GODŁO RUMUNII

Pierwsze formy godła stanowiącego atrybut Państwa, ujawniają sie tuż po zjednoczeniu Włoszczyzny z Mołdawią ( 24.01.1959r Aleksander Cuza księciem połączonych ziem rumuńskich). Konstytucja uchwalona w roku 1864, postanawia, że symbolami będą:

o złoty orzeł z krzyżem, symbol Włoszczyzny,o Żubr (Tur) z gwiazdą między rogami, symbol

Mołdawii.

Po roku 1921, godło wzbogacono o insygnia królewskie panującej dynastii Hohenzollernów. oraz dwa delfiny symbolizujące Morze Czarne (obecnie delfiny u dołu godła). Za czasów komunistycznych godło miało zupełnie inny wizerunek.

Dopiero w roku 1992 parlament wprowadził godło w obecnym kształcie, to "Tara Romanesca" (cała i silna Rumunia) . Jest to duży orzeł umieszczony w centralnym miejscu i symbolizuje odwagę, której Rumunom nie brakuje. Tło stanowi lazur nieba. Tarcza herbowa podzielona jest na 4-ry części symbolizujące kolejno prowincje:

o w lewy górnym rogu - Wołoszczyzna,o w prawym górnym rogu - Mołdawia,o w lewym dolnym rogu - Banat,o prawym dolnym rogu- Transilvania.

BARWY NARODOWE

Sztandar Rumunii-flaga Rumunii jest prostokątem podzielonym na trzy pionowe pasy: niebieski, żółty i czerwony. Niektórzy historycy i heraldycy upatrują genezy kolorów w starożytnym Rzymie.Flaga rumuńska składająca się początkowo z trzech poziomych pasów uległa przekształceniu po Rewolucji w 1848 na wzór flagi francuskiej. Zachowała jednak swą kolorystykę, której naród rumuński jest wierny przez wieki.Wymiary flagi: prostokąt o proporcjach 2:3 podzielony na trzy równe sobie pionowe pasy: niebieski, żółty, czerwony.

HYMN PAŃSTWOWY

DEŞTEAPTĂ-TE, ROMÂNE - "Przebudź się, Rumunio"Hymn państwowy Rumunii, to słowa pieśni napisanej przez Andrei Meresan, rumuńskiego poetę, dziennikarza i tłumacza. Meresan był uzdolniony trybunem czasów Rewolucji 1848r. Muzykę skomponował Anton Pann, poeta i etnograf, piosenkarz i autor podręczników muzycznych. Hymn po raz pierwszy został wykonany w 1848 roku w miejscowości Râmnicu-Vâlcea. Od tego czasu towarzyszył Rumunom w przełomowych momentach historycznych. Również był spontanicznie śpiewany w czasie wystąpień antykomunistycznych w 1989 i 1990 roku. W ten sposób pieśń stała się hymnem wyrosłym z historii narodu rumuńskiego i jego zmagań.

Tekst rumuński

1. Deşteaptă-te, românedin somnul cel de moarte,În care te-adâncirăbarbarii de tiraniAcum ori niciodatăcroieşte-ţi altă soarte,La care să se-nchineşi cruzii tăi duşmani.

2. Acum ori niciodatăsă dăm dovezi în lumeCă-n aste mâni maicurge un sânge de romanŞi că-n a noastre piepturipăstrăm cu fală-un numeTriumfător în lupteun nume de Traian.

3. Priviţi, măreţe umbre,Mihai, Ştefan, Corvine,Româna naţiune,ai voştri strănepoţi,Cu braţele armate,cu focul vostru-n vine,"Viaţa-n libertate ori moarte"strigă toţi.

Tekst polski

1. Przebudź się, Rumunio,otrząśnij się ze śmiertelnego snu,w który wpędzili cięokrutni tyrani.Teraz lub nigdyweź los w swe ręce,zdobądź uznanie u wszystkich,nawet u swych wrogów.

2. Teraz lub nigdydaj światu czytelny znak,że w twoich żyłach pulsujedawnych Rumunów krew,a w naszych sercachz dumą nosimy imięsławnego w bojachdzielnego Trajana.

3. Spójrz na duchy możnych władców:Michała, Stefana, Korwina,z rumuńskiego narodutwe wielkie potomstwo,z bronią w dłoniachi o sercach żarliwych,"wolność lub śmierć"-oto ich zawołanie.

Podział administracyjny

Rumunia, posiada następujący układ administracji publicznej: gmina, województwo. Ponadto istnieje dodatkowo 8 regionów rozwoju (Regiuni de dezvoltare) o funkcji koordynacyjnej.

Za zarządzanie na szczeblu lokalnym odpowiedzialne są gminy, wzorowane na doświadczeniach francuskich commune. Ośrodkami władzy lokalnej są:

a) Gminy wiejskie /Comune/ w liczbie 2686. Wchodzące w skład gminy wsie "satele" są mniejsze niż w Polsce ich liczba wynosi 13092. b) Miasta w liczbie 265. Występuje dwojaka forma organzacyjna i kompetencyjna miast: "municipiu" (103 miasta), mniejsze miasta "oraşele" Jednostkami samorządowymi: municipiu, oraşele lub comune zarządza "pimar" /burmistrz/, zaś jego urząd nazwa się "primaria". Podobnie jak w Polsce na szczeblu lokalnym funkcjonuje odpowiednia "consiliu" /rada/ wybierana w wyborach powszechnych

Najwyższym ośrodkiem władzy struktur lokalnych jest województwo (judetel). Rumunia jest podzielona na 41 województw oraz stolica miasto Bucureşti. Przedstawicielem Rządu w terenie jest prefect (odpowiednik wojewody), zaś samorząd reprezentuje rada wojewódzka z przewodniczącym (prezydentem) na czele. Stolica Bucureşti dzieli się na 6 sektorów jako samodzielnych jednostek samorządowych.

Podział administracyjny Rumunii i tradycyjne krainy historyczne: Wołoszczyzna (kolor niebieski), Mołdawia (kolor czerwony), Siedmiogród (kolor zielony), Dobrudża (kolor żółty), Banat (kolor brązowy)

Ustrój polityczny: republika Stolica: Bukareszt Powierzchnia: 237 500 km² Liczba mieszkańców: 21,5

mln Waluta: lej

Język urzędowy: rumuński

Rumunia leży w Europie Południowo-Wschodniej. Na północy dominuje krajobraz górzysty, a na południu rozległa Dolina Dunaju. U ujścia Dunaju do Morza Czarnego rzeka tworzy deltę, która jest rezerwatem przyrody niezliczonych gatunków ptaków wędrownych. Rumuński parlament składa się z dwóch izb: senatu (Senat) oraz izby deputowanych (Camera Deputaţilor). Parlamentarzyści obydwu izb są wybierani na czteroletnią kadencję.Skład etniczny ludności Rumunii to w 90 proc. Rumuni i w 7 proc. Węgrzy. Język rumuński, podobnie jak wiele języków w Europie południowej, pochodzi od języka łacińskiego, choć Rumunię od pozostałych krajów romańskich oddzielają kraje słowiańskie. Rumunia posiada znaczne ilości bogactw naturalnych − ropy, gazu, węgla, żelaza, miedzi oraz boksytów. Najważniejsze gałęzie przemysłu to metalurgia, petrochemia oraz inżynieria maszynowa. Specjalność kuchni rumuńskiej to między innymi pulpety mięsne, gołąbki, wieprzowina duszona z czosnkiem i cebulą oraz pączki ze śmietaną i serem.Mrożąca krew w żyłach opowieść o Drakuli oparta jest na historii hospodara wołoskiego Vlada Drakula. Żył on na terenie dzisiejszej Rumunii w XV w., a jego syn wsławił się wbijaniem na pal wziętych do niewoli przeciwników. Wśród słynnych Rumunów wymienić można pisarza Eugène Ionesco, gimnastyczkę Nadię Comăneci oraz kompozytora George’a Enescu.

ŚWIĘTO NARODOWE"WIELKIE ZJEDNOCZENIE RUMUNII"

Na święto Narodowe Rumunii (1 GRUDNIA) należy krótko spojrzeć przez pryzmat dziejów ziem rumuńskich od czasów rzymskich i miasto Alba Iulia.Cesarz Rzymski HADRIAN (76-138 r ne.) dzieli, zdobytą przez Trajana DACIĘ na dwie prowincje: Dacia Górna to dzisiejszy Banat i Siedmiogród z stolicą w Apulum (ob.Alba Iulia), Dacia Dolna to dzisiejsza Oltenia.Podział został dokonany przez Rzymian w latach 118-199 i później ok.124 r ne. Dogodne położenie Alba Iulia, spowodowało, że osada-warownia-miasto przetrwało do naszych czasów. Alba Iulia jest "świadkiem" kształtowania się świadomości rumuńskiej i tworzenia państwa rumuńskiego.Słowianie ok. IX wieku na bazie rzymskiego Apulum zakładają miasto Bălgrad, w którym później rezydują wojewodowie siedmiogrodzcy, niezależnie od wpływów węgierskich, tureckich czy też habsburskich. Można przykładowo wymienić wojewodów: Gyula ( X/XI w.); Ahtum (X/XIw.); Toma (XIVw.); Bogdan (1359-1365r), który był również 1-szym hospodarem Mołdawii; Jan z Hunedoary (13889-1456r); przedstawiciele rodu Batorych, w tym polskiego króla Stefana (1533-1586r).Już w roku 1638 w Alba Iulia trwają rokowania (Vasile Lupu) co do połączenia Siedmiogrodu z Mołdawia i później z Wołoszczyzną. Cesarz Leopold I nadaje dla Siedmiogrodu dyplom (konstytucja z 4.12.1691r.) i tworzy oddzielną kancelarię rządową w Wiedniu. Wpływ dworu wiedeńskiego umacnia podział ziem rumuńskich na: samodzielne Królestwo Wołoszczyzny i Mołdawii, później Królestwo Rumunii, Siedmiogród w ramach Austro-Węgier.Dopiero rozpad Austro-Węgier i rozejm z 9.11.1918 r zawarty we Francji, w Compiegne uwalnia ziemie rumuńskie od obcych wojsk. W historycznym planie prezydent USA T.W.Wilson z 8.01.1918r mówi o Rumunii jako wolnym państwie.Istotą wielowiekowych dążeń Rumunów było współistnienie Wołoszczyzny, Mołdawii i Siedmiogrodu jako państwa.U schyłku 1-szej wojny światowej, Siedmiogród pozostawał poza resztą ziem rumuńskich. Świadomość elit siedmiogrodzkich (T.Mihali; J.Maniu) spowodowała , że początkiem października 1918r. powołano w Alba Iulia, Rumuńską Centralna Radę Narodową. Rada zwołała na 1 grudnia 1918r do Alba Iulia Zgromadzenie Narodowe. Przybyli oficjalnie wybrani wcześniej delegaci oraz około 100 tys. Rumunów z całego Banatu i Siedmiogrodu. Zgromadzenie podejmuje uroczystą uchwałę o zjednoczeniu Siedmiogrodu "ze starym królestwem”. Przedstawiciele Siedmiogrodu wchodzą w skład rządu J.Brătaniu w Bukareszcie.Zatem z dniem 1 grudnia1918, powstaje ROMÂNIA MARE (Wielka Rumunia).Dzień ten jest jedynym świętem państwowym w Rumunii zwanym "ŚWIĘTEM WIELKIEGO ZJEDNOCZENIA RUMUNII". Na tą pamiątkę

prawie w każdym mieście można spotkać place lub ulice o nazwie "Unirii" (zjednoczenia).

LUDNOŚĆ

Rumunię zamieszkuje 22,3 mln ludzi, z czego około 55% w miastach. W wyniku burzliwej historii struktura narodowościowa kraju jest bardzo zróżnicowana. Zgodnie ze spisem powszechnym z roku 2002 Rumuni stanowią ok. 90% wszystkich mieszkańców kraju, a największe mniejszości etniczne to Węgrzy i Romowie. Struktura etniczna uległa znacznej zmianie po roku 1990, kiedy zezwolono na emigrację do Niemiec Sasom siedmiogrodzkim (wcześniej stanowili oni 4% populacji).

Narodowości

1. Rumuni 89,5%2. Węgrzy 6,6%3. Romowie 2,5%4. Ukraińcy 0,3%5. Niemcy 0,3%6. Rosjanie 0,2%7. Turcy 0,2%

(...) Polacy 0,02%

Religie

1. prawosławni 86,8%2. katolicy 4,7%3. kalwini 3,2%4. zielonoświątkowcy 1,5%5. unici 0,9%6. baptyści 0,6%7. adwentyści 0,4%8. muzułmanie 0,3%9. unitarianie 0,3%10.ewangelicy 0,2%11.staroobrzędowcy 0,2%12.luteranie 0,1%

(...) ateiści, bezwyznaniowcy 0,1%

RELIGIA

Przynależność do Kościoła prawosławnego deklaruje 85% obywateli. Katolicy stanowią około 7%, a protestanci prawie 5% ludności. Odradza się judaizm – około 1% mieszkańców określa się jako wyznawcy religii żydowskiej.

Według tradycji chrześcijaństwo dotarło na tereny dzisiejszej Rumunii dzięki działalności św. Andrzeja Apostoła. Ziemie te w ostatnich wiekach pierwszego tysiąclecia naszej ery znajdowały się pod wpływem państwa bułgarskiego. Dlatego też, gdy w 1054 r. doszło ostatecznie do podziału chrześcijaństwa, Rumunia stała się częścią prawosławnego Wschodu. W okresie po II wojnie światowej uległość Cerkwi wobec władz komunistycznych nie zapobiegła represjom. Prześladowania osiągnęły apogeum w 1958 r., kiedy to zniszczono wiele świątyń i osadzono w więzieniach setki duchownych i mnichów.

Po 1989 r. życie religijne odrodziło się, otwarto wiele nowych cerkwi. Rumuński Kościół Prawosławny liczy obecnie około 20 mln wiernych. Obejmuje nie tylko 25 biskupstw z blisko 9 tys. parafii, ale również wyznawców prawosławia w północnej Bukowinie (Ukraina), Republice Mołdowy oraz w czterech diecezjach w Europie Zachodniej i Ameryce.

Największą grupę wyznawców katolicyzmu obrządku łacińskiego (rzymskiego) stanowią osoby należące do mniejszości węgierskiej w Siedmiogrodzie. Mieszkający w Transylwanii katolicy rumuńscy są głównie wyznania greckokatolickiego (obrządek bizantyński). Katolicy w pozostałych regionach kraju to w większości Rumuni wyznający katolicyzm rytu łacińskiego.

Kościół greckokatolicki na obecnych terenach rumuńskich istnieje od 1700 r. Został założony w Siedmiogrodzie, na mocy postanowień synodu w Alba Iulia. Po 1946 r. władze komunistyczne postawiły sobie za cel likwidację Kościoła greckokatolickiego w Rumunii. W latach 1948–1989 przekazały rumuńskiemu Kościołowi prawosławnemu ponad 2 tys. greckokatolickich świątyń i innych obiektów sakralnych. Za wyznawanie katolicyzmu obrządku bizantyńskiego groziła kara więzienia. Aresztowano wszystkich biskupów, żaden z nich jednak nie wyrzekł się jedności z Rzymem.

