A POBOACIÓN EN ESPAÑA

O ESTUDO DA POBOACIÓNAS FONTES DEMOGRÁFICAS (páx. 297, 299 NE)

• Xeografía da poboación: estuda as relacións entre a poboación e o espazo.

• Demografía: ciencia que analiza cuantitativamente a poboación a partir das distintas fontes demográficas. As máis importantes en España son o censo, o padrón municipal e o rexistro civil.

O ESTUDO DA POBOACIÓNAS FONTES DEMOGRÁFICAS (páx. 297, 299 NE)

• Censo: reconto individualizado da poboación dun país nun momento determinado. Recolle datos demográficos, económicos e sociais. Total de efectivos (feito e de dereito), sexo, idade, estado civil, lugar de nacemento, nacionalidade, lingua falada, nivel de instrución, características económicas, fecundidade das mulleres e vivenda. Realízase cada dez anos (dende 1981 os anos rematados en un). Reflicte o estado da poboación no momento en que se realiza: momento censal. Os censos modernos empezáronse en realizar en España dende 1857.

• O responsable da súa elaboración e custodia é o Instituto Nacional de Estatística (INE)

INE: Exposición sobre os censos de poboación

Censo de poboación de 2011

O ESTUDO DA POBOACIÓNPOBOACIÓN DE FEITO E DE DEREITO (páx. 297, 299 NE)

• Feito: residentes presentes máis transeúntes. Non residentes ausentes.

• Dereito: residentes presentes máis residentes ausentes. Non transeúntes.

• Como norma xeral, nas áreas urbanas hai máis a poboación de feito que de dereito e nas áreas rurais ao revés.

O ESTUDO DA POBOACIÓNPADRÓN MUNICIPAL (páx. 297, 299 NE)

• Rexistro dos veciños dun municipio. Recolle tamén datos demográficos, económicos e sociais da poboación, aínda que en menor número que o censo.

• O padrón actualízase a 1 de xaneiro de cada ano e é un documento dinámico que se modifica constantemente (nacementos e defuncións) (baixas e altas residenciais) dos veciños.

• Sirve de base para a elaboración do censo electoral. Calquera certificación relativa á residencia hai que solicitala na oficina do padrón municipal.

• O responsable da súa elaboración, actualización e custodia é cada un dos máis de 8.000 concellos que hai en España actualmente.

• Polémica sobre esta fonte

Instrucións para o empadroamento. Concello da Coruña

O ESTUDO DA POBOACIÓNREXISTRO CIVIL E OUTRAS FONTES (páx. 297, 299 NE)

• Rexistro civil: anota nacementos, defuncións e matrimonios. Con estes datos o (INE) elabora as estatísticas do Movemento Natural (ou vexetativo) de Poboación.

• Outras fontes demográficas son as estísticas, que recompilan datos procedentes de diversas fontes, e as enquisas, que ofrecen información máis detallada, pero sobre mostras moi inferiores. Entre as máis utilizadas están os Anuarios Estatísticos do INE, a Estatística Variacións Residenciais (anual, para as migracións) e a Enquisa de Poboación Activa (EPA), trimestral para o mercado laboral.

EVOLUCIÓN E DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN (PÁX. 298)

Ano 1594 1768 1787 1797 1857 1860 1877 1887 1897

Poboación (miles)

8.206 9.159 10.268 10.541 15.454 15.645 16.622 17.549 18.108

1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2012 2015

18.616 19.990 21.388 23.677 26.014 28.118 30.583 34.040 37.682 39.433 41.116 47.26546.557

España tiña en segundo os datos da extensión do Padrón no 2016 46.557.008 habitantes. Este era o seu volume de poboación.A súa distribución analízase mediante a densidade de poboación que relaciona a poboación dunha zona coa superficie en quilómetros cadrados.

PAÍSES CON MAIOR POBOACIÓN EN EUROPA

1 Rusia 143.300.0002 Alemania 81.903.0003 Reino Unido 63.730.0004 Francia 63.181.7755 Italia 60.870.7456 España 46.557.0087 Ucraína 45.560.2558 Polonia 38.538.447

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN• Os 18.618.000 habitantes que poboaban España en

1900 deron pasou á cifra de 46.557.008 segundo os datos oficiais do padrón a 1 de xaneiro de 2016.

• A evolución histórica da poboación absoluta coñeceu dous ritmos ou ciclos ben diferenciados: ciclo demográfico antigo, caracterizado por altas taxas de natalidade contrastadas por outras altas taxas de mortalidade. O que se deu en coñecer como réxime demográfico primitivo. A poboación estaba estabilizada nunha cifra con retrocesos e avances puntuais este período prolongouse ata o século XIX.

• O ciclo demográfico moderno caracterizado polo freo da mortalidade, sobre todo catastrófica, conlevou a un incremento considerable de poboación. Esta fase iníciase na 2ª metade do século XIX ata os nosos días.

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN• Os primeiros recontos de poboación moderno fixéronse durante o século XVIII: censo

de Floridablanca (1787), onde se detecta a presencia de 10.287.000 habitantes. O que implicaba un aumento importante respecto ós inicios do século XVIII.

• Durante o século XX, nos primeiros vinte anos prodúcese un intenso crecemento, explicado polo retorno de fluxos de poboación trala perda das últimas colonias ultramarinas (Cuba, Porto Rico, Filipinas) e, pouco despois, polo acusado retroceso de mortalidade xeral e, especialmente, infantil. A partir da década dos 20 o ritmo de incremento faise progresivo e sostido, con puntuais aceleracións, especialmente nos anos 70. O ritmo de crecemento foi pausado dende os anos oitenta cara o ano 2000 (descenso da taxa de natalidade: situación económica e cambio sociolóxico no comportamento das parellas que coincide cos anos da transición democrática, seguindo baixos os valores da mortalidade ou cun leve reponte). A partir do novo milenio volve a dispararse o crecemento de poboación (ó redor de cinco millóns de habitantes nun lustro): como síntese: entre 1981 e 2001 o ritmo de crecemento demográfico (vinte anos) foi igual ou menor que entre 2001 e 2011 (dez anos)

• No 2012 o Padrón acada a cifra máis elevada da historia: 47.265.321. A partir de aquí, nos últimos dous anos, a cifra diminuíu en máis de 700.000 habitantes. Esta descenso veu motivado basicamente polo retorno dunha parte moi significativa dos inmigrantes ao seu país de orixe e pola saída de españois ao estranxeiro.

DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN

• DENSIDADE = hab./superficie km2.

• Menor 1 h/km2 extremadamente baixa.

• 1-25 h/km2 moi baixa.

• 25-50 h/km2 baixa.

• 50-100 h/km2 media.

• Máis de 100 h/km2 alta.

DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN

• 1900: 36,8 h/km2

• 1970: 66,9 h/km2

• 1980: 74,7 h/km2

• 2016: 92,01 h/km2

•UE: 110 h/km2

Distribución da poboación (298, 300 NE)

• A densidade de poboación aumentou co tempo ata alcanzar os 92,01 h/km2 (2016), un valor moderado e inferior á media da UE (111,5 h/km2).

• Esta cifra media esconde fortes contrastes espaciais entre áreas de concentración, que superaran claramente a media nacional, e áreas de despoboamento, onde non se alcanzan os 25 h/km2.

• As áreas de alta densidade sitúanse en Madrid, a periferia peninsular, arquipélagos e cidades norteafricanas.

• As áreas de baixa densidade localízanse no interior peninsular.

• Ademais, en todas as áreas son maiores as densidades urbanas que as rurais; e as da franxa costeira que as do interior; correspondendo os valores máis baixos ás áreas de montaña (menos de 10 h/km2).

201646.557.00892,01 h/km2

<92 h/km2

92-200 h/km2

>200 h/km2

968.388.107

2347.522.596

8066.466.996

2134.959.968

922.718.525

262.447.519

2822.101.924

3032.189.534

262.041.631

1291.464.847

271.308.563

2221.107.220

261.087.778

981.042.608

62640.647

109582.206

63315.794

4.44884.519

6.61786.026

2016 km2 h/km2

Total España 46.557.008 505.988 92,01

Andalucía 8.388.107

58,72%4

CCAA

87.597 96

Cataluña 7.522.596 32.113 234

Madrid 6.466.996 8.028 806

C. Valenciana 4.959.968 23.255 213

Galicia 2.718.525

24,70%5

CCAA

29.574 92

Castilla y León 2.447.519 94.225 26

País Vasco 2.189.534 7.235 303

Canarias 2.101.924 7.447 282

Castilla- La Mancha 2.041.631 79.462 26

Murcia 1.464.847

12,91%5

CCAA

11.313 129

Aragón 1.308.563 47.721 27

Baleares 1.107.220 4.992 222

Extremadura 1.087.778 41.634 26

Asturias 1.042.608 10.604 98

Navarra 640.647 3,3%3

CCAA

10.390 62

Cantabria 582.206 5.321 109

Rioja (La) 315.794 5.045 63

Melilla 86.0260,36%

19 4.448

Ceuta 84.519 13 6.617

2016: 10 provincias con máis poboación

Madrid 6.466.996

Barcelona 5.542.680

Valencia 2.544.264

Sevilla 1.939.775

Alicante 1.836.459

Málaga 1.629.298

Murcia 1.464.847

Cádiz 1.239.889

Bizkaia 1.147.576

A Coruña 1.122.799

2016: 10 provincias con menos poboación

Soria 90.040

Teruel 136.977

Segovia 155.652

Ávila 162.514

Palencia 164.644

Zamora 180.406

Cuenca 201.071

Huesca 221.079

Guadalajara 252.882

Ourense 314.853

1900 1960 2001 2016 km2 h/km2 12-16 %12

ESPAÑA 18.616.630 30.582.936 41.116.842 46.557.008 505.988 92,01 -708.313 -1,5%

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3 10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 19110DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri310DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri20

Andalucía

3.562.606 5.893.396 7.403.968 8.388.107 87.597 96 -61.878 -0,73%

Almería359.013 360.777 533.168 704.297 8.775 80 78 0,01%

Cádiz452.659 818.847 1.131.346 1.239.889 7.436 167 -5.275 -0,42%

Córdoba455.859 798.437 769.625 791.610 13.771 57 -12.888 -1,60%

Granada492.460 769.408 812.637 915.392 12.647 72 -7.536 -0,82%

Huelva260.880 399.934 461.730 519.596 10.128 51 -3.266 -0,62%

Jaén474.490 736.391 645.781 648.250 13.496 48 -21.992 -3,28%

Málaga511.989 775.167 1.302.240 1.629.298 7.308 223 -11.800 -0,72%

Sevilla555.256 1.234.435 1.747.441 1.939.775 14.036 138 801 0,04%

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri210DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 19910DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3

1900 1960 2001 2016km2 h/km2 12-16 %12

Aragón 912.711 1.105.498 1.199.753 1.308.563 47.721 27 -40.904 -3,03%

Huesca 244.867 233.543 205.955 221.079 15.636 14 -6.530 -2,87%

Teruel 246.001 215.183 136.233 136.977 14.810 9 -6.751 -4,70%

Zaragoza 421.843 656.772 857.565 950.507 17.275 55 -27.623 -2,82%

Asturias 627.069 989.344 1.075.329 1.042.608 10.604 98 -34.752 -3,23%

Baleares 311.649 443.327 878.627 1.107.220 4.992 222 -12.219 -1,09%

Canarias 358.564 944.448 1.781.366 2.101.924 7.447 282 -16.420 -0,78%

Las Palmas 156.696 453.793 924.558 1.097.800 4.066 270 -3.013 -0,27%

Sta. Cruz Tenerife 201.868 490.655 856.808 1.004.124 3.381 297 -13.407 -1,32%

Cantabria 276.003 432.132 537.606 582.206 5.321 109 -11.655 -1,96%

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri110DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri20

1900 1960 2001 2016km2 h/km2 12-16 %12

Castilla y León2.302.417 2.848.352 2.479.425 2.447.519 94.225 26 -98.559 -3,87%

Ávila 200.457 238.372 163.885 162.514 8.050 20 -8.751 -5,11%

Burgos 338.828 380.791 349.810 360.995 14.291 25 -13.975 -3,73%

León 386.083 584.594 499.517 473.604 15.581 30 -20.847 -4,22%

Palencia 192.473 231.977 177.345 164.644 8.053 20 -6.069 -3,56%

Salamanca 320.765 405.729 350.209 335.985 12.350 27 -14.579 -4,16%

Segovia 159.243 195.602 147.028 155.652 6.923 22 -8.049 -4,92%

Soria 150.462 147.052 91.314 90.040 10.306 9 -4.482 -4,74%

Valladolid 278.561 363.106 497.961 523.679 8.110 65 -10.601 -1,98%

Zamora 275.545 301.129 202.356 180.406 10.561 17 -11.206 -5,85%

Castilla- La Mancha1.386.153 1.975.539 1.755.053 2.041.631 79.462 26 -80.257 -3,78%

