээ, малын зохистой харьцаа алдагдаж ямааны эзлэх хувь ихэссэн, дэлхийн цаг уурын дулаарал зэргээс шалтгаалж зэрлэг ургамлын нөмрөг дахь зүйлийн бүрдэл хомсдох, ургамлын тархац хязгаарлагдах, устах аюул нүүрлээд байна. Тус сумын нутаг нь газар зүйн онцлогоос хамааран ургамал зүйн хувьд ер нь ургамлын эко системийн өвөрмөц бүтцийг агуулдгаараа нэн ховор болон ховор ургамлын зүйлийн хувьд Дөрвөлсөн мүгэз /алтан гагнуур/, Нөмрөгт банздоо /Вансэмбрүү/, Эмийн бамбай, Ацан ажигана, Тагийн гол гэсэр, Цагаан дэгд, Азийн жамъяанмядаг, Эгэл марал цэцэг, Алтайн сонгино, Алтайн хүнчир, Ягаан цээнэ,Уралын чихэр өвс, Яшилдуу чацаргана, Морин зээргэнэ, Хонин арц зэрэг болно

ТХГН дахь байгалийн үзэсгэлэнт байдал, түүх соёлын дурсгалт газар.Монгол улсын Их хурлын 1993 оны 83-р тогтоолоор Байгалийн унаган төрх шим мандлын тэнцвэрт байдлыг хангах, экологийн амин чухал үйл явцыг дэмжих, биологийн төрөл зүйл болон түүх, соёлын дурсгалыг хадгалан хамгаалах, хойч үедээ өвлөн үлдээх зорилгоор байгалийн бүс бүслүүрийн иж бүрдлийг төлөөлсөн ховор ан амьтан,ургамал, түүх соёлын дурсгал бүхий зарим газар нутгийг улсын тусгай хамгаалалтанд авсаны үр дүнд сумын газар нутгийн 17% буюу 38910 га / Үүнд: Түргэн, Живэрт, Хавцал зэрэг / газар хамрагдаад байна.


17

Цагаан дэглий уул Далайн түвшнээс дээш 3966 м өндөрт өргөгдсөн мөнх цастай уул. Цагаан дэглий уул нь баруун монгол дахь уулчидын хүчээ сорих гол газар юм. Үүний эргэн тойронд мөнх цасаар хучигдсан олон оргилуудтай бөгөөд монголын мөнх цастай уулсуудын 20%-ийг эзэлдэг. Цагаан дэглий уулаас мөсөн голууд эх авдаг. Сүүлийн жилүүдэд Япон, Солонгос, Австралаас уулчид ирж байна.

Усан цайлзуур хүрхэрээ Түргэн уулын ДЦГ-ын түргэний аманд байдаг 7м өндрөөс буудаг байгалийн үзэсгэлэнт хүрхэрээ юм. Эндээс холгүй вансэмбэрүү, алтайн сонгино зэрэг ургамлууд ургадаг.

Эртний түүх, соёл, шинжлэх ухааны дурсгалт зүйлсэд хүн хөшөө 3, гэрэлт хөшөө 1, хадны сүг зураг 2, буган хөшөө 18, олон арван хиргисүүр, сүм хийдийн үлдэгдэл, балгас бүртгэгдэн тэмдэглэгдсэн байна.

Байгалийн аялал жуулчлал. Сум нь аймгийн төвөөс 34 км хар зам, өндөр хүчдэл, холбоо харилцаа хөгжсөн, өндөр уул, ус, ан амьтан байгалийн үзэсгэлэнт газруудаар

баян тул уулын спорт аялал, жуулчлал хөгжүүлэх ихээхэн боломжтой.Сумын төвөөс 6 км-т байрлах “Цүнхэг” амралт нь амрагчдын байр 4, хоолны болон тоглоом цэнгээний танхимтай, задгай талбайтай, нэг ээлжинд 50-100 хүн хүлээж авах хүчин чадалтай голдуу дотоодын амрагчид амардаг зам, харилцаа, гэрэл цахилгаанд ойр байрладаг.

“Онцын тасархай” ХХК-ний “Хиргэний” жуулчны бааз нь аймгийн төвөөс 88, сумын төвөөс 54 км-т байрладаг 9 гэр хэлбэрийн байр, хоолны заал, задгай талбай, бие засах болон ариун цэврийн тохилог газартай, гадаадын голдуу жуулчдыг хүлээн авч үйлчилдэг, нэг ээлжиндээ 20-30 хүн хүлээн авч үйлчлэх боломжтой

Амьдрах орчин, цөлжилт. Суурин газрын оршин суугчдын тоо өсөж, үйлдвэрлэл, үйлчилгээ нэмэгдэхийн хирээр хог хаягдлын хэмжээ нэмэгдэж байна. Сумын хог хаягдлын цэгийн талаар сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын шийдвэрээр 15 га газар байхаар тогтоосон байдаг боловч хааш хаашаагаа тэлээд сумын төвдөө ойртсон, нурсан барилга байшингийн суурийг цэвэрлээгүй байна. Хогны дийлэнх хэсгийг ахуйн хог эзлэх ба байгальд удаан задардаг хог, ахуйн төрөл бүрийн химийн бүтээгдэхүний хог эзлэж байгаа нь байгалийг бохирдуулах гол эх үүсвэр болж байна.

Сумын төвийн зүлэгжүүлсэн талбай 4.2 га, тарьсан мод 3872 ш ургаж байгаа нь ус, хөрсний боломжтой төвийн хувьд ногоон байгууламж бага энэ талаар хийсэн ажил хангалтгүй байна. Иргэд зун, намрын улиралд зарим нэг газарт жил тойрон амьдрах болсон, ургамал бэлчээрийн даац хэтэрсэн, малын сүргийн бүтэц алдагдаж ямаан сүргийн эзлэх хувь ихэсэн, хадлан тариалангийн талбай ус, салхи бусад нөлөөгөөр элэгдэл эвдрэлд орсон нь цөлжилтийн гол шалтгаан болж байна.


18

3.2. СУМЫН ХӨГЖЛИЙН НӨХЦӨЛ БАЙДЛЫН ЕРӨНХИЙ ШИНЖИЛГЭЭ

ТААЛАМЖТАЙ НӨХЦӨЛҮҮД

Давуу талЗам холбоо, эрчим хүчний дэд бүтэц сайн хөгжсөн Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх байгалийн дурсгалт, үзэсгэлэнт газруудтайРашаан ус, эмийн ургамалын нөөц ихтэй Ашигт малтмалын арвин нөөцтэй Аймгийн төвийн зах зээлд ойрхон Газар тариаланг хөгжүүлэх газрын гадарга, байгаль цаг уурын тохиромжтой нөхцөлтэй Оюуны чадамж өндөртэй, чадварлаг боловсон хүчний нөөцтэй Удирдлагын тогтвортой байдал сайн Олон улсын нисэх онгоцны буудалтай Нэн ховор ан амьтан, дархан цаазат газар нутагтаа түшиглэн гадаадын төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгждэг

Боломж

Байгалийн баялагийг зөв зохистой ашиглах, хамгаалах зорилгоор нөхөрлөл, бүлэг байгуулж өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх боломжтой

Эрчимжсэн газар тариалан, МАА-г хослуулан хөгжүүлэх боломжтой

Байгалийн баялагийн нөөц ашигласны орлого нэмэгдэх боломжтой

Байгалийн болоод спортын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх дэмжлэг боломж ихтэй

Олон улсын нисэх онгоцны буудлыг түшиглэн гар урлал, ЖДҮ, үйлчилгээг хөгжүүлэх боломжтой

ТААЛАМЖГҮЙ НӨХЦӨЛҮҮД

Сул талХүн ам цөөн Иргэдийн идэвхи бүтээлч байдал сул, бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй Бизнес эрхлэгчдийн түншлэл муу ЖДҮ хөгжөөгүй Хөрөнгийн хуримтлал байхгүй, санхүүгийн эх үүсвэр муу Эрчимжсэн МАА хөгжөөгүй, өндөр ашиг шимтэй мал байхгүй Боловсруулах үйлдвэрлэл хөгжөөгүй ЗДТГ, Сургуулийн байр муудсан Үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулах байргүйХөдөөгийн иргэдэд төр, нийгмийн үйлчилгээг хүргэхэд замын хүндрэлтэй

БэрхшээлМАА-г хөгжүүлэх төрийн бодлого алдагдсанОрон нутгийн төсөв хүрэлцээгүй, зарцуулах эрх хязгаарлагдмал Байгаль цаг уурын гамшигт үзэгдэл ихээр болдог Бэлчээрийн хомсдол, цөлжилт ихэссэн Байгаль цаг уураас /Хатуулаг ихтэй ус, хэт халалт, хэт хүйтрэлт/хамаарсан хүн амын өвчлөл өндөртэй Зээлийн хүү өндөртэй, хугацаа богинотой, барьцаа өндөртэй өрсөлдөөнгүй ганц банк ажилладаг Рашаант багийн хилийн цэсийн маргаантай асуудалтай


19

3.2.1. Эдийн засгийн салбарын хөгжилЖДҮ – ийн хөгжил. Тус суманд МАА, газар тариалан, худалдаа, тээвэр зэрэг

үйлчилгээний чиглэлээр ХХК–7, хоршоо–9, улирлын чанартай ажиллаж байна. Үүнээс гадна иргэд хувиараа жижиг оврын гурилын тээрэм – 5, хөрөө рам-1 , Гагнуур – 2, Үсчин – 1, гар утас радио телевизийн засвар тус бүр нэг ажиллуулж байна. Эдгээр аж ахуйн нэгж ард иргэдийн ихэнх нь зориулалтын ажлын байргүй үйлдвэрлэл үйлчилгээ тогтмол явагдахгүй улирлын чанартай ажилладаг бөгөөд үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулахад хөрөнгө, санхүүгийн дэмжлэг зайлшгүй шаардлагатай болсон байна.

ЖДҮ-ийн хөгжлийн нөхцөл байдлын шинжилгээ

Давуу тал Сул тал

• Дэд бүтцийн хөгжил харьцангуй сайн• ЖДҮ хөгжих эхлэл тавигдсан• Байгалийн үзэсгэлэнт газар, түүх

дурсгалт соёлын газрыг түшиглэн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх

• Газар тариаланг хөгжүүлэх газар, усалгаа тоног төхөөрөмж бүрдсэн

• Алтны уурхайн ашиглалт, хайгуулын лицензээс тодорхой хэмжээний орлого ордог

• Хүн амын тоо цөөн• Худалдан авах чадвар муу• Бизнес эрхлэчдийн хөрөнгийн хуримтлал

санхүүгийн эх үүсвэр дутмаг• Байр сав хүрэлцээгүй• Зочид буудал, халуун ус, зэрэг ахуйн үйлчилгээ

байхгүй• Аймгийн төвд ойрхон тул бэлэн мөнгөний урсгал

сумандаа эргэлтэнд ордоггүй• Иргэд санаачлагагүй, маш их залхуу• Иргэд, төр засаг, орон нутгийн ЖДҮ эрхлэгчдийг

дэмждэггүй

Боломж Бэрхшээл

• ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх талаар төр болон төрөл бүрийн төслийн дэмжлэг авах боломжтой

• Иргэдийн санаачилгаар хөдөлмөрөөрөө хоршин ажиллах

• ХАА-н гаралтай, ялангуа малын гаралтай ноос хөөвөр зэргийг ашиглан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх

• Байгалийн баялгийг зөв зохистой ашиглах, хамгаалах зорилгоор нөхөрлөл, бүлгүүд байгуулан өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх

• Сүүлийн жилүүдэд байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл нөлөөлсөн ган зуд, хэт хүйтрэлт, халалт

• Банкны зээлийн хүү өндөр хугацаа богино• Байгалийн нөөц баялагт дулдуйтаж байгаа

нөөц баялагаа ашигладаггүй, хэт бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй

Сумын төсвийн орлого, зарлагын динамик судалгаа

600000

500000

400000

300000

200000

100000

02005 2006

Татаас Орон нутгийн орлого

ТӨСӨВ

2007 2008 2009 2010

Мян

ган т

өгр

өг


20

Хөдөө аж ахуйн салбарын хөгжил. Түргэн суманд хөдөө аж ахуйн салбар жилүүдэд тогтвортой хөгжиж ирсэн түүхтэй. Уламжлалт мал аж ахуйн зэрэгцээ газар тариалангийн үйлдвэрлэл чухал байр суурь эзэлдэг.

Мал аж ахуй. Түргэн сум 2009 оны байдлаар 93,1 мянган толгой малтай бөгөөд малчин өрх 447 байна. 2005 оноос хойш мал сүргийн тоо тогтвортой нэмэгдэж байсан боловч цаг агаарын хүндрэлтэй нөхцөл байдлаас 2009 онд малын тоо 14,4 мянган толгойгоор буурч малчин өрхийн тоо цөөрсөн байна.

Мал аж ахуйн салбарын хөгжлийн үзүүлэлтийн хандлага

Малын төрөл ба үзүүлэлтүүд 2005 он 2006 он 2007 он 2008 он 2009 онМалын тоо

Тэмээ 455 467 429 389 352Адуу 1686 1870 1999 1960 1839Үхэр 3644 3857 3966 4023 3314Хонь 44086 50330 53800 57807 50620Ямаа 32104 37020 41006 43340 36972

Нийт дүн 81975 93544 101200 107519 93097Малчин өрхийн үзүүлэлт

50 хүртэл малтай 153 85 77 99 8351-100 малтай 76 71 85 79 73101-200 малтай 117 111 128 123 117201-500 малтай 125 129 180 160 134501- дээш малтай 14 41 52 58 40

Нийт дүн 485 437 522 519 447Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Мах (тонн-оор) 112.8 112.1 139.2 185 90.8Сүү (мянган литр-ээр) 1043.1 1151.5 1165.4 1210.5 950.5Ямааны ноолуур (тонн-оор) 9.3 10.5 11.9 10.8 10.3Тэмээний ноос (тонн-оор) 2 2.1 1.9 1.7 1.6Богийн арьс (ширхэг-ээр) 9711 9601 10436 14482 8357Бодын шир (ширхэг-ээр) 455 417 518 526 400

Газар тариалан. Нийт 5,5 га талбайд төмс, хүнсний ногоо тариалж 27,5 тонн ургацыг 2009 онд хураан авсан ба 460 тонн байгалийн хадлан бэлтгэсэн дүнтэй байна.

Хэмжих нэгж 2005 он 2006 он 2007 он 2008 он 2009 он

Тариалсан талбай Төмс Га 3 3.5 3 3.2 2.5Хүнсний ногоо Га 4.5 5 4 3.5 3Үр тариа Га 112 25.7 0 39 0

ТӨСВИЙН БҮТЭЦ 2009 ОН ОРОН НУТГИЙН ОРЛОГЫН ХУВААРИЛАЛТ

Сургууль 34%

Сумын ЗДТГ 20%

Хүн эмнэлэг 29%

Соёлын төв 4%

Цэцэрлэг 13%

Аймгийн төсөвт төвлөрүүлэх

орлого 4%

Улсын төсөвт

төвлөрүүлэх орлого 46%

Сумын төсөвт оруулах

орлого 50%


21

Гол нэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлТөмс Тн 24 26 21 20.8 15Хүнсний ногоо Тн 25.5 26.2 21 25.2 22.5Үр тариа Тн 89.2 38.5 0 60.2 0Хадлан Тн 958 750 780 650 460

Хөдөө аж ахуйн салбарын хөгжлийн нөхцөл байдлын шинжилгээ


• Газар нутгийн хувьд хангайн бүсэд харъяалагддаг тул малчид малаа өсгөн амьдрах таатай орчин бүрдсэн

• Аймгийн төвд ойрхон, зам харилцаа сайн, мэдээлэл солилцох нөхцөл бүрдсэн

• Үржил шим сайтай хөрс талбайтай• Малын халдварт өвчний хувьд харьцангуй

тайван бүсэд хамаарагддаг

• Бэлчээрийн усан хангамж дутагдалтай тул зарим бэлчээрийн ашиглалт муу

• Боломжоо ашиглан амьдрах талаар иргэдийн идэвхи санаачлага сул

• Мал, малчдын талаарх бодлого сул• МАА-н бүтээгдэхүүний үнэ ханш муу• Мал эрүүлжүүлэх арга хэмжээ хангалтгүй• МАА-н мэргэжлийн боловсон хүчин дутмаг


• Цаашид МАА, газар тариалан хослуулан хөгжүүлэх боломжтой

• ЖДҮ хөгжүүлэх боломжтой• Бүлэг нөхөрлөл байгуулан ажиллах

боломж бий• Эрчимжсэн аж ахуй, фермер хослуулан

хөгжүүлэх боломжтой• Малын тэжээл үйлдвэрлэх боломжтой

• Усны нөөц багасаж байгаль, цаг уур өөрчлөгдсөн

• Байгалийн гамшигт үзэгдлын давтамж нэмэгдсэн

• Газар тариалангийн техник хэрэгсэл дутагдалтай

• Малын хулгай их гардаг• Бэлчээрийн менежмент муу• Рашаант багийн хилийн цэс маргаантай• Гар утасны сүлжээ хягзаарлагдмал

3.2.2. Дэд бүтцийн салбарын хөгжилТүргэн сум нь эрчим хүчний нэгдсэн системд холбогдсон, замын нөхцөл сайн,

холбоо, мэдээллийн сүлжээ сайн хөгжсөн, аймгийн төвлөрсөн зах зээл, гадаад харилцааны боомтод ойр байршсан зэрэг дэд бүтцийн давуутай сумын тоонд зүй ёсоор багтдаг.

Сумын холбоо. Увс аймагт 1925 онд “утсан холбоо “ нэртэйгээр байгуулагдсан гэдэг 1956 онд Түргэн сумын хуучин төв дэлгэр мөрний дэнжид радио холбоотой анхны холбоо байгуулагдаж 1963 он хүртэл ажилласан ба 1963-1983 он хүртэл МN аппараттай ажилладаг байсан. Улмаар 1984 оноос АТ станцаар аймаг сум хот хооронд ярьдаг болов. 1989 онд орбитийн станцтай болж 1993 оноос монголын үндэсний телевизийн суваг үздэг болсон 2001 онд багийн холбоо ажиллуулан улмаар 2002 оноос телефон утасны тоон системд шилжсэнээр гадаадын ямарч оронтой шууд ярьдаг болжээ. 2003 онд тус суманд холбооны салбар шуудангийн алба нь стандартын шинэ байртай болж ард иргэд хөдөлмөрчиддөө хөнгөн шуурхай үйлчилж байна. Улмаар 2007 оноос мобикомын сүжээнд, 2009 оноос юнитель сүлжээнд тус бүр холбогдож 2009 оноос телевизийн 6 суваг үздэг болсон байна. Сумын ХААН банкны салбар нь суманд банк санхүүгийн үйлчилгээг хүргэдэг ба 2000 оноос үйл ажиллагаагаа тогтворжуулан шинэ байр ашиглалтанд оруулж онлайн системд холбогдсоноор бэлэн бус төлбөр тооцоо, мөнгөн гуйвуулгын үйлчилгээг түргэн шуурхай гүйцэтгэх нөхцөл бүрдүүлэн ажиллаж байна.


