KARAKTER AŞINMASI Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri Richard SENNETT kitap İncelemesi Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Sunuş: Yiğit ŞENER endustripsikolojisi@gmail.com

1) Yazar hakkında

2) Giriş: ‘’Yeni kapitalizm’’e genel bakış

3) Sürüklenme

4) Rutin

5) Esnek

6) Okunaksız

7) Risk

8) İş etiği

9) Başarısızlık

10) Kaynakça

İçindekiler…

Richard Sennett, New York Üniversitesi'nde sosyal bilimler profesörüdür.

Sennett’in eski-yeni kentlerde birey ve toplum ayrıca

kapitalizm odaklı çalışmalarında yine birey ve

toplum üzerine olan çalışmaları ile sosyal bilimler

literatürüne önemli katkılarda bulunmuştur.

1) Yazar hakkında

Yeni kapitalizm esnek bir yapıdadır. Dikey hiyerarşik bir yapılanma yerine esnek yatay bir yapılanma söz konusudur.

Yeni kapitalizm, çalışanların ‘’koşarak değişen zamana’’ ayak uydurması, risk alması, hızlı hareket etmesi, bilgiyi hemen kavraması ve yeni bir işe veya göreve kısa bir sürede adapte olmasını bekler.

Yeni kapitalizmde kariyer artık düz bir çizgide ilerlemez ve bu sebepten dolayı insanlarda kaygı yaratır. Kaygı ise belirsizliğe sürükler.

2) Giriş: ‘’Yeni kapitalizm’’e genel bakış

Yeni kapitalizm ile zaman kavramı değişiyor. ‘’uzun vade yok!’’ ilkesi benimseniyor. Piyasanın hızlı değişimi sermaye sabırsızlığına ve dolayısıyla kurumların yapılanmasını değiştiriyor. Tüketicinin ihtiyaçlarına hemen cevap verilmesi politikası oluşuyor.

Bu durum bireyin becerilerini hızlı bir biçimde belirlenen politikalar çerçevesinde değiştirmesini gerektiriyor. (skill society)

Sistem bireyleri sürekli bir uyuma zorluyor. Yapılacak olan yeni değişikliklere, becerilerini hazırlamak isteyen birey sürüklenmeye başlıyor.

3) Sürüklenme Yeni kapitalizmin insanın karakterine yönelik saldırısı

Rutini olumlu yönü Diderot'un ‘’Encyclopédie’’sinde, olumsuz yönü ise Adam Smith'in ‘’Ulusların Zenginliği’’ kitabında resmedilmektedir. Diderot işteki rutinin, diğer ezberleyerek öğrenme türlerinde olduğu gibi gerekli ve öğretici olduğuna inanmaktadır. Adam Smith ise rutinin insan zihnini körelttiğini düşünmektedir.

Rutin, insanlara zarar verdiği kadar onları koruyabilen imkanlar da sunuyor. Emeği parçalara ayıran rutin aynı zamanda yaşamı da bir araya getirebiliyor.

Günümüzde rutin konusunda tarihsel bir ayrım noktasına gelmiş bulunuyoruz. Yeni çıkan esneklik söylemi kapitalizmin en dinamik sektörlerinde rutine karşı savaş açmış durumda. Öte yandan çalışanların büyük çoğunluğu hala fordist üretim modellerine göre çalışıyor.

4) Rutin Eski kapitalizme ait bir kötülük

Esneklik, rutinin yol açmış olduğu duruma karşı savaş açmıştır.

Günümüzde bürokratik rutine isyan eden esneklik anlayışı insanın özgürleşmesini sağlayacak koşulları yaratmak yerine kişi üzerinde yeni iktidar ve kontrol yapıları üretmektedir.

Modern esneklik sistemlerinde gizli olarak var olan iktidar sistemleri 3’e ayrılır.

A. Kurumların kökten dönüşümü

B. Üretimde esnek uzmanlaşma

C. İktidarın merkezileşme olmadan yoğunlaşması

5) Esnek Zamanın yeniden yapılandırılması

Esnek davranış, günümüz işletme kitaplarında değişime istekli olmak şeklinde tanımlanıyor. Burada söz konusu olan duyularımız üzerinde belli etkiler yaratan bir değişimdir. Değişimi iki farklı şekilde algılarız: a) geçmişle bir süreklilik arz eden değişim, b) geçmişten kopan değişim.(Örn: dinsel ayinler)

Fordist yönetimin gerektirdiği piramit şeklindeki hiyerarşilere karşı gelişen gevşek networkler günümüzde giderek daha hakim bir yönetim anlayışı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu değişimler temelde tüketici talebindeki dalgalanmayla alakalıdır. Bu dalgalanma üretimde esnek uzmanlaşmayı beraberinde getirir.

A. Kurumların kökten dönüşümü

Esnek uzmanlaşma piyasaya daha çeşitli ürünleri daha hızla bir biçimde ulaştırmak demektir. Bunun için şirketler hem birbiriyle rekabet etmekte hem de işbirliği yapmaktadır.(Örn: Apple ve Samsung)

Esnek uzmanlaşmanın öğeleri yüksek teknoloji ile uyum, hızlı karar alma ve taleplerin belirleyiciliğidir.

B. Üretimde esnek uzmanlaşma

Bu durumun uygulama tarafında bir örnek verirsek; evlerimize giren markalı bilgisayarları düşünebiliriz. Bilgisayarlar dünyanın dört bir yanından gelen parçalardan oluşan bir kolaj gibidir. Marka ise parçaların oluşturduğu genel çerçeveyi temsil eden bir semboldür. Büyük bir şirket kendine bağlı firmaları belirler ve onların manipülasyonundan sorumludur. Piyasaya uygun kararlar alarak karasularına yeni adacıklar dahil edilmesi, adacıkların kendini dönüştürmesi ya da anakaradan kopması süreçlerini yönetir.