Albacete 237.877 370.976 367.283 392.118 14.926 26 -10.719 -2,66%

Ciudad Real 321.580 583.948 478.581 506.888 19.813 26 -23.362 -4,41%

Cuenca 249.696 315.433 201.526 201.071 17.141 12 -16.965 -7,78%

Guadalajara 200.186 183.545 171.532 252.882 12.212 21 -6.655 -2,56%

Toledo 376.814 521.637 536.131 688.672 15.370 45 -22.556 -3,17%

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri20

1900 1960 2001 2016km2 h/km2 12-16 %12

Cataluña 1.966.382 3.925.779 6.361.365 7.522.596 32.113 234 -48.312 -0,64%

Barcelona 1.054.541 2.877.966 4.804.606 5.542.680 7.728 717 -9.370 -0,17%

Girona 299.287 351.369 579.650 753.576 5.910 128 -8.051 -1,06%

Lleida 274.590 333.765 365.023 434.041 12.172 36 -8.991 -2,03%

Tarragona 337.964 362.679 612.086 792.299 6.303 126 -21.900 -2,69%

C. Valenciana 1.587.533 2.480.879 4.202.608 4.959.968 23.255 213 -169.298 -3,30%

Alicante 470.149 711.942 1.490.265 1.836.459 5.817 316 -107.451 -5,53%

Castellón 310.828 339.229 485.173 579.245 6.632 87 -25.319 -4,19%

Valencia 806.556 1.429.708 2.227.170 2.544.264 10.806 235 -36.528 -1,42%

Extremadura 882.410 1.378.777 1.073.381 1.087.778 41.634 26 -20.352 -1,84%

Badajoz 520.246 834.370 664.251 684.113 21.766 31 -10.420 -1,50%

Cáceres 362.164 544.407 409.130 403.665 19.868 20 -9.932 -2,40%

Galicia 1.980.515 2.602.962 2.732.926 2.718.525 29.574 92 -62.973 -2,26%

Coruña, A 653.556 991.729 1.108.002 1.122.799 7.950 141 -21.112 -1,85%

Lugo 465.386 479.530 364.125 336.527 9.856 34 -12.375 -3,55%

Ourense 404.311 451.474 344.623 314.853 7.273 43 -15.404 -4,66%

Pontevedra 457.262 680.229 916.176 944.346 4.495 210 -14.082 -1,47%

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri310DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri20

1900 1960 2001 2016km2 h/km2 12-16 %12

Madrid 775.034 2.606.254 5.372.433 6.466.996 8.028 806 -31.564 -0,49%

Murcia 577.987 800.463 1.190.378 1.464.847 11.313 129 -9.602 -0,65%

Navarra 307.669 402.042 556.263 640.647 10.390 62 -3.919 -0,61%

País Vasco 603.596 1.371.654 2.101.478 2.189.534 7.235 303 -3.559 -0,16%

Álava 96.385 138.934 288.793 324.126 3.038 107 1.569 0,49%

Guipúzcoa 195.850 478.337 680.069 717.832 1.980 363 5.735 0,81%

Vizcaya 311.361 754.383 1.132.616 1.147.576 2.217 518 -10.863 -0,94%

Rioja (La) 189.376 229.852 270.400 315.794 5.045 63 -7.815 -2,41%

Ceuta . 73.182 75.694 84.519 19 4.448 501 0,60%

Melilla 8.956 79.056 68.789 86.026 13 6.617 5.224 6,47%

CRECEMENTO DEMOGRÁFICO EN ESPAÑA VARIACIÓNS INTERANUAIS MEDIAS (1857-2016)

0,36%0,55% 0,42%

0,70% 0,65% 0,79% 0,83% 0,96%

0,44%0,13%

0,70%

1,70%

5,72%

-1,50%

1,06%1,04%0,95%

-2,00%

-1,00%

0,00%

1,00%

2,00%

3,00%

4,00%

5,00%

6,00%

7,00%

1857-1877

1877-1887

1887-1900

1900-1910

1910-1920

1920-1930

1930-1940

1940-1950

1950-1960

1960-1970

1970-1981

1981-1991

1991-1996

1996-2001

2001-2006

2006-2012

2012-2015

2006-2012

2.556.357

5,72%

2012-2016

-708.313

-1,5%

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2010DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri20

CRECEMENTO CUATRIENIO

2012-2016 %

Total España -708.313 -1,50%

Melilla 5.224 6,47%

Ceuta 501 0,60%

País Vasco -3.559 -0,16%

Navarra -3.919 -0,61%

Rioja (La) -7.815 -2,41%

Murcia -9.602 -0,65%

Cantabria -11.655 -1,96%

Baleares -12.219 -1,09%

Extremadura -16.420 -0,78%

Canarias -20.352 -1,84%

Madrid -31.564 -0,49%

Asturias -34.752 -3,23%

Aragón -40.904 -3,03%

Cataluña -48.312 -0,64%

Andalucía -61.878 -0,73%

Galicia -62.973 -2,26%

Castilla- La Mancha -80.257 -3,78%

Castilla y León -98.559 -3,87%

C. Valenciana -169.298 -3,30%

Gañan

Perden

CRECEMENTO DE POBOACIÓN (2011-2012)España 0,16%74.828Galicia

-0,50%-13.924

Asturias-0,38%-13.924

Cantabria0,12%

740

País Vasco0,39%8.487 Navarra

0,39%2.515La Rioja

0,2%654C. León

-0,48%-12.385

Aragón0,24%3.174

Catalunya0,42%31.290

Madrid0,14%8.880

Extremadura-0,11%-1.237

C.Mancha0,31%6.554 C. Valenciana

0,24%12.076

Murcia0,30%4.380

Andalucía0,31%25.883

Balears0,57%6.325

Canarias-0,4%-8.425Ceuta

1,99%1.642

Melilla2,96%2.326

CRECEMENTO DE POBOACIÓN (2012-2016)España -1,50%

-708.313Galicia-2,26%-62.973

Asturias-3,23%-34.752

Gañan

Perden

Cantabria-1,96%-11.655

País Vasco-0,16%-3.559

Navarra-0,61%-3.919La Rioja

-2,41%-7.815C. León

-3,87%-98.559

Aragón-3,03

-40.904

Catalunya-0,64%-48.312

Madrid-0,49%-31.564

Extremadura-1,84%-20.352

C.Mancha-3,78%-80.257

C. Valenciana-3,30%

-169.298

Murcia-0,65%-9.602

Andalucía-0,73%-61.878

Balears-1,09%-12.219

Canarias-0,78%-16.420Ceuta

0,60%501

Melilla6,47%5.224

<50 h/km2

50-90 h/km2

>90-150 h/km2

>150 h/km2

A Coruña

Valladolid

Asturias Cantabria

Navarra

La Rioja

ZaragozaBarcelona

Cáceres

SevillaGranada

Toledo

Valencia

Murcia

DENSIDADE POBOACIÓN 2016<25 h/km2

25-50 h/km2

50-100 h/km2

100-200 h/km2

200-500 h/km2

>500 h/km2

8119

CONCELLOS

ÁREAS DE MAIOR CONCENTRACIÓN DEMOGRÁFICA

FACTORES EXPLICATIVOS DA DISTRIBUCIÓN(páx. 298-299) (300-301 NE)

• Etapa preindustria (ata mediados do XIX)l: economía agraria. Peso os factores naturais (costas de relevo chairo e inverno suave (sobre todo mediterránea). Interior (meseta, aínda con invernos rigorosos). Factores humanos: teñen tamén importancia. Desde o século XVI, co descubrimento de América, importancia de Castela como centro político e económico. XVII: crise demográfica. XVIII: inmersión. Costa e áreas insulares grazas ao florecente comercio.

• Etapa industrial (m. XIX-1975) Agudízanse os contrastes. Madrid e periferia (natural: Galicia, Andalucía e Murcia) (actividades económicas: Asturias, País Vasco, Catalunya. Ebro e Mediterráneo. Turismo (Mediterráneo e illas)

• Etapa posindustrial (a partir de 1975) (mitíganse os contrastes) (estancamento nas áreas industriais tradicionais (cornixa Cantábrica), retornados nas áreas de tradición emigratoria. Difusión espacial da industria, agricultura tecnificada, desenvolvemento endóxeno). Consolidación demográfica en Madrid, illas, mediterráneo e Ebro: forte impacto inmigratorio.

PESO DEMOGRÁFICO SOBRE O TOTAL DA POBOACIÓN DO ESTADO (2016)

>10%

10%-5%

<5%

18,02%

16,16%

10,65%

13,89%

5,84%

5,26%

2,34% 4,39%

3,15%

2,81%

0,68%

2,24% 1,25% 4,70%

1,38%

2,38%

4,51%

0,18%0,18%

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN EN GALICIA2016 (PÁX. 331, 339 NE)

< 50 h/km2

51-100 h/km2

> 100 h/km2

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN EN GALICIA(PÁX. 331) (339 NE)

• Galicia contaba en 2016 con 2.718.525 habitantes (con respecto ao 2012 perdeu 62.973 habitantes) e cunha densidade de poboación de 91,92 h/km2, cifra similar á media española (92,01 h/km2). Este dato esconde grandes desigualdades en canto a distribución da poboación. Dáse unha maior concentración de poboación nos municipios costeiros, cunha economía máis diversificada, fronte aos do interior, aínda máis dependente das actividades agrarias.

• As maiores densidades de poboación atópanse nas dúas provincias occidentais, especialmente no Golfo Ártabro, onde destaca o concello da Coruña. No eixe Santiago-Vilagarcía de Arousa e nas Rías Baixas, con especial dinamismo na ría de Vigo (Val Miñor e península do Morrazoj). Pola contra os concellos da provincia de Lugo (exceptuando a capital, a Mariña lucense e vilas como Sarria e Monforte) e Ourense (exceptuando á área da capital provincial, O Barco de Valdeorras, a área do Arenteiro e o Ribeiro, Xinzo de Limia e Verín), acadan as menores densidades de poboación, especialmente nas áreas montañosas de cada provincia.

CONCELLOS QUE GAÑAN E PERDEN

POBOACIÓN 1996-2016 (PÁX. 331)

Saldo Gañan Perden Total

Galicia -24.097 73 241 314

Coruña, A 12.497 27 66 93

Lugo -33.776 7 60 67

Ourense -32.060 9 83 92

Pontevedra 29.242 30 32 62

A Coruña

Arteixo

Carballo

SantiagoAmes

Lugo

Ferrol

Narón

Oleiros

CulleredoCambre

A Estrada Lalín

Ourense

Ribeira

Vilagarcía Pontevedra

Marín

Cangas

VigoRedondela

Porriño

CONCELLOS DE >20.000 Habitantes

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN EN GALICIA(PÁX. 331) (339 NE)

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 197 1900 1960 2001 2016h/km2 2012-2016 %12

Galicia1.980.515 2.602.962 2.732.926 2.718.525 92 -62.973 -2,26%

Coruña, A 653.556 991.729 1.108.002 1.122.799 141 -21.112 -1,85%

Lugo 465.386 479.530 364.125 336.527 34 -12.375 -3,55%

Ourense 404.311 451.474 344.623 314.853 43 -15.404 -4,66%

Pontevedra 457.262 680.229 916.176 944.346 210 -14.082 -1,47%

MOVEMENTO NATURAL (PÁX. 300, 302 NE)

• Natalidade = Nacementos x1000/Poboación total.

• Alta >30%0 Media 30-20%0 Baixa <20%0

• Taxa de fecundidade = Nacementos x1000/ Mulleres 15-49 anos.

• Alta >150 %0 Media 150-75%0 Baixa <75%0

• Índice sintético de fecundidade: 2,1 garantía de remprazo xeracional. Galicia 1,17. España: 1,45.

• Alto: >3,5, Medio 3,5-2,1. Baixo: < 2

• Mortalidade = Mortes x 1000/Poboación total.

• Alta >15 %0 Media 15-10%0 Baixa <10%0

• Mortalidade infantil = Mortes de nenos menores dun ano x 1000/Nacementos.

• Alta >50 %0 Media 50-25%0 Baixa <25%0

• Esperanza de vida = Anos vividos polos membros dunha poboación co número de individuos desa poboación. Anos vividos/nº de individuos.