22

Дэд бүтцийн салбарын хөгжлийн нөхцөл байдлын шинжилгээ


• Төв замд ойрхон• ОУ-ын онгоцны буудал манай сумын нутаг

дэвсгэрт байрладаг• Эрчим хүч шилэн кабелд холбогдсон• Боловсрол оюуны чадамж өндөр• Төрөл бүрийн үйлдвэрлэл эрхлэхэд газар

хүрэлцээтэй• Аймгийн төвийн зах зээлд ойрхон• Байгалийн баялаг ихтэй

• Орон нутгийн төсөв хүрэлцээгүй зарцуулах эрх байхгүй

• Байгалийн хараат байдал• Бизнес эрхлэгчдийн хамтын ажиллагаа сул• Үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулах

зориулалтын ажлын байр байхгүй• Бизнесийн мэдээллийн сан бүрдээгүй• Бизнесийн холбоод донор байгууллагатай

харилцаа холбоо байхгүй

Боломж Бэрхшээл• Үйдвэрлэл үйлчилгээг хөгжүүлэх • Эрчимжсэн МАА, усалгаатай газар

тариалан • Банк санхүүгийн үйлчилгээг өргөтгөх• Төслийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх• Монгол мал хөтөлбөр хэрэгжих

• Бодлого зохицуулалт /хууль, эрхзүй/• Банкны зээлийн хүү өндөр, хугацаа богино• Орон нутгийн замын нөхцөл тааруу• Малчид эрчим хүч, гар утасны холбооны

үйлчилгээнд хамрагдаагүй

3.2.3. Төр, нийгмийн үйлчилгээний салбарын хөгжилХүн ам зүй, хөдөлмөр эрхлэлт. Түргэн сум нь 2009 оны жилийн эцсийн байдлаар

2104 хүн амтай ба нийт хүн амын 49.7% нь эмэгтэй, 34.6% нь 0-15 насны хүүхэд, 5.4% нь тэтгэврийн насны ахмадууд байна. 2009 онд 59 хүүхэд шинээр төрж, 19 хүн нас барж, 15 хос гэрлэлтээ бүртгүүлсэн байна.

Түргэн сумын хүн амын динамик судалгаа

Он 2005 2006 2007 2008 2009

Суурин хүн амын тоо 1877 1912 1933 1961 2104

Үүнээсэрэгтэй 940 957 968 981 1057эмэгтэй 937 955 965 980 1047

Бүх өрх 485 493 512 525 527

Хүн амын боловсролын түвшин

Багийн нэрХүн амын

тоо

Боловсролын түвшин

Боловсрол-гүй

Бага СуурьБүрэн дунд

Тусгай дунд

Дээд

Баянхайрхан 785 13 142 196 24 7 6

Эрдэнэхайрхан 644 35 152 73 30 65

Рашаант 606 11 27 224 11

Нийт 2055 24 204 348 321 48 71

Тус суманд 2009 оны жил эцсийн мэдээллээр сумын нийт хүн амын 45.5 хувь нь буюу 1143 хүн ажил эрхэлж байна. Нийт хүн амын 60.0 хувь нь хөдөлмөрийн насны хүн бөгөөд үүнээс ажиллагчид 1105 буюу 88 хувь, ажил эрхлээгүй 42 буюу 4.0 хувь, өдрийн ангид суралцагсад 159 буюу 13.0 хувь, хөдөлмөрийн чадваргүй 51 буюу 4 хувь байна.


23

Нийт ажиллагчидыг авч үзвэл хамгийн олон нь буюу 733 хүн мал аж ахуйн салбарт ажиллаж байгаа бол 140 хүн аж ахуйн нэгж байгууллагад хөдөлмөрийн гэрээгээр ажилладаг байна. Төрийн захиргаа, боловсрол, эрүүл мэндийн буюу улсын төсөвт газруудад 113 хүн ажиллаж байна.

Ажилгүйдлийн түвшин 1.04 хувь байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 0.96 пунктээр буурсан байна.

Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдалОн 2005 2006 2007 2008 2009

Нийт хүн ам 1877 1912 1933 1961 2104Хөдөлмөрийн насны 1080 1059 1116 1127 1264Нийт ажиллагсад 905 879 930 936 1105

Сал

бар

аар

МАА 533 595 634 592 733Худалдаа 134 87 84 84 85Тээвэр холбоо 4 4 4 4 4Банк, санхүү 5 5 5 5 5Төрийн захиргаа 28 26 23 31 31Боловсрол 29 29 44 54 61Эрүүл мэнд 17 17 19 21 21ААНБ 135 116 136 138 140

Шинээр ажилд орсон хүн 21 27 22 16 23Бүртгэлтэй ажилгүйчүүд 14 19 23 36 38Ажил эрхлээгүй хүн 38 41 46 56 42Хөдөлмөрийн чадваргүй хүн 66 63 54 54 51

Төрийн удирдлага, үйлчилгээ. Сумын удирдлагын бүтэц, зохион байгуулалт нь орон нутгийн төрийн удирдлагын тогтсон журмын дагуу сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга, түүний Тамгын газар, багийн Иргэдийн нийтийн хурал, Засаг дарга гэсэн бүтэцтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байна.

Сумын удирдлагын бүтэц нь Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал, Засаг даргын Тамгын газар, Баг гэсэн шатлалаас бүрдэх ба хурал 2, тамгын газар 14, баг 4 ажиллагсадтай бөгөөд нутгийн захиргааны зардлыг орон нутгийн төсвөөс, боловсрол, соёл, эрүүл мэндийн байгууллага улсын нэгдсэн төсвөөс, нийгмийн халамж, даатгалын ажилтан, татвар, цагдаа, ус цаг уурын станцын ажилтнууд, төслийн ажилтан, байгаль хамгаалагч зэрэг нийт 18 хүн байгууллагын босоо тогтолцоогоор аймгийнхаа салбараас санхүүждэг.

Суманд төрийн удирдлага, үйлчилгээг хэрэгжүүлж буй бүтэц

Сумын Засаг дарга

СУМЫН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРАЛ

Засаг даргын орлогч

ИТХ-ын дарга

ИТХ-ын Тэргүүлэгчид

ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга

Багийн иргэдийн нийтийн хурал

Багийн ИНХ-ын дарга Багийн засаг дарга Багийн ажилтнууд

ЗДТГ-ын дарга

ЗДТГ-ын алба, ажилтнууд

Төрийн үйлчилгээний байгууллагууд


24

Сумын төрийн удирдлага, үйлчилгээний байгууллагуудын гол зорилго нь иргэдэд хүртээмж чанартай шуурхай, үйлчилгээг хүргэж байх явдал мөн болно. Тус сум засаг захиргааны 3 багтай бөгөөд үүний 2 нь хөдөөгийн баг болно. Багуудын хөгжлийн байдлыг дараах хүснэгтээр үзүүлэв.

Багийн хөгжлийн зарим үзүүлэлтүүд

Багийн нэрНийт өрх

Хүн ам МалчинМалын

тоо

Нэн ядуу өрх

Малгүй өрх

Ядуу өрх

Сумын төвөөс алслагдсан байдал /км/

Баянхайрхан 205 785 96 39511 56 15 11 71Эрдэнэхайрхан 177 644 16 11323 27 60 62 66

Рашаант 147 606 79 42263 10 4 15 0Нийт 529 2055 191 93097 93 79 88

Төрийн удирдлага, үйлчилгээний салбарын нөхцөл байдлын шинжилгээ

Давуу тал Сул тал• Нийгмийн үйлчилгээ жигд хүртээмжтэй

төлөвлөгдөн хэрэгжиж байгаа• Боловсон хүчний хангамж сайн• Техник тоног төхөөрөмж зохих түвшинд

хангагдсан• Удирдлагын тогтвортой байдал• Үйл ажиллагаа явуулах зориулалтын

байртай

• Хүн амын тоо цөөн шилжилт хөдөлгөөн ихтэй• Хууль эрх зүйн мэдлэг дутмаг• Төсвийн хүрэлцээ хангалтгүй• Төрийн үйлчилгээний техникийн боломж муу• Иргэдийн нийгмийн идэвхи сул• Малчид хэт алслагдсан байрлалтай• Бэлэнчлэх сэтгэлгээ бий болсон• Хөгжлийн хэтийн болон урт хугацааны

төлөвлөгөө байхгүй• Ажлын байр байхгүй, ажилгүйдэл их

Боломж Бэрхшээл• Төрөл бүрийн төсөл хөтөлбөр хэрэгжих• Байнгын цахилгааны эх үүсвэртэй• Гар утасны сүлжээнд холбогдсон• Хар замтай аймагт ойрхон байрлалтай• Мэдлэг боловсролоо тогтвортой

дээшлүүлэх боломжтой• Мэдээллийн олон сувгаар мэдээлэл

авах нөхцөл бүрдсэн

• Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал тодорхой бус

• Зам харгуй муу тул хөдөөгийн иргэдэд жигд үйлчилгээ үзүүлэхэд хэцүү

• Малын хулгай их байгаа нь малчдын амьжиргаанд нөлөөлдөг

• Сумын газар зохион байгуулалт, ерөнхий зураглал муу

Боловсрол, соёлын үйлчилгээний салбар. Боловсролын үйлчилгээ. Түргэн суманд ахлах сургууль, цэцэрлэг тус бүр нэг

ажиллаж боловсролын үйлчилгээг хүн амд хүргэж байна. Хүн амын боловсролын байдлыг авч үзвэл 69,3 хувь нь бичиг үсэг тайлагдсан бөгөөд дээд боловсролтой 86, тусгай дунд боловсролтой 140, техник мэргжлийн анхан шатны боловсролтой 141,

бүрэн дунд боловсролтой 142, бүрэн бус дунд боловсролтой 474, бага боловсролтой 476 байна. Бичиг үсэг үл мэдэгч 210 байгаа нь өнгөрсөн 2008 оныхоос 30-аар буурсан


25

дүнтэй байна. Сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалт 65 хувь, ахлах сургуулийн хамран сургалт 97,4 хувьтай байна. Сургуульд суралцагчдын 75 нь буюу 33,2 хувь нь малчдын хүүхэд байна. 2009 оны байдлаар 6 хүүхэд сургууль завсардсан байгаа нь 2008 оныхоос 2-оор цөөн байна. Ахлах сургуулийн сургалтын стандарт 2005 оноос хойш тогтвортой дээшилж 2009 оны байдлаар 100 хувьд хүрсэн үр дүнтэй байна. Боловсролын үйлчилгээний үр дүнг 5 жилийн байдлаар дараах хүснэгтээр үзүүлэв.

Он 2005 2006 2007 2008 2009

ЦЭЦЭРЛЭГХамрагдвал зохих хүүхэд 251 236 241 217 154

Хамрагдсан хүүхэд 65 65 75 106 99

Шинээр элссэн хүүхэд 49 18 28 29 23

ДУНД СУРГУУЛЬХамрагдсан хүүхэд 310 292 263 256 226үүнээс: Малчдын хүүхэд 97 99 88 76 75Шинээр элссэн хүүхэд 38 30 19 20 22Сургууль завсардсан хүүхэд 4 6 7 8 6

Сурлагын стандарт хангалт /%/ Ст-83.6АВ-33.6

Ст-96.4 АВ-41.8

Ст-99.6АВ-30

Ст-100АВ-28.4

Ст-100АВ-34

Дотуур байрны хүүхэд 82 76 75 70 65

Соёлын үйлчилгээ Түргэн сумын соёлын төв нь анх 1939 онд хоршооны хүрэн банзан байшинд “ Улаан булан” нэртэйгээр байгуулагджээ. Анхны эрхлэгчээр нь Доноров ажиллаж байсан бөгөөд анхны уран сайханчид нь Б. Бөжгөр, Муна, Санж, Хасуу, Д. Норжин, Д. Орлогор, Н. Хүрлээ, Аръяа, Хорлоо нарын зэрэг хүмүүс байжээ. Энэ улаан булан нь эрхлэгч, найруулагч, Олон нийтийн эрхлэгч гэсэн 3 оронтойгоор 1950 он хүртэл ажиллаж “Бээжин лам”, “Учиртай гурван толгой”, “Цэнд комиссар”, “Цэцэн зарц” зэрэг жүжиг тавьж концерт тоглож МХЗЭ – ийн байгууллагатай хамтарч бичиг үсэг сургах дуу хөгжим заах, самбар үзүүлэн хийж суртачилж байжээ. 1983 онд 200 хүний суудалтай зориулалтын байр баригдаж эрхлэгч, хөгжмийн багш, номын санч кино механикч, үйлчлэгч гэсэн 5 орон тоотой үндэсний хөгжим, цахилгаан хөгжмийн зэмсэгтэй сайн дурын 60–аад уран сайханчидтай урлаг уран сайхны үйлчилгээ явуулж байсан.

Соёлын төв Баттөмөрийн хөгжим “Цэцэгт цэнхэр алчуур”, Дарамзагдын хөгжим “Өргөн сэлэнгэ”, Сангидоржын хөгжим “Зулай цагаан алтай”, дөрвөд ардын дуу


26

“Донхоо”, “Лавын авыт” зэрэг дуунуудаар найрал дууны найруулга хийж аймаг болон улсын уралдаанд удаа дараа шагналт байранд орж байсан. Бүх ард түмний урлагын их наадмаас уран сайханч Г.Ичинноров, Д.Гэрэл, Д.Бадамцэцэг, С.Цэцэгбал, Д.Нацагням нар алт, мөнгө хүрэл медал, Ардын язгуур урлагын их наадмаас Я.Бурмаа, М.Цэцэгмаа, Ц.Цэвэгмэд, У.Бямбацогт нар амжилттай оролцож алт, мөнгө, хүрэл медалуудаар шагнагдаж байжээ. Одоо тус соёлын төв нь эрхлэгч, номын санч, дуу хөгжмийн багш, бүжгийн багш, үйлчлэгч, машинист гэсэн 8 орон тоотойгоор иргэдэд соёлын үйлчилгээг хүргэж байна.

Үзүүлэлт 2005 2006 2007 2008 2009

Зохион байгуулсан урлаг, уран сайхны арга хэмжээ

34 40 42 43 65

Хамрагдсан хүн 2075 3105 3300 4200 5115

Номын сангаар үйлчлүүлсэн хүн 1521 3250 1520 2250 1950

Номын фондын баяжилт 30 48 35 95 62

Шинээр ном худалдан авсан байдал

106.0 138.0 100.0 1200.0 557.0

Эрүүл мэндийн үйлчилгээ. Түргэн сумын хүн эмнэлэг нь 1939 онд байгуулагдсан. 1975 онд хүний их эмчийн салбар нь анх нэг гэртэй, 3 ортой түр курсын эмчтэй байсан бол 1986 оноос одоог хүртэл 20 гаруй эмч ажилчинтай, түргэн тусламжийн машин, орчин үеийн эмнэлэгийн багаж төхөөрөмжтэй мэргэжлийн эмч боловсон хүчинтэйгээр, 15 ор бүхий 175 км радиуст 2000 гаруй хүн амд эмнэлэгийн тусламжийн үйлчилгээ, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг үзүүлж байна. Тус салбарт их эмч 2, эх баригч 1, угаагч үйлчлэгч 1, эмийн санч 1, сувилагч 4, багийн эмч 2, жолооч 1, тогооч 1 машинист 3 бүгд 16 орон тоотойгоор үйл ажиллагаа явуулж байна. Сүүлийн 5 жилд эх нялхасын өвчлөл эндэгдлийг бууруулах талаар дорвитой ажилласаны үр дүнд 2008, 2009, 2010 онд хүүхдийн эндэгдэл гараагүй, сүүлийн 20 жилийн турш эхийн эндэгдэл гараагүй нь бидний ажлын багагүй амжилт юм.

Эмнэлгийн хамт олны ажлын гол чиглэл нь Монгол улсын засгийн газраас баталж гаргасан үндэсний хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх сурталчилах хүн амыг аливаа өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа, эрүүл аж төрөх зан үйлд сургаж төлөвшүүлэх явдал болж байна. Эмнэлэг нь 1993 онд ажлаараа аймагт 3-р байр, 1994 онд аймагт 2- р байранд шалгарч байсан ба 2002 онд аймгийн Төрийн үйлчилгээний тэргүүний байгууллага, системийн байгууллагуудын дунд 2002, 2009 оны ажлаар 1–р байр эзэлсэн амжилт гаргасан.

Үзүүлэлт 2004 2005 2006 2007 2009

Амбулаторын үзлэг 6430 6681 6146 5600 5780

Эмчлэгдсэн хүн 337 371 380 376 314

Шинээр төрсөн хүүхэд 36 48 43 58 54

1000 амьд төрөлтөнд ногдох 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл

0 0 0 0 0


27

Нийт нас баралт 9 3 6 10 11

Халдварт өвчнөөр өвчлөгсөд 3 8 9 22 21

3.2.4. Байгаль орчны өнөөгийн нөхцөл байдалТүргэн сумын Усны харуул ба ХАА - н харуулын алба Түргэн сумын мөнх цаст

Дэглий цагаан уулнаас эх авч урсдаг Түргэн гол нь зуны улиралд 3 амнаас нийлж урсдаг тул үерлэх магадлал өндөр учраас 1962 онд Дэлгэр мөрөний дэнж дээр усны түвшин хянах үер усны аюулаас сэрэмжлэх зорилгоор ус, цаг уурын харуул ажиллуулж эхэлсэн байна. Усны харуулаар Т. Батдэлгэр, З. Бямбажав, түүний хүү Б. Шинэхүү Ц. Батсүх нар тус тус ажиллаж байгаад 2007 онд Дэлгэр мөрний дэнжээс нүүлгэн шилжүүлж хавцалын адаг “ Хөх эрэг” хэмээх газар тохижуулан суурьшуулж үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Ус цаг уурын алба нь өдөр бүр ажиглах хэмжилт хийж заавар дүрмийн дагуу Увс аймгийн УЦУОШ – төвд мэдээлдэг ба одоогоор 2 орон тооны ажилтантай. Тухайлбал, усны харуулаар Б. Батзориг, ХАА – н харуулаар М. Цэнд- Аюуш ажиллаж байна.