JĘZYKI

Językiem urzędowym jest rumuński, jednak w Siedmiogrodzie w użyciu są również języki węgierski i niemiecki.

Czytanie i rozumienie języka rumuńskiego nie powinno stanowić większego problemu dla osób obytych z którymś z zachodnich języków romańskich. Oprócz podanych niżej wyjątków rumuńskie słowa wymawia się zgodnie z pisownią.

â (lub î) wymawia się między y a i lub niemieckie ü a wymawia się jak e c wymawia się jak k, a przed samogłoskami e oraz i jak cz ch wymawia się jak k e na początku wyrazu wymawia się jako je g w połączeniu z samogłoskami e lub i wymawia się jak dż h po g jest nieme i po spółgłosce na końcu wyrazów oznacza zmiękczenie, a na początku

wyrazu wymawia się jak ji j wymawia się jak ż ş wymawia się jak sz ţ wymawia się jak c

O B Y C Z A J E I T R A D Y C J E

Chociaż Rumunia to kraj różnorodny pod względem tradycji, obyczajów, folkloru, to jednak jedno jest wspólne dla wszystkich regionów – niemal legendarna już gościnność. Gościnni są Rumuni, Węgrzy, Szeklerzy, Sasi i przedstawiciele innych narodowości, o czym można łatwo się przekonać, wędrując z plecakiem po rumuńskich bezdrożach.

Ministerstwo Turystyki reklamuje Rumunię jako kraj bogatego folkloru trwającego w niezmienionej formie od wieków i jako wyspę kultury łacińskiej otoczoną morzem słowiańszczyzny. Jest to nie do końca zgodne z prawdą, gdyż na obyczaje rumuńskiego ludu Wołoszczyzny i Mołdawii miały wpływ zarówno sąsiednie, jak i bardziej odległe kraje, nie mówiąc już o dużej roli, jaką odegrali w tej dziedzinie Turcy okupujący przez kilka wieków ziemie rumuńskie.Dziś dość często można zobaczyć wieśniaków ubranych w tradycyjne kolorowe stroje, grających na ludowych instrumentach i tańczących podczas licznych festynów. Towarzyszą one nie tylko obchodom świąt kościelnych, ale również uroczystościom związanym z uprawą roli, hodowlą czy pasterstwem.

NOWY ROK I ZIMA

Nowy Rok (Revelion), interpretowany jako odradzanie się życia, jest obchodzony bardzo hucznie. Dniami wolnymi od pracy są 24 grudnia, Boże Narodzenie (Craciun) oraz pozostałe dni do 2 stycznia, ale przygotowania, tak jak w Polsce, rozpoczynają się o wiele wcześniej. Na wsi świętuje się do Trzech Króli (Boboteaza), czyli do 6 stycznia.Tradycję kolędowania (colinde) próbowali wykorzenić komuniści, bez większego jednak powodzenia. Obecnie zwyczaj ten przeżywa prawdziwy rozkwit; masowo kolęduje się nie tylko na wsi, ale i w miastach. W każdym regionie chodzenie po kolędzie ma nieco inny charakter; zróżnicowane są przede wszystkim ubiory i pieśni. Komuniści zaimportowali do Rumunii radzieckiego Dziadka Mroza, po 1989 r. został on jednak szybko zastąpiony tradycyjnym, chrześcijańskim św. Mikołajem.

WIOSNA I WIELKANOC

1 marca w Rumunii obchodzi się święto wiosny, które za czasów komunistycznych skutecznie konkurowało z Międzynarodowym Dniem Kobiet. Symbolem święta wiosny jest kokardka z wełnianych sznureczków, przeważnie w kolorach białym i czerwonym. Zgodnie ze zwyczajem panie i panowie

obdarowują się w tym dniu skromnymi barwnymi bibelotami.

Przez cały tydzień po 1 marca na wsiach organizuje się wiele festynów i zabaw. Potem następuje długi post, po którym równie długo świętuje się i biesiaduje podczas świąt Wielkiejnocy (Paşte). Bardzo żywa jest tradycja malowania pisanek i chowania ich przed dziećmi w trawie (zwyczaj ten został przejęty od niemieckich kolonistów).

INNE FESTYNY I ŚWIĘTA

Region Maramuresz słynie z wielu obchodzonych świąt. Jednym z ciekawszych jest Tanjaua – święto pierwszego oracza roku. Z kolei Sâmbra Oilor to uroczystość z okazji wyjścia pasterzy ze stadami owiec w góry, na odległe hale, czyli znanego również w Polsce redyku (słowo to wywodzi się właśnie z języka rumuńskiego). Sâmbra Oilor jest organizowane nie tylko w regionie Maramureszu, ale również w górach Apuseni.

Interesujące są też odbywające się w lecie specjalne spotkania, na których młode panny dowiadują się, jakie mają szanse na zamążpójście. W niektórych siedmiogrodzkich wioskach imprezy takie przypominają targi poprzedzające uroczyste i huczne weseliska, które organizuje się przeważnie na jesieni. Kto chce postąpić zgodnie z tradycją, zaprasza na wesele specjalnych mówców, pieśniarzy, muzyków i tancerzy. W niektórych wołoskich wioskach w okresie żniw sześć przebranych dziewcząt głośnymi śpiewami odpędza od plonów złe duchy.

Piękne są zwyczaje Szeklerów. Bardzo praktyczną tradycją jest udzielanie sobie pomocy we wszelkich większych przedsięwzięciach, takich jak np. budowa domu. Zbiera się wtedy cała wioska i pomaga rodzinie wznoszącej dom, oczekując w zamian rewanżu. Pracom tym, a szczególnie ich finałowi, towarzyszą huczne zabawy. Podobny zwyczaj mają amerykańscy mormoni czy Irlandczycy.

Inną okazją do towarzyskich spotkań mieszkańców wiosek szeklerskich jest wspólne przędzenie lnu. Przędą oczywiście kobiety, ale muszą im towarzyszyć mężczyźni, by urozmaicać to monotonne zajęcie. Uczestnicy takich spotkań umilają sobie pracę, opowiadając różne historie, a cała impreza kończy się tańcem i wspólnymi śpiewami.

MARTISOR i KOLOR BIAŁO-CZERWONY

w RUMUNII

Martisor to coroczne "Święto Wiosny".Turystów (nie tylko z Polski) zaskakuje atmosfera panująca

w Rumunii w dniu 1 marca.

W tym dniu życzliwi i ciepli Rumuni są wyjątkowo sympatyczni, cieszą się, składają życzenia, pozdrawiają się nawzajem. Czynią to również osoby nie znające się.

Jest to obchodzone corocznie Święto Wiosny, a jego symbolem jest rodzaj kokardki - kotylionu wykonanego ze sznureczków kolorowej (często białej i czerwonej) wełny.

Obowiązkowo otrzymane prezenty nosi się przypięte na ubraniu na wysokości piersi, zaś panie obwiązują sobie sznureczek na nadgarstku. Panowie obdarowują Panie (znajome i nieznajome) maleńkimi maskotkami np. z biżuterii czy metaloplastyki, ceramiki, porcelany, itp., z tym że do każdej maskotki przyczepiony jest owy "magiczny" sznureczek. Święto Wiosny ma prastarą tradycję pochodzącą od Daków. Święto symbolizuje szczęście i radość z "nowego życia". Trzeba podkreślić, że nawet czasy komunistyczne nie mogły zlikwidować tej tradycji, chociaż hołubiono wówczas Święto Kobiet. W ciągu tygodnia od 1 marca odbywają się ludowe zabawy. Tradycja Święta Wiosny ukazuje wiarę w życie i trwanie na swej ziemi ludu rumuńskiego, tak głęboko zawartą w duszy i kulturowości każdego Rumuna.

Zagadką może być historia koloru biało - czerwonego w owych marcowych sznureczkach. Okazuje się, że tradycja rzymska przyniosła na ziemie rumuńskie owe kolory. Właśnie na wiosnę rzymscy senatorowie zmieniali zimowe togi czerwone z grubszego sukna na togi cienkie i przewiewne, koloru białego, nie pochłaniające ciepła słonecznego.

PAMIĘĆ O ZMARŁYCH - ZWYCZAJE

W Rumunii nie ma odrębnego święta zmarłych jak w Polsce "Wszystkich świętych" i "Dnia zadusznych".

Zwyczajem Kościoła Ortodoksyjnego również pamięć zmarłych, obchodzona według następującej formuły: Każda rodzina wybiera sobie datę pamięci według daty pochówku zmarłego lub z okazji ważnych imienin np. Ioan, Vasile, Maria itd. Wybiera jedną z sobót oznaczonych w kościelnym kalendarzu. Bywa, że w każdym miesiącu jest taka sobota.

Rodzina i najbliżsi zbierają się w świątyni (biserika) na nabożeństwie, zabierając z domu, ze sobą do święcenia jedzenie, wino i kutię. Kutia to ugotowana pszenica z orzechami, miodem i udekorowana. W świątyni na środku znajduje się specjalny stolik, na którym składa się w/w wiktuały. W czasie nabożeństwa zapala się świece a następnie po nabożeństwie wszyscy udają się na cmentarz.

Na cmentarzu- na właściwym grobie zapala się świece zaś poświęcone jedzenie jest rozdawane jako poczęstunek rodzinie i przygodnym ludziom w tym biednym.

Ceremonia odbywa się w sobotę, do południa i trwa około 3 godziny. Później w domu spotyka najbliższa rodzina.

MOST na DUNAJUprzez ŻELAZNE WROTA

Po zawarciu pokoju w roku 102 ne. przez rzymskiego cesarza TRAJANA, z królem Daków, DECEBALEM, został na polecenie Trajana wzniesiony most na Dunaju.

Most zlokalizowano w miejscowości Drobeta (ob.Turnu Severin) w miejscu przełomu Dunaju, zwanym Żelazne Wrota a znanym Polakom z komplesku hydro-energetycznego. Budowa mostu była przygotowaniem do ostatecznego podboju (105 r ne.) Dacji.

Most miał 20 kamiennych filarów o przekroju 18 x 18 m i wysokości 45m.Przęsła między filarami o długości 52 m. Na kamiennych filarach ułożono drewnianą konstrukcję kratową w formie łuków i pomost drewniany. Konstrukcja ta uważana jest za pierwszą w dziejach kratownicę mostową. Projektantem i budowniczym mostu był Apollodoros z Damaszku (ur. 60 r, zm. 130 r.ne.) Był to Grek z Syrii, architekt rzymski, nadworny budowniczy Trajana. Rzeczywiscie legiony rzymskie przez most wkroczyły później do Dacji.

Następca Trajana, cesarz Hadrian uznał, że imperium Rzymu rozrosło się nadmiernie i wobec tego polecił m.in. rozebrać w/w drewniane elementy mostu. Przyczółki i częściowo filary doczekały XX wieku.

Do głównych atrakcji turystycznych Rumunii można zaliczyć:

Liczne szlaki górskie w całym paśmie Karpat Najgłębszy (obok kanionu rzeki Verdon w Prowansji)

kanion Europy w Bicaz Pas wybrzeża Morza Czarnego liczący 245 km

z największym kurortem Mamaia Rozlewiskowa Delta Dunaju z unikatowym

ekosystemem; zwana również Ptasim Rajem Trasa Drakuli: Snagov - Targoviste - Sinaia - Bran -

Sighisoara Klasztory Mołdawii (Agapia, Suceava, Voronet) Pałace i zamki Transylwanii Uzdrowiska w Baile Felix, Herculane, Sovata, Tusnat,

Calimanesti i Caciulata, Eforie Nord i Sud, Techirghiol, Neptun, Mangalia

Wejście pod przełęcz na Moldoweanu

Zamek w Hunedoarze to najgroźniejszy i największy gotycki zamek Transylwanii. To ta, naszym zdaniem, twierdza najbardziej "nadaje się" na siedzibę Drakuli.

Braszów. Baza wypadowa do dwóch zamków i Gór Fogaraskich. Bardziej od centrum polecamy boczne uliczki i spacer wzdłuż murów obronnych.

KRAINY GEOGRAFICZNE

Ponad 30% terytorium Rumunii

zajmują Karpaty (Carpaţii). Dzielą się na Karpaty Wschodnie (Carpaţii Orientali) i Karpaty Południowe (Carpaţii Meridionali, zwane też Alpami Transylwańskimi), rozgraniczone przełęczą Predeal (916 m) i doliną Prahovy, przez które wiedzie ważny szlak komunikacyjny łączący Siedmiogród z Niziną Wołoską (Cîmpia Româna). Łańcuch karpacki, o długości prawie 800 km, ciągnie się z północnego zachodu na południowy wschód, a następnie skręca szerokim łukiem na zachód, w kierunku granicy z Serbią i Czarnogórą. W skład Karpat Wschodnich i Południowych wchodzi wiele pasm, zbudowanych głównie ze skał wulkanicznych i krystalicznych. Najwyższym szczytem w Rumunii jest Moldoveanu (2544 m) w Górach Fogaraskich (Karpaty Południowe).

Osobnym masywem górskim, zamykającym Wyżynę Siedmiogrodzką od

zachodu, są góry Apuseni (Munţii Apuseni), zwane też Górami Zachodniorumuńskimi. Od Karpat Południowych oddzielają je doliny rzek Samosz (Someş) i Muresz (Mureş). Niektórzy badacze uważają góry Apuseni za część Karpat, ze względu na podobną budowę geologiczną. Dzięki temu że niektóre partie Gór Zachodniorumuńskich są zbudowane ze skał osadowych (przede wszystkim wapieni), występuje w nich wiele wspaniałych form krasowych (m.in. leje i zapadliska krasowe, liczne jaskinie). Najwyższym szczytem tego masywu jest Curcubata (1848 m w paśmie Gór Bihorskich).

Karpaty Wschodnie, Południowe i góry Apuseni okalają skalnym wieńcem

rozległą Wyżynę Siedmiogrodzką (Podişul Transilvaniei). Krajobrazy tego zapadliska o znacznie wydźwigniętym dnie (do 700 m) są bardzo urozmaicone. Tereny górzyste i pagórkowate sąsiadują tam równinami i głębokimi dolinami rzecznymi. Wyżyna Siedmiogrodzka stanowi centrum regionu Siedmiogród (Transylwania).

Wokół masywów górskich otaczających Wyżynę Siedmiogrodzką rozciągają

się: na północnym zachodzie i na zachodzie – Nizina Zachodnia (Cîmpia de Vest) obejmująca regiony Maramureş, Banat i Crişana, na

północnym wschodzie i wschodzie – Wyżyna Mołdawska (Podişul

Moldovei) z rumuńskimi regionami Bukowina i Mołdawia, oraz na południu – Nizina Wołoska, którą rzeka Aluta (Olt) dzieli na dwie krainy, Oltenię i Multany (Muntenia). Nizina Wołoska graniczy od południowego wschodu z Dobrudżą – pagórkowatą krainą pomiędzy dolnym biegiem Dunaju a Morzem Czarnym.