Burada organizasyonun tepesinde olanlar taleplerin nasıl karşılanacağına değil, ne ölçüde karşılanacağına bakarlar.

C. İktidarın merkezileşme olmadan yoğunlaşması

Geçmişini terk edebilme ve parçalanmışlığı kabul edebilme yeteneği, yeni kapitalizmin yeni insan

tipinin kabul edilebilir özelliklerindendir.. Organizasyonun tepesindekiler için spontane

davranışlara neden olabilecek bu özellikler organizasyonun alt kademelerindekilere zarar veriyor. Esnek iktidar rejiminin üç öğesi sıradan çalışanlarda karakter aşınmasına neden oluyor

5) Esnek Zamanın yeniden yapılandırılması

Esnek zamanlı ve kısa vadeli çalışan işçiler yoğunlukla bilgisayar ve makine ile üretim yapmaktadırlar. Her hangi bir makine veya bilgisayar arızasında üretime doğrudan müdahale edememekte ve bu durum onlara ‘’okunaksız’’ olarak görünmektedir.

İşçiler yüzeysel bir iş anlayışına ve son derece uçucu bir işçi kimliğine sahiptirler. Esnek çalışma koşullarında işçiler arasında ki ilişkiler de yüzeyselleşmekte ve bağlılık duygusu kalmamaktadır.

6) Okunaksız Modern esnek biçimlerini kavramanın zorluğu

Risk her şeyden önce belli olan bir pozisyondan diğerine geçmekle ilgilidir. Network belirsiz hareketliliği teşvik eder. Birey diğerinin görmediği tuzakları değerlendirebilir. Hareketsizlik başarısızlığı getirir.

Yaşlıların deneyimleri ön planda tutulmaz.

Geçmişte olan başarılar ve başarısızlıklar önemli değildir. Önemli olan var olan bağlantılar ya da network kurma becerisidir. bu şekilde çalışanın gerçek performansı göz ardı edilmektedir.

Psikolog Amos Tversky, insanların risk alırken olası kazanımlardan çok kayıplara önem verdiğini söyler. Risk alma psikolojisi kişinin kaybedecekleri üzerine yoğunlaşır.

7) Risk Risk almak nasıl kafa karıştırıcı ve bunaltıcı bir deneyim haline geldi?

Eski iş etiği

İnsan kendi değerini işi aracılığı ile ispatlamaya çalışıyor.

Kişinin zamanını özdisiplin çerçevesinde kullanmasına dayanıyor.

Rutine ve zaman programına pasifçe boyun eğmekten çok içselleşmiş gönüllü bir disipline vurgu yapıyor.

Yeni iş etiği

Kişinin kendinden vazgeçmesine çare olamıyor.

Zamanın tümünü çalışmaya ayırması bekleniyor.

Rutine boyun eğen zorunlu çalışmak bir erdem olarak nitelendiriliyor.

8) İş etiği İş etiği nasıl değişti?

Geçmiş deneyimlerin derinliğinin en fazla saldırıya uğradığı alan iş etiğidir. Bu sığlığın kaynağı zamanı organize etmenin mümkün olmayışıdır. Sürekli olarak yeniden tasarlanan, rutine düşman olan ve kısa vadeye odaklı bir ekonomi politiğinde uzun vadeli bir zamanlama yapılamıyor. İnsanlar uzun süreli insani ilişkilerin ve kalıcı hedeflerin yokluğunu hissediyor.

Soru: Türkiye açısından baktığımızda insanlarda iş etiği algısı ne gibi değişimler göstermiştir?

8) İş etiği İş etiği nasıl değişti?

Başarısızlık etrafını kuşatan tabular yüzünden genelde kafa karıştırıcı olan ve iyi tanımlanamayan bir deyimdir.

Başarısızlık, artık sadece en yoksul ve çaresiz kesimleri bekleyen bir kader olmaktan çıkarak, orta sınıfların yaşamında da daha sık karşılaşılan, sıradan bir olay haline geldi İşten çıkarma ve yeniden tasarlama süreçlerinde orta sınıfa mensup pek çok insan felaketler yaşayabiliyor.

Modern kapitalizmin başarısızlığa mahkûm ettiği insanların sayısının giderek artması, daha geniş bir cemaat duygusunu ve daha güçlü bir karakter hissini gerekli kılıyor.

9) Başarısızlık Başarısızlıkla başa çıkmak

‘’Değişim, kitlesel ayaklanmalarla değil ihtiyaçlarını birbiriyle paylaşan insanların arasında gerçekleşebilir.’’

Richard Sennett bu sözleriyle ‘’ihtiyaçların ne tür bir politik programa hayat vereceğini bilemiyor ancak insanları birbirleri için kaygılanmaz hale getiren bir

rejimin de meşruluğunu uzun süre koruyamayacağının altını çiziyor.’’

Sennett, Richard, Karakter Aşınması, Çev. Barış Yıldırım Ayrıntı Yayınları, 2002

Sennett, Richard, Yeni Kapitalizmin Kültürü. Çev. Aylin Onacak, Ayrıntı Yayınları, 2009

Toffler, Alvin, Üçüncü Dalga, Çev. Selim Yeniçeri, Koridor Yayıncılık, 2012

‘’Richard Sennett’’, Vikipedi, http://tr.wikipedia.org/

10) Kaynakça