Алтай Соён Төсөл Даян дэлхийн байгаль орчны сан, Нидерландын вант улсын засгийн газар, НҮБ-ын хөгжлийн хөтөлбөрийн санхүүжилтээр БОАЖЯ-ны хэрэгжүүлж буй тус төсөл нь 2007 оноос хойш хэрэгжиж байгаа бөгөөд төслийн үр дүнд нутгийн иргэдэд түшиглэсэн байгаль экологийг хамгаалах зорилгоор бүс нутгийн иргэдийг чадваржуулах сургалтуудыг зохион байгуулснаас гадна хөдөө багийн иргэдэд чиглэсэн нийгмийн үйлчилгээг сайжруулахын тулд багийн соёлын төвийн барилгыг засварлаж хөгжим, техник хэрэгслээр хангах, байгаль орчны байцаагчийг техник хэрэгсэл, мотоциклээр хангаж ажилласан байна. Мөн байгаль хамгаалах нөхөрлөл, бүлгийн үйл ажиллагааг сайжруулахад онцгой анхаарч ажилласанаар 2010 онд “Атар бөөрөг” “Рашаант арвижих” зэрэг малчны бүлгүүдэд сүү боловсруулах машин, ноосон утас ээрэх, самнах машиныг тэтгэлэгээр олгосон байна. Энэ нь тэдний цаашдын бүлгийн үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх чухал хөшүүрэг боллоо.

Түргэн сумын байгаль, орчны нөхцөл байдлын шинжилгээ


• Ашигт малтмалын нөөц ихтэй• Эмийн ургамал элбэг• Байгалийн аялал жуулчлал хөгжүүлэх• Рашаан ус, ан амьтан, • Цас их ундаг• Байгалийн үзэсгэлэнт болон түүхэн дурсгалт

газруудтай

• Ой модны нөөц багасч байгаа• Хууль бус алт олборлолт• Уул уурхайн нөхөн сэргээлт

байхгүй


•Аялал жуулчлал, уулын спорт хөгжүүлэх •Рашаан сувилал хөгжүүлэх•Ашигт малтмалын хуулийн дагуу ашиглах боломжтой•Шургадагийн нүүрсний ордыг ашиглах•Спорт агнуур хөгжүүлэх•Цана, чарганы спортыг хөгжүүлэх

•Ой модны хууль бус ашиглалт•Хуурайшилтаас хамаарч мод

тарих, зүлэгжүүлэлт хийхэд хэцүү•Царцаа ихтэй


28

3.3. БИЗНЕСИЙН ОРЧНЫ СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН, ДҮГНЭЛТ

Зах зээлийн эдийн засгийн харилцааны өнөөгийн нийгэмд үйлдвэрлэл, үйлчилгээг хөгжүүлэх, бизнес хөгжих ээлтэй орчинг бүрдүүлэх, улмаар шинэ ажлын байрыг нэмэгдүүлэхэд төрийн болоод хувийн хэвшлийн байгууллага, аж ахуйн нэгжийн тэргүүн зэргийн зорилт болоод байна. Суманд бизнесийг хэрхэн хөгжүүлэх, хөгжих боломжтой бизнесийн санааг хэрхэн олох, хэрэглэгч, зах зээлийн хүрээг яаж өргөтгөх, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний өсөлтийг хэрхэн хангах зэрэг асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд бизнес эрхлэгчдийн чадавхи, нөөц боломж, санаа бодлыг судлан тодорхойлох шаардлагатай юм.

Энэхүү төлөвлөгөөнд суманд үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлж байгаа иргэн аж ахуйн нэгжүүдийн бизнесийн өнөөгийн байдал, цаашдын хандлагыг судлан бизнесийг хөгжүүлэхэд ямар ямар ажил үйлчилгээ хийж болох талаарх саналыг нь авав.

Бизнес эрхлэгчид үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлэн зах зээлээ өргөтгөх, борлуулалтаа хэрхэн нэмэгдүүлэх талаар дараах байдалтай хариулсан байна.

Судалгааны дүгнэлтээс харахад бүтээгдэхүүн үйлчилгээнийхээ чанарыг сайжруулах замаар хэрэглэгч захиалагчаа буюу борлуулалтаа нэмэгдүүлэх, өөр шинэ зах зээлд гарч ажиллах, борлуулалтын урамшуулал, реклам сурталчилгаа хийх зэрэг аргуудыг түлхүү хэрэглэх сонирхолтой байна. Харин бизнес эрхлэхэд саад тотгор болж байгаа ямар ямар хүчин зүйлүүд байгааг тодруулахад банкны зээлийн хүү өндөр, олдоц муу, зээл олгох шалгуур өндөр, шинэ дэвшилтэт технологи, тоног төхөөрөмжийн талаарх мэдээлэл хомс, зах зээлийн багтаамж бага буюу хэрэглэгчид цөөн, бэлчээрийн хомсдол, талхлагдалт их, мал аж ахуйн салбар байгалиас хэт хамааралтай зэрэг хүчин зүйлүүдийг нэрлэсэн байна.

Судалгаанд 68 бизнес эрхлэгч хамрагдсанаас 76.4 % нь тухайн бизнесийн эзэн, 23.6% нь менежер буюу ажилтнууд байсан бөгөөд 36.7% нь газар тариалангийн үйлдвэрлэлийн, 33.8% нь мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн, 32.3% нь жижиг дунд үйлдвэрлэл, худалдаа үйлчилгээний салбарт үйл ажиллагаа явуулж байна.

Судлагдсан нэгжүүдийн 69.1% нь албан бус секторт буюу хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид, 14.7% нь хоршоо нөхөрлөлийн хэлбэрээр, 10.2% нь компанийн хэлбэрээр ажилладаг бөгөөд 82.3 % нь 4-өөс дээш жил үйл ажиллагаа явуулж байгаа гэсэн хариулт өгсөн нь бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаа нь нэлээд тогтворжсон бизнесийнхээ ирээдүйг өөдрөгөөр төсөөлж цаашид үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлэх сонирхолтой байгаа дүгнэлт харагдаж байна.

Бизнесийнхээ үйл ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд газар, эрчим хүч, зам харгуй, харилцаа холбоо хүрэлцээтэй буюу дээрх хүчин зүйлийн бизнесийн үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөх нөлөөлөл бага, харин түүхий эд материалын олдоц муу, зээл санхүүгийн эх үүсвэр хангалтгүй, мэргэжилтэй ажиллах хүчин дутагдалтай бөгөөд нарийн мэргэжлийн ажиллах хүчнээр хангах шаардлагатайг дурдсан байна.


29

Бизнесийн үйл ажиллагаанд саад болж буй хүчин зүйл

Тухайн бизнесийн үйл ажиллагаанд нийгмийн үйлчилгээ хэрхэн нөлөөлж байгааг тодруулахад 76.4% нь банк санхүүгийн үйлчилгээ хамгийн их нөлөөтэй гэсэн бол 67.6% нь эрүүл мэндийн үйлчилгээ, 45.6% нь боловсролын үйлчилгээ хамгийн их нөлөөтэй харин ахуйн үйлчилгээний нөлөөлөл харьцангуй бага байдаг гэж хариулсан байна.

Орон нутагт бизнесийг хөгжүүлэхэд нутгийн захиргааны байгууллагаас ямар ажлуудыг энэ тэргүүнд хийх шаардлагатай вэ? гэсэн асуултанд

• Төр засгийн үйлчилгээг сайжруулах 73.5%• Газар, ажлын байраар хангах 67.6%• Байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх 55.8%• Бизнесийн зөвлөгөө мэдээллээр хангах 52.9%• Мэргэжлийн сургалт, зөвлөгөө мэдээллээр хангах 50.8%• Зээл санхүүгийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх 45.3%

Харин бизнесийг хөгжүүлэхэд бизнес эрхлэгчид юу хийж чадахыг тодруулахад

дараах байдалтай байна.

Шинэ ажлын байрыг бий болгох 75.2%

Фермерийн аж ахуй эрхлэх 35.6%

Хүлэмжийн аж ахуйг хөгжүүлэх 28.8%

Сумын төвийн тохижилтонд гар бие оролцох 32.5%

Хоршоо нөхөрлөл байгуулах 46.7%

Өөрийн чадах зүйлийг бусдад зааж сургах 31.2%

Бизнес эрхлэгчдийн сургалтын хэрэгцээг тодорхойлоход санхүү, бүртгэл тооцоо, зах зээл судлал, удирдахуйн ухаан, технологийн сургалтыг түлхүү авах сонирхолтой байгаа хариулт өгсөн байна.

Сумын эдийн засгийн хөгжлийн сүүлийн 5 жилийг судалгаанд оролцогчдоор үнэлүүлэхэд манай сумын эдийн засгийн хөгжил зогсонги байгаа, иргэдийн амьжиргааны түвшин дээшлээгүй, бизнес хөгжих орчин бүрдээгүй бөгөөд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихгүй байгаа, бизнесийг хөгжүүлэх нэгдсэн бодлого зорилт дутагдалтай байна гэж хариулсан байна.


30

Үзүүлэлтүүд Дүн ХувьЭдийн засгийн хөгжил

Хурдацтай хөгжиж байгаа 11 16.8Зогсонги байгаа 49 72.0Буурч байгаа 8 11.7

Бизнесийн орчны өөрчлөлт хандлагаСайжирсан 11 16.8Өөрчлөгдөөгүй 52 76.4Муудсан 5 7.3

Судалгааны дээрх дүгнэлтүүдээс үзэхэд сумандаа үйлдвэрлэл, үйлчилгээг хөгжүүлэх, ажлын байрыг нэмэгдүүлж иргэдийнхээ амьдралын түвшинг хэрхэн сайжруулах талаарх сумын бодлого төлөвлөлтийг боловсруулан ирэх он жилүүдэд бизнесийн ээлтэй орчинг бүрдүүлэхэд бизнес эрхлэгчдийг сургалт зөвлөгөө мэдээллээр хангах, санхүү зээлийн үйлчилгээний нөхцлийг нэмэгдүүлэх, зах зээлийн хүрээг өргөтгөх тал дээр анхаарал хандуулан ажиллах шаардлагатай байгааг харуулж байна.

3.4. СУМЫН ЧАДАВХИЙН ҮНЭЛГЭЭСумын хөгжлийн асуудал нь тухайн сумыг удирдаж буй удирдлагын баг, бодлого

шийдвэрээс ихэд хамаардаг бөгөөд сумын чадавхийн үнэлгээг хийснээр бодит нөхцөл байдалд үнэлгээ хийх боломжтой болох юм. Ингэснээр хөгжлийн төлөвлөгөөнд тусгагдах гол асуудлуудыг тодруулах ач холбогдолтой.

Бид сумын чадавхийн үнэлгээг малчид, энгийн иргэд гэх зэргээр санамсаргүй түүврийн аргаар сонгож 110 хүнийг хамруулж судалгаа авч хийсэн. Ингэхдээ нас, хүйс, баг, ажил мэргэжил, боловсролын түвшин зэргээр ангилан бүгдээс нь жигд хамруулах зорилт тавьсан. Үнэлгээнд хамрагдсан 110 иргэний 95 иргэнийх нь судалгаа шаардлага хангасан учраас нийт үнэлгээг 95 хүний хувьд хийж гүйцэтгэлээ.

Түргэн сумын эдийн засгийн чадавхийн үнэлгээний үр дүнгийн үзүүлэлтүүд

1 2 3 4 5 Дундаж

1Суманд иргэд , бизнес эрхлэгчдийн зах зээлд холбох үйлчилгээ хэр хөгжиж байна вэ

32 37 25 1 0 1,95

2Хөрөнгө оруулагчтай холбоо тогтоох, хөрөнгө оруулалтыг татах чадвар хэр байна вэ

37 29 23 6 0 1,98

3Орон нутгийн бизнес эрхлэгч нартай холбоо тогтоож хамтран ажиллаж байгаа байдлыг үнэлбэл

31 31 29 4 0 2,06

4 Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг хэр дэмжиж байна вэ ? 16 35 32 12 0 2,42

5Иргэдийн санал санаачлага , бүтээлч үйл ажиллагааг урамшуулах дэмжих байдал ямар түвшинд байна вэ ?

28 37 29 1 0 2,03

6 Ажиллах хүчний хөгжил 23 33 35 4 0 2,21

7Эдийн засгийн хөгжлийн төслүүдийг боловсруулах , хэрэгжүүлэх , хяналт үнэлгээ тогтолцоо ямар түвшинд хөгжсөн вэ?

36 29 27 3 0 1,97

8Иргэд , засаг дарга , ИТХ-аа зөвлөгөө мэдээллээр хэр хангадаг вэ?

37 34 20 4 0 1,91

9Мэдээллийн сан байгуулан ажиллаж иргэдээ мэдээ , мэдээллээр хангаж байгаа байдал

40 37 13 4 1 1,83

10

Төрийн байгууллагуудын иргэдэд үйл ажиллагаагаа тайлагнадаг байдал хэр вэ?

39 24 18 10 4 2,12


31

Тайлбар: 1 – маш бага чадавхитай, эсвэл тухайн үүрэг огт биелдэггүй2 – тухайн үүрэг маш бага түвшинд биелдэг3 – энэ чиглэлд хүчин чармайлт гаргаж байгаа, гэхдээ цаашид улам

сайжруулах шаардлагатай4 – энэ үүрэгт хамаарах сумын чадавхи нь сайн5 – сум нь энэ үүргийг маш сайн биелүүлдэг, өндөр хөгжсөн чадавхитай

Судалгааны үр дүнгээс харахад сумын чадавхи дундаас нэлээд доор үзүүлэлттэй буюу нийт дундаж нь 2.04 гарсан нь сумын удирдлагууд тэдний хийж хэрэгжүүлж буй ажлууд үр дүн муутай иргэддээ хүрч чаддаггүй, эсвэл иргэддээ мэдээлэл түгээж хамтран ажилладаггүйг харуулж байна. Иргэдэд мэдээлэл муу хүрдгийг 1.83 гэж гарсан хамгийн муу үзүүлэлтээс харж болох юм.

Нийт үзүүлэлтүүдийн хамгийн боломжийн үнэлгээ нь сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг дэмжиж буй байдал байна.

Хөгжлийн гол хөдөлгөгч хүч болох ажиллах хүчний хөгжил 2.21 гэсэн дараагийн үзүүлэлт болж байгаа нь нааштай үзүүлэлт юм.

Бусад үзүүлэлтүүд тэр дундаа зах зээлтэй холбох, хөрөнгө оруулалт татах бизнесийн гол хөшүүрэг үзүүлэлтүүд нь чамлахаар бага гарсан нь анхааралдаа авахуйц асуудал болж байна.

Нэгтгэн дүгнэхэд сумын удирдлага, шат шатны тамгын газрын ажилчдыг чадавхижуулах хэрэгтэйгээс гадна мэдээлэл түгээх эргээд санал авах эргэх холбоог хөгжүүлэх хэрэгтэй байна.

Сумын хөгжлийн өнөөгийн байдалд хийсэн олон талт үнэлгээ, SWOT шинжилгээ, бизнесийн орчны судалгаа, сумын чадавхийн түвшин зэргийг үндэслэн сумын хөгжлийн хэтийн бодлого, үйл ажиллагааны баримт бичгийг боловсруулав.


32

Дөрөв. СУМЫН ХӨГЖЛИЙН АЛСЫН ХАРАА, ХӨГЖИЛД БАРИМТЛАХ ЗАРЧИМ, ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛҮҮД

4.1. Хөгжлийн Алсын хараа Хүн, байгалиа дээдэлж, уламжлалт ёс заншил, арга ухаан, байгалийн баялагтаа

тулгуурлан, эрчимжсэн ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, уул уурхай, аялал жуулчлалыг хөгжүүлсэн эдийн засгийн чадавхи бүхий аж төрөх таатай орчин бүрдсэн сум болно

4.2. Сумын хөгжилд баримтлах зарчим, тэргүүлэх чиглэлБаримтлах зарчим

- Ардчилсан шударга ёс, хүний эрх, эрх чөлөө, тэгш байдлыг дээдэлнэ- Сумынхаа хөгжилд иргэн бүр хувь нэмрээ оруулах, манлайлах нөхцлийг

бүрдүүлэх- Зах зээлийн эдийн засагт суурилсан хөгжлийн бодлого, стратегийг хэрэгжүүлэх

нөхцөл байдлын өөрчлөлтөд уян хатан зохицох чадамжтай оновчтой бүтцийг бий болгох

- Хөрөнгө нөөцийг бүрдүүлэх, тэргүүлэх чиглэл, эрэлт хэрэгцээнд суурилан хуваарилах, түүнийг ил тод байлгах, зарцуулалтыг хянан гүйцэтгэлийн үр дүнг үнэлж тайлагнана

- Бүх талын түншлэлд суурилах;

- Бүх шатанд хуулиа дээдлэх, хариуцлага хүлээх чадвартай, ил тод байх

Хөгжлийн тэргүүлэх чиглэл1. Эрчимжсэн хөдөө аж ахуй 2. Дотоодын аялал жуулчлал 3. ЖДҮ 4. Уул уурхай байгалийн баялагаа зөв зохистой ашиглах

4.3. Хөгжлийн төлөвлөгөөний хүрээнд дэвшүүлж буй зорилго, зорилтуудЗОРИЛГО ЗОРИЛТУУД

1Дэд бүтцийг хөгжүүлж,

бизнесийн таатай орчин бүрдүүлнэ

1.1Сумын төвийн тохижилтыг сайжруулж, орон нутгийн замын нөхцлийг дээшлүүлнэ

1.2Сумын харилцаа холбоог сайжруулж бизнесийн дэмжлэгийг нэмэгдүүлнэ

2Уламжлалт МАА-г

чанаржуулж, эрчимжсэн ХАА-г хөгжүүлнэ

2.1МАА-г эрчимжүүлэн чанаржуулж малаас авах бодит үр ашгийг нэмэгдүүлнэ

2.2Газар тарилангийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж чанаржуулна

3Эдийн засгийн нөөц

боломжийг бүрэн ашиглан ЖДҮ-ийг хөгжүүлнэ

3.1 Орон нутгийн онцлогт тохирсон үйлдвэрлэл, үйлчилгээний бааз суурийг бэхжүүлж, хүрээг өргөтгөх

3.2Байгалийн баялагтаа түшиглэсэн үйлдвэрлэл үйлчилгээг хөгжүүлнэ

4Төрийн үйлчилгээг ард иргэдэд шуурхай, чанар

хүртээмжтэй, жигд хүргэнэ

4.1 Нийгмийн үйлчилгээний чанарыг дээшлүүлнэ

4.2Төрийн үйлчилгээний бааз суурийг бэхжүүлж үйлчилгээний чанарыг сайжруулна

5Байгаль орчноо хамгаалан

нөөц баялгийг зохистой ашиглаж нөхөн сэргээнэ

5.1 Мэдээлэл судалгаа гаргаж байгалийн нөөцийг тогтоох

5.2Байгаль орчныг хамгаалах үйл ажиллагааг эрчимтэй хэрэгжүүлнэ


33

Тав. СУМЫН ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУДЫН ХҮРЭЭНД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ТӨСӨЛ, ХӨТӨЛБӨРҮҮДИЙН ТОЙМ

Дэд бүтцийг хөгжүүлж, бизнесийн таатай орчин бүрдүүлнэ Зорилт 1.1. Сумын төвийн тохижилтыг сайжруулж, орон нутгийн замын нөхцлийг

дээшлүүлнэ Хөтөлбөр 1.1.1. Зам, гүүрийн нөхцөлийг дээшлүүлэх

Төсөл1.1.1.1. Сумын төвийг хатуу хучилттай 3.5 км замаар төв замтай холбоно 1.1.1.2. Сумын төвийн их гол дээр 20м гүүр тавина

Хөтөлбөр 1.1.2. Сумын төвийн тохижилтыг сайжруулах

Төсөл

1.1.2.1 Сумын төвийн гудамж талбайг гэрэлтүүлэгтэй болгоно 1.1.2.2. Сумын төвийг дулааны нэгдсэн системээр холбоно 1.1.2.3. Сумын төвийн усан хангамжийг нэмэгдүүлнэ 1.1.2.4. Гэр хорооллыг тохижуулна 1.1.2.5. 40 айлын орон сууц барина1.1.2.6. Сумын төвд соёл амралтын хүрээлэн байгуулна 1.1.2.7. Сумын төвийн ерөнхий төлөвлөгөө шинэчлэн боловсруулна1.1.2.8. Гүний худагны орчныг тохижуулна 1.1.2.9. Сумын төвийн ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлнэ1.1.2.10. Түмэндэлгэржав хааны хөшөө босгоно 1.1.2.11. Шинэ баяр наадмын талбайтай болно

Зорилт 1.2. Сумын харилцаа холбоог сайжруулж бизнесийн дэмжлэгийг нэмэгдүүлнэ.