Warunki naturalneWarunki naturalne Rumunii to obok korzystnej lokalizacji jeden z podstawowych strategicznych zasobów tego kraju.o Jedynie 35% powierzchni kraju leży na terenach nizinnych i równinnych. Pozostała część jest pokryta wyżynami, terenem pagórkowatym lub terenem o charakterze wyraźnie górzystym.o Za urozmaicone ukształtowanie rzeźby terenu w największym stopniu odpowiedzialne są Karpaty, które ciągną się od terenów południowej Polski. Rumuńskie Karpaty pokrywają północną i centralną część kraju, a zataczając łuk zamykający wewnątrz malowniczą Wyżynę Transylwańską. Na terenie Rumunii znajduje sie 55% wielkiego łańcucha Karpackiego. Karpaty Wschodnie podobne do Tatr Zachodnich i Beskidów. Najwyżej wznoszą sie Góry Rodniańskie(Pietrosul Wielki 2302 m). Karparty Południowe to rodzaj "olbrzymów tatrzańskich" zwane też Alpami Trasylwańskimi z G.Fogaraskimi (Moldoveanu 2544m i G.Rezet (Pelegea 2502 m).o Tereny nizinne rozciągają się wzdłuż okalającego Rumunię od południa Dunaju. Ciągnące się przez blisko 700 km równiny wyznaczają główne ośrodki rolnictwa. Ich agrarne tradycje sięgają czasów Geto-Daków. Dzisiaj dominuje uprawa kukurydzy,słonecznika, zbóz. Dodatkowo łagodnie nachylone stoki Pogórza Karpat, stwarzają znakomite warunki dla wypasu bydła i owiec.o W dolnym biegu Dunaj tworzy deltę-trzy główne odnogi to Chilia, Sulina i Sfantul Gheorghe, zamykają powierzchnię blisko 4,5 tyś km2 bagien i rozlewisk, stanowiących rzadkie siedlisko niezliczonych gatunków fauny i flory.o Królowa rumuńskich rzek - Dunaj płynie przez terytoria rumuńskie na długości 1075 km. Dopełnienie układu hydrologicznego stanowią rzeki mniejsze (Olt, Prut, Siret oraz dopływy Cisy Mures i Somes), które swoje źródła biorą z zboczy Karpat.o Klimat Rumunii i jego cechy określane są jako charakterystyczne dla klimatu kontynentalnego umiarkowanego. Gorący okres letni, ostra zima z obfitymi opadami śniegu oraz występujące cztery pory roku to główne cechy panujących w Rumunii warunków atmosferycznych. Na wschodzie dostrzegane są wpływy klimatu morskiego, na południu i południowym zachodzie można napotkać cechy klimatu śródziemnomorskiego.o Ponad 39% powierzchni całości kraju stanowią tereny agrokultury. Tereny zalesione obejmują 28% powierzchni, zaś pastwiska i tereny zielone

dalsze 21%. Na winnice i sady przypada 2% całości terytorium, na rzeki i jeziora 4%.o Bogactwa naturalne Rumunii to przede wszystkim ropa naftowa, gaz ziemny oraz węgiel. Na terenie Rumunii są również bogate źródła rud żelaza i metali nieżelaznych: miedzi, boksytów, ołowiu, cynku i innych, wśród których szczególną uwagę zwracają pokłady złota i srebra.

KLIMAT

Na południu Niziny Wołoskiej i w Dobrudży warunki pogodowe są zbliżone do śródziemnomorskich, a w wyżynnym centrum – do panujących w Europie Środkowej. Duży wpływ na klimat Wyżyny Mołdawskiej i Niziny Wołoskiej ma wiatr wiejący z północnego wschodu i ze wschodu, zwany crivaţul. Za jego sprawą zimy są tam ostre, śnieżne, lecz krótkie (średnia temperatura w styczniu wynosi -3°C), a lata długie i gorące (średnia temperatura w lipcu wynosi 23°C). W Dobrudży, szczególnie zaś na wybrzeżu Morza Czarnego, upały nie są tak dokuczliwe dzięki łagodzącemu oddziaływaniu mas powietrza morskiego. Crivaţul nie dociera do Siedmiogrodu, ponieważ napotyka barierę klimatyczną, jaką stanowią Karpaty. Wraz ze wzrostem wysokości obniża się temperatura i zwiększa średnia opadów.

Najcieplejszymi i jednocześnie najbardziej suchymi rejonami w Rumunii są Multany (a na ich obszarze Bukareszt i jego okolice), południowa część Wyżyny Mołdawskiej oraz Dobrudża. Wyjątkowo ciepły klimat panuje również w południowej części doliny Cerny (na północny wschód od Żelaznej Bramy) i na terenach nad samym Dunajem. W niektórych rejonach temperatury osiągają w lecie +45°C, a w zimie nawet -40°C.

Efekt cieplarniany wywołuje anomalie pogodowe także w Rumunii, wpływając na niwelowanie różnic klimatycznych między Karpatami i innymi częściami kraju. Pory roku zaczynają ograniczać się do bardzo gorącego lata i mroźnej zimy, co powoduje coraz większe straty w uprawach.

Opady są najobfitsze w maju i w czerwcu; średnia krajowa to 640 mm rocznie. W Karpatach średnia ta wynosi 1400 mm, na równinach – 500 mm, w Multanach, Dobrudży i w południowej części Wyżyny Mołdawskiej – 400 mm. Najmniej opadów odnotowuje się w delcie Dunaju – tylko 380 mm rocznie.

Turyści zainteresowani wyłącznie kulturą i zabytkami mogą wybrać się do Rumunii właściwie o każdej porze roku. Warto jednak pamiętać, że zimą

wysokogórskie drogi bywają zamykane z powodu obfitych opadów śniegu i dotarcie do niektórych miejsc może być utrudnione. Poza tym w zimie nieczynne są niektóre skanseny i jaskinie.Najlepszym okresem na zwiedzanie jest koniec września i październik, kiedy drzewa mienią się wspaniałymi barwami jesieni. W połączeniu z pięknymi zabytkami pobyt w Rumunii o tej porze roku to niezapomniane przeżycie.

Dla turystów lubiących złociste wybrzeże i ciepłe morze najlepsze miesiące na wypoczynek to czerwiec i wrzesień, kiedy plaże są mniej zatłoczone.

RZEKI I JEZIORA

95% tworzących gęstą sieć rzek rumuńskich należy do zlewni Dunaju. Dunaj ma w granicach Rumunii ponad 1110 km (łącznie z deltą), co stanowi przeszło 1/3 jego ogólnej długości. Od swego największego przełomu – Żelaznej Bramy (Porţile de Fier), płynie szerokim korytem na wschód, wyznaczając przebieg granicy z Serbią i Bułgarią. Koło Calaraşi skręca na północ i rozdziela się na dwa nurty, między którymi rozciągają się bezludne obszary bagienne, zwane baltami. Po minięciu miasta Gałacz płynie na wschód jako rzeka graniczna między Rumunią a Ukrainą. Przy ujściu do Morza Czarnego tworzy rozległą zabagnioną deltę, dzieląc się na trzy główne ramiona noszące nazwy: Kilia, Sulina i Święty Jerzy. Delta Dunaju (Delta Dunarii) ma powierzchnię ok. 5600 km2 (na Rumunię przypada 4300 km2, a na Ukrainę – 1300 km2).

Najdłuższymi dopływami Dunaju na terytorium Rumunii są: Aluta, Muresz, Prut (rzeka graniczna między Rumunią a Mołdową), Seret (Siret), Jałomica (Ialomiţa), Samosz i Ardżesz (Argeş). Większość rumuńskich rzek wypływa z Karpat, nierzadko tworząc malownicze przełomy, takie jak Przełom Czerwonej Wieży (Turnu Roşu) na Alucie.

Jeziora w Rumunii (ponad 2300) są raczej nieduże: ich łączny obszar wynosi przeszło 2600 km2. Największą powierzchnię ma Liman Razim (415 km2), oddzielony od Morza Czarnego wąską piaszczystą mierzeją. Wiele jezior znajduje się na terenach górskich, na wysokości ponad 1500 m.

FLORA

W Rumunii na dużym obszarze przetrwała piękna, dzika, nienaruszona przez człowieka przyroda. Lasy (wiele z nich to puszcze) zajmują 28% powierzchni kraju. 70% lasów w Rumunii to lasy liściaste – dębowe, bukowe i grabowe. Nie brakuje również kasztanów, brzóz, wiązów, jesionów, lip i wierzb. Najbardziej różnorodna jest flora w Karpatach. Niższe partie tych gór są porośnięte lasami mieszanymi, wyższe – szpilkowymi (głównie świerkowymi). Powyżej granicy lasu (od 1500–1800 m) rośnie kosodrzewina, która na wysokości 1900–2000 m ustępuje miejsca murawom wysokogórskim.Naturalne zbiorowiska roślinne (m.in. łęgi, szuwary trzcinowe i turzycowe, sitowie) występują też na terenach bagnistych – w naddunajskich baltach i w delcie Dunaju. Roślinność stepowa (ostnica, kostrzewa i inne trawy wąskolistne) zachowała się tylko na niewielkich obszarach we wschodnich Multanach i w Dobrudży.

FAUNA

Ocenia się, że w samych tylko Karpatach rumuńskich żyje ponad 70 gatunków ssaków i 310 gatunków ptaków. O bogactwie fauny świadczy choćby liczba odmian chrząszczy – około 5 tys. Góry Rumunii to królestwo dużych ssaków drapieżnych. Liczbę niedźwiedzi brunatnych szacuje się na 6 tys., co stanowi połowę europejskiej populacji tego zwierzęcia. Lasy Karpat rumuńskich są ostoją 3 tys. wilków (1/3 populacji europejskiej) i ponad 2 tys. rysiów. Nie

brakuje też żbików, jeleni, lisów, dzików i zajęcy. W wyższych partiach Karpat Południowych często można zobaczyć kozice, rzadziej już świstaki. Nocą

wyruszają na łowy nietoperze (m.in. największy z nietoperzy europejskich – borowiec olbrzymi) zamieszkujące liczne jaskinie karpackie.

W Rumunii występuje wiele gatunków chronionych ptaków drapieżnych. Są to m.in. orły, sępy, orliki, myszołowy, kanie, krogulce oraz jastrzębie. Spośród

tych ostatnich na szczególną uwagę zasługuje piękny orłosęp brodaty. Warto też wspomnieć o innych przedstawicielach awifauny, takich jak kruk, głuszec,

kuropatwa, przepiórka, bażant, jarząbek, cietrzew, sowa czy puchacz. Ponad 300 gatunków doliczono się w delcie Dunaju – największym w Europie i jednym

z największych na świecie siedlisk ptaków błotnych. Oprócz czapli, perkozów, żurawi, krzyżówek, dzikich gęsi i traczy można tam zobaczyć ptaki egzotyczne,

np. pelikana białego.

W rumuńskich rzekach żyje ponad 70 gatunków ryb, m.in. sum, pstrąg, okoń, sandacz, szczupak, a w delcie Dunaju także bieługa, czeczuga i jesiotr.

Gatunkiem endemicznym w dopływach Dunaju jest głowacica, ryba szczególnie ceniona przez wędkarzy.

KUCHNIA

Kuchnia rumuńska zbliżona jest do śródziemnomorskiej, ale pozostaje pod silnym wpływem tureckim, o czym świadczą nazwy niektórych potraw, choćby ciorby (tur. çorba). Zasiadając do posiłku, wypada powiedzieć pofta buna (smacznego), a wznosząc toast noroc (na zdrowie).

Rumuńskie śniadanie niewiele się różni od polskiego – jada się sery, wędliny, jajka, parówki, miód, dżem, a popija mlekiem, kakao lub kawą. Jedynym egzotycznym elementem jest pyszny solony jogurt pochodzący z Turcji.

Obiad zaczyna się od przystawek, na które składają się paszteciki z cebulą, kapustą, dynią i owczym serem (bryndzą), jaja faszerowane oraz sałatki z bakłażana, ogórków, pomidorów, papryki itp. Pierwszym daniem jest zupa (ciorba), kulinarna pamiątka po tureckim panowaniu. W mięsno-warzywnym wywarze oprócz posiekanych warzyw pływają kawałki mięsa lub ryby. W osobnej miseczce podaje się kwaśną śmietanę. Można też zamówić ciorbę z ryżem lub makaronem, a nawet lanymi kluskami. Do rumuńskich specjałów należą ciorba de perisoare (ostra zupa z kawałkami mięsa i jarzynami), ciorba de burta (flaczki zabielane), ghiveciu (giuwecz, rodzaj gulaszu z jarzynami), tocana (gulasz z cebuli i mięsa), ciorba de legume (zupa jarzynowa gotowana zwykle na wywarze mięsnym). Na honorowym miejscu w restauracyjnym menu figuruje z reguły ciorba de burta, drugie miejsce zajmuje ciorba de perişoare z małymi pulpetami mięsnymi, przeważnie z wieprzowiny. Równie popularna jest ciorba vacata z kawałkami cielęciny.

Drugie danie to głównie potrawy mięsne, zwykle przyrządzane ruszcie (gratar), choć zdarzają się też smażone i gotowane. W restauracjach i barach podaje się mititei lub mici (wymawiane "miczi" - pulpeciki z rusztu, formowane z mielonego mięsa w kształt krótkich kiełbasek, z dodatkiem ostrych przypraw i czosnku). Inne popularne dania to muschi de vaca/porc/miel (kotlet wołowy/cielęcy/jagnięcy), piept de pui (pierś kurczaka), cabanos prajit (kiełbasa smażona) i cascaval pane (panierowany smażony ser). Warto zapamiętać kilka rumuńskich słów określających sposób przyrządzania potraw: z rusztu (la gratar), smażony (prajit), gotowany (fiert), pieczony na rożnie (la frigare). Niemal wszystkie potrawy podaje się z ziemniakami (cartofi), frytkami (cartofi prajiti) lub ryżem (orez).

Raczej trudno jest wytropić w restauracjach tradycyjne przysmaki rumuńskiej kuchni, ale naprawdę warto poszukać ich i uraczyć się nadziewaną papryką (ardei umpluti), małymi gołąbkami z mięsa i ryżu, zawijanymi w liście kapusty albo winorośli (sarmale), czy panierowanym móżdżkiem z szynką (creier pane

cu sunca). Mamaliga (mamałyga) to kasza kukurydziana w postaci kleiku, podawana w połączeniu z serem, mlekiem, śmietanką itp.

Jako dodatki do mięs jada się ziemniaki, najczęściej smażone na patelni, purée albo frytki. Można też zamówić ryż lub makaron oraz sławetną mamałygę (mamaliga) – papkę z kaszy kukurydzianej jadaną na ciepło z mlekiem, śmietaną, jajami i serem, na słodko lub słono. Nieodłącznym towarzyszem rumuńskiego obiadu jest chleb, przeważnie biały, niekiedy smarowany pasztetem z gęsi.

Duży wpływ włoskiej kuchni przejawia się w popularnych w Rumunii daniach z makaronu, wśród których króluje klasyczne spaghetti. Amatorzy pizzy nie będą mieli powodów do narzekań – pikantne placki serwują nie tylko niezliczone pizzerie, ale również niemal wszystkie restauracje.

Na deser jada się lody i przeróżne ciasta. Zakończeniem posiłku bywają też omlety (omleta lub clatite) z marmoladą, serem owczym lub serwatką, ryż na mleku, a wreszcie typowa turecka baklava, czyli ciasto francuskie lub strudlowe przekładane migdałami oraz orzechami i polewane gęstym syropem.