• Alta >70 Media 60-70 Baixa <60

• Crecemento Natural = N – M. TCN= CNx1000/Poboación total.

• Alta >20 %0 Media 20-10%0 Baixa <10-0%0 Negativa <0%0

MOVEMENTO NATURAL RÉXIMES DEMOGRÁFICOS (PÁX. 301-306) (303-308 NE)

• Tres etapas ou réximes demográficos distinguimos no movemento natural de poboación: réxime demográfico antigo, transición e réxime demográfico moderno.

• Réxime demográfico antigo: mantívose en España ata principios do s. XX. Alta taxa de natalidade e mortalidade. Crecemento vexetativo baixo.

CrecementoVexetativo

MOVEMENTO NATURAL RÉXIMES DEMOGRÁFICOS: ANTIGO (PÁX. 301-306) (303-308 NE)

• Natalidade: valores altos debido ao predominio dunha economía e sociedade rural e inexistencia de sistemas eficaces para controlar os nacementos.

• Mortalidade xeral: alta e oscilante. Baixo nivel de vida e precarias condicións médicas e sanitarias. Dieta escasa (baixa produtividade agraria), desequilibrada (escasa en proteínas). Poboación malnutrida e debilitada.

• Mortalidade infantil alta: neonatal (catro semanas relacionada con problemas no parto), como posneonatal (a partir das catro semanas ao ano: desnutrición, infeccións).

• Enfermidades: Aire (tuberculose, bronquite, pulmonía, gripe). Auga e alimentos (diarrea). Atraso na medicina, descoñecemento das vías de transmisión das enfermidade e falta de hixiene privada e pública (non auga potable, rede de sumidoiros, recollida de lixo...).

• Mortalidade catastrófica: epidemias, guerra e malas colleitas.

• Consecuencias: Altas taxas de natalidade e mortalidade, crecemento natural baixo (oscilacións crises de sobremortalidade).

• Esperanza de vida: baixa: 45 anos.

MOVEMENTO NATURAL TRANSICIÓN DEMOGRÁFICA (1900-1975) (PÁX. 302) (303-308 NE)

• Empezou máis tarde que en Europa Occidental pero a súa duración foi menor.

• Caracterízase pola diminución suave da natalidade e dun brusco de descenso da mortalidade. Como consecuencia prodúcese un forte aumento do crecemento vexetativo.

• A natalidade descendeu de forma suave e descontinua, alternando períodos de maior decrecemento con outros de recuperación, en relación cos acontecementos históricos.

• Anos vinte: recuperación grazas a prosperidade conómica.• 1930-1956: descenso. Crise económica de 1929. Inestabilidade da

Segunda República. Guerra Civil e situación de posguerra. A política pronatalista de Franco, que instituíu premios de natalidade e prohibiu os anticonceptivos, non foi suficiente para compensar esta tendencia.

MOVEMENTO NATURAL TRANSICIÓN DEMOGRÁFICA (1900-1975) (PÁX. 302) (303-308 NE)

• Entre 1956 e 1965 tivo lugar unha recuperación da natalidade que algúns autores interpretan como o “baby boom” posbélico atrasado. Debeuse ao desenvolvemento económico que seguiu ao final do bloqueo internacional e da autarquía.

• Entre 1965 e 1975 diminuíu o tamaño da familia. Consolidación dun novo modo de vida industrial e urbano, con graves problemas de vivenda que reduciu o valor económico dos fillos.

• Mortalidade xeral descendeu de forma acusada e continua durante a transición demográfica, agás en dous únicos momentos de mortalidade catastrófica: a gripe de 1918 e a Guerra Civil. As causas, de acordo co actual modelo de transición sanitaria, foron o incremento do nivel de vida, os avances sanitario, que reduciron os anteriores risco de morte.

• Incremento do nivel de vida (que virá a partir dos anos 60).• Avances médicos.• Mortalidade infantil decrece (sobre todo a posnenonatal)• Crecemento natural moi alto.

PÁX. 303

MOVEMENTO NATURAL RÉXIME DEMOGRÁFICO ACTUAL (PÁX. 304-305) (303-308 NE)

• Natalidade descendeu. Distínguense tres momentos (1975-1998) cun brusco descenso de nacementos (o índice sintético de fecundidade baixa do 2,1 ao 1,24 en 1998) Causas económicas e socioculturais.

• Económica: atraso na idade do matrimonio (crise económica, precariedade no emprego, incorporación da muller ao mundo laboral...)

• Cambios de mentalidade na sociedade (transición democrática)• 1998-2008 experimenta unha lixeira recuperación. Consecuencia

do fenómeno da inmigración pero tamén dun incremento da fecundidade das mulleres españolas (factores económicos). (Índice sintético de fecundidade é de 2,3 nas mulleres inmigrantes e 1,8 nas españolas)

• Dende o 2008, comeza un novo descenso da taxa de natalidade. Crise económica (incremento do paro, reforma laboral, redución salarial, dificultades de obter créditos), disminúe a inmigración (menor fecundidade nas mulleres estranxeiras. (1,35 fillos por muller en idade fecunda no 2015).

MOVEMENTO NATURAL RÉXIME DEMOGRÁFICO ACTUAL (PÁX. 304-305) (303-308 NE)

• Mortalidade baixa aínda que aumenta lixeiramente dende 1982 debido ao envellecemento da poboación. Incremento do alzheimer e demencia senil e os tres “C” das sociedades avanzadas. “Enfermidades sociais”: alcoholismo, tabaquismo e drogadición.• Mortalidade infantil moi baixa e principalmente

neonatal.• Esperanza de vida: aumenta. Diferenza por

sexos (fortaleza biolóxica, estilo de vida e traballo.

MOVEMENTO NATURAL RÉXIME DEMOGRÁFICO ACTUAL (PÁX. 306) (303-308 NE)

• Por idade, ás maiores ganancias en esperanza de vida dáse no grupo das persoas máis anciás (70-80), e as menores, nos mozos (18-35) durante a década dos oitenta (circulación, drogadición, sida). Na década dos noventa mellora a situación neste sector.

• Por status social (nivel económico e nivel profesional marcan diferencias na esperanza de vida.

• Crecemento vexetativo é reducido a causa das baixas taxas de natalidade e mortalidade, presentan certas oscilacións interanuais. No 2015 foi negativo.

EVOLUCIÓN DA MORTALIDADE EN ESPAÑA

Mortalidade xeral Mortalidade infantil

Períodos (en 0/00) Períodos (en 0/00)

1901-1910 24,4 1901-1910 181

1951-1955 9,8 1951-1955 54

2015 9,08 2015 2,74

MOVEMENTO NATURAL DA POBOACIÓN 2015

PAÍSES Natalidade

%O

Mortalidade

%O

Crecemento

natural %

España 9,03 9,08 -0,0015

Suecia* 14 11 0,3

Xapón* 10 8 0,2

Venezuela* 27 5 2,2

India* 29 10 1,9

Sudán* 42 14 2,8*Suecia e Xapón 2008. O resto 2007

ANO Nº MEDIO DE NENOS

POR MULLER

IDADE DE MATRIMONIO, 1ª MATERNIDADE E PORCENTAXE DE FILLOS DE NAI NON CASADA

(1975-2006)

1900 4,71 IDADE MATRIMONIO

1ª MATERNI-DADE

% FILLOS DE NAI

NON CASADA

1940 2,97 1975 27,42 V24,55 M

28,8 2,03

1960 2,81 1985 28,16 V25,34 M

28,45 7,97

1980 2,21 1995 30,53 V27,83 M

29,96 11,09

2014 1,32 2005 33,35 V30,46 M

30,9 26,57

2025* 1,25 2014 36,9 V33,9 M

31,8 40,8(2013)

NACEMENTOS 2015. IDADE DAS NAIS

España % Galicia %

<15 98 0,02% 5 0,03%

15-19 8.207 1,95% 236 1,21%

20-24 29.836 7,10% 1.009 5,19%

25-29 75.158 17,88% 2.931 15,09%

30-39 274.262 65,26% 13.363 68,79%

40-49 32.609 7,76% 1.870 9,63%

>49 120 0,03% 13 0,07%

TOTAL 420.290 19.427

NÚMERO MEDIO DE FILLOS POR MULLER 1900-2050*ou ÍNDICE SINTÉTICO DE FECUNDIDADE (ISF)

4,71

3,63

2,462,81 2,88

2,21

1,36 1,15 1,38 1,35 1,25 1,22

0,000,501,001,502,002,503,003,504,004,505,00

1900

1930

1950

1960

1970

1980

1990

1998

2010

2015

*2025

*2050

2,1

Garantía de remplazo

CORAZÓN CIRCULACIÓN POR ESTRADA

CANCRO

TabacoColesterol

SedentarismoEstrés

DiabeteHipertensión

arterialFactores xenéticos

AlcoholDrogas

SomnolenciaFalta de atención

ImprudenciaFallos técnicos

TabacoFactores xenéticos

Dieta

OS TRES “C” DA MORTALIDADE ACTUAL

ESPERANZA DE VIDA

33,835,740,942,540,242,1

48,351,6

47,153,2

59,864,3

67,472,169,6

72,578,6

73,2

80,376,07

82,8276,96

83,4879,1

85,180,2

85,7 8387,9

75,1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2005 2010 2014 2025* 2050*

Homes

Mulleres

DESEQUILIBROS TERRITORIAIS NO MOVEMENTO NATURAL DE POBOACIÓN (páx. 306-307)

• Actualmente todas as CC.AA. Teñen baixas taxas de natalidade, mortalidade e crecemento natural. Non obstante existe diversos contrastes debido a estrutura por idade. Esta estrutura débese a causas herdadas ou actuais.

• Causas herdadas: natalidade menor e mortalidade maior dado que a poboación e máis envellecida naquelas comunidades que padeceron o fenómeno emigratorio nas décadas pasadas (emigración exterior e interior).

• Causas actuais crecemento económico a partir da crise (chegou ata 1995) e inmigración estranxeira (poboación xove e con índices de natalidade maiores).

2015 Nados Mortes M. Infantil CN TN TM TMI TCV

Total 420.290 422.568 1.139 -2.278 9,03 9,08 2,71 -0,05

MADRID 64.879 46.859 165 18.020 10,03 7,25 2,54 2,79

ANDALUCÍA 80.633 72.001 235 8.632 9,61 8,58 2,91 1,03

CATALUÑA 70.450 64.866 170 5.584 9,37 8,62 2,41 0,74

MURCIA 15.976 11.233 44 4.743 10,91 7,67 2,75 3,24

BALEARES 10.597 8.322 29 2.275 9,57 7,52 2,74 2,05

CANARIAS 16.146 15.110 44 1.036 7,68 7,19 2,73 0,49

MELILLA 1.510 516 17 994 17,55 6 11,26 11,55

CEUTA 1.096 504 9 592 12,97 5,96 8,21 7

NAVARRA 6.007 5.680 17 327 9,38 8,87 2,83 0,51

RIOJA, LA 2.732 3.093 5 -361 8,65 9,79 1,58 -1,22

CANTABRIA 4.375 6.041 15 -1.666 7,51 10,38 3,43 -2,86

C_MANCHA 18.214 19.923 45 -1.709 8,92 9,76 2,47 -0,84

EXTREMADURA 8.895 11.519 31 -2.624 8,18 10,59 3,49 -2,41

PAIS VASCO 18.849 21.511 51 -2.662 8,61 9,82 2,71 -1,22

ARAGÓN 11.352 14.339 31 -2.987 8,68 10,96 2,73 -2,28

C.VALENCIANA 43.450 44.351 105 -901 8,76 8,94 2,42 -0,18

ASTURIAS 6.455 13.550 12 -7.095 6,19 13 1,86 -6,81

C_LEÓN 17.389 29.302 38 -11.913 7,1 11,97 2,19 -4,87

GALICIA 19.427 31.688 54 -12.261 7,15 11,66 2,78 -4,51

Taxa Natalidade2015

Media: 9,03%o

<88-9,03

9,03-10>10

Nº filos muller:(1, 35)

17,55(2,7)

12,97(2)

10,91(1,56)

10,03(1,34)

9,61(1,38)

9,37(1,39)

9,57(1,24)

9,38(1,44)

8,92(1,29)

8,65(1,35)

8,61(1,38)

8,68(1,34)

8,76(1,3)

7,51(1,15)

8,18(1,29)

7,68(1,04)

7,15(1,12)

7,1(1,17)

6,19(0,99))

Taxa Mortalidade

2015Media: 9,08%o

<88-9,08

9,08-10>10

Esperanza de vida(83)

5,96(80,7)

6(80,3)

7,19(82,2)

7,25(84,4)

7,67(82,6)

7,52(82,6)

8,58(81,9)

8,94 (82,6)

8,62(83,3)

8,87(83,6)

9,76(83,4)

9,79(83,9)

9,82(83,4)

10,38(82,9)

10,96(82,9)

10,59(82,5)

11,97(83,7)

11,66(83)

13(82,2)

T.C.Natural2015

Media: -0,05%0o

<-2-2-00-2>2

-6,8

-4,5

--4,9

-2,4

-2,3

-2,9-1,2

-1,2

-0,8-0,2

0,5

0,5

0,7

1

2,12,8

3,2

711,6

CRECEMENTO NATURAL 2015

Positivo

Negativo

DESEQUILIBROS TERRITORIAIS NO MOVEMENTO NATURAL DE POBOACIÓN (páx. 307) (309 NE)

• CC.AA. con maior dinamismo demográfico taxa de natalidade máis alta e mortalidade máis baixa e crecemento vexetativo máis alto.