Хөтөлбөр 1.2.1. Санхүү, бизнесийн дэмжлэгийг нэмэгдүүлэх

Төсөл1.2.1.1 Санхүүгийн үйлчилгээг төрөлжүүлэх1.2.1.2. Бизнес мэдээллийн төв байгуулна

Хөтөлбөр.1.2.2 Харилцаа холбоог хөгжүүлэх

Төсөл

1.2.2.1. 10 компьютертэй интернет кафе байгуулна1.2.2.2. Сумын төв болон хөдөөгийн багуудад үүрэн телефоны сүлжээг нэмэгдүүлнэ1.2.2.3. Суманд гардаг телевизийн сувгийн тоог нэмэгдүүлнэ1.2.2.4. Сумын төвийн албан газруудыг интернет, дотоод сүлжээгээр холбоно

Уламжлалт МАА-г чанаржуулж, эрчимжсэн ХАА-г хөгжүүлнэЗорилт 2.1. МАА-г эрчимжүүлэн чанаржуулж малаас авах бодит үр ашгийг

нэмэгдүүлнэ

Хөтөлбөр 2.1.1 МАА-г чанаржуулах суурь баазыг бэхжүүлнэ

Төсөл

2.1.1.1. Мал эмнэлгийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг тогтвор суурьшилтай ажиллуулна2.1.1.2. Мал эмнэлгийг материаллаг баазаар хангана2.1.1.3. Мал угаах механикжсан тоног төхөөрөмжтэй угаах ванн нээнэ 2.1.1.4. Мал эрүүлжүүлэх суурин хашаа гаргана 2.1.1.5. МАА-н үйлдвэрлэлийг эрсдэлээс хамгаалах сан байгуулна2.1.1.6. Адууг тэс угшлаар , ямааг өлгийн улаан үүлдрээр, хонийг баяд омгоор сайжруулна2.1.1.7. Хөдөөгийн 2 багт мал угаах жижиг ванн байгуулна1.1.1.4. Хөвчид шинэ худаг гаргана 2.1.1.9. Шургадгийн дунд орлого-д шинэ худаг гаргана 2.1.1.10. Бортын бөгсөд худаг гаргана 2.1.1.11. Хүйсийн хард худаг гаргана 2.1.1.12. Ишийн адарганад худаг гаргана 2.1.1.13. Усгүйн ил-д худаг гаргана


34

Хөтөлбөр 2.1.2. Малчдын МАА эрхлэх арга туршлагыг сайжруулах, нөхцөлийг бүрдүүлэх

Төсөл

2.2.1.1 Эрчимжсэн ХАА-г хөгжүүлэх сургалт зохион байгуулах

2.2.1.2. Бэлчээрийг хуваарьтай ашиглах төлөвлөгөө гаргаж мөрдөнө

2.2.1.3.Бэлчээрийн хортон шавьжийн судалгаа хийж устгал хийнэ

2.2.1.4 Залуу малчдыг албан бус боловсролд хамруулна

2.2.1.5 Малчдад өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх боломжоор хангах, дэмжих

2.2.1.6 Малгүй иргэдийг малжуулна

2.2.1.7 Малчдыг сэргээгдэх эрчим хүчээр 100хувь хангана

2.2.1.8 Ахмад залуу малчдын туршлага солилцох чуулган семинар хийнэ

Хөтөлбөр 2.1.3 Эрчимжсэн АА-нуудыг хөгжүүлнэ

Төсөл

2.1.3.1. Үнээний сүүний ферм байгуулна

2.1.3.2. Ингэний сүүний ферм байгуулна

2.1.3.3. Зөгийн АА байгуулна

2.1.3.4. Тахиан АА байгуулна

2.1.3.5. Гахайн АА байгуулна

Зорилт 2.2. Газар тарилангийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж чанаржуулнаХөтөлбөр 2.2.1. Газар тариалан эрхлэх боломжийг нэмэгдүүлнэ

Төсөл

2.2.1.1. Тэжээлийн ургамалын тариалалтыг нэмэгдүүлнэ2.2.1.2. Хойд хөвөөн таригийн 5О0 га талбайг усалгаатай болгоно2.2.1.3. Хээр морьтод 5000м3 усны хөв байгуулна2.2.1.4. Коолойд 5000м3 усны хөв байгуулна2.2.1.5. Коолойн 60 га-г хашаажуулна2.2.1.6. Хээр морьтын 300 га – г хашаажуулна 2.2.1.7. Ногооны 100тн-ын зоорьтой болно

Хөтөлбөр.2.2.2 Хүлэмж, жимс жимсгэний аж ахуйг хөгжүүлнэ

Төсөл

2.2.2.1. Хүлэмжийн АА-г хөгжүүлнэ 2.2.2.3. 50 га-д чацаргана тариална 2.2.2.4. 20 га-д үхрийн нүд тариална

2.2.2.5. Царгасны үр бэлтгэх аж ахуй

Эдийн засгийн нөөц боломжийг бүрэн ашиглан ЖДҮ-ийг хөгжүүлнэ Зорилт 3.1. Орон нутгийн онцлогт тохирсон үйлдвэрлэл, үйлчилгээний бааз

суурийг бэхжүүлж, хүрээг өргөтгөхХөтөлбөр 3.1.1 Бизнес эрхлэх бааз, суурийг бэхжүүлнэ

Төсөл

3.1.1.1. ОУ-ын нисэх онгоцны буудалд түшиглэсэн үйлчилгээний цогцолбор төв байгуулж ажиллуулна 3.1.1.2. Сумын төвд ахуйн болон засвар үйлчилгээний төв байгуулж ажиллуулна

Хөтөлбөр 3.1.2. ХАА-н түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэл хөгжүүлнэ

Төсөл

3.1.2.1. Арьс ширэн эдлэлийн цех байгуулна - чөдөр ногт гэх мэт

3.1.2.2. Эсгийний үйлдвэр байгуулна

3.1.2.3. Сүүн бүтээгдэхүүний цех байгуулна

3.1.2.4. Гурил, тэжээлийн үйлдвэрийг өргөжүүлнэ

3.1.2.5. Талх нарийн боовны үйлдвэрийг өргөжүүлнэ3.1.2.6. Түүхий эд худалдан авах нэг цэгийн төв байгуулна 3.1.2.7. Төвлөрсөн мал нядалгааны цэг байгуулна

Зорилт 3.2. Байгалийн баялагтаа түшиглэсэн үйлдвэрлэл үйлчилгээг хөгжүүлнэ


35

Хөтөлбөр 3.2.1. Байгалийн баялаг түшиглэсэн үйлдвэрлэл хөгжүүлэх

Төсөл

3.2.1.1. Шургадгийн нүүрсний уурхай нээнэ 3.2.1.2. Алтны уурхайнуудын үйл ажиллагааг тогтмолжуулна 3.2.1.3. Шохойн үйлдвэрлэлийг сэргээнэ3.2.1.4. Элс хайрга чулууны карьер байгуулна 3.2.1.5. Модон зүсмэл материал үйлдвэрлэлийн цех ажиллуулна 3.2.1.6. Тоосгоны үйлдвэр байгуулна3.2.1.7. Рашаан усны цех байгуулна

Хөтөлбөр 3.2.2 Аялал жуулчлалыг хөгжүүлнэ

Төсөл

3.2.2.1. Улаангом-Түргэн-Цүнхэг-Арван гурвын орой гэсэн маршрутаар явган аялал хөгжүүлнэ3.2.2.2. Сүү цагаан идээний сувилал байгуулна3.2.2.3. Аялал жуулчлалын 2-3 бааз байгуулна 3.2.2.4. Зочид буудал нээнэ

Төрийн үйлчилгээг ард иргэдэд шуурхай, чанар хүртээмжтэй, жигд хүргэнэЗорилт 4.1 Нийгмийн үйлчилгээний чанарыг дээшлүүлнэ

Хөтөлбөр 4.1.1 Сурагчдад өгөх болосролын үйлчилгээг чанаржуулна

Төсөл

4.1.1.1. 320 хүүхдийн хичээлийн шинэ байр барина 4.1.1.2. Багш хөгжлийн төв байгуулна 4.1.1.3. Мастерийн газар байгуулна 4.1.1.4. 120 хүүхдийн шинэ дотуур байр барина 4.1.1.5. Сургалтын орчинг сайжруулна 4.1.1.6. Сурагч бүрийг компьютержуулна4.1.1.7. Сургуулийн гадна орчинг тохижуулна4.1.1.8. Спорт заалны материаллаг баазыг нэмэгдүүлнэ 4.1.1.9. Гал тогооны тоног төхөөрөмжийг шинэчилнэ 4.1.1.10. Албан бус боловсролын төвийг тохижуулж хүрээг өргөжүүлнэ4.1.1.11. Сургалтын иж бүрэн кабинет байгуулна

Хөтөлбөр 4.1.2. Иргэдэд хүргэх соёлын үйлчилгээг нэмэгдүүлнэ

Төсөл

4.1.2.1 ОНС кабинет тохижуулна

4.1.2.2. Соёлын төв шинээр барина

4.1.2.3. Тайзны гэрэлтүүлэгтэй болно

4.1.2.4. Явуулын үйлчилгээ үзүүлэх пургон машинтай болно

4.1.2.5. Соёлын төвийн гадна орчныг тохижуулна

4.1.2.6. Соёлын төвийг материаллаг баазаар хангана

4.1.2.7. Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, сургах

4.1.2.8. Номын сангийн фондыг баяжуулна 4.1.2.9. Номын санг интернетэд холбох – цахим номын сан 4.1.2.10. Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалуудад хамгаалалт хийнэ

Хөтөлбөр 4.1.3. Сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн боловсролыг дээшлүүлэх

Төсөл

4.1.3.1. Гэр цэцэрлэгийг багийн төвүүдэд барина

4.1.3.2. Цэцэрлэгийг тоглоомоор хангана

4.1.3.3. Эмнэлэг цэцэрлэг 2-ын дунд худаг гаргана

4.1.3.4. Цэцэрлэгийн материаллаг баазыг нэмэгдүүлнэ

4.1.3.5. Цэцэрлэгийн ажилчдыг сургалтанд хамруулна 4.1.3.6.Тоглоомын талбайг тохижуулна 4.1.3.7. Гадна орчинг тохижуулна


36

Хөтөлбөр.4.2.2 Хүн амын эрүүл мэндийн үйлчилгээг сайжруулах

Төсөл

4.2.2.1. Хүн эмнэлгийн зөөлөн эдлэлийг шинэчилнэ

4.2.2.2. Хүн эмнэлгийн хатуу эдлэлийг шинэчилнэ

4.2.2.3. Оношилгоо, эмчилгээний орчин үеийн шинэ тоног төхөөрөмжтэй болно

4.2.2.4. Хүн эмнэлгийн шинэ байртай болно

4.2.2.5. Эмнэлгийн гал тогооны тоног төхөөрөмжийг шинэчилнэ

4.2.2.6. Эхчүүдийн амрах байрыг барьж тохижуулна

4.2.2.7. Түргэн тусламжийн машиныг шинэчилнэ

4.2.2.8. Эмнэлгийн гадна орчинг тохижуулна

4.2.2.9. Иргэдийн эрүүл мэндийн мэдээллийн төв байгуулна

4.2.2.10. Уламжлалт болон физик эмчилгээний өрөөг тохижуулна

4.2.2.11. Эмнэлгийн ажилтнуудын сургалтыг тогтмолжуулна

4.2.2.12. Ажилчдын материаллаг баазыг нэмэгдүүлнэ

4.2.2.13. Ахмадын амралт чөлөөт цагаа өнгөрөөх байртай болно

4.2.2.14 Биеийн тамир спорт чийрэгжүүлэлтийн төвтэй болно.

4.2.2.15 Эрүүл мэндийг дэмжих сан байгуулна.

Зорилт 4.2. Төрийн үйлчилгээний бааз суурийг бэхжүүлж үйлчилгээний чанарыг сайжруулна

Хөтөлбөр 4.2.1. ЗДТГ-ын үйл ажиллагааны суурь нөхцөлийг сайжруулах

Төсөл

4.2.1.1. ЗДТГ-ыг шинэ байртай болгоно

4.2.1.2. Нутгийн ордон байгуулна

4.2.1.3. Төрийн албан хаагчдыг техник хэрэгсэлээр хангана

4.2.1.4. Төрийн албан хаагчдыг орон сууцжуулах

Хөтөлбө 4.2.3 Хөдөөгийн багуудыг хөгжүүлнэ

Төсөл

4.2.3.1. Баянхайрхан, Рашаант багуудын төвийг байртай болгоно 4.2.3.2. Багийн эмч нарыг унаагаар хангана

4.2.3.3. Багийн засаг дарга нарыг унаагаар хангана

4.2.3.4. Багийн төвийг суурин холбоотой болгоно

4.2.3.5. Багуудыг соёлын төвтэй болгоно

4.2.3.6. Багийн төвүүдийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангана

Байгаль орчноо хамгаалан нөөц баялгийг зохистой ашиглаж нөхөн сэргээх хөтөлбөрЗорилт 5.1. Мэдээлэл судалгаа гаргаж байгалийн нөөцийг тогтоох

Хөтөлбөр 5.1.1 Ан амьтан, эмийн ургамалын мэдээллийн бааз бүрдүүлж сурталчлах

Төсөл

5.1.1.1. Ховор ан амьтны төрөлжсөн тооллого явуулна

5.1.1.2. Эмийн болон ховордсон ургамлын мэдээллийн сан бүрдүүлнэ

5.1.1.3. Түргэн – байгаль гэсэн веб сайттай болно

Хөтөлбөр 5.1.2. Газар нутгийн хил заагийг тогтоох

Төсөл5.1.2.1. ТХГН-ын хил заагийг тогтоож тэмдэгжүүлнэ

5.1.2.2. Өвөлжөөний газруудыг координатжуулна


37

Зорилт 5.2. Байгаль орчныг хамгаалах үйл ажиллагааг эрчимтэй хэрэгжүүлнэ

Хөтөлбөр 5.2.1. Байгалийг нөхөн сэргээх ажлыг тогтмолжуулах

Төсөл

5.2.1.1. Цөлжилтөнд нэрвэгдэж байгаа газрын судалгаа хийж хамгаалах арга хэмжээ авна

5.2.1.2. Хог хаягдалын сан байгуулна

5.2.1.3. Хөндөгдсөн 142 га талбайг нөхөн сэргээнэ

5.2.1.4. Ойн хортон шавьжийн устгал хийнэ

5.2.1.5. Ан амьтныг эрсдэлээс хамгаалах, нутагшуулах био технологийн арга хэмжээ хэрэгжүүлнэ

Хөтөлбөр 5.2.2 Байгаль хамгаалах

Төсөл

5.2.2.1. Сумын төвийн төвлөрсөн хогийн цэгийг тохижуулна

5.2.2.2. Булаг шандын эхийг хамгаалж хашаажуулж тохижуулна

5.2.2.3. “Түргэн” голын ай савыг хамгаална

5.2.2.4. Усны харуулыг байртай болгоно

Хөтөлбөр 5.2.3. Байгаль хамгаалалд иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлж хамтран ажиллана

Төсөл

5.2.3.1 Сум дундын ойн АА байгуулна

5.2.3.2. Ойн нөхөрлөлийг дэмжиж байгуулна

5.2.3.3. Байгаль орчны талаарх сургалт сурталчилгааг тогтмол явуулна

5.2.3.4. Бэлчээрийг малчдын бүлэг нөхөрлөлүүдэд гэрээгээр эзэмшүүлнэ

5.2.3.5. Тохижилт үйлчилгээний ААНБ иргэдийг дэмжиж ажиллана

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд сонирхогч тал, олон нийтийг оролцоог хангах нөхцөл

Энэхүү төлөвлөгөө сум, аймаг, бүс, улсын хэмжээний бодлого боловсруулж шийдвэр гаргагчид, ТББ, иргэд бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчид, хандивлагчдын оролцоо, нөлөөлөлтэйгээр хэрэгжих тул дараах байдлаар олон талаар хамтран ажиллах болно.