Ze słodkości najczęściej zamówić można placinta (półokrągłe ciasteczka), prajituri cu brinza (serowe ciasteczka), clatite (naleśniki) oraz cozonac (słodka bułka). Ciastka w cukierniach przeważnie są bardzo słodkie.

PRZEPISY KUCHNI RUMUŃSKIEJ

MamałygaSkładniki: 2 szklanki kaszy kukurydzianej, 4 l osolonej wodyDo garnka z wrzącą wodą powoli wsypywać kaszę, ciągle mieszając. Gotować około pół godziny, aż zrobi się bardzo gęsta. Przełożyć kaszę z garnka na zwilżoną stolnicę i uformować prostokąt. Pokroić w plastry, a jeśli mamałyga przykleja się do noża, użyć naprężonej nici. Mamałygę podaje się do wszystkich potraw mięsnych, w zależności od okoliczności z topionym masłem, startym żółtym serem, śmietaną, ziołami, posiekaną cebulą, smażonymi grzybami w śmietanie, smażonym boczkiem oraz gotowanymi lub sadzonymi jajkami.

Ciorba de perişoareSkładniki: 400 g wieprzowiny bez kości, 80 g płatków ryżowych, jajko, 4 ziemniaki, 3 marchewki, pietruszka, kalafior, garść fasolki szparagowej, 250 g kwaszonej kapusty, 150 g dyni (lub kabaczka), pół szklanki kwasu buraczanego, pół szklanki śmietany, sólWarzywa i kapustę obrać i zalać osoloną wodą (1,5 l). Gotować przez godzinę, wlać kwas buraczany i zagotować. Zemleć mięso, ugotować na gęsto płatki ryżowe i zmieszać oba składniki, dodając ugotowane jajko, formując małe pulpeciki (najlepiej mokrymi rękami). Gotować przez 15 min. Zupę zabielić śmietaną i włożyć ugotowane pulpeciki.

Zapiekana ryba w jabłkach i majerankuSkładniki: 1 kg ryby (filetów), 1 kg kwaskowatych jabłek, sól, pieprz, majeranek, cytryna lub sok cytrynowy, 10 dag masłaObrać jabłka, pokroić w plastry. Filety posolić, posypać pieprzem, odstawić na godzinę w chłodne miejsce. W brytfannie ułożyć warstwę jabłek, posypać majerankiem, posolić, położyć ryby na warstwę jabłek, skropić sokiem z cytryny, dodać masło, wstawić do piekarnika na 25 minut. Podawać z frytkami oraz zieloną sałatą.

Sałatka BucurestiSkładniki: 2-3 duże zielone ogórki (najlepiej takie, które można jeść ze skórką), 150-200 g białego, półtłustego sera w kostkach, oliwa z oliwek (extra vergine), ocet winny, sól, dużo czosnku4-5 ząbków czosnku rozetrzeć w drewnianej misce z solą, dodać kilka łyżek (po łyżce) oliwy i chwilę ucierać, do momentu powstania masy, dodać octu i jeszcze raz wymieszać. Ogórki pokroić w kostkę (najlepiej nie obierać), ser rozdrobnić widelcem. Wymieszać ogórki z serem, zalać sosem czosnkowym, jeszcze trochę wymieszać, odstawić na kilka minut, żeby się "przegryzło". Podawać ze świeżymchlebem.

NAPOJE

Na śniadanie Rumuni piją przeważnie jogurt lub mleko. Zamawiając herbatę (ceai), można być pewnym, że pojawi się na stole dość mocno posłodzona, ale za to niezbyt mocna. Prośba, żeby nie dodano do niej cukru (fara zahar), nie zawsze zostaje spełniona. Podobnie zresztą jest z kawą (cafea). O mleko do kawy czy herbaty trzeba specjalnie poprosić (cu lapte).

W dawnych dobrych czasach kawę w Rumunii parzono tradycyjnie sposobem tureckim - w małych miedzianych tygielkach, podgrzewanych w gorącym piasku. Dziś już lepiej nie liczyć na tak przyrządzoną małą czarną, kawiarnie podają zazwyczaj tylko kawę z ekspresu (cafea filtru) oraz tzw. ness, która z produktem znanej firmy o tej nazwie nie ma nic wspólnego, podobnie zresztą jak z jakąkolwiek prawdziwą kawą rozpuszczalną. Ta obrzydliwa zbożowo-jarzynowa lura mało komu przechodzi przez gardło.

Woda mineralna jest tania i powszechnie dostępna. Soki owocowe (suc de fructe) są tradycyjnie zawiesiste, z drobinkami owoców.

Nauka wyższa w Rumunii

Dzisiaj w Rumuni najwyższą instytucja naukową jest Akademia Rumunii.Przeszła ona istotną reformę. Akademia Româna koordynuje całość badań podstawowych w państwie i kieruje pracami:

o 29 instytutów badawczo-rozwojowych ( ok.60 zakładów),o 15 centrami badawczymi,o fundacją rozwoju nauki.

Akademia mieści się przy Calea Vioctoriei nr 125, 71102 Bucureşti, sector 1. Akademia posiada Oddziały w: Cluj-Napoca, Iasi i Timisoarze. Struktura akademii uwzględnia wszystkie dziedziny nauki, posiada bogatą bibliotekę. Szczegóły można znaleźć pod www.acad.ro.Niezależnie od Akademii Rumunii działają:

1. Akademia Nauk Rolniczych i Leśnych - Academia de Ştiinţe Agricole şi Silvice "Gherghe Ionescu-Sisesti (zał.1969r)-adres: 011464 Bucureşti sector 1, B-dul Mărăsti nr 61 (www.asas.ro)

2. Akademia Nauk Medycznych - Academia de Ştiinţe Medicale (zał.w 1969r) z licznymi ośrodkami i instytutami oraz licznymi klinikami w terenie. Adres Academii: Sos.Stefan cel Mare nr 19-21, Bucuresti sector nr 2/.

W Rumunii istnieje 20 uniwersytetów.Do najważniejszych należą:Uniwersytet w Bucureşti - www.unibuc.roUniwersytet "1 grudnia 1918"w Alba Iulia - www.unibuc.roUniwersytet Północny w Baia Mare - www.ubm.roUniwersytet "Trasilvania" w Braşov (założony w 1971r) - www.unitbr.roUniwersytet "Babes -Bolyai" w Cluj-Napoca - www.ubbcluj.roUniwersytet "Ovidius" w Constata - www.univ-ovidius.roUniwersytet w Crajova (założony w 1947r) - www.central.ucv.roUniwersytet "Alexandru Ioan Cuza" w Iasi - www.uaic.roUniwersytet Zachodni w Timişoara (założony w 1962r) - www.uvt.ro

uczelnie artystyczne, akademie medyczne i ekonomicznewyższe szkolnictwo techniczne uczelnie rolnicze i weterynaryjne uczelnie Wojskowe i Morskie i inne uczelnie

O Ś WI AT A

Obecnie struktura edukacji w Rumunii bazuje na pionowym systemie szkolnictwa. Składa się on z pięciu głównych poziomów, jakimi są:

1. Edukacja przedszkolnaEdukacja nieobowiązkowa dla dzieci w wieku 3-6 lat w placówkach dziennej opieki. Korzysta z tej formy ok. 53-55 % dzieci.

2. Edukacja podstawowaSzkoła podstawowa 8 klasowa obowiązkowa, obejmuje dwa poziomy:

o poziom niższy zwany początkowym, to 4-klasy,o poziom wyższy, to 4-letnie gimnazjum.

3. Edukacja średniaSzkolnictwo średnie po 8-mio letniej szkole podstawowej funkcjonuje w formie:

o liceów ogólnokształcących typu humanistycznego lub matematyczno-przyrodniczego,

o liceów zawodowych o różnych profilach.

Nauka w liceach trwa 4-ry lata i kończy się egzaminem dojrzałości uprawniającym do studiów.W edukacji na poziomie średnim dopuszczone są również szkoły niepubliczne.

4. Edukacja zawodowa-działają również szkoły zawodowe (3 lub 4 letnie) przygotowujące wykwalifikowanych robotników i techników.

KALENDARZ SZKOLNY na rok 2009-2010 przewiduje: * Rozpoczęcie roku szkolnego w dniu 14 września 2009r. * Semestr I trwa w okresie 14 września 2009 - 29 stycznia 2010r * Przerwa zimowa /świateczno-noworoczna/: 19 grudnia 2009r - 3 stycznia 2010r * Przerwa dla młodzieży szkół podstawowych: 2 - 9 listopada 2009r * Ferie międzysemestralne: 30 stycznia - 7 luty 2010r. * Semestr II trwa w okresie 8 luty - 11 czerwca 2010r * Przerwa wiosenna: 3 - 11 kwietnia 2010r * Zakończenie roku szkolnego: 11 czerwca 2010r. * Wakacje letnie: 12 czerwca - 12 września 2010r.

CIEKAWE AKCENTY ARCHITEKTURY I URBANISTYKI NA WOŁOSZCZYŹNIE

1. Bucureşti - Stolica - Pałac Parlamentu olbrzymi budynek oceniany co do wielkości jako 2-gi na świecie, którego zagospodarowanie rozpoczęto od roku 1992. Wiele obiektów z XVII-XIX w. Warto spojrzeć na dworzec Gara de Nord. Widoczne są najnowsze style architektoniczne nowej Europy i korporacji światowych.

2. Cozia-Calimaneşti , cudowny monaster wkomponowany w przełom rzeki Olt. Uzdrowisko Calimanesti z całym szeregiem budowli, domów wczasowych w styku socrealizmu z lat 60 i 70-tych XX wieku. Campuluna - siedziba pierwszych hospodarów Wołoszczyzny. Znana miejscowość od 1300 roku, u podnóża gór Făgărarş (Munţii Iezer - Izerul Mare 2462m).

3. Craiova - zabudowa klasycystyczna i secesyjna (kamieniczki)z XIX wieku. Gmachy publiczne ekletyczne z początków XX wieku. Wpływ industrializacji po roku 1950.

4. Curtea de Arges , bogata dekoracja plastyczna i malarska upiększa dzieła architektoniczne z XIII-XVIIIw. Kurort nad rzeką Arges u podnóża gór Făgărarş, była stolica Wołoszczyzny i rezydencja hospodarów a także metropolity od 1359r.

5. Mogoşoaia - Włoski renesans wywarł duży wpływ na architekturę tego miasta. Pałac hospodara Constanti Branco Veanu, który w architekturze rumuńskiej pozostawił styl zwany jego imieniem"brinkowiańskim". Miasto rezydencja notabli z Bucureşti.

6. Sinaja - Miejscowość uzdrowiskowa w Karpatach, około 170 km od Bukaresztu,położona miedzy Munţii Bucegi a Munţii Baului. Wiele tras narciarskich. Zespół 3-ch neorenesansowych rezydencji królewskich"Peleş"o wnętrzach neobarokowych. Ciekawa cerkiew i kasyno.

7. Targoviste - miasto - stolica Wołoszczyzny - siedziba 33 hospodarów, ślady dawnej kultury i świetności państwa. Układ przestrzennym ścisłego centrum intersujący.

8. Valenii de Munte , miasteczko nad rzeką Teleajan, na u południowych zboczy Karpat Wschodnich, ciekawa architektura zabudowy typu zagrodowo - pensjonatowej

CIEKAWE AKCENTY ARCHITEKTURYI URBANISTYKI W MOŁDAWII

1. Galaţi - ciekawa architektura z okresu XVI-XVIII wieku, cerkiew obronna przed Tatarami nad brzegiem Dunaju, cerkiew Vovidena i piekny ratusz. Zabudowa portowa w tym wojskowa z różnych okresów. Galaţi było w latach 1856-1940 siedzibą Europejskiej Komisji Dunaju.

2. Iasi - Stolica regionu i historycznej Mołdawii nad rzeką Bahlui. Wiele obiektów z okresu romantyzmu (pałac hospodarski, neogotycki kompleks rządowy).Teatr neobarokowy. Kilkalnaście cerkwi z XV-XIX wieku. Monastyry Mołdawskie, szczególne perły architektury-informacje zamieszczono na końcu niniejszego katalogu.

3. Piatra Neamţ . Miasto z XII wieku nad rzeką Bistrita, dopływ Seretu. W pobliżu ruiny Twierdzy Daków z I wieku. Cerkiew z XVw. z wolnostojącą dzwonnicą, dwór biskupi.

4. Siret - największy w Rumunii "Kirkut" żydowski na zapleczu cerkwi Trójcy Świętej. Miasteczko o zabudowie żydowskiei i pożydowskiej (handlowej) z XVII-XIX wieku.

5. Suceava - miasto w północnej Mołdawii, od roku 1564 jej stolica, twierdza tronowa, skansen, monastyr św.Jana Nowego. Cerkiew Ormiańska. Ciekawy budynek prefekruty. Polski ośrodek na Bucowinie. Obok Suceavy znajduje się światowe centrum pielgrzymkowe Ormian Hagigadar.

6. Vatra Moldoviţei - Zespół klasztorny fundacji Petru Rareşa z 1532r wpisany na liste dziedzictwa UNESCO. Zabudowa związana z źródła wód mineralnych z końca XIX wieku (analogia do Krynicy).

CIEKAWE AKCENTY ARCHITEKTURY I URBANISTYKI NA TRNSILVANI

1. Alba Iulia - historyczna stolica Trasilvanii. Późnoromańska katedra Św. Michała (XIII w.) oraz pałac książęcy (XIV w.) to najpiękniejsze zabytki miasta. Historyczne miejsce reaktywowania państwa rumuńskiego.

2. Bistriţa - dowodem silnego rozwój gospodarczego są budowle, które możemy tam oglądać-domy z podcieniami, zabudowa pasmowa. Ośrodek złotnictwa.

3. Bran - w poblizu Braşov-Zamek legendarnego Draculi.4. Brasov - Ciekawy układ urbanistyki centrum. Black Church jest

najstarszym, największym gotyckim kościołem w Rumunii. Główny ośrodek wschodniej Transylwani.

5. Cluj-Napoca , Kościół Św. Michała (XIV, XV w.) i jego otoczenie stanowi wyraz gospodarczej potęgi mieszczaństwa. Główny ośrodek zachodniej Transilvanii.

6. Deva-Miasto - węzeł drogowy nad rzeką Mures w zachodniej Transilvanii. Ruiny cytadelii. Gotycki kosciól ewangelicki i neobarokowy pałac i jego otoczenie.

7. Fagaraş - miasto nad rzeką Olt. Baza wypadowa w góry Făgărarş. Zamek renesansowy z układem 5-ciu bastionów bocznych.

8. Hunedoara - zamek królewski z XIII w, przebudowany w stylu późno gotyckim jako rezydencja. W mieście widać wpływ przemysłu ciężkiego na zabudowę i zagospodarowanie przestrzenne.

9. Medias - Miasto w środkowej Transilvanii. Nad rzeką Tirnava Mare. Ruiny twierdzy z XII wieku. Starówka gotycka z obwarowaniami i bramami.