• Comportamento tradicional máis natalista (Andalucía, Murcia, Navarra e cidades autónomas).

• Recepción de inmigrantes novos que colaboran a aumentar lixeiramente a natalidade e a reducir a mortalidade, debido ao seu maior dinamismo económico no pasado (industria) e/ou na actualidade (servizos ou agricultura avanzados, turismo, tecnoloxía). É o caso de Madrid, Cataluña, Murcia, Baleares, Andalucía, Navarra e Canarias.

DESEQUILIBROS TERRITORIAIS NO MOVEMENTO NATURAL DE POBOACIÓN (páx. 307) (309 (NE)

• CC.AA. con menor dinamismo demográfico. Teñen un crecemento natural á media española ou negativo por contar con taxas de natalidade máis baixas e taxas de mortalidade máis elevada. Así a súa estrutura está moi envellecida. As causas son:

• Longa tradición emigratoria, que as deixou desnatalizadas e envellcidas (Galicia e comunidades do interior peninsular, excepto Madrid).

• Estancamento económico pola prolongada incidencia da crise de 1975 sobre todo na industria e as dificultades para desenvolver novas actividades (Asturias e Cantabria).

• Menor incidencia da inmigración durante o perído de expansión (1995-2008), agravada polo descenso das entradas de inmigrantes a partir da crise de 2008.

PAU XUÑO DE 2011: Desenvolve a pregunta. O movemento natural de poboación en España dende o inicio do século XX ata a actualidade (Puntuación máxima 3 puntos)

• Evolución da natalidade (etapas e causas) (1,5 puntos como máximo)• Transición demográfica (1900-1975)• A natalidade descende de forma suave e descontinua relacionada coas acontecementos

históricos:• Década de 1920 recuperación do descenso grazas á recuperación económica.• Entre 1930 e década dos 50 continuou o descenso (críse económica de 1929, inestabilidade

política na II República, Guerra Civil que ocasionou subnatalidade, a posguerra e co exilio de milleiros de persoas).

• Finais da década dos 50 e primeira metade dos 60, recuperación e baby boom (desenvolvemento económico, fin da autarquía, política pronatalista)

• 1966-1975 disminución do tamaño da familia polo modo de vida industrial e urbano (problemas de vivenda e valor económico dos fillos)

• A partir de 1975 a natalidade descendeu• 1975-1998 brusco descenso: cambios económicos (crise económica atrasou a idade do

matrimonio, precariedade laboral, prolongación da formación e o ensino obrigatorio), cambios socioculturais (diminución da influencia relixiosa, difusión dos anticonceptivos, legalización do aborto, incorporación das mulleres ao mundo laboral, problemas para conciliar a vida familiar e laboral, os fillos como gasto, aparición de familias menos prolíficas).

• Dende 1998 a inmigración eleva á natalidade de forma transitoria, chegada a idade fértil das mulleres nacidas no baby boom.

• Mortalidade (etapas e causas) (1 punto como máximo)• Transición demográfica (1900-1975)• A mortalidade descende de forma acusada e continua agás a mortalidade catastrófica da

gripe de 1918 e a Guerra Civil. As causas foron:• Incremento do nivel de vida.• Avances hixiénicos e médicos.• Mellora do nivel educativo que axudou a previr.• Descenso da mortalidade infantil causada polas infeccións e desnutrición.• Aumento da esperanza de vida.• A partir de 1975 a mortalidade xeral mantense en cifras baixas aínda que ascende

lixeiramente dende 1982. Causas:• Envellecemento da poboación.• Aumentan os tres C (cardiovasculares, cancro e accidentes de circulación)• Aumentan as enfermidades sociais relacionadas co tabaquismo, alcoholismo e drogadición.• Trazos do réxime demográfico actual (0,5 puntos como máximo)• No novo réxime demográfico as taxas de natalidade e mortalidade permanecen moi baixas

polo que o crecemento natural é practicamente nulo. Os avances na medicina seguen aumentando a esperanza de vida, isto xera un envellecemento da poboación que supón problemas de índole social e económica. A chegada da poboación nova inmigrante está axudando a recuperar lixeiramente a natalidade nos últimos anos, ao que tamén trata de contribuír o Estado mediante a aplicación de certas medidas para incrementar os nacementos.

PAU XUÑO DE 2011: Desenvolve a pregunta. O movemento natural de poboación en España dende o inicio do século XX ata a actualidade (Puntuación máxima 3 puntos)

• O movemento natural de poboación no réxime demográfico actual: natalidade, mortalidade e fecundidade. Os desequilibros territoriais.

• Vocabulario 2011-2015: taxa de fecundidade, réxime demográfico, saldo migratorio, censo de poboación, padrón municipal.

PAU XUÑO DE 2014: CUESTIÓN

MOVEMENTOS MIGRATORIOS (páx. 308) (310 NE)

• Conceptos: migración, emigración e inmigración. Saldo ou crecemento migratorio. Migracións interiores e exteriores.

• Migracións interiores:• Movemento dentro das fronteiras dun país. Responden

a dúas modalidades separadas polo ano 1975: tradicionais e actuais.

• Tradicionais: 3/3 XIX e crise económica 1975. • Volume moi elevado (11 millóns), 1951-1975 o máis

importante (6,1 millóns)• Motivación laboral. Unidireccional: campo á cidade

(industria e servizos) Éxodo rural. Perfil: persoas novas con baixa cualificación.

MOVEMENTOS MIGRATORIOS: INTERIORES (páx. 308) (310 NE)

• Tipos das tradicionais: estacionais ou temporais (3/3 XIX a 1960) emprendíanse con intención de retorno.

• Éxodo rural: f.XIX-1975. Motivos laborais principalmente. Mellorar o nivel sanitario, cultural e ocio e maior liberdade persoal. Zonas atrasadas de Galicia, interior peninsular, Extremadura e Andalucía Oriental. Cara Cataluña, País Vasco e Madrid posteriormente cara o Mediterráneo, val do Ebro e arquipélagos. Distínguense 5 etapas:

MOVEMENTOS MIGRATORIOS: INTERIORES (páx. 309) (311 NE)

• Tradicional de éxodo rural distinguimos cinco etapas:

• 1. F. XIX-1930: Volume moderado. Exceso de man de obra agrícola. Crise da filoxera e mecanización dos labores nas áreas cerealísticas. Dirixiuse a Madrid, Barcelona e Vizcaya e Guipúzcoa. Viuse favorecido polo auxe das obras públicas na ditadura de Primo de Rivera. Migración en fervenza: aldea: cabeceira comarcal: capital provincial: metrópole extraprovincial ou extrarrexional.

MOVEMENTOS MIGRATORIOS: INTERIORES (páx. 309) (311-312 NE)

• 2. 1931-1950: estáncase o éxodo rural. Crise económica dos anos trinta e guerra civil. Freo da actividade industrial e política autárquica: na posguerra o franquismo fomentou e permanencia da poboación rural no campo.

• 3. 1951-1975: éxodo rural voluminoso. Mecanización agraria. Auxe industrial: plans de desenvolvemento. “Boom” turístico no litoral mediterráneo e insular. Oferta nos servizos turísticos e a construción. Mediterráneo (Girona a Alicante) e Ebro (País Vasco-Navarra-Zaragoza-Tarragona). Madrid e arquipélagos. Crecemento das capitais e cidades provinciais.

• 4. A partir de 1975: decae o éxodo rural como consecuencia da crise. Reconversión industrial (Asturias, País Vasco, Cataluña e Madrid). Retorno de poboación cara as áreas de orixe despois de rematar a súa vida activa (prexubilados ou xubilados) e parados. Desenvolvemento endóxeno no medio rural. Retorno de emigrantes exteriores.

• 5. Actualidade (2000 para adiante). Éxodo rural alcanza valores baixos. Os emigrantes proceden das áreas agrarias máis illadas e deprimidas e diríxense principalmente aos centro de actividade da súa propia provincia ou CC.AA.

MIGRACIÓNS INTERIORES ANOS SESENTA

MIGRACIÓNS INTERIORES. FLUXOS

PROCESO DESPOBOADORCONTEMPORÁNEO

Consecuencias do éxodo rural:Aldeas abandonas como por exemploesta: Soutomango (O Saviñao-Lugo)

Consecuencias do éxodo rural:Urbanización sen planificar das periferias das cidades.

Exemplo barrio da Agra do Orzán (A Coruña)

CONSECUENCIAS DAS MIGRACIÓNS INTERIORES TRADICIONAIS (páx. 310) (312 NE)

• Demografía: desequilibrio poboacional (baleiros no interior altas densidades na periferia). Desequilibrio na estrutura (sexo e idade): incremento no índice de masculinidade nas áreas de montaña. Envellecemento rural e rexuvenecemento urbano.

• Economía: pobreza no rural. Deseconomías de conxestión no urbano (solo, vivenda, equipamentos e servizos).

• Social: problemas de asimilación. A integración non se produce ata unha xeración posterior.

• Ambiental: abandono do espazo rural. Abandono de ecosistemas tradicionais. Degradación nas periferias urbanas. Contaminación atmosférica, ruído, residuos...

MIGRACIÓNS INTERIORES ACTUAIS (páx. 310) (313 NE)

• Dende 1975 iníciase un ciclo de características moi distintas.

• Volume decreceu entre 1975-1985.• Motivacións variadas: laborais, residenciais, retorno ao

lugar de procedencia.• Fluxos pluridireccionais: non só do rural ao urbano

(incluso ao revés). Das grandes cidades ás medianas ou pequenas (cara a área metropolitana, outras cidades da provincia ou das provincias limítrofes (Madrid e Barcelona).

• Perfil diverso: novos, maiores, non cualificados e cualificados.

TIPOS DE MIGRACIÓNS ACTUAIS (páx. 311-312)

• Migracións laborais en adultos novos (20-39 anos). Antigas áreas emigratorias, cidades industrializadas en declive e núcleos urbanos: cara a propia provincia, CC.AA. ou outras. Saldos positivos: Mediterráneo, val do Ebro (agás Barcelona e Zaragoza).

• Migracións residenciais protagonizadas por mozos en busca de vivenda asequible e adultos de clase media ou acomodada. Migracións intraurbanas. Entre a cidade central e as coroas periféricas.

• Migracións de retorno maiores de 55 anos prexubilados e xubilados (1975-1985 crise económica e reconversión industrial). Migracións andoriña emigran en etapas de economía expansiva cara áreas dinámicas e retornan en momentos de crise. Corrente neorrural minoritaria mozos que abandonan a cidade para irse a vivir ao campo.

• Movementos pendulares: habituais. Desprazamentos periódicos por motivos de traballo, estudo ou ocio. Traballo e estudo: lugar de residencia e centro de traballo ou estudo. Periferia-centro cidade. Ocio: fin de semana e períodos vacacionais.

CAMBIOS NOS FLUXOS DAS CORRENTES MIGRATORIAS (páx. 311-312)

• Provincias limítrofes de grandes áreas metropolitanas urbanas (ceden poboación cara as provincias limítrofes): mellora nas comunicacións. Exemplo Madrid cara Toledo, Guadalajara e Segovia (neste caso en menor medida). Barcelona (cara Girona e Tarragona), Bilbao (cara a parte oriental de Cantabria).

• Algunhas provincias tradicionalmente emigratorias pola reducida poboación, predominio de actividades tradicionais, situación periférica e problemas de accesibilidade (Zamora, Soria) siguen diminuíndo.

• Provincias afectadas pola coxuntura económica: alternancia de saldos positivos e negativo. Cornixa cantábrica perde poboación na crise e reconversión industrial (1975-1985) despois de ter fases de crecemento anterior (1960-1975).