Оролцогч талууд Оролцох үндэслэл Ашиг сонирхолНөлөөл-

лийн түвшин

Нутгийн уугуул болон суугуул иргэд

- Санал, санаачлага гаргах

- Биечлэн болон дэмжлэг үзүүлэх хэлбэрээр оролцох

- Үр дүнг хянах, зөвлөх

- Тэдний санал санаачлага бодит ажил болох

- Үр дүнг хүртэхӨндөр

Бизнес, аж ахуйн нэгжүүд

- Хөгжлийн санал, санаачлага гаргах, өөрийн бизнес, аж ахуйн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх

- Шинэ ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, хөрөнгө оруулалт хийх

- Үр дүнг хянах, зөвлөх

- Бизнес аж ахуйн үйл ажиллагаа нь хөгжих, тогтвортой болох

- Үр дүнг хүртэх

Өндөр


38

Иргэний нийгэм, Төрийн бус байгууллагууд

- Олон нийт, гишүүдийн санааг илэрхийлэх, төлөвлөгөөний хүрээний арга хэмжээнүүдийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих, төрийн ажиллагааны ил тод байдлыг хангах, шудрага байхад чиглэсэн дуу хоолой гаргаж байх

- Төлөвлөгөөний биелэлтийг хангахад иргэдийн оролцоог хангах, нийтлэг эрх ашгийг хамгаалж, дуу хоолой илэрхийлэх

Өндөр

Хойт бүсийн зөвлөл

- Түргэн сумын хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөөг бүсийн сумдын хөгжлийн төлөвлөгөөтэй холбох

- Сумдын үйл ажиллагааны хоршилт, дагналтын чиг хандлагыг тодорхойлж оролцох

Дунд

Сумын төрийн байгууллага

- Төлөвлөгөөний хүрээний ажилбаруудыг зохион байгуулах

- Төлөвлөгөөг боловсруулах, эцэслэн батлах

- Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг зохион байгуулах гол үүрэг, хариуцлагыг хүлээх, хянах

- Орон нутгийн нийгэм эдийн засгийн өсөлтийг хангах

- Сумын нэр хүндийг өсгөх- Төр засаг, иргэдийн

итгэлцлийг бэхжүүлж хамтын ажиллагааг сайжруулах

Өндөр

Мерси Кор Монгол ОУБ

- Төлөвлөгөөг боловсруулах, биелэлтийг зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлэх

- Сумын хөгжлийг зөв голдрилоор явуулахад оролцох, төслийн зорилго зорилтоо бүрэн хангах

Дунд

Олон улсын төсөл, хөтөлбөр, хандивлагч, хөрөнгө оруулагчид

- Хөгжилд дэмжлэг үзүүлэн, төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хангах

- Дэмжлэг, хөрөнгө оруулалтын ашиг үр дүн

Өндөр

Сумын төлөвлөлт, хяналтын хороо

- Төлөвлөгөөг боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд оролцох, хянах

- Төлөвлөгөөний бодит байдлыг хангах, шуурхай зохицуулах, олон нийтийн оролцоог хангах

Өндөр

Нутгийн зөвлөлОюутны холбоо

- Төлөвлөгөөнд санал, санаачлага гаргах, хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, сурталчлахад оролцох

- Арга зүй, зохион байгуулалтын дэмжлэг үзүүлэх

Дунд


39

Зургаа. ХӨГЖЛИЙН ТӨСӨЛ, ХӨТӨЛБӨРТ ОРОЛЦОХ, ХӨРШ ЗЭРГЭЛДЭЭ СУМДТАЙ ХАМТРАН АЖИЛЛАХ

Үндэсний болон бүс, аймгийн хөтөлбөрт оролцох чиглэлҮндэсний болон баруун бүсийн хэмжээнд боловсруулж хэрэгжүүлэх дараах

хөтөлбөрт хамрагдан ажиллана. Үүнд:

• “Ашигт малтмал”,• “Технологи”,• “Дэд бүтэц”,• “Ус”,

• “Хөдөөгийн хөгжил”,• “Шилмэл хээлтүүлэгч”,• “Аялал жуулчлал”,• “Орон сууц”,

• “Боловсрол”,• “Эрүүл мэнд”,• “Ногоон хэрэм”,• “Нэг суурин нэг бүтээгдэхүүн”.

Аймгийн хэмжээнд хэрэгжүүлэх дараах хөтөлбөр, төсөлд оролцож ажиллана. Үүнд:• “Аймгийн бүсчилсэн хөгжлийн хөтөлбөр”,

• “Хандгайт дахь аймгийн эдийн засаг худалдааны төв”,

• “Увс- аялал жуулчлал”.

• “Цэвэр орчин “

Бүсийн хэмжээнд боловсруулж хэрэгжүүлэх хөтөлбөрүүд• “Төрийн албаныханд зориулсан сургалт”,

• “Хариуцлагатай уул уурхай”

Бүсийн болон хөрш зэргэлдээ сумдтай хөгжлийн төлөвлөгөөний хүрээнд дараах байдлаар хамтран ажиллана.Үүнд:

д/д Сумын нэрХамтран ажиллах

чиглэлХөрш суманд санал болгох бүтээгдэхүүн

Хөрш сумаас авах бүтээгдэхүүн

1Увс аймгийн Улаангом сум

Газар тариалан, МАА-н бүтээгдэхүүн, дэд бүтэц

Өвс, мах, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, элс хайрга, барилгын материал

Хүнсний бүтээгдэхүүн, Ажиллах хүчин сургалт

2Увс аймгийн Сагиль сум

Аялал жуулчлал бэлчээр нутаг

Өвс, барилгын материал, түүхий эд

Шохой , Бэлчээр нутаг сэлгэх отор нүүдэл

3Увс аймгийн Бөхмөрөн сум

Аялал жуулчлалБэлчээр нутаг

Мод модон эдлэлҮр тариа, хадлан

Нүүрс, бэлчээр нутаг сэлгэх отор нүүдэл

Хамтын ажиллагаанд харилцан ашигтай байдал, бие биеийг хүндэтгэх, тохиолдож буй болон тохиолдож болзошгүй бэрхшээл, эрсдлийг хамтран зохицуулах зарчмыг баримтална.

Долоо. ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭРЭГСЭЛ

Гол үр дүнгийн шалгуур үзүүлэлт Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөний шалгуур нь сумын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн өсөлт, нэг хүн амд ногдох малын тоо, малын ашиг шим, усалгаатай тариалангийн нийт талбай, нэг га-гийн ургацын хэмжээ, ойжуулсан болон төгөлжүүлсэн газар нутаг, боловсруулах үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний нэр төрөл, тоо хэмжээ, сумын төсвийн орлого, зарлага зэрэг байх болно. Үүнд:


40

Д/д Шалгуур үзүүлэлтХэмжих

нэгж2009 2015 2024

1 Хүн амын тоо тоо 2104 2525 3010

2Нэг хүнд ногдох малын тоо (хонин толгойд шилжүүлснээр)

Тоо 56 70 80

3 Нэг ямаанаас авах ноолуур Грамм 0.300 0.З10 0.330

4 Нэг хониноос ашиглах ноос Килограмм 1400 1450 1500

5 Тариалангийн нийт талбайн хэмжээ Га 500 550 600

6Тариалангийн усалгаатай талбайн хэмжээ

Га З9 120 300

7 1 хүнд оногдох төмс, хүнсний ногоо Кг 17 25 29

8 Ойн болон төгөлжүүлсэн талбай Га 2 10 15

9 Малын тоо Тоо 93308 110500 120000

10Боловсруулах үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний нэр, төрөл

Тоо 4 6 8

11 Хураасан үр тариа Тн 60 98 280

12 Тариалсан талбай Га 39 120 300

13Төсөвт орон нутгийн орлогын эзлэх хэмжээ

Хувь 3.76 4.6 7.7

14 Хөрөнгө оруулалт Сая, төг 190.000 300.000 500.000

15 Хүн амын цэвэр өсөлт Хувиар 18 19 20

16 Дундаж наслалт Хувиар 56 58 60

17 Орон нутгийн төсвийн орлого Мян.төг 17890.0 26000.0 50000.0

18 Төсвийн зарлага Мян.төг 475745.3 574938 649680

19 Тариалсан жимс жимсгэнэ Га 5 10 15

20Төмс хүнсний ногооны тариалсан талбай

Га 6 10 20

21 Хураасан төмс хүнсний ногоо Тн 38 70 135

Нийгмийн болон төрийн үйлчилгээний хүрээний зорилтуудын шалгуурт улс, бүсийн хэмжээнд дэвшүүлсэн зорилтын түвшинг суурь болгоно.

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажлын удирдлага, зохион байгуулалт Хөгжлийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа нь Монгол улсын хуулийн хүрээнд хөгжлийн тухай баримт бичиг, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн жил, жилийн чиглэл, төсвийн талаарх эрх зүйн акт, бусад хууль тогтоомж, холбогдогчидтой байгуулсан гэрээ, хэлцлийн дагуу зохион байгуулагдана. Энэ үйл ажиллагаанд аймаг, бүс, сумын түвшинд дараах байдлаар оролцоно.

Увс аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга:•Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөнд тусгагдсан асуудлыг улс, аймгийн холбогдох

байгууллагад мэдээлэх, хөгжлийн төсөл, хөтөлбөр болон жил, жилийн төлөвлөгөө, төсөв, түүний тодотгол зэрэгт тусгах, хөрөнгө, санхүүжилт хуваарилах асуудлыг зохицуулах,

• Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажилд арга зүй, зохион байгуулалт, эрх зүйн туслалцаа үзүүлж ажиллах,

•Улс, баруун бүс, аймгийн хэмжээнд хэрэгжүүлэх гадны болон дотоодын хөтөлбөр, төсөлд оролцуулах боломжийг хангаж ажиллах.


41

Бүсийн зөвлөл:

•Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг бүс, аймгийн бодлого, зорилго, үйл ажиллагаатай

уялдуулан зохицуулж бүсийн сумдын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх,

•Бүсийн сумдын төлөвлөгөөнд үндэслэн бүсийн хөгжлийн стратегийг

боловсруулах.

Түргэн сумын Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал, Засаг дарга, Засаг даргын Тамгын газар:

•Сумын төлөвлөгөөнд тусгагдсан асуудал, арга хэмжээ, хөтөлбөр, төслийг нутаг

дэвсгэрийн хэмжээнд хариуцан зохион байгуулах,

• Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагаануудыг зохион байгуулах, санхүүжүүлэх

тухай асуудлыг өөрийн сумдын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх чиглэл, жил

жилийн төлөвлөгөө, төсөвт тусган биелэлтийг зохион байгуулж ажиллах,

•Сумын хөгжилд аймаг, улсын төсвөөс олгох хөрөнгө, санхүүжилтийн асуудлыг

зохих шатны эрх бүхий байгууллагуудад тавьж шийдвэрлүүлж байх,

• Төлөвлөгөөний үзэл санааг гадаад, дотоодын сонирхогч байгууллага, хөрөнгө

оруулагч, дэмжигч нарт хүргэн сурталчлах, хөрөнгө оруулагч нарын уулзалтыг

аймаг, орон нутагт зохион байгуулах ажлыг хариуцан ажиллана.

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгө санхүүгийн асуудлын зохицуулалт

Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд урьдчилан тооцсоноор нийт 10657 сая төгрөгийн санхүүжилтийн эх үүсвэр шаардлагатай бөгөөд үүнийг салбараар авч үзвэл:

Хөдөө аж ахуйн салбарт 37- (2051 сая төгрөг)

ЖДҮ, үйлчилгээний салбарт 20- (1700 сая төгрөг)

Дэд бүтцийн салбарт 19- (2518 сая төгрөг)

Төр, нийгмийн үйлчилгээний салбарт 53- (3142 сая төгрөг)

Байгаль орчны салбарын хүрээнд 19- (1246 сая төгрөг)

төсөл тус тус байхаар төсөөлж байна.

Хэрэгжүүлэх нийт 148 төслийн хөрөнгө санхүүгийн эх үүсвэрийг дараах эх үүсвэрээс

хангахаар тооцоолж байна.

• Улсын төсвийн хөрөнгөөр 7333 сая төгрөг буюу 68,8 хувь

• Орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр 319 сая төгрөг буюу 3 хувь

• Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчид, хандивлагчдын тусламжаар 3005 сая

төгрөг буюу 28,2 хувийг тус тус хангана.

Төлөвлөгөөний хүрээнд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, төсөл үйл ажиллагаа, түүнд шаардагдах хөрөнгийн талаар хавсралт дэлгэрэнгүй матрицаас үзэж болно.


42

Найм. ХЯНАЛТ, ҮНЭЛГЭЭ

Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөний биелэлтийг зохион байгуулж байгаа байдал, хэрэгжилтийн явцад:

• Аймаг, сумын төр, засгийн болон нутгийн удирдах байгууллага,

• Бүсийн зөвлөл,

• Сумын төлөвлөлт, хяналтын зохицуулах хороо,

• Суманд үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагууд,

• Иргэдийн үүсгэл, санаачлагаар байгуулагдсан бусад байгууллага, бүтцүүд,

• Нутгийн иргэд зохих хяналтыг тавьж ажиллана.

Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцыг сумын Засаг дарга сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал болон Төлөвлөлт, хяналтын хороонд мэдээлж тайлагнаж, эрчимжүүлж, шаардлагатай тохиолдолд холбогдох зохицуулалтыг хийж байна.

ТҮРГЭН СУМЫН ТӨЛӨВЛӨЛТ, ХЯНАЛТЫН ХОРОО, ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ БОЛОВСРУУЛСАН АЖЛЫН ХЭСЭГ

2010.11.26


43

Хөгжлийн төлөвлөгөөг сурталчлах, олон нийттэй харилцах төлөвлөгөө

Үйл ажиллагаа Зорилтот бүлэг Давтамж Үр дүн

Сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг сурталчлах

Иргэд, ИНБ, Бизнес

эрхлэгчид, төрийн

байгууллагууд

Хөгжлийн төлөвлөгөө

ИТХ-аар батлагдаснаас

эхлэх - 2011 онд

Төслүүдээ танилцуулан ойлголт өгөх

Хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх

Иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, идэвхжүүлэх

УБ хот болон аймгийн төвд хөрөнгө

оруулалтын чуулга уулзалт зохион

байгуулах

Хөрөнгө оруулагчид

2011 оны хавар

Хөгжлийн төлөвлөгөөгөө танилцуулах

Хөрөнгө оруулалт татах

Мэдээлэл түгээх

Идэвхжүүлэх

Сумын вебсайт нээж ажиллуулах

Оролцогч бүх талууд Тогтмол

Сумын үйл ажиллагааг сурталчлах

Оролцогч талуудаас санал авах

Хөгжлийн төлөвлөгөөний 7

хоног

Иргэд, ИНБ, бизнес

эрхлэгчид, хөрөнгө

оруулагчид зэрэг бүх оролцогч талууд

Жил бүрийн 9-р сарын

дунд 7 хоног

Тухайн жилийн төлөвлөгөөний биелэлтийг хэлэлцэх, дүгнэлт өгөх

Оролцогч талуудад мэдээлэл өгөх, санал авах

Хөгжлийн төлөвлөгөөг өөрчлөн сайжруулах

Өдөрлөг зохион байгуулж олон нийтэд сурталчлах

Аймаг болон бүсийн хэмжээний зах

зээлийн өдөрлөгт оролцох

Бизнес эрхлэгчид,

сумын төлөөлөгчид

Тухай бүр

Сумыг сурталчлах

Туршлага солилцох

Боломжит хөрөнгө оруулагчдыг татах


44

ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХҮРЭЭНД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ Төслүүдийн дэлгэрэнгүй Матриц

Д/дТөсөл, үйл

ажиллагааны хувийн дугаар, нэр

Хугацаа

Төсв

ий

н т

оо

цо

о

(са

я .т

өг)

Санхүүжилтийн эх үүсвэр

Оролцогч талууд

Эхлэх

Дуу

сах

Үр

гэл

жл

эх

Орон н

утги

йн т

өсө

в

Ул

сын т

өсө

в

Ханд

ив,

тө

сөл

, хэ

рэг

жүү

лэг

чий

н з

ар

да

л

1

1.1.1.1. Сумын төвийг хатуу хучилттай 3.5 км замаар төв замтай холбоно

2011 2016 5

1,00

0.0

1,0

00.0

ЗДТГ

21.1.1.2. Сумын төвийн их гол дээр 20м гүүр тавина

2011 2016 5 70.0 70.0 ЗДТГ

31.1.2.1 Сумын төвийн гудамж талбайг гэрэлтүүлэгтэй болгоно

2011 2014 3 20.0 20.0 ЗДТГ

41.1.2.2. Сумын төвийг дулааны нэгдсэн системээр холбоно

2013 2020 7 300.0 300.0 ЗДТГ

51.1.2.3. Сумын төвийн усан хангамжийг нэмэгдүүлнэ

2011 2014 3 20.0 20.0 ЗДТГ

61.1.2.4. Гэр хорооллыг тохижуулна

2011 2014 3 25.0 20.0 5.0ЗДТГ, Айл

өрх

71.1.2.5. 40 айлын орон сууц барина

2013 2020 7 600.0 600.0 ЗДТГ

81.1.2.6. Сумын төвд соёл амралтын хүрээлэн байгуулна

2012 2016 4 30.0 10.0 20.0

ЗДТГ, ТББ, төсөл

хөрөнгө оруулагч

9

1.1.2.7. Сумын төвийн ерөнхий төлөвлөгөө шинэчлэн боловсруулна

2011 2016 5 15.0 10.0 5.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

101.1.2.8. Гүний худагны орчныг тохижуулна

2011 2012 1 1.0 1.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

111.1.2.9. Сумын төвийн ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлнэ

2011 2016 5 10.0 10.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

121.1.2.10. Түмэндэлгэржав хааны хөшөө босгоно

2012 2016 4 350.0 100.0 200.0 50.0 ЗДТГ


45

131.1.2.11. Шинэ баяр наадмын талбайтай болно

2012 2016 4 30.0 10.0 20.0ЗДТГ, төсөл хөтөлбөр,

Хандивлагч

141.2.1.1 Санхүүгийн үйлчилгээг төрөлжүүлэх

2012 2018 6 10.0 10.0ЗДТГ,


151.2.1.2. Бизнес мэдээллийн төв байгуулна

2011 2014 3 7.0 2.0 5.0ЗДТГ,


16

1.2.2.1. 10 компьютертэй интернет кафе байгуулна

2011 2014 3 10.0 10.0ЗДТГ,


17

1.2.2.2. Сумын төв болон хөдөөгийн багуудад үүрэн телефоны сүлжээг нэмэгдүүлнэ

2011 2020 9 0.0 ЗДТГ,


181.2.2.3. Суманд гардаг телевизийн сувгийн тоог нэмэгдүүлнэ

2012 2016 4 15.0 15.0ЗДТГ,


19

1.2.2.4. Сумын төвийн албан газруудыг интернет, дотоод сүлжээгээр холбоно

2012 2016 4 5.0 5.0 ЗДТГ

20

2.1.1.1. Мал эмнэлгийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг тогтвор суурьшилтай ажиллуулна