10.Sibiu - Stary Ratusz (XV-XVI w.) to jeden z ważniejszych zabytków rumuńskich. Miasto do którego przybyli Bracia Polscy (Arianie) po ich wygnaniu z polski w 1658. Wyjątkowo ciekawa starówka. Sibiu zostało uznane przez Unesco za miasto kultury Europy roku 2007.

11. Sighisoara - Miasto w centralnej Transilvanii. Zwana Saksońską Norymbergią. Legenda mówi, że tutaj urodził się Vlad Tepes, Hospodar, który dał początek legendzie o Draculi Targu Mureş,-układ starówkigodny zwiedzenia. Organy liczące 4700 rur-pisczałek, to rzecz, którą należy zobaczyć w tym mieście.

CIEKAWE AKCENTY ARCHITEKTURY URBANISTYKI W BANACIE

1. Arad - miasto graniczne między Banatem a Crisana. Zabudowa starówki neoklasycystyczna z XVIII wieku, teatr, kamienice o widocznych wpływach z okresu habsburskiego. Niestety widać wpływ industrializacji lat 60-80 tych XX wieku.

2. Reşita - najstarszy ośrodek hutnictwa żelaza i stali. Muzeum hutnictwa. Miasto ciekawie położone.

3. Timişoara - miasto - stolica regionu Banatu. Szczyci się tym, że jako pierwsze miasto w Europie zostało zelektryfikowana. Zamek z XIV wieku, katedra z XVIII wieku. Zabudowa XIX wieczna. Wpływ na zabudowę przemysłu elektrotechnicznego i portu.

CIEKAWE AKCENTY ARCHITEKTURY I URBANISTYKI CRIŞANA

1. Oradea - Katedra rzymskokatolicka, katedra prawosławna - tzw. cerkiew pod Księżycem to świadectwo wpływu baroku. Miasto Bihoru, graniczne z Węgrami.

CIEKAWE AKCENTY ARCHITEKTURY I URBANISTYKI W MARAMUREŞ

1. Baia Mare - starówka gotycka z XV wieku. Centrum XIX wieczne. Widoczny wpływ w zabudowie okresu uprzemysłowienia po roku 1950 (metale nieżelazne).

2. Bors - uzdrowisko. Zabudowa górnictwa miedzi i srebra, przenikajaca zabudowę mieszkaniową i funkcję sportową.

WYBITNI MALARZE

Theodor Aman (1831 - 1891)Podniósł malarstwo rumuńskie na poziom europejski - Założyciel i dyrektor Akademii Sztuk Pięknych w Bukareszcie

Ion Andreescu (1850 - 1882)Przedstawiciel pleneryzmu

Theodor Axentowicz (1859 - 1938)Rumuńsko - polski malarz

Corneliu Baba (1906 - 1977)Profesor Instytutu Sztuk Plastycznych Nicolae Grigorescu w Bukareszcie

Octav Bancila (1872 - 1944)Reprezentant realizmu. Malował portrety, pejzaże martwe natury

Stefan Bradiceanu Należy do starszego pokolenia artystów malarzy rumuńskich. Ostatnio prezentował (2003 r) swój dorobek w Tarnowie.

Nicolae Grigorescu (1838 - 1907)Przedstawiciel narodowej szkoły malarstwa rumuńskiego

Stefan Luchian (1868 - 1916)Przekazując w kolorach swe humanistyczne posłanie stał się budowniczym nowoczesnego malarstwa, wielbionym przez jego następców

Theodor Pallady (1871 - 1956) Racjonalista, klasyk i wegetarianin zarazem

Gheoghe Petrascu (1872 - 1949) Technika jakiej używał zdradzała jego wulkaniczny temperament, jego wewnętrzne wrzenie i dramatyczne napięcie

Gheorge Tattarescu (1820 - 1894) Rumuński malarz akademizmu

Nicolae Tonitza (1886 - 1940) Profesor i dyrektor akademii sztuk pięknych w Jassach

Ion Tuculescu (1910 -1962) Powrócił do tradycji aby czerpać z niej jak najwartościowsze owoce

Wybitni przedstawiciele literatury i poezjiIon Agarbiceanu (1882 - 1963)

Pisarz - greko katolicki duchowny z Cluj-Napoka. Vasilie Alecsandri (1821 - 1890)

Twórca nowożytnej literatury rumuńskiej. Ambasador w Paryżu, dyrektor teatru w Iaşi.

Grigore Alexandrescu (1810 - 1885)Poeta związany z ruchem rewolucyjnym

Sica Alexandrescu (1896 - 1973)

Reżyser - reformator teatru rumuńskiego Tudor Arghezi (1880 - 1967)

Poeta, prozaik i zakonnik Gheorghe Asachi (1788 - 1869)

Założyciel w Mołdawii rumuńsko - języcznej uczelni wyższej Ion Bacesu (1933 - 1992)

Pisarz humorysta prozy społeczno - obyczajowej Anatol Baconsky (1925 - 1977)

Poeta i pisarz okresu po II wojnie światowej George Bacovia (1881 - 1957)

Poeta, u którego dźwięk i kolory dominują w twórczości >/dd> Dimitrie Bolintineanu (1819 - 1872)

Poeta prozaik, a jednocześnie minister spraw zagranicznych Stefan Banulescu (ur. 1929)

Pisarz oryginalnej wersji bałkańskiego realizmu Lucian Blaga (1895 - 1961)

Dorobek filozoficzny Blagi prezentują cztery trylogie oraz liczne esejeCezar Bolliaco (1813 - 1881)

Poeta, publicysta, który sformułował pogląd, że Rumunii wywodzą się od Daków

George Calinescu (1899 - 1965)Pisarz, krytyk i historyk literatury. Jego "Poezja Miłości" jest tłumaczona na język polski

Dimitie Cantemir (1673 - 1723) Humanista, pisarz, wojewoda mołdawski. Członek Akademii Berlińskiej

Mircea Cartarescu (ur. 1956) Jako jeden z najoryginalniejszych współczesnych twórców rumuńskich wzbudza duże zainteresowanie poza granicami Rumunii

Emilie Cioran (1911 - 1995) Zyskał sławę głównie właśnie jako piewca rozpaczy i bezsensu życia

Miron Costin W XVII wieku odkrywa łacinę i Zachód poprzez polski humanizm

Stefan Augustin Doinas (ur. 1922)Wywarł duży wpływ na życie kulturalne Rumunii i oblicze dzisiejszej poezji rumuńskiej

Mircea Eliade (1907 - 1986 )Sylwetka Mircea Eliade - jednego z najbardziej wybitnych humanistów XX wieku-pisarz, filozof, religioznawca, WIELKI RUMUN.

Mihai Eminescu (1850 - 1898)Przedstawiciel poezji rumuńskiej - uważany za największego liryka

Eugene Ionesco (1912 - 1994) "Medycyna to sztuka wnioskowania o symptomach choroby na podstawie przyczyn śmierci " Dramaturg

Gellu Naum (ur. 1915)Jego poezja przyczyniła się do odnowy języka poetyckiego lat 60-tych i 70-tych

WYBITNI RZEŹBIARZE

Bracia Marcin i Jerzy z Cluj-NapokaZapoczątkowali epokę brązu w rzeźbiarstwie rumuńskim

Constantin Brancusi (1876 - 1957)Jego pionierska twórczość wywarła wpływ na niemal wszystkich współczesnych rzeźbiarzy rumuńskich

Ion Georgescu (1856 - 1898)Profesor Akademii Sztuk Pięknych w Bukareszcie

Stefan Ionescu - Valbudea (1856 - 1918) Zmarł młodo kończąc karierę rzeźbiarza z powodu braku zamówień

Dimitre Paciurea (1873 - 1932) Zapisał się do grona wielkich reformatorów dawnej koncepcji rzeźby dzięki sile swej plastycznej wizji

Karl Storck (1826 - 1887)Duże znaczenie dla rzeźbiarstwa rumuńskiego miała jego wieloletnia działalność pedagogiczna w Szkole Sztuk Pięknych w Bukareszcie.

MUZYKACharakterystyka rumuńskiej muzyki Muzyka ludowa długo pozostawała pod wpływem tureckim i słowiańskim. Ludy rumuńskie wytworzyły swoistą karpacką własną muzykę, np. popularna doina, śpiewany - lautani, liczne dudy (cimpoi, trombity, bucuim). Wiek XV to muzyka cerkiewna pod wpływem chorału bizantyjskiego, natomiast wiek XIX to muzyka świecka. W Bukareszcie w 1834 powstaje towarzystwo filharmonijne, w 1864 konserwatorium, w 1882 powstaje opera. W miejsce kompozytorów pochodzenia niemieckiego, wkraczają muzycy rumuńscy. Pierwsi twórcy rumuńskiej symfonii to G. Stephanescu. Wybitną indywidualnością był G. Enescu. Dzisiaj muzyka zarówno ludowa jak i profesjonalna jest ceniona w kraju i zagranicą. Dzisiaj młoda pianistka Mihaela Ursuleasa zadziwia świat. Ciekawym był młodzieżowy i uwielbiany w Europie i Świecie zespół " O-ZONE ". Zespół wylansował piosenki: "Dragosta din .."; "Despre Ţine", "Numai tu". Szkoda, że zespół rozpadł się w roku 2008. Z kolei ciekawymi zespołami są: "Haiducii"; Activ czy "Akcent", który śpiewa po angielsku (np.piosenka Kylie); "Simplu" to kolejny "boys-band", ale zupełnie nietypowy. . Dużą międzynarodową sławą okrył się też "prawie wygrany - wielki przegrany" Eurowizji 2006, Mihai Traistariu. Jego piosenka "Tornero" była w wielu krajach obstawiana jako zwycięska. Podobnie furorę robi Morandi, który uprawia muzykę klubową i wplata w nią różne style, w tym orientalne.

Wybitni przedstawiciele muzykiRadu Aldulescu (ur. 1922)Rumuński wiolonczelista. Laureat wielu międzynarodowych konkursów Paul Constantinescu (1909 - 1963)Kompozytor - inspiracje czerpie z bezcennego źródła jakim jest folklor rumuński Vladimir Cosma (ur. 1940)Sylwetka rumuńskiego artysty znanego w Polsce głównie za sprawą muzyki filmowej Dimitrie Cuclin (1885 - 1930)Kompozytor - twórca symfonii, oper, chorałów George Enescu (1881 - 1955)Kompozytor, dyrygent i skrzypek, najwybitniejszy przedstawiciel muzyki rumuńskiej Ciprian Porumbescu (pol. Cyprian Gołębiowski) (14.10.1853 - 6.07.1883r)Kompozytor, skrzypek, peeta najwybitniejszy przedstawiciel muzyki rumuńskiej, pochodzenia polskiego. Nazwisko pochodzi z rumuńskiego tłumaczenia polskiego słowa "gołąb". W rumuńskim ozacza "porumbel". George Georgescu (1887 - 1964)Dyrygent światowej sławy Mihaela Ursuleasa (ur. 1978)Kto jeszcze potrafi tak zagrać Chopin'a Dinu Lipatti (1917 - 1950)Kompozytor i najwybitniejszy pianista XX wieku Gheorghe Zamfir (ur. 1941) Sylwetka Gheorghe Zamfir'a - wirtuoza prastarej fletni Pana. Występował w Polsce szereg razy. Vecernia Invierii

Chór Starocerkiewny z Bukaresztu. Występował w Polsce w 2003 roku.

Churches of Moldavia  With their painted exterior walls, decorated with 15th- and 16th-century frescoes that are considered masterpieces of Byzantine art, these seven churches in northern Moldavia are unique in Europe. Far from being merely wall decorations, the paintings represent complete cycles of religious murals on all facades. Their outstanding composition, elegant outline and harmonious colours blend perfectly with the surrounding landscape.

Malowane klasztory Bukowiny

Dziś unikalne malowane cerkwie klasztorne zaliczają się do najcenniejszych zabytków w skali europejskiej. W 1993 r. trafiły razem na listę światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.Hospodarstwo Mołdawskie nigdy nie było silnym państwem, zawsze musiało liczyć się z interwencją - dyplomatyczną czy zbrojną - mocniejszych sąsiadów. W XV i XVI w. ani Turcja, ani Polska nie pozwalały tutejszym władcom na wznoszenie twierdz i obwarowanych zamków. Dlatego książęta mołdawscy w pobliżu swoich siedzib oraz w ważnych punktach strategicznych budowali umocnione klasztory. Otaczano je potężnymi murami obronnymi i w razie potrzeby obsadzano załogą wojskową. W obliczu najazdu okoliczni mieszkańcy zamykali się wewnątrz i przygotowywali do oblężenia.

Cerkiewki były małe, wierni - nie mieszcząc się w środku - stali na zewnątrz, pod obszernymi okapami gontowych dachów. Właśnie dla niepiśmiennych chłopów i żołnierzy, często nierozumiejących nawet liturgii w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, zewnętrzne ściany cerkwi pokrywano malowidłami przedstawiającymi sceny biblijne, układające się w swoiste historyjki obrazkowe. W Jassach powstała nawet szkoła malarzy religijnych, którzy w swej twórczości wykorzystywali motywy ludowe. Najbardziej w tych ogromnych kompozycjach zaskakuje realizm, z jakim przedstawiono postacie w typowych dla tych stron ubraniach (negatywne charaktery i diabły ukazywano zwykle w strojach tureckich), niejednokrotnie z narzędziami przypominającymi te, które do dziś przetrwały w wiejskich zakątkach Bukowiny. Tłem dla religijnych scenek malarze czynili lesiste, pagórkowate krajobrazy, czyli po prostu Bukowinę.

Każdy zespół klasztorny utrzymany był w innym kolorze: Voronet w błękicie, Humor w różu indyjskim, Moldovita w spatynowanej czerwieni, Suczewica w zieleni, a Arbore w zieleni malachitowej. Ciekawy jest fakt, że w miarę upływu lat malowidła nie spłowiały, jak można by się tego spodziewać - tylko niektóre freski poddały się deszczom i wiatrom. Tajemnica sporządzania farb pozostaje nie wyjaśniona do dziś, Włochy zaś - ojczyzna fresku - mogą Mołdawii jedynie pozazdrościć trwałości cerkiewnych malowideł ściennych.

Polaków zapewne zainteresuje drobny szczegół na niektórych freskach wewnątrz świątyń. Otóż gdy w środku cerkwi stanie się tyłem do ikonostasu, po lewej stronie drzwi widać malowidło przedstawiające fundatorów danego obiektu sakralnego. Nieraz wśród namalowanych osób można "odkryć" postać w stroju typowo polskim - świadectwo kontaktów i silnych związków polsko-mołdawskich z tamtego okresu.

Polskie wsie Bukowiny

W centrum rumuńskiej Bukowiny w kilku sąsiadujących ze sobą wioskach w trójkącie pomiędzy Radowcami, Suczawą i Gura Humorului żyją mówiący archaiczną polszczyzną potomkowie Polaków, którzy zaczęli przybywać w te rejony pod koniec XVIII w.

Po górnikach z Bochni i Wieliczki osiadły tu rodziny z Czadcy (region na terenie dzisiejszej Słowacji). Migracje ułatwiał fakt, że zarówno Bochnia, Wieliczka, jak i region Czadcy oraz Bukowina leżały w jednym państwie – Austrii. Osady Nowy Sołoniec, Plesza i Pojana Mikuli to „kolonie” założone kilkadziesiąt lat później przez emigrantów ze wsi w okolicach Czerniowiec (obecnie na Ukrainie) i Siretu.