• O litoral mediterráneo e os arquipélagos, principalmente Canarias tiveron un forte crecemento migratorio entre 1998 e 2008 e un retroceso, tamén forte, a partir da crise do 2008.

CAMBIOS NOS FLUXOS DAS CORRENTES MIGRATORIAS (páx. 311-312)

• Os grandes municipios urbanos e capitais provincias reducen o seu saldo positivo ou adoptan saldo negativo.

• O motivo é a difusión de parte das súas actividades económicas e da súa poboación cara aos municipios máis baratos da súa contorna.

• Os municipios rurais das áreas máis illadas e deprimidas continúan perdendo poboación.

• Aloctonía provincial: porcentaxe de poboación residente nunha provincia na que non naceu. Increméntase nas últimas décadas.

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN NA COMARCA CORUÑESA (1970-2016)

1970 1991 2016

A CORUÑA 189.575 246.953 243.978

ABEGONDO 7.033 5.466 5.533

ARTEIXO 12.380 17.931 31.239

BERGONDO 5.570 5.392 6.656

CAMBRE 7.608 12.330 24.141

CARRAL 5.067 5.229 6.172

CULLEREDO 10.221 14.631 29.638

OLEIROS 10.704 18.480 35.013

SADA 7.277 8.935 15.150

% da Coruña con respecto aos outros concellos comarcais 74,22% 73,64% 61,38%

TOTAL COMARCA 255.435 335.347 397.520

Porcentaxe con respecto a provincia 24,78% 30,57% 35,40%

PROVINCIA 1.030.745 1.096.966 1.122.799

MIGRACIÓNS EXTERIORES (PÁX. 314) (316 NE)

• Dende mediados do s. XIX ata 1975, España foi un país de emigrantes. Inicialmente cara ultramar (predominando América Latina) e posteriormente cara Europa Occidental.

• Dende 1975 paralízase o proceso (retornan máis dos que saen) e posteriormente recibe (España transfórmase nun país de inmigrantes (cara 1990 pero principalmente no novo milenio).

• Coa crise do 2008 iníciase un continuo incremento de inmigrantes retornados e un novo incremento da emigración principalmente xuvenil.

EMIGRACIÓN TRANSOCÉANICA (PÁX. 314) (316-317 NE)

• A emigración transoceánica ou a ultramar dirixiuse principalmente a América Latina e secundariamente a EE_UU, Canadá e Australia.

• Na maioría dos casos foi unha emigración permanente e asistida* (*con apoio público. Desde 1956 pretábao o Instituto Español de Emigración, que recibía as ofertas de traballo dos diferentes países e recrutaba os traballadores da lista de demanda de emprego no estranxeiro). Pero tamén houbo saídas temporais para traballar na construción de grandes infraestruturas, realizar tarefas agrarias...

• Hai un antecedente: a emigración alxerina (mediados XIX procedente da área levantina).

• Distinguimos catro etapas: dúas etapas de auxe (mediados do XIX-1914) (1945-1960) e dúas de crise (entreguerras e a partir de 1960).

Anos cincuenta do s.XXsaída de emigrantesdo porto da Coruña

EMIGRACIÓN TRANSOCÉANICA (PÁX. 314) (316-317 NE)

• Un antecendente a emigración a Alxeria:

• A emigración a Alxeria coincide coa colonización francesa en 1830. Esta corrente tivo unha orixe xeográfica moi definida (Alicante, Murcia, Almería e Baleares) cara Orán e Alxer. A crise agraria e da minería xustificaron este éxodo que afectou a unhas 300.000 persoas entre 1840-1900.

Anos cincuenta do s.XXsaída de emigrantesdo porto da Coruña

EMIGRACIÓN TRANSOCÉANICA (PÁX. 314) 316-317 NE)

• Primeira etapa: (mediados do XIX-1914)• Antecedentes: XVI: iniciouse (conquista), paralizouse no XVIII

(política populacionista dos borbóns), independencia a principios do XIX pero dende 1853 creceu por:

• a) Necesidade de inmigrantes dos países latinoamericanos (explotar os recursos e construír infraestruturas (canle de Panamá, ferrocarril e portos)

• b) España favoreceu a emigración (saída fronte o atraso agrario) (fronte o servizo militar obrigatorio (tres anos)). Efecto chamada familiar.

• Procedencia: atlántica (galega, asturiana e canaria)• Destino: Arxentina (repoboación da Pampa), Cuba (caña de

azucre) e Brasil (café) (as dúas últimas trala abolición da escravitude)

• Perfil: varón, novo, solteiro, baixa cualificación, agricultura.

Anos trinta do s.XXsaída de emigrantesdo porto da Coruña

OS INDIANOS

OS FRACASADOS

Anos trinta do s.XXsaída de emigrantesdo porto da Coruña

EMIGRACIÓN TRANSOCÉANICA (PÁX. 315) (316-317 NE)

• Segunda etapa: (decadencia emigratoria (1914-1945))• Inseguridade xerada pola I Guerra Mundial (1914-

1918).• Continuou nos anos vinte pero con niveis máis

baixos que antes.• Crise de 1929.• Guerra civil e posguerra (1936-1949): escaseza de

transporte, dificultades para saír (bloqueo internacional), política populacionista e de reconstrución nacional.

Anos sesenta do s.XXsaída de emigrantesdo porto da Coruña

EMIGRACIÓN TRANSOCÉANICA (PÁX. 315) (317-317 NE)

• Terceira etapa: (novo auxe (1945-1960))• Aínda así non alcanza as cifras de principios de século.• Autorización por parte do goberno para saír de

España.• Levantamento do aillamento de España (ONU: 1950 e

relacións bilaterais con EE_UU (1951)).• Procedencia: principalmente galega e canaria.• Destinos: Venezuela (explotación de petróleo),

Arxentina (chamamento familiar) e Brasil (industria).• Perfil: máis cualificados (obreiros e técnicos industriais).

Predominio da emigración masculina pero con maior presenza da muller que na anterior etapa.

Anos trinta do s.XXsaída de emigrantesdo porto da Coruña

Manolito personaxe de MafaldaEstereotipo de emigrante gallego en Argentina: o fillo do tendeiro:

bruto, listo para os negocios,agarrado, malo nos estudos

EMIGRACIÓN TRANSOCÉANICA (PÁX. 315) (316-317 NE)

• Cuarta etapa: (decadencia: 1960)

• Crecemento da emigración europea.

• Actualmente as cifras son baixas e predominan os retornos.

EMIGRACIÓN ESPAÑOLA AO EXTERIOR

ANOS TOTAL EMIGRACIÓN

AMÉRICALATINA

EUROPA RESTO

1887 287.399 179.336 1.389 106.674

1897 882.872 638.610 22.295 221.967

1900 163.778 110.877 4.836 48.065

1910 1.061.965 823.844 20.540 217.581

1920 1.272.211 1.050.772 44.948 176.491

1930 860.455 719.233 16.494 124.728

1940 245.697 127.080 16.466 102.151

1950 257.318 151.527 8.117 97.674

1960 649.039 499.120 37.026 112.893

1970 918.149 173.902 731.547 12.700

1981 507.951 34.577 462.820 10.554

EMIGRACIÓN A EUROPA (PÁX. 316) (318 NE)

• Ata mediados do século XX: escasa e estacional. Campo levantino cara Francia (agricultores, obreiros da construción e rapazas do servizo doméstico) e máis tarde exiliados da Guerra Civil. A 2ª guerra mundial puxo fin a esta etapa.

GUERRA CIVIL: EXILIO

VENDIMADORES A FRANCIA. 1976

EMIGRACIÓN A EUROPA (PÁX. 316) (318 NE)

• 1960-1973: auxe. Único descenso 1964-1968 (1º plan de desenvolvemento). Permanente: máis dun ano. Crise de 1973: motivou os retornos.

• Causas: Boom económico europeo. Reconstrución europea trala 2ª G.M que verá os seus froitos 15 anos despois no relativo ó desenvolvemento económico.

• Déficit de man de obra en Europa, nun momento en que os procesos iniciais de desenvolvemento económico español, tralo Plan de Estabilización de 1959 expulsaba do campo grandes cantidades de man de obra, que non podía absorber a industria española naquel momento.

EMIGRACIÓN A EUROPA (PÁX. 316) (318 NE)

• Dende 1960 ata a crise do petróleo de 1973 saíron de España máis dun millón de traballadores, probablemente máis de dous millóns se se ten en conta a emigración non asistida non controlada polo Instituto Español de Emigración. Os principais destinos foron Alemaña, Suíza e Francia. Os emigrantes procedían de todas partes de España, se ben cunha participación máis alta de Andalucía, Galicia e Castilla-León (66% do total). Esta emigración afectou especialmente a xoves entre 16 e 39 anos e, polo xeral, era de curta duración: dous anos de permanencia media no estranxeiro. Economicamente tivo moita importancia, posto que, ademais de aliviar o paro, as divisas que aportaban os emigrantes servían para financiar boa parte do desenvolvemento español e equilibrar, xunto co turismo, a Balanza de Pagos española.

• Perfil: adultos novos (agricultores, peóns da construción, obreiros industriais) cara a minaría, construción, industria e servizo doméstico.

De Jalisia ao estranxeiro. Heredeiros da crus

Anos sesenta do s.XXsaída de emigrantes

cara Europa. Estación do Norte (Madrid)

< 1%

1%-3%

3%-5%

5%-10%

>10%

EMIGRACIÓN ESPAÑOLA A EUROPA: PROCEDENCIA (1960-1975)

ANDALUCÍA 347.016 29

GALICIA 325.478 27

C_LEÓN 122.971 10

C. VALENCIANA 82.110 6,8

EXTREMADURA 74.034 6,1

MADRID 62.519 5,2

C_LA MANCHA 49.542 4,1

MURCIA 45.654 3,8

CATALUNYA 27.208 2,3

ASTURIAS 16.285 1,4

ARAGÓN 12.285 1

RIOJA, LA 11.218 0,1

PAÍS VASCO 10.517 0,9

CANARIAS 10.300 0,9

CANTABRIA 8.466 0,7

NAVARRA 6.264 0,5

CEUTA E MELILLA 3.425 0,3

BALEARES 1.314 0,1

TOTAL 1.216.606 100

FTE. I. ESPAÑOL DE EMIGRACIÓN

PAÍSES EMIGRANTES (1962-1974)

%

Alemaña 377.415 36,4

Suiza 376.551 36,3

Francia 222.329 21,4

Países Baixos 40.612 3,9

Gran Bretaña 12.985 1,25

Bélxica 5.049 0,49

Outros 3.419 0,33

TOTAL 1.038.360 100

EMIGRACIÓN A EUROPA: DESTINO

EMIGRANTES (1962-1974)

Alemaña36,3%

Suiza36,3%

Francia21,4%

Países Baixos3,9%

Outros0,3%

Bélxica0,5%

Gran Bretaña1,3%

Alemaña

Suiza

Francia

Países Baixos

Gran Bretaña

Bélxica

Outros

EMIGRACIÓN A EUROPA (PÁX. 317) (318 NE)

• A partir de 1975 a emigración decaeu (crise económica). Dende entón mantense en cifras baixas. Trátase actualmente de tempada (ata 3 meses) ou temporal (ata un ano), integrada por varóns andaluces e galegos que se dirixen cara Francia e Suiza (industria, construción e en menor medida actividades agrarias).

MIGRACIÓNS EXTERIORES TRADICIONAIS

Consecuencias (PÁX. 317) (319 NE)

• Demográficas: diminución da poboación española, desequilibrios territoriais actuais por exemplo Galicia.

• Económicas: positivas: aliviaron o forte crecemento natural e o paro. Ingreso de divisas reduciu a balanza de pagamentos. Negativas: moitos dos aforros no favoreceron as áreas de partida. Os bancos investiron naquelas áreas máis dinámicas economicamente. Moitas das persoas que regresaron instaláronse noutras áreas para buscar traballo ou investir nun pequeno negocio.

• Sociais: nos países de destino desarraigo (síndrome de Ulises), penosas condicións de vida, afastados da familia, vivenda de pouca calidade, e con salarios frecuentemente máis baixos que os traballadores autóctonos. Tras a crise de 1975, foron os primeiros afectados polos despedimentos e, en xeral, regresaron sen mellorar a cualificación profesional ou sen título que o acreditase. Tiveron que enfrontarse a problemas como encontrar traballo, conseguir vivenda e readaptarse as condicións de vida do país.