2011 2016 5 0.0 ЗДТГ

212.1.1.2. Мал эмнэлгийг материаллаг баазаар хангана

2011 2016 5 3.0 3.0 ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

22

2.1.1.3. Мал угаах механикжсан тоног төхөөрөмжтэй угаах ванн нээнэ

2012 2016 4 16.0 6.0 10.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

232.1.1.4. Мал эрүүлжүүлэх суурин хашаа гаргана

2012 2016 4 2.0 1.0 1.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

24

2.1.1.5. МАА-н үйлдвэрлэлийг эрсдэлээс хамгаалах сан байгуулна

2011 2016 5 10.0 5.0 5.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

25

2.1.1.6. Адууг тэс угшлаар , ямааг өлгийн улаан үүлдрээр, хонийг баяд омгоор сайжруулна

2011 2014 3 10.0 6.0 4.0ЗДТГ,

иргэд, төсөл хөтөлбөр

262.1.1.7. Хөдөөгийн 2 багт мал угаах жижиг ванн байгуулна

2011 2016 5 6.0 3.0 3.0ЗДТГ,

иргэд, төсөл хөтөлбөр

272.1.1.8. Хөвчид шинэ худаг гаргана

2011 2014 3 18.0 15.0 3.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр


46

282.1.1.9. Шургадгийн дунд орлого-д шинэ худаг гаргана

2011 2016 5 18.0 15.0 3.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

292.1.1.10. Бортын бөгсөд худаг гаргана

2011 2016 5 18.0 15.0 3.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

302.1.1.11. Хүйсийн хард худаг гаргана

2011 2014 3 18.0 15.0 3.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

312.1.1.12. Ишийн адарганад худаг гаргана

2011 2016 5 18.0 15.0 3.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

322.1.1.13. Усгүйн ил-д худаг гаргана

2011 2014 3 18.0 15.0 3.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

33


2011 2012 1 1.0 1.0 ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

34


2012 2016 4 0.5 0.5 ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

35


2011 2016 5 60.0 10.0 40.0 10.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр


2011 2016 5 10.0 10.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

37


2011 2016 5 0.0 ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр


2011 2016 5 60.0 50.0 10.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

39

2.2.1.7 Малчдыг сэргээгдэх эрчим хүчээр 100 хувь хангана

2012 2016 4 30.0 10.0 20.0ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр

40


2012 2016 4 1.0 1.0 ЗДТГ, төсөл

хөтөлбөр


2011 2014 3 60.5 0.5 60.0ЗДТГ,



2012 2016 4 30.5 0.5 30.0ЗДТГ,



2012 2016 4 20.5 0.5 20.0ЗДТГ,



47


2012 2016 4 30.5 0.5 30.0ЗДТГ,



2012 2016 4 30.5 0.5 30.0ЗДТГ,


46

2.2.1.1. Тэжээлийн ургамалын тариалалтыг нэмэгдүүлнэ

2011 2016 5 26.0 1.0 25.0ЗДТГ,


47

2.2.1.2. Хойд хөвөөн таригийн 5О0 га талбайг усалгаатай болгоно

2012 2016 4

1,00

0.0

1,0

00

.0



482.2.1.3. Хээр морьтод 5000м3 усны хөв байгуулна

2012 2016 4 100.0 100.0



492.2.1.4. Коолойд 5000м3 усны хөв байгуулна

2012 2016 4 100.0 100.0



502.2.1.5. Коолойн 60 га-г хашаажуулна

2012 2016 4 15.0 15.0



512.2.1.6. Хээр морьтын 300 га – г хашаажуулна

2012 2016 70.0 70.0

ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хөрөнгө оруулагч

522.2.1.7. Ногооны 100тн-ын зоорьтой болно

2012 2016 4 40.0 40.0

ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хөрөнгө оруулагч

532.2.2.1. Хүлэмжийн АА-г хөгжүүлнэ

2011 2016 5 10.0 2.0 8.0ЗДТГ,


542.2.2.3. 50 га-д чацаргана тариална

2012 2016 4 120.0 120.0ЗДТГ,


552.2.2.4. 20 га-д үхрийн нүд тариална

2012 2016 4 50.0 50.0ЗДТГ,



2012 2016 4 30.0 30.0ЗДТГ,



48

57

3.1.1.1. ОУ-ын нисэх онгоцны буудалд түшиглэсэн үйлчилгээний цогцолбор төв байгуулна

2014 2020 6 500.0 500.0ЗДТГ,


58

3.1.1.2. Сумын төвд ахуйн болон засвар үйлчилгээний төв байгуулж ажиллуулна

2012 2020 8 150.0 150.0ЗДТГ,


59


2011 2016 5 10.0 10.0ЗДТГ,



2011 2014 3 15.0 15.0ЗДТГ,



2012 2016 4 10.0 10.0ЗДТГ,


623.1.2.4. Тэжээлийн үйлдвэрийг өргөжүүлнэ

2012 2016 4 20.0 20.0ЗДТГ,


633.1.2.5. Талх нарийн боовны үйлдвэрийг өргөжүүлнэ

2012 2014 2 6.0 6.0ЗДТГ,


643.1.2.6. Түүхий эд худалдан авах нэг цэгийн төв байгуулна

2011 2014 3 4.0 4.0ЗДТГ,


653.1.2.7. Төвлөрсөн мал нядалгааны цэг байгуулна

2012 2014 2 10.0 10.0 ЗДТГ,


663.2.1.1. Шургадгийн нүүрсний уурхай нээнэ

2014 2020 6 0.0 ЗДТГ,


67

3.2.1.2. Алтны уурхайнуудын үйл ажиллагааг тогтмолжуулна

2014 2020 6 0.0 ЗДТГ,


683.2.1.3. Шохойн үйлдвэрлэлийг сэргээнэ

2014 2020 6 0.0 ЗДТГ,


693.2.1.4. Элс хайрга чулууны карьер байгуулна

2011 2014 3 20.0 20.0ЗДТГ,


70

3.2.1.5. Модон зүсмэл материал үйлдвэрлэлийн цех ажиллуулна

2011 2014 3 15.0 15.0ЗДТГ,


713.2.1.6. Тоосгоны үйлдвэр байгуулна

2011 2014 3 30.0 30.0ЗДТГ,



49

723.2.1.7. Рашаан усны цех байгуулна

2011 2014 3 10.0 10.0ЗДТГ,


73

3.2.2.1. Улаангом-Түргэн-Цүнхэг-Арван гурвын орой гэсэн маршрутаар явган аялал хөгжүүлнэ

2012 2014 2 50.0 50.0ЗДТГ,


743.2.2.2. Сүү цагаан идээний сувилал байгуулна

2011 2014 3 50.0 50.0ЗДТГ,


753.2.2.3. Аялал жуулчлалын 2-3 бааз байгуулна

2011 2016 5 600.0 600.0ЗДТГ,


763.2.2.4. Зочид буудал нээнэ

2012 2016 4 200.0 200.0ЗДТГ,


774.1.1.1. 320 хүүхдийн хичээлийн шинэ байр барина

2012 2020 8 600.0 600.0 ЗДТГ

784.1.1.2. Багш хөгжлийн төв байгуулна

2012 2014 2 5.0 5.0

ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр,

хандивлагч

794.1.1.3. Мастерийн газар байгуулна

2012 2014 2 10.0 10.0



804.1.1.4. 75 хүүхдийн шинэ дотуур байр барина

2011 2013 2 350.0 350.0 ЗДТГ

814.1.1.5. Сургалтын орчинг сайжруулна

2011 2014 3 6.0 6.0



824.1.1.6. Сурагч бүрийг компьютержуулна

2012 2020 8 100.0 50.0 50.0



834.1.1.7. Сургуулийн гадна орчинг тохижуулна

2012 2016 4 10.0 10.0



844.1.1.8. Спорт заалны материаллаг баазыг нэмэгдүүлнэ

2011 2014 3 4.0 4.0



85

4.1.1.9. Сургуулийн гал тогооны тоног төхөөрөмжийг шинэчилнэ

2012 2016 4 12.0 12.0




50

86

4.1.1.10. Албан бус боловсролын төвийг тохижуулж хүрээг өргөжүүлнэ

2011 2014 3 6.0 6.0



874.1.1.11. Сургалтын иж бүрэн кабинет байгуулна

2011 2016 5 10.0 10.0




2011 2016 5 15.0 15.0




2012 2020 8 300.0 300.0 ЗДТГ


2012 2016 4 2.0 2.0



91


2011 2016 5 20.0 18.0 2.0




2012 2020 8 3.0 3.0




2012 2020 8 5.0 5.0




2011 2014 3 3.0 3.0



954.1.2.8. Номын сангийн фондийг баяжуулна

2011 2014 3 10.0 10.0



964.1.2.9. Номын санг интернетэд холбох – цахим номын сан

2012 2016 4 10.0 10.0



97

4.1.2.10. Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалуудад хамгаалалт хийнэ

2011 2016 5 10.0 5.0 5.0




2011 2014 3 5.0 2.0 3.0




2011 2014 3 4.0 4.0




51


2011 2014 3 60.0 60.0




2011 2012 1 5.0 5.0



1024.1.3.5. Цэцэрлэгийн ажилчдыг сургалтанд хамруулна

2011 2012 1 3.0 3.0



1034.1.3.6.Цэцэрлэгийн тоглоомын талбайг тохижуулна

2011 2014 3 8.0 8.0



1044.1.3.7. Цэцэрлэгийн гадна орчинг тохижуулна

2012 2016 4 5.0 5.0




2011 2014 3 10.0 10.0




2011 2014 3 15.0 15.0



107


2012 2020 8 30.0 30.0




2011 2011 0 490.0 490.0 ЗДТГ

109


2011 2014 3 15.0 15.0




2011 2016 5 10.0 10.0




2011 2016 5 20.0 20.0




2011 2014 3 5.0 5.0




2011 2014 3 4.0 4.0




52

114


2011 2014 3 10.0 10.0



115


2011 2014 3 4.0 4.0




2011 2014 3 20.0 20.0



117


2011 2014 3 10.0 5.0 5.0



118


2012 2016 4 6.0 6.0




2012 2016 4 10.0 10.0




2012 2020 8 300.0 300.0 ЗДТГ


2012 2020 8 300.0 300.0 ЗДТГ


2012 2016 4 10.0 5.0 5.0 ЗДТГ


2012 2020 8 200.0 50.0 150.0 ЗДТГ

124

4.2.3.1. Баянхайрхан, Рашаант багуудын төвийг байртай болгоно

2012 2016 4 20.0 20.0



1254.2.3.2. Багийн эмч нарыг унаагаар хангана

2012 2012 0 5.0 5.0




2012 2012 0 5.0 5.0




2011 2014 3 2.0 2.0




2012 2020 8 50.0 50.0




53


2012 2016 4 10.0 10.0




2012 2016 4 10.0 5.0 5.0



131

5.1.1.2. Эмийн болон ховордсон ургамлын мэдээллийн сан бүрдүүлнэ

2012 2016 4 5.0 5.0




2012 2016 4 2.0 1.0 1.0



1335.1.2.1. ТХГН-ын хил заагийг тогтоож тэмдэгжүүлнэ

2012 2016 4 5.0 5.0




2012 2016 4 3.0 3.0



135


2012 2020 8 50.0 40.0 10.0



1365.2.1.2. Хог хаягдлын сан байгуулна

2011 2014 3 10.0 10.0




2011 2020 9 300.0 200.0 100.0




2011 2016 5 40.0 20.0 20.0



139


2012 2020 8 50.0 20.0 30.0




2011 2014 3 10.0 3.0 7.0



141


2011 2016 5 8.0 8.0




54


2011 2016 5 5.0 1.0 4.0




2011 2016 5 20.0 20.0




2012 2016 4 700.0 700.0




2011 2016 5 10.0 10.0



146


2011 2016 5 6.0 1.0 5.0



147


2011 2016 5 1.0 1.0



148


2011 2016 5 11.0 1.0 10.0



Хөгжлийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтэнд 2011-2021 онд хийх үнэлгээ, мониторингийн төлөвлөгөө

Д\д Төслийн нэр, кодын

дугаарХэрэгжилт,

баталгаажилтын эх үүсвэр

Ни

йт

төсө

в

Мониторинг хийх хугацаа

Мониторинг хэрэгжүүлэгч

Явц

ын

Хаал

тын

1

1.1.1.1. Сумын төвийг хатуу хучилттай 3.5 км замаар төв замтай холбоно

Тавигдсан замыг улсын комисс хүлээн авсан акт

1,000.0

2012 2017Хяналт

үнэлгээний комисс, ИТХ, ТХХ

21.1.1.2. Сумын төвийн их гол дээр 20м гүүр тавина

Гүүрийг хүлээн авсан улсын комиссын акт

70.0



31.1.2.1 Сумын төвийн гудамж талбайг гэрэлтүүлэгтэй болгоно

Тавигдсан гэрэлтүүлгийн тоо

20.0




55

41.1.2.2. Сумын төвийг дулааны нэгдсэн системээр холбоно

Дулаанд холбогдсон байгууллагын тоо

300.0

2012, 2016

2021Хяналт


51.1.2.3. Сумын төвийн усан хангамжийг нэмэгдүүлнэ

Нэмэгдсэн худаг, уст цэгийн тоо

20.0



61.1.2.4. Гэр хорооллыг тохижуулна

Гэрэл хороололын тохижилтын зураг, ажлын

тайлан

25.0



71.1.2.5. 40 айлын орон сууц барина

Байрыг ашиглалтад хүлээн авсан улсын комиссын акт,

оршин суугчдын тоо

600.0

2012, 2016

2021Хяналт


81.1.2.6. Сумын төвд соёл амралтын хүрээлэн байгуулна

Соёл амралтын хүрээлэнгээр

үйлчлүүлэгчдийн тоо судалгаа

30.0



91.1.2.7. Сумын төвийн ерөнхий төлөвлөгөө шинэчлэн боловсруулна

Батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөөний зураг, эскез

15.0



101.1.2.8. Гүний худагны орчныг тохижуулна

Тохижилтын зураг, иргэдийн сэтгэл ханамж

1.0

2013Хяналт


111.1.2.9. Сумын төвийн ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлнэ

Хийгдсэн ногоон байгууламжийн тоо,

хэмжээ, зураг

10.0



121.1.2.10. Түмэндэлгэржав хааны хөшөө босгоно

Босгосон хөшөөний зураг, төсөв, хүлээн авсан акт

350.0



131.1.2.11. Шинэ баяр наадмын талбайтай болно

Шинэ талбайг хүлээн авсан акт, талбайд зохиогдсон

үйл ажиллагааны тоо

30.0



141.2.1.1 Санхүүгийн үйлчилгээг төрөлжүүлэх

Шинээр нээгдсэн санхүүгийн байгууллага,

үзүүлсэн үйлчилгээний тоо

10.0

2012, 2016

2019Хяналт


151.2.1.2. Бизнес мэдээллийн төв байгуулна

Мэдээллийн төвөөр үйлчлүүлсэн иргэдийн тоо

7.0



161.2.2.1. 10 компьютертэй интернет кафе байгуулна

Интернетээр үйлчлүүлсэн иргэдийн тоо

10.0



17

1.2.2.2. Сумын төв болон хөдөөгийн багуудад үүрэн телефоны сүлжээг нэмэгдүүлнэ

Сүлжээ орсон газрууд, утастай болсон малчдын

тоо

-

2012, 2016

2021Хяналт


181.2.2.3. Суманд гардаг телевизийн сувгийн тоог нэмэгдүүлнэ

Үзэгчдийн сэтгэл ханамжийн түвшин

15.0



19

1.2.2.4. Сумын төвийн албан газруудыг интернет, дотоод сүлжээгээр холбоно

Дотоод сүлжээгээр дамжуулж буй мэдээ,

харилцааны тоо мэдээ

5.0




56

20

2.1.1.1. Мал эмнэлгийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг тогтвор сурьшилтай ажиллуулна

Тогтвортой ажиллаж буй мэргэжилтний тоо,

үйлчлүүлсэн малчдын тоо, сэтгэл ханамж

-



212.1.1.2. Мал эмнэлгийг материаллаг баазаар хангана

Үйлчилгээ үзүүлсэн малын тоо, үйлчилгээний чанарын

өөрчлөлт

3.0



22

2.1.1.3. Мал угаах механикжсан тоног төхөөрөмжтэй угаах ванн нээнэ

Ваннаар үйлчлүүлсэн малын тоо, малчдын

сэтгэл ханамж

16.0



232.1.1.4. Мал эрүүлжүүлэх суурин хашаа гаргана

Хашаагаар үйлчлүүлсэн малын тоо

2.0



242.1.1.5. МАА-н үйлдвэрлэлийг эрсдэлээс хамгаалах сан байгуулна

Сангийн бүрдүүлэлт, зарцуулалтын тайлан, үр

дүнтэй хэрэгжүүлсэн төсөл

10.0



25

2.1.1.6. Адууг тэс угшлаар , ямааг өлгийн улаан үүлдрээр, хонийг баяд омгоор сайжруулна