Bukowińscy Polacy stanowią dziś zintegrowaną kulturowo grupę. Związek Polaków w Rumunii oraz Domy Polskie organizują m.in. spotkania polonusów i naukę języka dla dzieci. Od początku lat 90. XX w. powstało mnóstwo zespołów pieśni i tańca biorących udział w festiwalu folklorystycznym „Spotkania Bukowińskie” w Pile i Jastrowiu.

Najliczniejsze polskie społeczności zamieszkują Pleszę, Nowy Sołoniec, Kaczycę oraz Pojanę Mikuli – w tej pierwszej niemal 100% mieszkańców to Polacy (nie licząc rumuńskich żon i mężów).

Dacian Fortresses of the Orastie MountainsBuilt in the 1st centuries B.C. and A.D. under Dacian rule, these fortresses show an unusual fusion of military and religious architectural techniques and concepts from the classical world and the late European Iron Age. The six defensive works, the nucleus of the Dacian Kingdom, were conquered by the Romans at the beginning of the 2nd century A.D.; their

extensive and well-preserved remains stand in spectacular natural surroundings and give a dramatic picture of a vigorous and innovative civilization.

Fortece dackie w górach Orăştie – grupa ruin fortec dackich pochodzących z I w. p.n.e. oraz I w. n.e., a zniszczonych po porażce Decebala w wojnach przeciwko Rzymianom, położonych w Rumunii, w okręgu Hunedoara, w południowo-zachodniej części Siedmiogrodu, która niegdyś stanowiła centrum państwa Daków.Fortece obejmowały szczyty wzniesień. Były otoczone podwójnym lub potrójnym pierścieniem umocnień (murów, palisad, wałów) z bastionami. Wewnątrz znajdowały się zarówno budowle świeckie (w tym całe dzielnice mieszkalne), jak i religijne (świątynie były budynkami o rzędach słupów czy kolumn; szczególnie dobrze znane są dwie koliste świątynie z Samizegetusa Regia). Ostatni ośrodek oporu stanowiły wieże mieszkalno-obronne o charakterze późniejszego donżonu. Cytadele zbudowano przy użyciu oryginalnej techniki budowlanej, polegającej na wykorzystaniu drewnianych belek do wzmocnienia kamiennego muru od wewnątrz.Fortece (cytadele), nazywane przez Rzymian podczas wojen z Dakami "ufortyfikowanymi górami", były szczytowym osiągnięciem dackiej architektury (łączącym budowle drewniane i murowane). Wznoszono je od I w. p.n.e., w okresie rozkwitu państwa Daków. Skupione w terenie górzystym, położone w niewielkich odległościach od siebie, tworzyły zaplanowany, koncentryczny system obronny, wzmocniony położonymi pomiędzy fortecami punktami umocnionymi o mniejszym znaczeniu oraz kilkudziesięcioma wieżami obserwacyjnymi.Najbardziej znana z fortec, Sarmizegetusa Regia, była stolicą słynnych władców Daków, Burebisty i Decebala. Przez długie lata za jej pozostałości uznawano znane od XVI w. ruiny rzymskiego miasta Ulpia Traiana Sarmizegetusa; w rzeczywistości miasto to zostało wzniesione po podboju Dacji przez Rzymian jako stolica rzymskiej prowincji Dacji. Dopiero w XX w. zidentyfikowano dawną stolicę dacką.

Do dzisiaj zachowały się jedynie niewielkie pozostałości tych twierdz, najlepiej zachowane są fortece w Sarmizegetusa Regia oraz Costeşti. Danych na temat ich wyglądu dostarczają także płaskorzeźby ze znajdującej się w Rzymie kolumny

Trajana, przedstawiające sceny z jego wojen przeciwko Decebalowi.

Danube Delta

The waters of the Danube, which flow into the Black Sea, form the largest and best preserved of Europe's deltas. The Danube delta hosts over 300 species of birds as well as 45 freshwater fish species in its numerous lakes and marshes.

Delta Dunaju (rum. Delta Dunării) – delta rzeczna położona w Rumunii i na Ukrainie, największa z europejskich delt, w niewielkim stopniu przeobrażona w wyniku działalności człowieka. Ma ona powierzchnię 3446 km². Każdego roku aluwia nanoszone z prądem Dunaju powiększają deltę o ok. 40 m. Koło miejscowości Tulcza Dunaj dzieli się na 3 ramiona przed ujściem do Morza Czarnego: Kilia, Sulina i Sfântu Gheorghe (Święty Jerzy), lecz istnieje wiele innych kanałów wodnych, które dzielą deltę na obszary trzcin, bagien i podmokłych lasów, niektóre z nich są corocznie zalewane wiosną i jesienią. Przed ok. 2500 lat wg Herodota Dunaj dzielił się na 7 ramion.

W delcie rośnie ponad 1200 gatunków roślin, występuje 300 gatunków ptaków, a także 85 gatunków ryb słodkowodnych, które żyją w licznych jeziorach i bagnach. Delta Dunaju została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO i rezerwatów biosfery. Obszary ochrony ścisłej zajmują ok. 2733 km².

Na tym terenie miliony ptaków przylatujące z odległych terenów naszej planety (Europa, Azja, Afryka, Morze Śródziemne) mają tu tereny lęgowe.

Na obszarze delty żyje ok. 15 tys. ludzi, większość z nich trudni się rybactwem, posługując się przy tym drewnianymi kajakami. Jest tam także społeczność Lipowian, potomków starowierców, którzy opuścili Rosję w roku 1772 przed prześladowaniami religijnymi. Głównym ośrodkiem społeczności Lipowian jest położone w ukraińskiej części delty Wilkowo.

Historic Centre of Sighişoara  

Founded by German craftsmen and merchants known as the Saxons of Transylvania, Sighisoara is a fine example of a small, fortified medieval town which played an important strategic and commercial role on the fringes of central Europe for several centuries.

Sighişoara (węg. Segesvár, niem. Schäßburg, łac. Castrum Sex) – miasto w środkowej Rumunii, nad rzeką Wielką Tyrnawą w Siedmiogrodzie, jeden z najlepiej zachowanych średniowiecznych zespołów miejskich w Europie Środkowo-Wschodniej. W 1849 miała tu miejsce jedna z bitew w powstaniu węgierskim, w której najprawdopodobniej poległ adiutant

Józefa Bema, wybitny węgierski poeta Sándor Petofi

Centrum Sighişoary znajduje się pod ochroną jako znakomity przykład niewielkiego ufortyfikowanego średniowiecznego grodu, wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Co roku w lipcu w starej twierdzy odbywa się Festiwal Średniowieczny.

W wieku XII niemieccy osadnicy i handlarze zwani przez miejscowych Sasami zostali sprowadzeni do Siedmiogrodu przez króla Węgier, by zasiedlić i bronić granic jego królestwa. Kronikarz Krauss datuje osiedla niemieckie w Sighişoarze na 1191 rok. Miasto przed 1280 rokiem nazywało się z łaciny Castrum Sex, natomiast od około 1280 Niemcy nazwali je Schespurch. W 1337 Sighişoara stała się domeną królewską i otrzymała prawa miejskie w 1367 roku jako Civitas de Segusvar.

Miasto odgrywało ważną strategiczną i handlową rolę na rubieżach Europy Środkowej przez kilka stuleci. Sighişoara stała się jednym z najważniejszych miast Siedmiogrodu (Transylwanii), odwiedzanym przez rzemieślników z całego cesarstwa. Niemieccy rzemieślnicy dominowali w gospodarce miasta do tego stopnia, że sami zbudowali fortyfikacje obronne. Szacuje się, że między XVI i XVII stuleciem w Sighişoarze istaniało 15 gildii i 20 cechów rzemieślniczych. W Sighişoarze mieszkał też barokowy rzeźbiarz Elias Nicolai. Książę Wołoszczyzny, Wład Diabeł, bił tutaj monety oraz wydał pierwszy dokument zawierający rumuńską nazwę miasta Sighişoara. Miasto było też siedzibą Jerzego Rakoczego, wybranego księciem Siedmiogrodu i królem Węgier w 1629 r.

Sighişoara jest znana z powodu znakomicie zachowanego Starego Miasta. Punktem charakterystycznym miasta jest stara Wieża Zegarowa wysoka na 64 m, wzniesiona w 1556 roku. Dziś mieści się w niej Muzeum Historyczne. Innymi interesującymi atrakcjami są:

XIV-wieczna twierdza Dom Paulinus, niedaleko Wieży Zegarowej,

dziś mieści się tam restauracja.

Monastery of Horezu

Founded in 1690 by Prince Constantine Brancovan, the monastery of Horezu, in Walachia, is a masterpiece of the 'Brancovan' style. It is known for its architectural purity and balance, the richness of its sculptural detail, the treatment of its religious compositions, its votive portraits and its painted decorative works. The school of mural and icon painting established at the monastery in the 18th century was famous throughout the Balkan region.

Monastyr w Horezu został założony w 1690 przez księcia Konstantyna Brincoveanu w miasteczku Horezu na Wołoszczyźnie (Rumunia). Jest uważany za arcydzieło stylu Brâncovenesc, znanego z architektonicznej czystości i równowagi, bogactwa wykutych szczegółów oraz malowideł dekoracyjnych.

Villages with Fortified Churches in Transylvania  

These Transylvanian villages with their fortified churches provide a vivid picture of the cultural landscape of southern Transylvania. The seven villages inscribed, founded by the Transylvanian Saxons, are characterized by a specific land-use system, settlement pattern and organization of the family farmstead that have been preserved since the late Middle Ages. They are dominated by

their fortified churches, which illustrate building styles from the 13th to the 16th century.

Warowne kościoły TransylwaniiNieodłącznym pejzażem architektonicznym Siedmiogrodu są obronne kościoły i zamki chłopskie. Narastające od końca XIV w. zagrożenie ze strony państwa ottomańskiego wymusiło przygotowanie kraju przed kolejnymi najazdami wroga. Prace fortyfikacyjne przebiegały najintensywniej na pograniczu południowym.Prym w tych działaniach wiodły gminy saskie budując i umacniając liczne twierdze chłopskie, wznoszone w obronnych miejscach, często też wokół inkastelowanych kościołów. W XV w. większość świątyń saskich zostało silnie obwarowanych, a opieka nad nimi została powierzona całej lokalnej społeczności.Wewnątrz obwodu murów budowano zawsze szereg pomieszczeń mieszkalnych i użytkowych. W razie zagrożenia wszyscy mieszkańcy mogli się schronić i mieszkać przez dłuższy czas za umocnieniami.Ostatnim miejscem oporu był silnie obwarowany kościół. Umocnione wieże, często z drewnianą galerią, prezbiterium z nadbudowanymi piętrami obronnymi, z otworami strzelniczymi i innymi elementami architektury obron wewnętrzna studnia czyniły ze świątyni prawdziwy donżon.[...] Cechą charakterystyczną tych chłopskich zamków był brak w ich obrębie tak typowego dla zamków feudalnych palatium, zastępowanego tu budynkami niejako użyteczności publicznej, służącymi wspólnocie wiejskiej (np. szkoła!), i tak charakterystycznymi schronami dla ludzi i dobytku. Warto zwrócić również uwagę, iż owe warownie chłopskie cechowała uporczywa dążność do umacniania niemal każdego elementu w sposób pozornie spontaniczny, w rzeczywistości uwarunkowany zarówno praktycznymi doświadczeniami, jak i zaangażowaniem całej społeczności. Widzimy więc w chłopskich warowniach Siedmiogrodu wprost niewiarygodne nagromadzenie i spiętrzenie urządzeń obronnych. …

Wooden Churches of Maramureş  These eight churches are outstanding examples of a range of architectural solutions from different periods and areas. They show the variety of designs and craftsmanship adopted in these narrow, high, timber constructions with their characteristic tall, slim clock towers at the western end of the building, either single- or double-roofed and covered by shingles. As such, they are a particular vernacular expression of the cultural landscape of this mountainous area of northern Romania.

Cerkwie MaramuresW środkowej części Maramureszu, od Baia Mare do Borşy, przetrwało mnóstwo drewnianymi cerkwii (najstarsze z XV w.). Świątynie o architekturze specyficznej dla regionu wieńczą często strzeliste wieże. We wsiach wciąż widać tradycyjne stroje, a ponadto niemal każda wioska ma charakterystyczne dla siebie, noszone tylko przez mężczyzn nakrycia głowy. Maramuresz słynie z licznych festiwali folklorystycznych.

Maramures jest ostoją folkloru, przebogatego w formie i pieczołowicie kultywowanego. Zachowało się tu kilkanaście wsi z unikalną drewnianą zabudową (słynne zagrody i bramy marmaroskie) oraz wspaniałe, drewniane cerkwie o strzelistych wieżach. Obowiązkowym punktem zwiedzania Maramures jest Wesoły Cmentarz we wsi Săpânţa - z malowanymi krzyżami oraz z rzeźbionymi przedstawieniami życia zmarłego. Karpaty Marmaroskie są interesujące ze względu na swe położenie na historycznych pograniczach. W rejonie szczytu Hnitessa (1759 m.) schodziły się niegdyś granice Rzeczypospolitej, Węgier i Mołdawii; w okresie międzywojennym na szczycie Stog (1643 m.) zbiegały się granice Polski, Czechosłowacji i Rumunii. Natomiast krajobraz Bukowiny jest wyjątkowo malowniczy - od szerokich dolin, łąk i wzgórz do grzbietów górskich przypominających charakterem, polskie Beskidy. Góry Rodniańskie ze szczytem Pietrosul (2303 m) są najwyższą częścią Karpat Wschodnich. Wiąże się z nimi ściśle historia polskiej turystyki, czego pamiątką jest utrwalenie się w naszej literaturze nazwy "Wodospady Orłowicza". Obydwa pasma górskie są objęte ochroną w postaci Parków Narodowych, przy czym G. Rodniańskie są również

Rezerwatem Biosfery UNESCO. W Górach Gutai – w rezerwacie Koguci Grzebień odkryjemy ślady działalności wulkanicznej.

Bran

Bran, 40 km na południowy wschód od Braszowa, figuruje w programie większości wycieczek do Rumunii. Sławę zawdzięcza malowniczo położonemu średniowiecznemu zamkowi, doskonale wykorzystanemu przez lokalny przemysł turystyczny.

Bran (węg. Törcsvár, niem. Törzburg), reklamowany jako rodowa siedziba Włada Palownika, czyli sławetnego Draculi, przyciąga corocznie tysiące turystów. Jak można się domyślać, stopień komercjalizacji osiąga szczyty; podobizny Włada można kupić niemalże w każdej postaci – jako nadruk na koszulkach, znaczkach, rzeźbione w drewnie, odlane w gipsie itp. Z pewnością warto tam zajrzeć, bo sam obiekt jest pięknie położony, ma ciekawą architekturę i średniowieczne korzenie.