EMIGRACIÓN EXTERIORES ACTUAIS (PÁX. 317) (319 NE)

• Desde 1975 volume reducido. Máis retornos que saídas.• Entre (1975-2008), saídas escasas. Repercusión da crise do petróleo; e

pola mellora do nivel de vida en España. A principios de 1980 repuntaron as saídas cara Europa (reconversión industrial en España) e desde o 2004 (boom económico), relacionado co desexo de atopar traballos mellor remunerados, formación ou experiencias laborais máis interesantes.

• Desde 2008 a crise económica recente supuxo un repunte no fenómeno inmigratorio.

• Se no 2009 residían algo menos de 1.500.000 de españois no estranxeiro actualmente residen máis de 2.000.000.

• Perto de 100.000 persoas emigraron no último sexenio (Alemaña, Francia, Gran Bretaña e Suíza e Estados Unidos).

• Perfil: xoves con formación cualificada (universitaria ou formación profesional)

• Consecuencias: redución da demanda de traballo, menos pagamento de prestacións por desemprego; negativo: perda de poboación nova, emprendedora e con boa formación.

ESPAÑOIS RESIDENTES NO ESTRANXEIRO

FTE. PERE 2009 2015 2009/2015 % CREC. %

TOTAL 1.471.691 2.183.043 711.352 48,34% 100%

EUROPA 560.408 730.839 170.431 30,41% 33,48%

FRANCIA 179.678 223.636 43.958 24,46% 10,24%

ALEMANIA 103.063 130.279 27.216 26,41% 5,97%

SUIZA 87.670 107.016 19.346 22,07% 4,90%

REINO UNIDO 57.770 91.316 33.546 58,07% 4,18%

BELGICA 40.130 56.123 15.993 39,85% 2,57%

ANDORRA 23.131 24.485 1.354 5,85% 1,12%

PAISES BAJOS 18.005 23.095 5.090 28,27% 1,06%

ITALIA 15.138 21.618 6.480 42,81% 0,99%

PORTUGAL 9.136 11.224 2.088 22,85% 0,51%

RESTO EUROPA 26.687 42.047 15.360 57,56% 1,93%

AMÉRICA 868.564 1.383.626 515.062 59,30% 63,38%

ARGENTINA 300.376 423.006 122.630 40,83% 19,38%

VENEZUELA 158.122 190.601 32.479 20,54% 8,73%

BRASIL 78.505 123.266 44.761 57,02% 5,65%

CUBA 42.592 119.662 77.070 180,95% 5,48%

MEXICO 69.571 115.620 46.049 66,19% 5,30%

EEUU 66.979 113.502 46.523 69,46% 5,20%

URUGUAY 49.443 64.495 15.052 30,44% 2,95%

CHILE 30.709 59.220 28.511 92,84% 2,71%

ECUADOR 5.502 40.645 35.143 638,73% 1,86%

COLOMBIA 11.959 26.749 14.790 123,67% 1,23%

PERU 9.008 22.625 13.617 151,17% 1,04%

R. DOMINICANA 12.855 20.026 7.171 55,78% 0,92%

RESTO AMÉRICA 32.943 64.209 31.266 94,91% 2,94%

ÁFRICA 12.834 18.274 5.440 42,39% 0,84%

MARROCOS 5.770 8.003 2.233 38,70% 0,37%

SUDAFRICA 1.450 1.927 477 32,90% 0,09%

GUINEA ECUATORIAL 845 1.709 864 102,25% 0,08%

SENEGAL 379 744 365 96,31% 0,03%

RESTO DE ÁFRICA 4.390 5.891 1.501 34,19% 0,27%

ASÍA 15.005 30.441 15.436 102,87% 1,39%

CHINA 2.292 4.784 2.492 108,73% 0,22%

FILIPINAS 2.532 3.822 1.290 50,95% 0,18%

EMIRATOS ARABES UNIDOS 1.029 3.339 2.310 224,49% 0,15%

RESTO ASIA 9.152 18.496 9.344 102,10% 0,85%

OCEANÍA 14.880 19.863 4.983 33,49% 0,91%

AUSTRALIA 14.532 18.987 4.455 30,66% 0,87%

NUEVA ZELANDA 326 844 518 158,90% 0,04%

RESTO OCEANÍA 22 32 10 45,45% 0,00%

FTE. PERE 2009 2015 2009/2015%

CREC. %

RESIDENTES ESPAÑOIS NO ESTRANXEIRO NADOS EN ESPAÑA

2009 2015 % Residentes Crecemento

TOTAL 633.750 733.387 33,59% 99.637

EUROPA 329.449 383.525 52,48% 54.076

FRANCIA 115.216 124.153 55,52% 8.937

ALEMAÑA 51.990 61.881 47,50% 9.891

REINO UNIDO 37.595 54.418 59,59% 16.823

SUIZA 43.267 46.947 43,87% 3.680

BÉLXICA 21.635 26.616 47,42% 4.981

ANDORRA 18.516 17.771 72,58% -745

PAÍSES BAIXOS 10.526 12.406 53,72% 1.880

ITALIA 10.441 11.734 54,28% 1.293

PORTUGAL 5.019 5.233 46,62% 214

RESTO EUROPA 15.244 22.366 53,19% 7.122

ÁFRICA 6.861 8.312 45,49% 1.451

AMÉRICA 280.739 315.039 22,77% 34.300

ASIA 7.532 15.529 51,01% 7.997

OCEANÍA 9.169 10.982 55,29% 1.813

ESPAÑOIS NO ESTRANXEIRO INSCRITOS POR CC.AA.

2009 % 2015 %

TOTAL ESPAÑA 1.471.691 2.183.043

GALICIA 383.599 26,07% 493.970 22,63%

MADRID 197.545 13,42% 317.897 14,56%

ANDALUCÍA 171.878 11,68% 249.859 11,45%

CATALUÑA 144.002 9,78% 242.070 11,09%

CASTELA-LEÓN 113.255 7,70% 159.799 7,32%

CANARIAS 94.857 6,45% 155.416 7,12%

ASTURIAS 81.377 5,53% 121.781 5,58%

C. VALENCIANA 69.027 4,69% 110.052 5,04%

PAÍS VASCO 53.036 3,60% 80.297 3,68%

CANTABRIA 24.790 1,68% 39.414 1,81%

ARAGÓN 25.114 1,71% 37.629 1,72%

MURCIA 20.290 1,38% 32.947 1,51%

CASTELA-A MANCHA 22.126 1,50% 32.060 1,47%

EXTREMADURA 23.152 1,57% 28.994 1,33%

NAVARRA 16.723 1,14% 27.961 1,28%

BALEARES 14.176 0,96% 27.176 1,24%

RIOJA, LA 9.774 0,66% 16.611 0,76%

MELILLA 4.352 0,30% 5.853 0,27%

CEUTA 2.618 0,18% 3.257 0,15%

GALEGOS NADOS EN GALICIA RESIDENTES NO ESTRANXEIRO 2015

TOTAL 158.133

EUROPA 56.571 35,77%

SUÍZA 20.293 12,83%

FRANCIA 10.998 6,95%

ALEMAÑA 8.173 5,17%

REINO UNIDO 8.118 5,13%

ANDORRA 1.883 1,19%

PAÍSES BAIXOS 1.659 1,05%

BÉLXICA 1.640 1,04%

PORTUGAL 1.495 0,95%

RESTO EUROPA 2.312 1,46%

AMÉRICA 99.315 62,80%

ARXENTINA 45.651 28,87%

VENEZUELA 16.529 10,45%

BRASIL 12.967 8,20%

EEUU 8.094 5,12%

MÉXICO 3.043 1,92%

CUBA 496 0,31%

RESTO AMÉRICA 12.535 7,93%

OCEANÍA 1.015 0,64%

AUSTRALIA 989 0,63%

RESTO OCEANÍA 26 0,02%

ASIA 648 0,41%

ÁFRICA 548 0,35%

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRA (PÁX. 318) (320-321 NE)

• Dende mediados da década de 1980 e, sobre todo, dende 1995, España está a recibir un elevado volume de inmigrantes.

• O número de estranxeiros era de algo menos de 500.000 en 1995

• A principios de 2016 a poboación estranxeira era de 4,6 millóns (9,9% da poboación total).

• Dentro dela distinguimos estranxeiros nacionalizados (españois de pleno dereito) tras varios anos de permanencia, legais que obteñen permiso de residencia e manteñen a súa nacionalidade de orixe. Están incluídos no Réxime Xeral e no Réxime Comunitario (UE); e os indocumentados, máis difíciles de contabilizar que, tras as últimas regularizacións, estímase que superen os 500.000.

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRA (PÁX. 318) (320-321 NE)

• Estancia: permanencia en España dun cidadán estranxeiro por un período máximo de 90 días.

• Residencia: autorización a unha persoa estranxeira para residir en España durante un período superior a 90 días. A residencia pode ser temporal (inferior a cinco anos) ou permanente (de forma indefinida) e require dispoñer de medios abondo para subsistir durante o período que se solicita.

INMIGRACIÓN ESTANXEIRAEVOLUCIÓN (1981-2016)

ANO Nº TOTAL % TOTAL1981 198.042 0,52%

1991 360.655 0,91%

1996 542.314 1,37%

1998 637.065 1,60%

2000 923.879 2,28%

2002 1.977.946 4,73%

2004 3.034.326 7,02%

2006 4.144.166 9,27%

2008 5.266.762 11,30%

2011 5.751.487 12,19%

2016* 4.601.272 9,88%FTE. INE

*Datos provisionais

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRA Etapas (PÁX. 318) (320-321 NE)

a) Ata 1995: moi escasa.b) 1995-2007: moi elevada. Causas:• Por parte española: necesidade de man de obra, propiciada

pola prosperidade económica, en empregos de baixa cualificación insuficientemente cubertos pola poboación española. Regularizacións de persoas sen permiso de residencia (2002 e 2005); e o reagrupamento familiar (2001).

• Por parte dos inmigrantes: motivos económicos e en menor medida políticos.

c) Desde 2008, a crise económica provocou a diminución das entradas de inmigrantes e ocasionou o retorno de inmigrantes aos seus países de orixe ou emigración a outros destinos. A causa principal foi o desemprego, que incidiu máis duramente neste colectivo, que ademais en moitos casos non cotizou o tempo suficiente para ter dereito ao subsidio de desemprego. Afectoulle principalmente aos inmigrantes máis novos.

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRA (PÁX. 318) (321 NE)

• Causas:• A proximidade de España a África

convértea na porta principal de entrada a Europa.

• Lazos culturais con América Latina.• Bondade do Mediterráneo para a

poboación do Norte de Europa. • Por parte dos estranxeiros: económicas,

políticas.

CCAA TOTAL % %% POBOACIÓN

CCAA 2012-2016

TOTAL ESPAÑA 4.601.272 100% 9,88% 1.134.986

CATALUÑA 1.020.631 22,2%

3.095.90267,3%

13,6% -166.148

MADRID 790.918 17,2% 12,2% -224.136

C. VALENCIANA 667.676 14,5% 13,5% -215.336

ANDALUCÍA 616.677 13,4% 7,4% -130.433

CANARIAS 248.627 5,4%

805.93117,5%

11,8% -62.214

MURICA 200.914 4,4% 13,7% -37.479

BALEARES 188.662 4,1% 17,0% -53.908

CASTILLA-LA MANCHA 167.728 3,6% 8,2% -68.321

PAÍS VASCO 139.025 3,0%

699.43915,3%

6,3% -12.869

ARAGÓN 132.176 2,9% 10,1% -40.935

CASTILLA LEÓN 127.724 2,8% 5,2% -45.785

GALICIA 87.616 1,9% 3,2% -24.567

NAVARRA 54.666 1,2% 8,5% -14.957

ASTURIAS 40.229 0,9% 3,9% -10.598

RIOJA, LA 35.495 0,8% 11,2% -10.878

EXTREMADURA 33.368 0,7% 3,1% -9.173

CANTABRIA 30.397 0,7% 5,2% -8.916

MELILLA 13.310 0,3% 15,5% 2.046

CEUTA 5.433 0,1% 6,4% -379

DISTRIBUCIÓN POR CC.AA.POSICIÓN ABSOLUTA E RELATIVA (Padrón 2014)