Худалдан авсан эцэг малын тоо, нэмж

үржүүлсэн малын тоо, өсөлт

10.0



262.1.1.7. Хөдөөгийн 2 багт мал угаах жижиг ванн байгуулна

Ваннаар үйлчлүүлсэн малын тоо, малчдын


6.0



272.1.1.8. Хөвчид шинэ худаг гаргана

Комиссын хүлээн авсан акт, Худгаас услагдаж буй малын тоо, хэрэглэж буй

малчдын тоо

18.0



282.1.1.9. Шургадгийн дунд орлого-д шинэ худаг гаргана



18.0



292.1.1.10. Бортын бөгсөд худаг гаргана



18.0



302.1.1.11. Хүйсийн хард худаг гаргана



18.0



312.1.1.12. Ишийн адарганад худаг гаргана



18.0



322.1.1.13. Усгүйн ил-д худаг гаргана



18.0




Сургалтанд хамрагдсан иргэдийн тоо, сургалтын

тайлан

1.0




57

34


Бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөө, мөрдөж буй


0.5



35


Судалгааны тайлан, устгалын төсөв, малчдын


60.0





тайлан

10.0



37


Дэмжлэг авч орлогоо нэмэгдүүлсэн малчдын тоо

-




Малжсан өрхийн тоо, олгосон малын тоо, түүний

өсөлт

60.0



392.2.1.7 Малчдыг сэргээгдэх эрчим хүчээр 100 хувь хангана

Эрчим хүчээр хангагдсан малчдын тоо

30.0



40


Семинарт оролцогчдын тоо

1.0




Сүү үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалтын дүн

статистик

60.5




Сүү үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалтын дүн

статистик

30.5




Зөгийн бал үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалтын дүн

статистик

20.5




Тахианы өндөг болон мах үйлдвэрлэлийн хэмжээ,

борлуулалтын дүн статистик

30.5

2012 2017Хяналт үнэлгээний комисс, ИТХ, ТХХ


Гахайн мах үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалтын дүн

статистик

30.5


462.2.1.1. Тэжээлийн ургамалын тариалалтыг нэмэгдүүлнэ

Тэжээлийн ургамал тариалсан талбайн

хэмжээ, ургацын хэмжээний өсөлт статистик

26.0



472.2.1.2. Хойд хөвөөн таригийн 5О0 га талбайг усалгаатай болгоно

Усалгаатай талбайн хэмжээ, түүнийг ашиглаж

буй иргэдийн тоо

1,000.0


482.2.1.3. Хээр морьтод 5000м3 усны хөв байгуулна

Хүлээн авсан комиссын акт, ашиглаж буй иргэдийн

тоо, тариалалтын статистик мэдээ

100.0




58

492.2.1.4. Коолойд 5000м3 усны хөв байгуулна


тоо, тариалалтын статистик мэдээ

100.0



502.2.1.5. Коолойн 60 га-г хашаажуулна

Хашаажуулсан талбайн хэмжээ, ургацын хэмжээ

15.0



512.2.1.6. Хээр морьтын 300 га – г хашаажуулна

Хашаажуулсан талбайн хэмжээ, ургацын хэмжээ

70.0



522.2.1.7. Ногооны 100тн-ын зоорьтой болно


тоо, хадгалсан ногооны хэмжээ

40.0



532.2.2.1. Хүлэмжийн АА-г хөгжүүлнэ

Хүлэмжийн аж ахуйн тоо, тариалалтын хэмжээ

10.0



542.2.2.3. 50 га-д чацаргана тариална

Чацаргана тариалсан талбайн хэмжээ,

үйлдвэрлэл борлуулалтын статистик

120.0



552.2.2.4. 20 га-д үхрийн нүд тариална

Үхрийн нүд тариалсан талбайн хэмжээ,

үйлдвэрлэл борлуулалтын статистик

50.0




Бэлтгэсэн үрийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалтын статистик

30.0


57

3.1.1.1. ОУ-ын нисэх онгоцны буудалд түшиглэсэн үйлчилгээний цогцолбор төв байгуулна

Хүлээн авсан улсын комиссын акт,

түрээслэгчдийн тоо, үйлчлүүлэгчдийн тоо,

сэтгэл ханамж, татварын тайлан

500.0

2012, 2016

2021Хяналт


58

3.1.1.2. Сумын төвд ахуйн болон засвар үйлчилгээний төв байгуулж ажиллуулна

Хүлээн авсан улсын комиссын акт,

түрээслэгчдийн тоо, үйлчлүүлэгчдийн тоо, сэтгэл

ханамж, татварын тайлан

150.0

2012, 2016

2021Хяналт



Үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалтын өөрчлөлтийн мэдээний

статистик

10.0





статистик

15.0





статистик

10.0



623.1.2.4. Тэжээлийн үйлдвэрийг өргөжүүлнэ


статистик

20.0




59

633.1.2.5. Талх нарийн боовны үйлдвэрийг өргөжүүлнэ


статистик

6.0



643.1.2.6. Түүхий эд худалдан авах нэг цэгийн төв байгуулна

Түүхий эдээ нийлүүлсэн малчдын тоо,

төвлөрүүлсэн түүхий эдийн тоо хэмжээ

4.0



653.1.2.7. Төвлөрсөн мал нядалгааны цэг байгуулна

Нядалгааны цэгээр үйлчлүүлэгдийн тоо, нядалсан малын тоо

10.0



663.2.1.1. Шургадгийн нүүрсний уурхай нээнэ


статистик

-

2012, 2016

2021Хяналт


67

3.2.1.2. Алтны уурхайнуудын үйл ажиллагааг тогтмолжуулна


статистик

-

2012, 2016

2021Хяналт


683.2.1.3. Шохойн үйлдвэрлэлийг сэргээнэ


статистик

-

2012, 2016

2021Хяналт


693.2.1.4. Элс хайрга чулууны карьер байгуулна


статистик

20.0



703.2.1.5. Модон зүсмэл материал үйлдвэрлэлийн цех ажиллуулна


статистик

15.0



713.2.1.6. Тоосгоны үйлдвэр байгуулна


статистик

30.0



723.2.1.7. Рашаан усны цех байгуулна


статистик

10.0



73

3.2.2.1. Улаангом-Түргэн-Цүнхэг-Арван гурвын орой гэсэн маршрутаар явган аялал хөгжүүлнэ

Аялагчдын тооны өөрчлөлт, сэтгэл ханамж

50.0



743.2.2.2. Сүү цагаан идээний сувилал байгуулна

Амрагчдын тоо 50.0



753.2.2.3. Аялал жуулчлалын 2-3 бааз байгуулна

Нээгдсэн баазын тоо, амрагчдын тоо

600.0




60

763.2.2.4. Зочид буудал нээнэ

Үйлчлүүлэгчдийн тоо, борлуулалтын мэдээ

тайлан

200.0



774.1.1.1. 320 хүүхдийн хичээлийн шинэ байр барина

Улсын комиссын хүлээн авсан акт

600.0

2012, 2016

2021Хяналт


784.1.1.2. Багш хөгжлийн төв байгуулна

Төвөөр үйлчлүүлсэн багшийн тоо

5.0



794.1.1.3. Мастерийн газар байгуулна

Мастерийн газрыг хүлээн авсан акт

10.0



804.1.1.4. 75 хүүхдийн шинэ дотуур байр барина


350.0


814.1.1.5. Сургалтын орчинг сайжруулна

Сурагчдын сэтгэл ханамж

6.0 2012 2015

Хяналт үнэлгээний

комисс, ИТХ, ТХХ

824.1.1.6. Сурагч бүрийг компьютержуулна

Компьютертэй болсон сурагчдын тоо

100.0



834.1.1.7. Сургуулийн гадна орчинг тохижуулна

Тохижилтын тайлан, сурагчдын сэтгэл ханамж

10.0 2012 2017Хяналт


844.1.1.8. Спорт заалны материаллаг баазыг нэмэгдүүлнэ

Сурагчдын сэтгэл ханамж

4.0 2012 2015



854.1.1.9. Сургуулийн гал тогооны тоног төхөөрөмжийг шинэчилнэ

Тоног төхөөрөмжийн зураг, хоолны чанарын өөрчлөлт

12.0



86

4.1.1.10. Албан бус боловсролын төвийг тохижуулж хүрээг өргөжүүлнэ

Албан бус боловсролын төвөөр үйлчлүүлсэн иргэдийн тоо, сэтгэл

ханамж

6.0



874.1.1.11. Сургалтын иж бүрэн кабинет байгуулна

Байгуулагдсан кабинетийн тоо

10.0




Тохижилтын тайлан 15.0





300.0

2012, 2016

2021Хяналт



Үзэгдийн тоо, сэтгэл ханамж

2.0




Авсан машин, Явуулын үйлчилгээний тоо, чанарын

өсөлт, иргэдийн сэтгэл ханамж

20.0




61


Тохижилтийн тайлан, иргэдийн сэтгэл ханамж

3.0

2012, 2016

2021Хяналт



Үйлчилгээний чанарын өөрчлөлт

5.0

2012, 2016

2021Хяналт



Сургалтанд хамрагдсан мэргэжилтний тоо, сургалтын тайлан

3.0



954.1.2.8. Номын сангийн фондийг баяжуулна

Шинээр нэмэгдсэн номын тоо

10.0



964.1.2.9. Номын санг интернетэд холбох – цахим номын сан

Цахим номын сангаар үйлчлүүлэгчдийн тоо

10.0



974.1.2.10. Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалуудад хамгаалалт хийнэ

Хамгаалалт хийгдсэн дурсгалын тоо

10.0




Гэр цэцэрлэгээр үйлчлүүлэгчдийн тоо,

өсөлт

5.0




Нэмэгдсэн тоглоомын тоо, өртөг, Хүүхдүүдийн сэтгэл

ханамж

4.0




Хүлээн авсан акт, худагний ашиглалтын мэдээ

60.0




Хүүхдүүдийн сэтгэл ханамж

5.0



1024.1.3.5. Цэцэрлэгийн ажилчдыг сургалтанд хамруулна


тайлан

3.0



1034.1.3.6.Цэцэрлэгийн тоглоомын талбайг тохижуулна

Тохижилтийн тайлан, хүүхдүүдийн сэтгэл ханамж

8.0



1044.1.3.7. Цэцэрлэгийн гадна орчинг тохижуулна

Тохижилтийн тайлан, хүүхдүүдийн сэтгэл ханамж

5.0




Шинэчилсэн эдлэлийн тоо, өртөг, үйлчлүүлэгчдийн


10.0




Шинэчилсэн эдлэлийн тоо, өртөг, үйлчлүүлэгчдийн


15.0



107


Үйлчлүүлэгчдийн тоо, сэтгэл ханамж

30.0

2012, 2016

2021Хяналт




490.0




62


Хоолны чанарын өөрчлөлт, эмчлүүлэгчдийн сэтгэл

ханамж

15.0




Амрах байраар үйлчлүүлсэн эхчүүдийн

тоо, сэтгэл ханамж

10.0




Шинэчилсэн машин 20.0




Тохижилтийн тайлан, эмчлүүлэгчдийн сэтгэл

ханамж

5.0




Үйлчлүүлсэн иргэдийн тоо

4.0 2012 2015




Үйлчлүүлсэн иргэдийн тооны өөрчлөлт, сэтгэл

ханамж

10.0





тайлан

4.0





20.0




Үйлчлүүлсэн ахмадын тоо, сэтгэл ханамж

10.0




Үйлчлүүлсэн иргэдийн тоо, сэтгэл ханамж

6.0






10.0





300.0

2012, 2016

2021Хяналт




300.0

2012, 2016

2021Хяналт




10.0




Орон сууцанд орсон төрийн албан хаагчдын тоо

200.0

2012, 2016

2021Хяналт


1244.2.3.1. Баянхайрхан, Рашаант багуудын төвийг байртай болгоно


20.0



1254.2.3.2. Багийн эмч нарыг унаагаар хангана

Унаатай болсон хүний тоо, хүрч үйлчилсэн өрхийн

тооны өсөлт

5.0

2012Хяналт



63


Унаатай болсон хүний тоо, хүрч үйлчилсэн өрхийн

тооны өсөлт

5.0

2012Хяналт



Холбоог ашигласан тоо

2.0 2012 2015




Улсын комиссын хүлээн авсан акт, явуулсан үзвэр

үйлчилгээний тоо

50.0

2012, 2016

2021Хяналт



хангагдсан байдал, үйлчилгээний чанарын

өөрчлөлт

10.0




Тооллогын дүн 10.0



131

5.1.1.2. Эмийн болон ховордсон ургамалын мэдээллийн сан бүрдүүлнэ

Мэдээллийн сангийн ашиглалт, чанар

5.0




Сайтаар үйлчлүүлэгчдийн тоо

2.0



1335.1.2.1. ТХГН-ын хил заагийг тогтоож тэмдэгжүүлнэ

Ажлын тайлан, хамгаалалтын байдал

5.0




Координаттай болсон өвөлжөөний тоо, малчдын


3.0



135


Судалгааны тайлан, хэрэгжүүлсэн үйл

ажиллагааны тайлан

50.0

2012, 2016

2021Хяналт


1365.2.1.2. Хог хаягдлын сан байгуулна



10.0




Нөхөн сэргээсэн талбайн хэмжээ

300.0

2012, 2016

2021Хяналт



Устгал хийсэн ойн талбайн хэмжээ, зарцуулсан төсөв

40.0



139


Нутагшуулсан амьтны төрөл, тоо, хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааны тоо, үр

дүн

50.0

2012, 2016

2021Хяналт



Тохижилтын тайлан, зураг, иргэдийн сэтгэл ханамж

10.0




Хамгаалагдсан булаг шандны тоо, иргэдийн


8.0




64


Хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаа

5.0




Комиссын хүлээн авсан акт 20.0




Байгуулагдсан аж ахуйн тоо, үйл ажиллагааны үр

дүнгийн тайлан

700.0




Шинээр байгуулагдсан ойн нөхөрлөлийн тоо

10.0



146


Сургалтанд оролцогчдын тоо, сургалтын тоо, сургалтын тайлан

6.0



147


Бэлчээрээ гэрээгээр эзэмшсэн малчдын

бүлэг нөхөрлөлийн тоо, гэрээнийтоо, гэрээ,

малчдын сэтгэл ханамж

1.0



148


Шинээр байгуулагдсан тохижилт үйлчилгээний

ААНБ-ийн тоо, нийт хэрэгжүүлсэн ажлуудын

тоо, тайлан, төсөв

11.0



ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХОЁР ДАХЬ ҮЕ ШАТ ХҮРТЭЛ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ТӨСЛҮҮДИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

Төслийн код, дугаар 1.1.2.8. Гүний худагны орчныг тохижуулна

Төслийн тодорхойлолтХүн амыг эрүүл ахуйн шаардлага хангасан ундны

цэвэр усаар үйлчлэх боломж бүрдэнэХүлээгдэж буй үр дүн Ус, хөрсний бохирдлоос хамгаалагданаХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, төсөл хөтөлбөрАшиг хүртэгчид Иргэд,ААН,байгууллагаУгтвар боломж, нөхцөлүүд Гүний худаг ашиглаж байгааЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2012Нийт төсөв, сая төгрөг 1.0

Үүнээс

Орон нутгаасУлсын төсвөөсХандивлагч, хөрөнгө оруулагч, төсөл хөтөлбөр

1.0

Төслийн код, дугаар4.1.3.4. Цэцэрлэгийн материаллаг баазыг


Төслийн тодорхойлолтЦэцэрлэгт үйл ажиллагаагаа үр дүнтэй сайн явуулахад шаардлагатай материал хэрэгсэл

дутагдалтай байгааг хангаж өгөх


65

Хүлээгдэж буй үр дүнЦэцэрлэгийн өдөр дутмын үйл ажиллагаа

сайжирч хүүхдүүдэд үзүүлэх үйлчилгээ чанартай болно

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид Цэцэрлэгийн хүүхдүүдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Цэцэрлэгийн шинэ байртайЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2012Нийт төсөв, сая төгрөг 5.0

Үүнээс


5.0

Төслийн код, дугаар 1.2.1.2. Бизнес мэдээллийн төв байгуулна

Төслийн тодорхойлолтСумын малчид болон бизнес эрхлэгч ард иргэдийг

мэдээллээр хангаж ААЭ зөвлөгөө өгч зах зээлд холбох, дэмжих

Хүлээгдэж буй үр дүнБизнесийн үйл ажиллагаагаа амжилттай удирддаг

болж, зах зээлд өгөөжтэйгээр холбогдох,

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Бизнес эрхлэгчид

Угтвар боломж, нөхцөлүүдХувиараа бизнес эрхлэгчдийн энэ төрлийн мэдээлэл, үйлчилгээний эрэлт их байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байхгүй

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014

Нийт төсөв, сая төгрөг 7.0

Үүнээс

Орон нутгаас 2.0Улсын төсвөөсХандивлагч, хөрөнгө оруулагч, төсөл хөтөлбөр

5.0

Төслийн код, дугаар1.2.2.1. 10 компьютертэй интернет кафе

байгуулна

Төслийн тодорхойлолтЗалуучууд, иргэдийг мэдээлэл авах боломжоор

хангах

Хүлээгдэж буй үр дүнИнтернет хэрэглэгчдийн тоог нэмэгдүүлж хэрэгтэй

мэдээллээ түргэн шуурхай олдог, харилцаа холбоо сайтай болох

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Залуучууд, ард иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдИнтернет хэрэглэгч залуусын тоо нэмэгдсэн

төдийгүй иргэд интернетээр үйлчлүүлэх хүсэл сонирхол ихтэй болсон

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүдГар утсаараа дамжуулан интернетэд ордог

болсонХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0


66

Үүнээс


10.0

Төслийн код, дугаар2.1.1.6. Адууг тэс угшлаар , ямааг өлгийн улаан

үүлдрээр, хонийг баяд омгоор сайжруулна

Төслийн тодорхойлолтНутгийн омгийн мал сүргийн чанар сайжирч ашиг

шимийн гарц дээшилнэ

Хүлээгдэж буй үр дүнСүргийн бүтцэд ашиг шимт малын тоо толгойн

эзлэх хувь нэмэгдэнэ.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, иргэд, төсөл хөтөлбөрАшиг хүртэгчид Мал бүхий иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдМал бүхий иргэд малынхаа үүлдэр угсааг

сайжруулж байгаЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгаль, цаг уурын нөлөөлөлХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0

Үүнээс


4.0

Төслийн код, дугаар 2.1.3.1. Үнээний сүүний ферм байгуулна

Төслийн тодорхойлолтЧанар эрүүл ахуйн шаардлага хангасан сүү, сүүн бүтээгдэхүүнээр иргэдийг хангана.Орон нутгийн

онцлогт тохирсон өндөр ашиг шимтэй үнээ байна.