Zamek (Traian Mosoiu 498) wzniesiono z rozkazu króla Ludwika I Andegaweńskiego w latach 1377–1382. Miał strzec przełęczy górskich i szlaków na trasie Siedmiogród–Wołoszczyzna, przede wszystkim przed Turkami. Ochroną ważnego traktu handlowego byli zainteresowani szczególnie mieszczanie braszowscy, którzy przejęli twierdzę w 1498 r. Historia milczy na temat jej dalszych losów. W 1921 r. zamek stał się letnią rezydencją królowej Marii i jej rodziny i pozostał nią aż do 1947 r.

Po względem architektonicznym jest to górska warownia składająca się z kilku rozbudowanych baszt z niewielkim dziedzińcem, w którym wykopano głęboką na 57 m studnię. W połowie XV w. Jan Hunyady, doceniając strategiczne położenie zamku, kazał go rozbudować i wzmocnić obwarowania.

Późnogotyckie portale pochodzą z końca XV w. – prawdopodobnie wykonali je ci sami kamieniarze, którzy wykańczali Czarny Kościół w Braszowie. W1619 r. warownia częściowo spłonęła, lecz po kilku latach została odrestaurowana przez Gabriela Béthlena. Ciekawostką architektoniczną z tego okresu jest typowo polska attyka w kształcie jaskółczego ogona. Po gruntownej przebudowie przeprowadzonej w latach  w duchu propagowanym przez francuskiego teoretyka architektury średniowiecznej Viollet-le-Duca zamek wygląda po prostu bajkowo.

AKCENTY POLSKIE W RUMUNII1. Dni Polskie w Suczawie

Do tradycji należy, że co roku, początkiem września, przez 3 dni Wspólnota Związku Polaków DOM POLSKI w Rumunii, organizuje DNI POLSKIE. Są one w centrum uwagi mieszkańców Suczavy nie tylko o korzeniach polskich. Po raz pierwszy w 2000r Związek Polaków w Rumunii zrealizował pomysł organizacji sympozjum historycznego na temat "Druga Wojna Światowa na tle stosunków polsko-rumuńskich". Konsekwentnie, dni są organizowane, pod hasłem BLIŻEJ SIEIBIE a na to są połączone z międzynarodowym sympozjum na temat historycznych i kulturowych relacji polsko-rumuńskich w przeszłości i czasach współczesnych we wszystkich ich przejawach.

2. Międzynarodowy Konkurs im. Adama Mickiewicza "Kresy" W Suczavie odbywa się co roku ogólno-rumuński konkurs jako eliminacja do Konkursu "Kresy" w Białymstoku.

3. Konkurs Poezji Marii Konopnickiej - Suceava Tradycyjnie początkiem m-ca maja, zwyjkle w połączeniu obchodami Święta 3-Maja, organizowany jest w Domu Polskim w Suceava "Konkurs recytatorski poezji Marii Konopnickiej" w grupach wiekowych, ukierunkowany na dzieci i młodzież pochodzenia polskiego.

4. Sanktuarium w Kaczyce Kaczyka (obecnie Cacica) leży na Bukowinie. W pobliżu słonego źródła stało niegdyś tylko kilka nędznych chałup. Okolica była prawie bezludna, bagnista, porosła gęstym lasem. Na bagnach gnieździły się dzikie kaczki - stąd prawdopodobnie wzięła się nazwa osady. Osada przerodziła się w wieś, kiedy osiedliło się w niej 20 rodzin górniczych z Bochni sprowadzonych przez rząd austriacki w 1792 roku.Pierwszym duszpasterzem katolickim w Kaczyce był polski ksiądz Klemens. W 1799r. plebanem salinarnym został ksiądz Jakub Bogdanowicz. Dzięki pomocy administracji Kopalni Soli zbudował murowany kościółek z wieżyczką. Kopalnia łożyła też na wyposażenie i oświetlenie kościoła, który poświęcono w 1810 roku. Przy jednym z bocznych ołtarzy odprawiano msze grekokatolickie dla Ukraińców. Zasługą ks. Bogdanowicza było pozyskanie obrazu z pojezuickiego kościoła w Stanisławowie - wiernej kopii Matki Boskiej Częstochowskiej. Kult tego obrazu od dawna rozprzestrzenił się poza Bukowinę i utrzymał do naszych czasów.W 1900r. biskup lwowski Józef Weber sprowadził do Kaczyki misjonarzy z Krakowa. Wydał też rozporządzenie o budowie nowej świątyni. Kościół ten, według projektu architekta Tałowskiego, wybudowali księża misjonarze dzięki ofiarności parafian, pątników, a także dzięki "cegiełkom" rozprowadzanym

w Krakowie.Ze względu na walory architektoniczne kościół w Kaczyce uznany został za zabytek stylu neogotyckiego. Poświęcenie kościoła odbyło się 16 października 1904 roku. Przeniesiono do niego obraz Matki Boskiej, który już wówczas uznano i uważano za cudowny. Kościół został konsekrowany przez Metropolitę Lwowskiego arcybiskupa Św. Józefa Bilewskiego. Wtedy też poświęcono kaplicę św. Barbary znajdującą się na terenie kopalni. Od 1905r. odpust w Kaczyce odbywał się w święto Matki Boskiej Różańcowej, zaś odpust główny - 15 sierpnia. O licznych łaskach otrzymywanych za pośrednictwem Matki Boskiej w tym sanktuarium świadczą wota umieszczone na bocznej ścianie prezbiterium.Posługę kapłańską w Kaczyce sprawowali przez wiele lat księża polscy. W Sanktuarium znajduje się również replika groty w Lourdes, zbudowana przez ks. H. Wochowskiego. W grocie stoi figura najświętszej Maryi Panny i Bernadetty Soubirous. Coroczne, masowe pielgrzymki stały się bardzo popularne wśród Rumunów, Ukraińców, Niemców itd.Do Sanktuarium można dojechać z Suczavy drogą nr 17 i dalej drogą nr 209 (ok. 35 km).

5. Historia Domu Polskiego w Suceava Siedziba Związku Polaków w Suczavie mieści się w budynku Dom Polski. Powstał w roku 1908 z środków Wspólnoty Polskiej. Podobny dom zbudowano z tychże środków w Nowym Solońcu i Păltinoasa. W roku 1932 Polska Rada Narodowa i Związek Narodowy Polaków zjednoczyły się, tworząc Związek Stowarzyszeń Polskich w Rumunii. Od roku 1938 nastąpiło zahamowanie działalności polonijnej. Po roku 1945 władze zlikwidowały towarzystwa polonijne, zaś Dom Polski zamieniono na Dom Kultury. Dopiero zmiany po roku 1990 pozwoliły na odzyskanie obiektu przez Polonię.

6. Szkoła im. Henryka Sienkiewicza na Bukowinie We wsi Nowy Sołoniec (rum.Solontu Nou) gdzie 98% ludności to Polacy, działa Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza. Uroczystość nadania szkole imienia miała miesjce 24 czerwca 1995 przez v-ce ministra edukacji prof. dr Przybysza oraz prezesa Polaków w Rumunii J.P.Babiasza. - w towarzystwie v-ce ministra oświaty Rumunii, zaś ksiądz Jerzy Pawlik poświęcił tablicę. Równocześnie minister Przybysz udekorował Medalem Edukacji Narodowej nauczycielki mgr Anielę Krupacz i mgr Anielę Wołoczuk. Dziś szkoła posiada dwa murowane budynki. Na frontonie budynku szkolne widoczna jest pamiątkowa tablica. Wśród inicjatorów nadania imienia szkole i wbudowania tablicy był ŚP. ksiądz prałat dr. Jerzy Pawlik z Katowic. W szkole uczy się przeciętnie 120 uczniów w klasach I-VIII w języku rumuńskim i języku polskim z udziałem nauczycieli z Polski.

7. Pomniki Papieża JANA PAWŁA II w Suceava Na terenie Rumunii nie ma zbyt dużo pomników pamięci Sługi Bożego Papieża Jana Pawła II. Istnieją następujące; * W stolicy Bukoviny SUCEAVA przy głównej trasie Str. Ştefan cel Mare, vis a vis budynku Rady Wojewódzkiej, znajduje się Kościół Rzymsko-Katolicki p.w.Świętego Jana Nepomucena, zbudowany w roku 1836. Placyk przed kościołem nazwano Piaţa Papei Ioan Paul al II-lea. Zaś na pamiątkę 10-tej rocznicy pielgrzymki Wielkiego Polaka Papieża do Rumunii, do Bucureşti (7-9 maja 1999r), w niedzielę, 17 maja 2009r uroczyście odsłonięto na kościele (od strony głównej ulicy) pomnik Sługi Bożego JANA PAWŁA II. W uroczystościach wzięli udział: Przewodniczący Rady Wojewódzkiej Pan Gheorghe Flutur, burmistrz Ion Lungu, zastępca Ghervazen Longher i setki chrześcijan, liczni Polacy oraz katolicki biskup Iasi, Peter Gherghel. Na fasadzie kościoła, "stoi" postać Papieża - o wysokości ca.1,65 m, wykonana z włókna szklanego. Warto wiedzieć, że jest to pierwszy w Rumunii, pomnik papieża na otwartej przestrzeni publicznej. * Dotychczas dwie figury byłego papieża w Rumunii znajdują się w obrębie samych kościołów, jak: - Kościół przy Noncjaturze w Bucureşti, str. Pictor C. Stahi nr 5-7, - na dziedzińcu Kościoła pw. Świętej Teresy w Iaşi, Şos. Nicolina, nr 6 (www.sfterezaiasi.cnet.ro)

8. Faustyn Krasucki a Vatra Dornei Źródełko SANITELA w uzdrowisku Vatra Dornei, mieści się w malowniczym budynku w stylu romańskim pochodzącym z roku 1896. Budynek wzniósł Polak, Faustyn KRASUCKI, który odegrał znaczną rolę w rozwoju i rozpropagowania uzdrowiska. Obecnie tylko skromna tabliczka wisząca w pobliżu ocembrowanego źródła informuje o osobie fundatora.

9. Ks. Jerzy Pawlik duszą na Bukowinie Wyjątkową postacią na tle kontaktów Polonii z ojczyzną jest ks. prałat doktor Jerzy Pawlik, urodzony w Katowicach - Józefowcu, który mieszkał w Katowicach. Był v-ce Prezesem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Rumuńskiej w Katowicach. Dzięki księdzu Pawlikowi Polonia z terenów Bukowiny utrzymywała stałe kontakty z Polską przed upadkiem "żelaznej kurtyny" i mogła nadal kultywować tradycje polskie, język, uczyć sie zawodów itp. Jego osoba była i jest nadal powszechnie znana i szanowana w środowiskach polonijnych regionu Suczava. Nie zwykle aktywny ksiądz prałat, był postacią na Bukowinie, tamże powszechnie mówi się o nim jako OJCU BUKOWINY. Warto przypomnieć, Ksiądz Pawlik to nie tylko kapłan rzymsko-katolicki ale również turysta zwany "PRAŁATEM Z PLECAKIEM", to również naukowiec /teologia

i filozofia/, który zawsze podkreślał swe polskie i śląskie korzenie. Zmarł 1 marca 2009r. Na zawsze pozostał na cmentarzu na Józefowcu, dzielnica Katowic. Rada Miasta Katowice, Wielkiego Ślązaka uhonorowała nadaniem rondu drogowemu w Katowicach - Bogicach nazwy "Rondo Księdza Jerzego PAWLIKA" - uchwała nr XLIV/899/09 z dnia 27.07.2009r. Rondo znajduje się u zbiegu ulic: Leopolda, Siemianowickiej, Wiertniczej i Le Ronda.

10.Generał Józef BEM w Rumunii W Rumunii młodzież uczy się na lekcjach historii o Wielkim Polaku generale Józefie Bemie, jako dowódcy powstania w Wiośnie Ludów (1848r) w Trasilvanii. Jest podnoszony fakt, że gen. Bem jako dowódca stawiał na równi Rumunów z Węgrami, m.in. dopuszczał Rumunów do stanowisk oficerskich. Akcentami upamiętniającymi generała są: * w Târgu Şecuiesc - popiersie genrał na postumencie w centrum miasta. Miasto leży w woj. Covasna, u ujścia rzeki Turia do rz. Râul Negru. * w mieście Sfăntu Gheorghe w woj. Braşov istnieje ulica imieniem generała * W muzeum "Céhtörténeti Múzeum" znajduje się popiersie gen.J.Bema.

11.Jan ŻALPLACHTA - wojskowy i działacz gospodarczy w Bucureşti Jan Żalplachta (Zapałowicz) - major (ur. 1834 - zm. w lipcu 1894 w Bucureşti. Był oficerem austriackim, w armii od 1852r. Organizator i dowódca w powstaniu styczniowym -dowódca oddziału, pod rozkazami Leona Czechowskiego i dowódca batalionu. Po jego klęsce powstania utworzył w maju 1863 r. nowy oddział, lecz sytuacja powstańców była trudna i wojska polskie zostały rozbite. Od 2 lipca 1863 r. Jan Żalplachta brał udział w wyprawie na Wołyń jako podkomendny Franciszka Horodyńskiego. Po powstaniu więziony przez Austriaków. Później pracuje w Rumunii, m.in. prowadzi firmę eksploatacji terenów naftowych. Zmarł w Bukareszcie w lipcu 1894 r., został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

12.Witold PIEKARSKI ps. Rola - karykaturzysta w Rumunii Piekarski ur. 1857, zm. 1909 to ojciec Kazimierza. Wyjątkowo ciekawa postać. Działacz ruchu socjalistycznego, publicysta; 1880 oskarżony w procesie krakowskim L. Waryńskiego; współpracownik pism "Równość" i "Przedświt"; Od 1885 uczestnik walk na Bałkanach, 1886 w Rumunii tłumaczy na j. pol. dzieł Karola Marksa (m.in. Manifestu komunistycznego). W Rumunii był profesorem sztuki zdobniczej w Slatina i Târgu Jiu, rysownik i karykaturzysta, określany w "Enciclopedia Româna'1904" mianem " najwybitniejszym karykaturzysta Rumunii ". Do Rumunii przybył w 1886/1887 po tym, kiedy został rozpoznany jako członek ruchu rewolucyjnego Polski i Bułgarii. Pracował w Rumunii przedsiębiorstwie eksploatacji terenów naftowych prowadzonych przez polaka Jana Zalplachtę. W 1891 został profesorem sztuki zdobniczej w gimnazjum w Slatina, a w 1892 w Târgu Jiu, następnie (1904-1906) dyrektorem

szkoły zawodowej w Novaci obecnie judeţul Gorj. Był współtwórcą publikacji "Jiul" a także Muzeum Gorj. Rysował wiele dla różnych czasopism i gazet.