FTE. INE

Total España 4.601.272

Cataluña 1.020.631

Madrid 790.918

C. Valenciana 667.676

Andalucía 616.677

Canarias 248.627

Murcia 200.914

Baleares 188.662

Castilla- La Mancha 167.728

País Vasco 139.025

Aragón 132.176

Castilla y León 127.724

Galicia 87.616

Navarra 54.666

Asturias 40.229

Rioja (La) 35.495

Extremadura 33.368

Cantabria 30.397

Melilla 13.310

Ceuta 5.433

Total España 9,88%

Baleares 17,0%

Melilla 15,5%

Murcia 13,7%

Cataluña 13,6%

C. Valenciana 13,5%

Madrid 12,2%

Canarias 11,8%

Rioja (La) 11,2%

Aragón 10,1%

Navarra 8,5%

Castilla- La Mancha 8,2%

Andalucía 7,4%

Ceuta 6,4%

País Vasco 6,3%

Castilla y León 5,2%

Cantabria 5,2%

Asturias 3,9%

Galicia 3,2%

Extremadura 3,1%

ESTRANXEIROS4.601.272

9,88%2012-2016: -1.134.986

<5%

5-9,99%

10-14,99%

>15%

87,6163,2%

-24.567

33.3683,1%

-9.173

402293,9%

-10.598

30.3975,2%

-8.916

127.7245,2%

-45.785

139.0256,3%

-12.869

5.4336,4%-379

616.6777,4%

-130.433

54.6668,5%

-14.957

167.7288,2%

-68.321

132.17610,1%

-40.935

35.49511,2%

-10.878

248.62711,8%

-62.214

79091812,2%

--224.136

1.020.63113,6%

-97.565

667.67613,5%

-215.336

200.91413,7%

-37.479

13.31015,5%2.046

188.66217,0%

-53.908

FTE. INE

2016

ESTRANXEIROS POR PROVINCIAS

4.601.272

<50.000

50.000-99.999

100.000-199.999

>200.000

338.893

686.854

79’.918

FTE. INE

FTE. INE

% ESTRANXEIROS SOBRE TOTAL PROVINCIAL

9.88%MEDIA

<5%

5-9,99%

10-14,99%

>15%

18,5%

19,5%

18,8%

País Poboación Estranxeiros País Poboación Estranxeiros

EU (27) 503.541.533 34.407.987 6,83% Irlanda 4.480.858 384.400 8,58%

Alemaña 81.751.602 7.130.900 8,72% Dinamarca 5.560.628 329.800 5,93%

Francia 65.075.373 5.663.500 8,70% Luxemburgo 511.840 215.700 42,14%

España* 46.771.341 4.601.272 9,88% Estonia 1.340.194 212.700 15,87%

Reino Unido 62.435.709 4.367.600 7,00% Hungría 9.985.722 200.000 2,00%

italia 60.626.442 4.225.100 6,97% Finlandia 5.375.276 154.600 2,88%

Béxica 10.951.665 1.052.800 9,61% Chipre 804.435 127.300 15,82%

Grecia 11.309.885 954.800 8,44% Eslovenia 2.050.189 82.200 4,01%

Austria 8.404.252 876.400 10,43% Eslovaquia 5.435.273 62.900 1,16%

Países Baixos 16.655.799 652.200 3,92% Polonia 38.200.037 45.500 0,12%

Suecia 9.415.570 590.500 6,27% Lituania 3.244.601 37.000 1,14%

Portugal 10.636.979 457.300 4,30% Malta 417.617 16.700 4,00%

Chequia 10.532.770 424.400 4,03% Bulgaria 7.504.868 S.D.

Letonia 2.229.641 392.200 17,59% Romanía 21.413.815 S.D.

*Os datos son de Eurostat. Para España Padrón 2016

Alemaña21%

España*17%

Francia16%Reino Unido

13%

Italia12%

Béxica3%

Resto UE (21)18%

Poboación estranxeira na UE

EU (27) 34.407.987 6,83%

Alemaña 7.130.900 8,72%

Francia 5.663.500 8,70%

España* 4.601.272 9,88%

Reino Unido 4.367.600 7,00%

Italia 4.225.100 6,97%

Béxica 1.052.800 9,61%

Resto UE (22) 6.216.600 3,54%

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRAPROCEDENCIA (PÁX. 318) (321 NE)

• Maioritariamente Europa (45,46%) dos que o 39,89% proceden da UE. Ata 1996 predominaban de Europa Occidental (Reino Unido, Alemaña, Italia, Francia) coa ampliación cara o leste, dominan os países desta zona. Romanía (15,54%).

• América (principalmente Iberoamérica) (23,07%) é a segunda rexión en importancia desta zona destacan Ecuador, Colombia, Bolivia, Perú, Arxentina e R. Dominicana. Este colectivo retornou en grande medida entre o 2009 e 2016 (perto de 800.000 inmigrantes).

• África aporta o 22,71%. Máis do 80 % é inmigración magrebí (principalmente marroquí. Marrocos é o o país que máis aportou inmigrantes no 2016.

• Asia (8,68%). Os chineses representan o 4,34% da inmigración total.

• Pode clasificarse en:

• Económica laboral: proceden do Leste de Europa do Leste, América Latina, África e Asia.

• Residencial: búsqueda dunha segunda residencia ou retiro. Reino Unido e Alemaña cara as zonas turísticas.

• Profesional e estudantes: xente da UE (médicos, enxeñeiros, economistas...) que viven de forma temporal por motivos laborais ou estudos.

Movemento migratorio en EspañaInmigración actual

2016 % 12-16

TOTAL 4.601.272 9,88% -1.134.976

EUROPA 2.091.531 45,4% -597.619

UE 1.835.584 39,8% -605.658

Non UE 255.947 4,8% 12.039

Romanía 715.136 15,5% -182.067

Reino Unido 253.928 5,5% -143.964

Italia 181.848 3,9% -10.053

Bulgaria 133.427 2,9% -42.984

Alemaña 118.979 2,5% -77.899

Francia 97.148 2,1% -24.489

Portugal 90.782 1,9% -47.900

Rest. UE (21) 244.336 5,3% -75.796

Ucraína 98,854 2,1% 9.888

Rusia 70.590 1,5% 12.946

Rest. non UE 86.503 1,8% -10.795

2016 % 12-16

ÁFRICA 1.045.120 22,7% -57.209

Marrocos 753.425 16,3% -35.138

Resto África 291.695 6,3% -22.071

AMÉRICA 1.061.352 23,0% -511.703

Ecuador 158.070 3,4% -150.104

Colombia 140.166 3,0% -106.179

Bolivia 115,165 2,5% -70.853

Brasil 73.098 1,5% -26.772

R. Dominicana 71.820 1,5% -21.026

Arxentina 71.585 1,5% -37.673

Resto América 431.448 9,3% -99.096

ASIA 399.467 8,6% 13.364

China 199.661 4,3% 22.660

Pakistán 78.071 1,7% -1.913

Resto Asia 121.735 2,6% 32.809

OCEANÍA 2.896 0,1% 311

APÁTRIDAS 906 0,0% 338

POBOACIÓN ESTRANXEIRA EN ESPAÑA 2016

FTE. INE

POBOACIÓN ESTRANXEIRA EN ESPAÑA 2016

PRINCIPAIS PAÍSES

Marrocos 753.425 16,3%

Romanía 715.136 15,5%

Reino Unido 253.928 5,2%

China 199.661 4,3%

Italia 181.848 3,9%

Colombia 140.166 3,0%

Bulgaria 133.427 2,9%

Alemaña 118.979 2,5%

Bolivia 115.165 2,5%

Francia 97.148 2,1%

Portugal 90.782 1,9%

Paquistán 78.071 1,7%

2016: Comunidade de estranxeiros máis numerosa por provincias

Romanía 23

Marrocos 17

Reino Unido 2

Portugal 3

Bulgaria 3

Italia 2

9,6

19,3

12,6

38,3

22,5

16,9

20,7

13,8

42,0

38,8

35,316,7

23,7

30,3

21,2

88,4

24,7

24,8

31,7

30,2

18,4

28,7

22,2

39,1

51,7

34,7

22,2

88,8

16,014,5

20,5

31,5

21,6

39,4

52,8

30,3

38,4

19,1

33,,230,7

37,7

40,5

48,7

19,3

21,5

26,3

17,7

30,7

12,4

% da comunidade máis numerosa

17,312,6

36,3

DISTRIBUCIÓN DE MARROQUÍES POR PROVINCIAS 2016

753.4252012-2016: -35.138

<2.500

2.500-4.999

5.000-24.999

>25.000

37.816

36.634

37.124

49.937

77.166

76.759

121.746

FTE. INE

31.383

20.679

DISTRIBUCIÓN DE ROMANESES POR PROVINCIAS 2016

715.1362012-2016: -182.167

<2.500

2.500-4.999

5.000-14.999

>15.000

15.995

20.855

22.449

24.215

25.694

27.488

33.34735.892

40.697

47.316

175.835

FTE. INE

DISTRIBUCIÓN DE INGLESES POR PROVINCIAS 2016

253.9282012-2016: -143.964

<2.500

2.500-9.999

10.000-14.999

>15.000

15.060

16.126

50.530

72.935

FTE. INE

DISTRIBUCIÓN DE ALEMÁNS POR PROVINCIAS 2016

118.9792012-2016: -77.899

<1.000

1.000-4.999

5.000-9.999

>10.000

12.779

12.95015.108

16.567

20.415

FTE. INE

DISTRIBUCIÓN DE ECUATORIANOS POR PROVINCIAS 2016

158.0702012-2016: -150.104

<1.000

1.000-4.999

5.000-9.999

>10.000

26.596

24.876

42.743

FTE. INE

DISTRIBUCIÓN DE COLOMBIANOS POR PROVINCIAS 2016

140.1662012-2016: -106.179

<1.000

1.000-1.999

2.000-4.999

>5.000

6.375

5.534

8.875

9.032

16.990

33.670

FTE. INE

DISTRIBUCIÓN DE DOMINICANOS POR PROVINCIAS 2016

71.8202012-2016: -21.026

<200

200-999

1.000-1.999

>2.000

14.761

25.638

FTE. INE

DISTRIBUCIÓN DE CHINOS POR PROVINCIAS 2016

199.6612012-2016: 22.660

<1.000

1.000-4.999

5.000-9.999

>10.000

11.523

45.636

54.512

FTE. INE

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRADISTRIBUCIÓN (PÁX. 318) (321 NE)

• Concentrase nas áreas de maior dinamismo económico do país. As zonas con maior proporción de inmigrantes son Madrid e a súa área de influencia, o arco mediterráneo e as illas. No caso dos inmigrantes comunitarios, moitos buscan poder gozar dun clima máis suave que nos países de orixe; deste xeito, os residentes da UE concéntranse nas costas de Levante, Andalucía, Baleares e Canarias. Polo contrario, as CC_AA con menor proporción de inmigrantes no 2016 son Extremadura (3,1% fronte ao 9,88% estatal), Asturias (3,9%), Galicia (3,2%), País Vasco (6,3%), Castilla y León (5,2%) e Cantabria (5,2%). Sinalar que o 67,3% dos inmigrantes repártense en catro comunidades (Cataluña, Madrid, C. Valenciana e Andalucía).

• A distribución xeográfica dos inmigrantes depende tamén da súa nacionalidade. En Madrid e Cataluña, a suma de iberoamericanos e africanos (contando magrebíes) representa dous terzos dos inmigrantes, si ben en Cataluña hai o duplo de africanos que de iberoamericanos e en Madrid ao contrario. Os marroquís son a colonia máis numerosa en Cataluña e Andalucía, e o 75,51% de tódolos paquistanís atópanse en Cataluña. A maior parte dos ecuatorianos atópanse entre Madrid (34%), Barcelona y Murcia. Os británicos son maioritarios en Alicante e Málaga; os alemáns, en Baleares e Canarias. Pola súa parte, case a metade dos romaneses e búlgaros residen entre Madrid e Castela León. Os portugueses concéntranse nas provincias limítrofes con portugal e secundariamente nas provincias que unen diagonalmente Salamanca coa fronteira con Francia.

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRAPERFIL (PÁX. 318) (321 NE)

• Inmigrantes comunitarios: xubilados e nivel de vida medio-alto. Litoral Mediterráneo, Baleares e Canarias.

• Inmigrantes extracomunitarios económicas (maioritariamente), políticos (menor medida). Traballos de baixa cualificación (servizos, construción, agricultura, minería e pesca)

Construción6%

Sector 3º61,2%

Sector 1º20,2%

Non consta7,8%

Industria4,7%

Non consta6,2%

Industria0,6%

Construción1,3%

Sector 1º2,2%

Sector 3º89,9%

ACTIVIDADE DOS TRABALLADORES INMIGRANTESCON AUTORIZACIÓN DE TRABALLO 2014

Homes Mulleres

Fte.Observatorio permanente de inmigración

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRACONSECUENCIAS (PÁX. 319) (322-323 NE)

• Demográficas, económicas e sociais.• Demografía: tivo un efecto decisivo no crecemento demográfico de

España. Entre 1995 e 2007 o crecemento foi moi forte. A partir do 2008 (incidencia estatística a partir do 2012) decrecemento. Favoreceu o crecemento natural impulsando o crecemento de natalidade (a poboación inmigrante é máis nova e ten máis número de fillos).