Хүлээгдэж буй үр дүнЖилийн турш иргэдийг байнга тасралтгүй сүүгээр

хангахХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Ард иргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Өвс, тэжээл бэлтгэх усалгаатай талбайн нөөцтэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгаль, цаг уурын нөлөөлөлХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 60.5

Үүнээс


60.0

Төслийн код, дугаар 3.1.2.2. Эсгийний үйлдвэр байгуулна

Төслийн тодорхойлолтХонины ноосоо эргэлтэнд оруулж эсгийний

хэрэглээгээ сумаасаа хангадаг болох

Хүлээгдэж буй үр дүнСайн чанарын эсгий үйлдвэрлэж дотоодын

хэрэгцээгээ хангахаас гадна зэргэлдэ сумуудад нийлүүлэх

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Ард иргэд, төсөл хэрэгжүлэгч

Угтвар боломж, нөхцөлүүдЭсгийний үйлдвэр байхгүй бөгөөд эрэлт нь

тотвортой өсөх шинжтэй байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүдУлаангомын зах зээлд ойрхон учраас

хэрэглэгчдээ алдах


67

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 15.0

Үүнээс


15.0

Төслийн код, дугаар3.1.2.5. Талх нарийн боовны үйлдвэрлэлйг

өргөжүүлнэ

Төслийн тодорхойлолтСургууль, цэцэрлэгийн үдийн цайнаас эхлээд

дотоодын эрэлтээ хангадаг болох

Хүлээгдэж буй үр дүнГурилан бүтээгдэхүүний эрэлтийг дотооддоо

хангахХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүд болон ард иргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Одоо байгаа жижиг цех эрэлтээ дийлэхгүй байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүдУлаангомын зах зээлд ойрхон учраас

хэрэглэгчдээ алдахХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 6.0

Үүнээс


6.0

Төслийн код, дугаар 3.2.1.4. Элс хайрга чулууны карьер байгуулна

Төслийн тодорхойлолтБайгаль дээр байгаа бэлэн нөөцөө түшиглэн

ажиллах

Хүлээгдэж буй үр дүнУлаангомын барилга үйлдвэрлэлд бүтээгдэхүүнээ

нийлүүлж байнгын гэрээтэй болохХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, сум, барилгын компаниуд

Угтвар боломж, нөхцөлүүд

Байгалийн бэлэн нөөцтэй, Улаангом сумаас 20-30км зайтай, аймгийн төвийн хэрэглээ нэмэгдэж

байгаа ч энэ бүтээгдэхүүний олдоц багасаж байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 20.0

Үүнээс


20.0

Төслийн код, дугаар3.2.1.5. Модон зүсмэл материал үйлдвэрлэлийн

цех ажиллуулна

Төслийн тодорхойлолтМодон материалаар өөрийн болон зэргэлдээ

сумдыг хангах

Хүлээгдэж буй үр дүнБүс нутгийн модон материалын гол нийлүүлэгч

болохХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Ард иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгч, зэргэлдээ сумд


68

Угтвар боломж, нөхцөлүүд Модны нөөцтэй, эрэлт ихтэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгалийн баялагийн нөөцийн асуудалХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 15.0

Үүнээс


15.0

Төслийн код, дугаар 3.2.1.6. Тоосгоны үйлдвэр байгуулна

Төслийн тодорхойлолтСайн чанарын тоосго үйлдвэрлэж аймгийн төвийн

зах зээлийг хангах

Хүлээгдэж буй үр дүнАймгийн төвийн зах зээлийн гол нийлүүлэгч болох

боломжтойХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчидТөсөл хэрэгжүүлэгч, ард иргэд, барилгын

компаниуд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдСайн чанарын тоосгоны шорооны бэлэн нөөцтэй,

аймгийн төвд ойрхон учраас тус зах зээлрүү нийлүүлэлт хийх боломжтой

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгалийн нөөц багасахХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 30.0

Үүнээс


30.0

Төслийн код, дугаар 3.2.1.7. Рашаан усны цех байгуулна

Төслийн тодорхойлолтЭмчилгээний зориулалттай рашааныг

технологийн горимын дагуу савлаж зах зээл дээр гаргах

Хүлээгдэж буй үр дүнАймгийн төвийн зах зээл дээр борлуулж брэнд

болж тогтворжсон байхХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Ард иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгч

Угтвар боломж, нөхцөлүүдБайгалийн бэлэн нөөцтэй, төвлөрсөн зах зээлд

ойрхонЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Улиралын шинжтэйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0

Үүнээс

Орон нутгаасУлсын төсвөөс

Хандивлагч, хөрөнгө оруулагч, төсөл хөтөлбөр

10.0

Төслийн код, дугаар3.2.2.1. Улаангом-Түргэн-Цүнхэг-Арван гурвын орой гэсэн маршрутаар явган аялал хөгжүүлнэ

Төслийн тодорхойлолтАрд иргэд, аялагчдыг байгалийн үзэсгэлэнт

газартай маршрутаар аялуулах


69

Хүлээгдэж буй үр дүнТогтсон маршруттай явган аялалыг тогтмол

зохион байгуулдаг болохХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Ард иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгч

Угтвар боломж, нөхцөлүүдБайгалийн өвөрмөц тогтоцтой, үзүүштэй

маршруттайЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл нөлөөлнөХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2014Нийт төсөв, сая төгрөг 50.0

Үүнээс



50.0

Төслийн код, дугаар 3.2.2.2. Сүү цагаан идээний сувилал байгуулна

Төслийн тодорхойлолтЭмчилгээний зориулалттай сүү цагаан идээний

сувиллыг дотоодын амрагчдад зориулан байгуулах

Хүлээгдэж буй үр дүнАймгийн төвийн болон бүсийнсумдын дотоодын

амрагчдыг байнгын хүлээн авч эмчилгээг үр дүнтэй явуулдаг болно.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Ард иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгч

Угтвар боломж, нөхцөлүүдТөвлөрсөн зах зээлд ойрхон, эмчилгээний цагаан

идээний бэлэн нөөцтэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2014


Үүнээс


50.0

Төслийн код, дугаар 4.1.1.2. Багш хөгжлийн төв байгуулна

Төслийн тодорхойлолтСумын багш нарыг өөрсдийгөө хөгжүүлэх

боломжоор хангах

Хүлээгдэж буй үр дүнБагш нар байнга мэдээлэлтэй байж өрсдийгөө

хөгжүүлдэг болно.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагч

Ашиг хүртэгчид Багш нар

Угтвар боломж, нөхцөлүүд

Залуу багш нар олон болсон төдийгүй өөрсдийгөө хөгжүүлэх сонирхол өндөртэй болсон,

сурагчдаасаа түрүүлж мэдээлэл авдаг, хөгждөг байх хэрэгтэй болсон

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байхгүй

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2014



70

Үүнээс


5.0

Төслийн код, дугаар2.1.1.3. Мал угаах механикжсан тоног

төхөөрөмжтэй угаах ванн нээнэ

Төслийн тодорхойлолтМалчдын хөдөлмөр хөнгөвчилсөн тоног

төхөөрөмж бүхий угаалгын ваннтай болох

Хүлээгдэж буй үр дүнМал эрүүлжиж малын ашиг шим дээшилж малын

хорогдол багасна.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид Иргэд байгууллага, ААНУгтвар боломж, нөхцөлүүд Зуу мянган гаруй толгой малтай, усны нөөцтэй,Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Шаардлагатай эм бэлдмэлийн олдоц ховорХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 16.0

Үүнээс

Орон нутгаас 6Улсын төсвөөсХандивлагч, хөрөнгө оруулагч, төсөл хөтөлбөр

10.0

Төслийн код, дугаар2.1.1.7. Хөдөөгийн 2 багт мал угаах жижиг ванн

байгуулна

Төслийн тодорхойлолтМалчдын малд ойртуулсан зуны улиралд мал

угаах угаалгын ваннтай болно.

Хүлээгдэж буй үр дүнМал эрүүлжиж малын ашиг шим дээшилж малын

хорогдол багасна.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид Иргэд байгууллага, ААНУгтвар боломж, нөхцөлүүд Зуу мянган гаруй толгой малтай, усны нөөцтэй,Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Шаардлагатай эм бэлдмэлийн олдоц ховорХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 6.0

Үүнээс


3.0

Төслийн код, дугаар 2.1.3.2. Ингэний сүүний ферм байгуулна

Төслийн тодорхойлолтИргэдийн эмийн хэрэглээг багасгаж ардын

эмчилгээний аргад сургах, ингэний сүүний гарц нэмэгдүүлж эмчилгээний чанарыг сайжруулах

Хүлээгдэж буй үр дүнМалын ашиг шимийг ашиглах, эрүүл хүнсээр

хангахХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд, албан газар, аж ахуйн нэгж

Угтвар боломж, нөхцөлүүдФерм байгуулах газар нутаг, тэжээлийн хангамж

бүрдүүлэх нөөцтэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгаль цаг уурын өөрчлөлтХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016


71


Үүнээс


30.0

Төслийн код, дугаар 2.1.3.3. Зөгийн АА байгуулна

Төслийн тодорхойлолтЗөгийн аж ахуйн үйлдвэрлэл хөгжиж өрхийн

орлогыг нэмэгдүүлэн хүн амын хүнсний хэрэгцээг зохих түвшинд хангах

Хүлээгдэж буй үр дүнЗөгийн аж ахуй хөгжиж чанартай хүнсний

бүтээгдхүүнээр хангагдана.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид ИргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Байгуулах газар нутгийн сонголт хүрэлцээтэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 20.5

Үүнээс


20.0

Төслийн код, дугаар 2.1.3.4. Тахиан АА байгуулна

Төслийн тодорхойлолтТахианы аж ахуйн үйлдвэрлэл хөгжиж өрхийн орлого нэмэгдэж хүн амын хүнсний хэрэгцээг

зохих түвшинд хангахХүлээгдэж буй үр дүн Чанартай хүнсний бүтээгдхүүнээр хангана.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдТахианы аж ахуй урьд нь эрхэлж байсан арга

туршлагатайЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 30.5

Үүнээс


30.0

Төслийн код, дугаар 2.1.3.5. Гахайн АА байгуулна

Төслийн тодорхойлолтГахайн аж ахуйн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэн хүн амын хүнсний хэрэгцээг

зохих түвшинд хангах

Хүлээгдэж буй үр дүнГахайн аж ахуй хөгжиж чанартай хүнсний

бүтээгдхүүнээр хангагданаХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид ИргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Тухайн аж ахуйг хөгжүүлж байсан туршлагатайЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд байхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016


72


Үүнээс


30.0

Төслийн код, дугаар2.2.1.1. Тэжээлийн ургамалын тариалалтыг


Төслийн тодорхойлолтМалын тэжээлийн төрөл тоог олшруулах, газар

тариалангийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ.Хүлээгдэж буй үр дүн Тэжээлийн ургамалын нөөц нэмэгдэнэХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд, малчид

Угтвар боломж, нөхцөлүүдИргэдийн тэжээлийн ургамал тариалах идэвх

сайжирна.Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Цаг агаарын хэт хуурайшилХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 26.0

Үүнээс


25.0

Төслийн код, дугаар 2.2.1.5. Коолойн 60 га-г хашаажуулна

Төслийн тодорхойлолтХадлан тарилангийн талбай хамгаалагдаж зардал

хэмнэгдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнГазар тариалан эрхлэгчдийн га газраас авах

ургацын хэмжээ нэмэгдэж чанартай бүтээгдхүүн үйлдвэрлэж орлого нэмэгдэнэ

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид ИргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Үржил шимт хөрс бүхий газар, урсгал устайЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 15.0

Үүнээс


15.0

Төслийн код, дугаар 2.2.1.6. Хээр морьтын 300 га – г хашаажуулна

Төслийн тодорхойлолтХадлан тарилангийн талбай хамгаалагдаж зардал

хэмнэгдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнГазар тариалан эрхлэгчдийн га газраас авах

ургацын хэмжээ нэмэгдэж чанартай бүтээгдхүүн үйлдвэрлэж орлого нэмэгдэнэ

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид ИргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Үржил шимт хөрс бүхий газар, урсгал устайЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд БайхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016


73


Үүнээс



70.0

Төслийн код, дугаар 2.2.2.1. Хүлэмжийн АА-г хөгжүүлнэ

Төслийн тодорхойлолтНарийн ногоо тариалах, даршлах иргэдийг

мэргэшүүлэх, сургалт суртчилгаа хийх

Хүлээгдэж буй үр дүнХүлэмжийн тариалалт нэмэгдэж үрслэгээний

болон хүнсний нарийн ногоогоор иргэдийг хангахХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдАтрын 3 р аяны хүрээнд техник тоног

төхөөрөмжөөр хангасан, сонирхогчдод сургалт хийгдсэн

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд байхгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0

Үүнээс


8.0

Төслийн код, дугаар 2.2.2.3. 50 га-д чацаргана тариална

Төслийн тодорхойлолтШаардлага хангасан чацарганы тариалалт

сайжирч жимсний модны тоо хэмжээ жил бүр нэмэгдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнөрхийн орлого нэмэгдэж чацарганы үйлдвэрлэл,

бүтээгдхүүний тоо хэмжээ өснөХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдЧацаргана хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа иргэдийн

оролцоо сайжирсан.Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгаль цаг агаарын хуурайшилХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 120.0

Үүнээс


120.0

Төслийн код, дугаар 2.2.2.4. 20 га-д үхрийн нүд тариална

Төслийн тодорхойлолтШаардлага хангасан үхрийн нүдний тариалалт сайжирч жимсний модны тоо хэмжээ жил бүр

нэмэгдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнӨрхийн орлого нэмэгдэж үхрийн нүдний

үйлдвэрлэл, бүтээгдхүүний тоо хэмжээ өснөХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд


74

Угтвар боломж, нөхцөлүүдҮржүүлж байсан уламжлалтай, хөрс,ус элбэг,

борлуултын зах зээл ойрхонЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгаль цаг агаарын хуурайшилХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 50.0

Үүнээс


50.0

Төслийн код, дугаар 2.2.2.5. Царгасны үр бэлтгэх аж ахуй

Төслийн тодорхойлолтЗэрлэг шар царгасны үр бэлтгэж гадаад,

дотоодын зах зээлд нийлүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнЦаргас тариалах талбай нэмэгдэж, тэжээлийн

ургамлын чанар сайжирч иргэдийн орлого нэмэгдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд, ААНУгтвар боломж, нөхцөлүүд Царгас ургадаг үржил шимт хөрстэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Цаг уурын өөрчилт, дулааралХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 30.0

Үүнээс


30.0

Төслийн код, дугаар3.1.2.1. Арьс ширэн эдлэлийн цех байгуулна -

чөдөр ногт гэх мэт

Төслийн тодорхойлолтАрьс ширэн эдлэл хийж дотоодын зах зээлийг

хангана.

Хүлээгдэж буй үр дүнАхуйн хэрэглээний арьс ширэн эдлэл үйлдвэрлэж

зах зээлд нийлүүлж, ажлын байр нэмэгдэнэ.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгчидУгтвар боломж, нөхцөлүүд Түүхий эдийн нөөцтэйЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Үйлдвэрлэгчид мэргэшээгүйХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0

Үүнээс


10.0

Төслийн код, дугаар 3.1.2.3. Сүүн бүтээгдэхүүний цех байгуулна

Төслийн тодорхойлолтСумын иргэдийг сүү, сүүн бүтээгдэхүүнээр

тасралтгүй хангана.

Хүлээгдэж буй үр дүнХямд өртөгтэй, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж иргэдэд үйлчлэхХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид Иргэд


75

Угтвар боломж, нөхцөлүүдСүү сааль өгөх эх малын тоо, сүүний нөөцтэй, сүү

бэлтгэх уламжлалт арга туршлагатай

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүдМалын хорогдол, бүтээгдэхүүний үнэ ханшийн

хэлбэлзэлХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0

Үүнээс


10.0

Төслийн код, дугаар 3.1.2.4. Тэжээлийн үйлдвэрийг өргөжүүлнэ

Төслийн тодорхойлолтОрон нутагт бие даасан тэжээлийн үйлдвэр

байгуулж, тэжээлийн нөөц нэмэгдүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнМалын тэжээлийн төрөл, нөөц бүрдэж мал сүргийг

эрсдэлээс хамгаалах боломж сайжирна.Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчАшиг хүртэгчид иргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Усалгаатай тариалангийн талбайтай,Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Байгаль цаг агаарын хуурайшилХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 20.0

Үүнээс


20.0

Төслийн код, дугаар5.1.1.2. Эмийн болон ховордсон ургамалын

мэдээллийн сан бүрдүүлнэ

Төслийн тодорхойлолтЭмийн болон ховордсон ургамлын мэдээллийг бий болгож иргэдийг мэдлэгийг нэмэгдүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнХовордсон болон эмийн ургамлыг хамгаалалтанд

авахХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид ИргэдУгтвар боломж, нөхцөлүүд Төрөл бүрийн эмийн ургамлын нөөцтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйлсүүдСудалгааны ажил гүйцэд хийгдээгүй, мэргэжлийн

боловсон хүчин дутмагХэрэгжүүлэх хугацаа 2012-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 5.0

Үүнээс


5.0

Төслийн код, дугаар5.2.2.2. Булаг шандын эхийг хамгаалж

хашаажуулж тохижуулна

Төслийн тодорхойлолтХамгаалалтгүй байгаа булгийн эхийг

хамгаалалтанд авна.

Хүлээгдэж буй үр дүнУсны нөөцийг нэмэгдүүлж, усны эрүүл ахуй

сайжирна.


76

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдТөсөл хөтөлбөрөөр болон иргэдийн үүсгэл

санаачлага өрнөж байгааЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Иргэдийн ухамсар муу байгааХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 8.0

Үүнээс


8.0

Төслийн код, дугаар 5.2.2.3. “Түргэн” голын ай савыг хамгаална

Төслийн тодорхойлолтГолын ай сав хамгаалагдаж усны түвшин

нэмэгдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүнГолын гольдрол, орчны эко системийг бохирдлоос

хамгаалахХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдГолын ай сав бохирдож, орчны мод бут сөөг

тайрагдсанЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Иргэдийн байгальтай харьцах мэдлэг мууХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 5.0

Үүнээс


4.0

Төслийн код, дугаар 5.2.3.2. Ойн нөхөрлөлийг дэмжиж байгуулна

Төслийн тодорхойлолтБайгаль хамгаалах иргэдийн үүсгэл санаачлагыг

дэмжинэ.Хүлээгдэж буй үр дүн Байгаль орчин бүрэн хамгаалагданаХэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ТББ, төсөл хөтөлбөр, хандивлагчАшиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж, нөхцөлүүдБайгалийн баялгийн хомсдол ихээр нэмэгдэж

байгааЭрсдэлтэй хүчин зүйлсүүд Иргэдийн хуулийн мэдлэг багаХэрэгжүүлэх хугацаа 2011-2016Нийт төсөв, сая төгрөг 10.0

Үүнээс


10.0

Education

Turgen smp final