13.Izydor KOPERNICKI - polski antropolog tworzy Muzeum Anatomiczne w BucureştiW Szpitalu Klinicznym "Spitalul Clinic Colţea" w centrum stolicy, przy B-dul I.C.Brătianu nr 1 (w sąsiedztwie Piaţa 21 Decembrie 1989) działał w latach 1865-1871 Izyfor Kopernicki jao lekarz wojskowy i antropolog. Tamże w roku 1866 zakłada Muzeum Anatomiczne i Zootomiczne. Za zasługi dla lecznictwa Rumunii został odznaczony Złotym Medalem " Bene Merentiâţ". Kopernicki urodził 17.04.1825 w Czyżówce w powiecie zwinogródzkim. W czasie Powstania Styczniowego 1863r zajmuje się rannymi na ziemi Kaliskiej. W 1871 osiadł w Krakowie, gdzie w 1878 został docentem, a 1886 profesorem antropologii. Przeprowadził nader liczne badania kraniologiczne zarówno przez pomiary czaszek ludzi żyjących, jak i czaszek z czasów przedhistorycznych, zwłaszcza ludności Galicji i innych plemion słowiańskich, oraz Cyganów, Ajnów i innych plemion. Rozprawa o Cyganach (1872) zjednała mu nagrodę towarzystwa antropologicznego w Krakowie. Zmarł 24 września 1891 w Krakowie.

14.Jakub Szela-przywódca rebelii na Podkarpaciu, na Bucovinie. Gospodarz ze wsi Smarzowa z pod Jasłem stał sie w roku 1846 przywódcą chłopów w rebelii na Podkarpaciu przeciwko "panom". Władze austriackie przeniosły jego i rodzinę na Bucovinę do wsi koło Solca. Pochowany został Jakub Szela na cmentarzu w Vicşani (polska nazwa Ruda) zamieszkałej przez Polaków) ok. 6 km od miasta Siret.

15.Kazimiera IŁŁAKOWNICZÓWNA w Cluj-Napoca. Polska poetka, prozaik, dramaturg i tłumaczka w tym języka rumuńskiego Kazimiera IŁŁAKOWNICZÓWNA (1892-1983), II Wojnę Światową spędziła w Cluj-Napoca, stolicy Transilvanii, udzielając lekcji języków oraz tłumacząc na język polski literaturę rumuńską. Jej pamięci jest poświęcona tablica w języku polskim i rumuńskim na frontonie gmachu Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu im. Babeaş-Bolyai w Cluj-Napoca, przy wejściu do Instytutu Rumuńsko-Francuskiego, przy którym działa także Instytut Polski. Odsłonięcia tablicy dokonano 5.10.2005r.

BukaresztRzędy drzew przy alejach, otoczone parkami jeziora, łuk triumfalny

oraz pompatyczne budowle i pomniki przydają rumuńskiej stolicy paryskiej atmosfery. Bukareszt (Bucuresti) najatrakcyjniej prezentuje się wiosną i latem, gdy w mieście króluje zieleń, a ogródki przy piwiarniach i parki zapełniają się kolorowo ubranymi ludźmi.

Bukareszt (Bucureşti) nie jest miastem, w którym można się zakochać od pierwszego wejrzenia. Jak w każdej metropolii (mieszka tu ponad 2 mln ludzi) na ulicach panuje hałas, gdzieniegdzie straszą niedokończone budowle, a ludzie zawsze się gdzieś spieszą. Ale spacerując po bulwarach i ulicach, można odkryć inne, ciekawsze oblicze Bukaresztu: zabytkowe cerkwie i klasztory, wspaniałe eklektyczne i neoklasycystyczne budowle oraz liczne ogrody i parki.

Nie bez powodu stolica Rumunii była nazywana Małym Paryżem lub Paryżem Wschodu. Twórcy pałaców i kamienic wzorowali się na XIX- -wiecznej architekturze francuskiej, a wiele z nich zaprojektowali mistrzowie znad Sekwany. Symbolem więzi obu krajów jest Łuk Triumfalny na północnych krańcach miasta, do złudzenia przypominający paryski pierwowzór.

Niechlubną rolę w najnowszej historii stolicy odegrał „wielki architekt i budowniczy socjalizmu” Nicolae Ceauşescu. Południową część centrum (w tym spory fragment zabytkowej starówki) wyburzono, wznosząc na tym miejscu monumentalne gmachy, których symbolem jest osławiony Pałac Parlamentu (wcześniej Pałac Ludu) – druga co do wielkości, po amerykańskim Pentagonie, budowla na świecie. Jednym z kaprysów Ceauşescu było wzbogacenie centrum o... rzekę. W tym celu wybudowano tamę na rzece Dâmboviţa i skierowano jej nurt przez serce stolicy.

Pierwsza wzmianka o Bukareszcie pochodzi z XV w. W 1659 r. Bukareszt uzyskał status stolicy Wołoszczyzny. Hospodarowi Constantinowi Brâncoveanu,

wielkiemu mecenasowi sztuki, miasto zawdzięcza wiele pięknych gmachów. W 1692 r. stolicę przecięła nowa ulica wyłożona dębowymi balami – Podul Mogoşoaiei – dzisiejsza Calea Victoriei. Bukareszt stał się w XVIII w. jednym z ważniejszych centrów handlowych południowej Europy.

W 1859 r. na hospodara Mołdawii i Wołoszczyzny wybrano Aleksandra Cuzę – w ten sposób narodziło się nowoczesne państwo rumuńskie, którego stolicą Bukareszt został trzy lata później. Druga połowa XIX i początek XX stulecia były dla Bukaresztu okresem szybkiego rozwoju gospodarczego. Wokół miasta powstawały fabryki i zakłady przemysłowe, a w centrum reprezentacyjne pałace i kamienice fabrykantów oraz gmachy użyteczności publicznej. Wzorem dla architektów i planistów była Francja i jej stolica – Paryż.

W 1918 r. Bukareszt ustanowiono stolicą rozszerzonej o Transylwanię Rumunii. W sierpniu 1944 r. aresztowano faszystowskiego prezydenta Iona Antonescu, a Rumunia – walcząca do tej pory po stronie Hitlera – przeszła do obozu aliantów. Po wojnie miasto utrzymało status stolicy, ale tym razem ludowej, socjalistycznej Rumunii. Podczas rewolucji 1989 r. toczyły się tu krwawe walki, szczególnie w okolicach siedziby telewizji, na Piaţa Romana, Piaţa Revoluţiei i przy uniwersytecie. Do dziś na niektórych budynkach widać dziury po kulach, które są pamiątką tamtych wydarzeń.

Główną ulicą jest blvd G. Magheru biegnący z północy na południe od Piaţa Romana przez Piaţa 21 Decembrie 1989 do ogromnej Piaţa Unirii. Na wysokości Piaţa Revoluţiei, gdzie stoi większość budynków rządowych, arteria zmienia nazwę na blvd N. Balcescu, z kolei od Piaţa 21 Decembrie 1989, przy której wznosi się uniwersytet, ciągnie się do Piaţa Unirii jako blvd I.C. Bratianu. Patrząc z tego ostatniego placu na zachód, widzi się ogromny Pałac Parlamentu – prowadzi tam blvd Unirii z mnóstwem fontann.

Choć może się to wydawać nieprawdopodobne, w Bukareszcie nie ma oficjalnego biura informacji turystycznej, ale z powodzeniem zastępują je recepcje lepszych hoteli oraz personel niezliczonych biur podróży i agencji turystycznych. Jedyny punkt informacyjny z prawdziwego zdarzenia działa przy Gara de Nord i należy do prywatnej firmy (obsługa mówi płynnie po angielsku).

Większość interesujących obiektów skupia się w centrum i okolicach, dzięki czemu w kilka dni można dokładnie zwiedzić miasto. Bukareszt często

zaskakuje architektonicznymi niespodziankami, dlatego najdogodniej poruszać się po stolicy piechotą.

Bukareszt ma dwa lotniska. Ważniejsze, zapewniające większość połączeń międzynarodowych i krajowych, to Otopeni (około 16,5 km na północ od centrum przy drodze do Ploeszti) z trzema terminalami: A (przyloty – sosiri), B (odloty – plecari) i na połączenia krajowe (zboruri interne). Jak na stolicę przystało, Bukareszt ma kilka dworców kolejowych. Najważniejszy jest Dworzec Północny (Gara de Nord, blvd Garii de Nord 2), z którego odjeżdżają wszystkie pociągi międzynarodowe i zdecydowana większość krajowych, w północno-zachodniej części miasta, niedaleko centrum (dojazd metrem, tramwajem lub autobusem). Niektóre pociągi do Mangalii i Konstancy, przeważnie w lecie, odjeżdżają z dworca Baneasa. Wszystkie kursy do Giurgiu obsługiwane są przez dworzec Progresu na południowych obrzeżach.

Autobus cieszy się zdecydowanie mniejszą popularnością niż pociąg, dlatego w Bukareszcie nie ma centralnego dworca autobusowego. Autobusy z innych rumuńskich miast zatrzymują się przeważnie na niewielkim placu przy Calea Griviţiei w pobliżu dworca kolejowego Gara de Nord, ale większość połączeń obsługują dwa niewielkie dworce: Militari oraz Filaret, który obsługuje też połączenia międzynarodowe do Europy Wschodniej i Południowej, przede wszystkim Kiszyniowa i Stambułu. Do ważniejszych miast w Europie Zachodniej (najwięcej do Włoch i Niemiec) autobusy odjeżdżają z Piaţa Dorobanţilor.

Bukareszt ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć transportu publicznego. Mapki sieci komunikacyjnej można znaleźć na większych przystankach i na każdej stacji metra. System metra tworzą cztery linie i 45 stacji (w miarę czyste i bezpieczne). Zaletą metra są niskie ceny biletów i szybkość. Bilet kosztuje 0,40 €, karnet na 10 przejazdów 1,25 €, a bilet całodzienny (najbardziej opłacalna opcja) tylko 0,50 €. Za bilet miesięczny trzeba zapłacić 3,75 €.

Korzystanie z autobusów, trolejbusów i tramwajów bywa uciążliwe ze względu na tłok. Poruszanie się po mieście ułatwiają plany umieszczone przy przystankach (coraz częściej) i tablice z przodu lub z boku pojazdu. Bilet jednorazowy kosztuje 0,20 €, za cały dzień płaci się 1,25 €, a za miesiąc 6,25 €.Taksówki są równie tanie jak w innych rumuńskich miastach, pod warunkiem, że nie będzie się korzystało z usług kierowców niezrzeszonych (stojących przeważnie w punktach najbardziej obleganych przez turystów). Oficjalna cena za kilometr wynosi maksymalnie 0,25 €.Zanim ruszy się zdecydowanym krokiem w kierunku Pałacu Parlamentu, warto zajrzeć do trzech cerkwi, „zamaskowanych” przez Ceauşescu współczesnymi

blokami.

Biserica Domniţa Balaşa (cerkiew Księżniczki Balaşy; na tyłach reprezentacyjnego XIX-wiecznego Pałacu Sprawiedliwości) – świątynia z czerwonej cegły stanęła w 1751 r. na miejscu drewnianej cerkwi wzniesionej zaledwie kilka lat wcześniej. Została poważnie uszkodzona przez trzęsienie ziemi, stąd pomysł zbudowania kolejnej, w latach 1838–1842. Do naszych czasów dotrwała czwarta cerkiew budowana w latach 1881–1885 i mimo że nie jest to szczególnie cenny zabytek, warto tu zajrzeć dla atmosfery miejsca (w świątyni spoczywają członkowie rodziny Brâncoveanu).

Biserica Mihai Voda (cerkiew Księcia Michała), nieco dalej na zachód, pośród tych samych blokowisk, przy str. Sapienţei, była częścią założenia klasztornego ufundowanego pod koniec XVI w. przez samego Michała Walecznego zanim został hospodarem Wołoszczyzny. Otaczające kompleks mury w miarę rozwoju miasta straciły na znaczeniu i z czasem je rozebrano. W czasach Ceauşescu cerkiew wraz z dzwonnicą przesunięto o kilkaset metrów na wschód, aby zrobić miejsce na socrealistyczne budowle. Wyburzono wtedy pozostałości murów obronnych i zabudowania przyklasztorne. Zniszczeniu uległ także pobliski ufortyfikowany monastyr Vacareşti z początku XVIII w., wzorcowy przykład stylu Brâncoveanu.

Manastirea Antim (klasztor Antim; str. A. Ivireanu) – kolejny zabytek ukryty wśród socrealistycznych bloków – stoi bardzo blisko Pałacu Parlamentu. Budowę kościoła i klasztoru ufundowanego przez metropolitę Antima Ivireanula rozpoczęto w 1713 r. za panowania Constantina Brâncoveanu. Założenie powstało na miejscu wcześniejszej drewnianej cerkiewki i zostało konsekrowane w 1715 r. W latach 1860–1863 odnowiono elewację, a wnętrze pokrył nowymi malowidłami Petre Alessandrescu. W przedsionku warto zwrócić uwagę na kolumny zwieńczone ciekawymi, bogato zdobionymi kapitelami. Do środka prowadzi piękny portal (również obramowania okien są bardzo ozdobne) – drzwi podobno wyrzeźbił sam metropolita.

Monumentalny Palatul Parlamentului (Pałac Parlamentu; str. 13 Septembrie 1) jest jedną z największych atrakcji Bukaresztu. Gmach wznosi się na południowy zachód od centrum, na zachód od Piaţa Unirii, skąd prezentuje się najbardziej efektownie.Pałac Parlamentu jest największą po amerykańskim Pentagonie budowlą na świecie. Wizję Ceauşescu wcielał w życie zespół 700 architektów i 20 tys. robotników pracujących na trzy zmiany. Prace rozpoczęto w 1984 r. i przerwano wraz z wybuchem rewolucji 1989 r., ale zasadnicza część była już wówczas gotowa (budowa trwa do dzisiaj). Realizacja projektu wymagała zburzenia kilkunastu cerkwi, trzech klasztorów oraz setek wspaniałych kamienic. Pałac Parlamentu ma 360 tys. m2 powierzchni, a kubatura wynosi 2,5 mln m3.W środku kryje się wiele osobliwości, m.in. ważący kilkanaście ton dywan,2,5-tonowy kryształowy żyrandol oraz sala o ścianach obitych jedwabiem.

W czasach Ceauşescu budowlę zwano Pałacem Ludu – współczesne miano nadano jej w czasie rewolucji 1989 r., kiedy to zebrał się tu pierwszy wolny

parlament. Od Pałacu Parlamentu na wschód ciągnie się blvd Unirii, który w zamysłach Ceauşescu miał dorównywać paryskim Polom Elizejskim. Szeroka arteria liczy ponad 3 km długości i przecina ogromną Piaţa Unirii, wytyczoną po zrównaniu z ziemią dużej części starówki z ponad 20 cerkwiami, dwiema synagogami i klasztorem (nie wspominając o domach mieszkalnych). Wielkie wrażenie robi fontanna pośrodku ronda.

Największy park Bukaresztu (pow.187 ha) – Parcul Herastrau - rozciąga się nad jeziorem o tej samej nazwie. Na jego terenie urządzono Muzeul Satului (Muzeum Wsi; Šos. Kisellef 28–30). Na rozległym terenie zgromadzono około 300 autentycznych budynków wiejskich. Drewniane chaty, kościoły, wiatraki, młyny wodne itp. stoją wzdłuż nieregularnych „ulic”. Skansen – jeden z najstarszych i największych w Europie – powinni odwiedzić szczególnie ci turyści, którzy nie mają zamiaru zapuszczać się na prowincję. Pomysłodawcami placówki (otwartej w 1936 r.) była grupa zapaleńców z socjologiem Dimitre Gusti (1880–1955) na czele, którzy przez kilka lat jeździli po rumuńskich wsiach w poszukiwaniu eksponatów do przyszłego muzeum.