• Economía: tarefas máis duras e peor remuneradas. Colabora ao crecemento do PIB, achega diñeiro ás arcas públicas (seguridade social e alivia o gasto en pensións) (consome en educación e sanidade). O servizo doméstico das inmigrantes fixo posible o incremento da muller dentro da poboación activa. Problemas: atraso na modernización de sectores, presión á baixa nos salarios, aumento no déficit exterior (remesas ao estranxeiro e consumo de bens importados).

• Sociais: xenofobia e racismo: algúns sectores consideran aos inmigrantes como unha “invasión” que compite polo emprego, consome recursos sociais en prexuízo da poboación autóctona, e ameaza a identidade considerada como propia. Estas ideas alentan as políticas de devolución de inmigrantes aos seus países e de restrición dos seus dereitos, para evitar un “efecto chamada” que acentúa a inmigración.

• Moitos inmigrantes pedecen duras condicións laborais, baixos salarios, longas xornadas, ausencia de seguros e malas condicións de vida en barrios marxinais. En parte por iso responsabilízanos de xeito inxusto e abusivo de diversos delitos e de formas de vida pouco edificantes (drogas, prostitución, mendicidade...).

• Dificultade de integración: diferenzas culturais, lingüísticas e relixiosas (síndrome de Ulises)., poden suscitar tensións coa poboación autóctona.

Movemento migratorio en EspañaCosecuencias (páx. 319 e 323 NE)

Dios Ke Te Crew. Estranxeiros

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRAPOLÍTICA INMIGRATORIA (PÁX. 319) (323 NE)

• A política inmigratoria española pretende que a inmigración resulte beneficiosa para todas as partes implicadas.

• Política da UE: asilo e inmigración (1999). Sistema común de asilo, visados e control da inmigración clandestina. Os estados membros son responsables na admisión e integración de inmigrantes.

• Lei de estranxería regula as modalidades de presenza (estancia ou residencia), dereitos e liberdades, condicións de traballo e procedemento de expulsión ou repatriación.

• As medidas principais en política de inmigración son:• Loita contra inmigración clandestina. Mediante colaboración cos

países de orixe. Intensificación dos controis fronteirizos e loita contra as redes de tráfico ilegal.

• Colaboración cos países emisores. Control da emigración, repatriación e retorno.

INMIGRACIÓN ESTRANXEIRAPOLÍTICA INMIGRATORIA (PÁX. 319) (323 NE)

• Ordenación dos fluxos migratorios. Ordenada. Convenios cos países de orixe. A crise endureceu estas medidas. Como se manifesta na redución do catálogo de ocupacións de difícil cobertura que lle permite ao empregador a autorización de residencia e de traballo para estranxeiros.

• Impulso da integración. As restricións ao reagrupamento familiar e os incentivos de retorno. Á vez poténciase a entrada de inmigrantes de alta cualificación.

• Impulso a integración dos inmigrantes, implantando medidas contra a xenofobia e o racismo. Deron lugar a programas en barrios con presenza significativa de poboación inmigrante.

Galicia. 2015por concellos

90.641 estranxeiros

<100101-499500-999

1.000-5.000>10.000

ProvinciasA Coruña: 32.480 Lugo: 12.640 Ourense: 13.544Pontevedra: 31.967

Galicia. 2015por concellos

3,32% estranxeirossobre o total

<3%3-4,99%5-9,99%

>10%

ProvinciasA Coruña: 2,88%Lugo: 3,72%Ourense: 4,26%Pontevedra: 3,37%

PAU 2011IDENTIFICACIÓN

PAU 2013IDENTIFICACIÓN

COMENTARIO

Cuestión de PAU 2013 ou 2014?

• Mobilidade espacial de poboación: éxodo rural, inmigración.

CRECEMENTO REAL (PÁX. 321) (324 NE)

• CR = CN (N-M)+ SM (I-E). Triplicouse en España dende mediados do XIX. O crecemento non foi constante.

• M. XIX-p. XX baixo (escaso crecemento natural, e alta emigración a ultramar.

• 1900-1975 elevado. 1960. Transición demográfica. Non se limitou pola mortalidade catastrófica (1918, 1908-27, 1936-39) e a emigración a ultramar e Europa.

• 1975-2001 aumento moi baixo. Réxime demográfico actual. Envellecemento. Compensa o retorno dos emigrantes. Crises económicas (1980 e 1992).

• 2000-2008 acelerouse. Inmigración estranxeira, tamén se elevou algo a taxa de natalidade. Contrastes territoriais acusados.

• 2008-actualidade detén o seu crecemento. Decrece, a causa da crise económica sobre a natalidade e a inmigración. As áreas de maior retroceso son as que recibiron máis inmigrantes nos períodos anteriores.

1857 15.454.000

1900 18.616.630

1910 19.990.669

1920 21.388.551

1930 23.677.095

1940 26.014.278

1950 28.117.873

1960 30.582.936

1970 33.956.047

19751981

34.041.10037.742.561

1991 39.433.942

2001 41.116.842

2012 47.265.321

2016 46.557.008

CRECEMENTO REAL 1960-1981

23,4%

>-10%-10%-0%0%-10%

10%-20%>20%

1960-1981O crecemento real recolle os dous elementos queinterveñen nel: o crecementonatural baby boom como o crecemento migratorio tanto interior como cara ospaíses desenvolvidos de Europa Occidental.Despoboamento do interior (agás Madrid, Valladolid e Zaragoza) e crecemento periférico principalmente arquipélagos e Mediterráneo.

CRECEMENTO REAL 1981-2001

9,1%

>-10%-10%-0%0%-10%

10%-20%>20%

1981-2001Escaso crecemento natural do réxime demográfico moderno: o retorno dos antigos emigrantes aos seus lugares de orixe pola crise económica de 1975; aparición de novos factores de desenvolvementos; descentralización residencial e produtiva; reconversión industrial e a implantación de políticas destinadas ao desenvolvemento local.

CRECEMENTO REAL 2001-2008

12,3%

-10%-0%0%-10%

10%-20%>20%

2001-2008Properidade económica. Forte presenza da poboación inmigrante. As provincias con maior crecemento son as máis dinámicas economicamente: val do Ebroo, arquipélagos (inmigración máis natalidade). Provincias limítrofes a Madrid. Crece menos a cornixa cantábrica; e as antigas provincias emigratorias do interior e Galicia. Algunhas con saldos negativos.

CRECEMENTO REAL 2008-2016

0,9%

-10%-0%0%-10%

10%-20%>20%

2008-2016Crise económica. Desaceleración demográfica. Motivo: descenso da inmigración estranxeira, emigrantes cara o exterior, descenso da natalidade con crecemento natural negativo. Retroceden máis as provincias que experimentaran crecementos máis altos relacionados coa inmigración, como litoral mediterráneo, arquipélagos, Madrid e o seu contorno. As provincias máis envellecidas (Galicia, Asturias e interior) teñen saldos negativos.

CRECEMENTO REAL DA POBOACIÓN1996-2016

Negativo0-10%10-20%>20%

CRECEMENTOESPAÑA17,36%

60,8

45,6

43,1

42,0

40,4

37,9

33,5

33,5

33,1

31,6

30,0

28,8 26,8

31,6

23,1

21,8

19,8

19,2

17,2

17,1

15,0

14,3

13,713,3

12,8

12,1

10,4

9,2

6,8

6,8

6,2

5,9

5,3

4,2

4,0

3,2

3,1

1,1 0,7

0,05

-0,3

-0,9

-2,4

-3,0

-4,0

-4,2

-4,8

-8,4 -8,8

-9,1

-9,2

-13,0

CRECEMENTO REALCONTRASTES TERRITORIAIS (PÁX. 321) (324 NE)

• Provincias dinámicas: litoral mediterráneo, val do Ebro, arquipélagos e Madrid (efecto periférico cara Segovia, Guadalajara e Toledo). Receptoras de inmigrantes e taxas altas de natalidade.

• Menor crecemento: cornixa cantábrica (crise da reconversión). Interior (retornos de emigrantes (envellecemento) ou inmigración estranxeira.

• Estancadas: noroeste peninsular (negativo en 12 provincias e case cero en dúas). Menor dinamismo económico.

CRECEMENTO REAL EN GALICIAMonumento aos emigrantes en Santa Cruz (Oleiros)Realizado por Escudero a partir dun bosquexo deLuís Seoane.

10DPOHPoblacionPoblación12PersonasNacional, 21000cri1|Comucri3|Perio00000| 01900| 1901910| 1911920| 1921930| 1931940| 1941950| 1951960| 1961970| 1971981| 1981991| 199cri1cri3cri2

CRECEMENTO REAL EN GALICIA 1900-2014 (páx. 334) (342 NE)

Ao longo do século XX a taxa de crecemento real foi case sempre positiva, aínda que con respecto a España moitísimo menor. En 1900 representabamos o 10,64% da po-poación estatal mentres que no 2009 somos algo menos do 6%.A emigración non truncou o crecemento da poboación galega senón que o desacele-rou. O número de efectivos en algo máis dun século non chegou a un millón de habi-tantes.Existe un claro contraste entre as provincias occidentais (onde o crecemento foi maior)fronte as orientais que non só creceron senon perderon moitísima poboación (hai case300.000 habitantes menos en Lugo e Ourense que no remate do século XIX).

Galicia 1.980.515 2.602.962 2.732.926 2.748.695 29.574 93 5,88% 10,64% -32.803 -1,18%

Coruña, A 653.556 991.729 1.108.002 1.132.735 7.950 142 2,42% 3,51% -11.176 -0,98%

Lugo 465.386 479.530 364.125 342.748 9.856 35 0,73% 2,50% -6.154 -1,77%

Ourense 404.311 451.474 344.623 322.293 7.273 44 0,69% 2,17% -7.964 -2,43%

Pontevedra 457.262 680.229 916.176 950.919 4.495 212 2,03% 2,46% -7.509 -0,79%

1900 1960 2001 2014 km2 h/km2 % 2014 %1900 12-14 %12

CONCELLOS QUE GAÑAN E PERDEN

POBOACIÓN 1996-2016 (PÁX. 331)

Saldo Gañan Perden Total

Galicia -24.097 73 241 314

Coruña, A 12.497 27 66 93

Lugo -33.776 7 60 67

Ourense -32.060 9 83 92

Pontevedra 29.242 30 32 62

CRECEMENTO REAL EN GALICIA (PÁX. 334) (342 NE)

• A poboación de Galicia perdeu case 25.000 habitantes nas dúas últimas décadas (1996-2016)

• A Coruña (1,1%) e Pontevedra (3,2%), medraron de xeito moderado. Lugo (-9,1%) e Ourense (-9,2%) perderon poboación (antepenúltima e penúltima provincia con saldo negativo en España).

• Tan só o 23,2% dos concellos galegos teñen máis poboación que hai vinte anos. Dos 314 concellos 241 perderon poboación (83 en Ourense, 60 en Lugo, 66 en A Coruña e 32 en Pontevedra (a única provincia onde hai certo equilibrio entre concellos que medran e perden poboación).

• O crecemento dase no eixo atlántico, nas Rías Baixas, nalgúns concellos da Mariña lucense, na área metropolitana de Lugo, Sarria, na área metropolitana de Ourense (a excepción da capital que perde poboación) e nas cabeceiras comarcais desta provincia (O Carballiño, O Barco, Allariz, Celanova, Xinzo e Verín).

ESTRUTURA DA POBOACIÓN ESPAÑOLA (páx. 322) (326 NE)

• Denominamos estrutura demográfica as características que ten a poboación en canto sexo, idade e actividade económica.

• ESTRUTURA POR SEXO• Taxa de masculinidade = Varóns x 100/ Nº mulleres.

Varóns por cada 100 mulleres.

• Taxa de feminidade = Mulleres x 100/ Nº varóns.

• Mulleres por cada 100 varóns.

• Calcula a taxa de masculinidade e feminidade da poboación española do 2015 xeral e por grupos de idade tendo en conta os seguintes datos:

*en miles Homes MulleresTaxa

masculinidadeTaxa

feminidade

0 Anos 206,4 192,6

0-14 3.602,2 3.405,6

15-64 15.602,8 15.417,3

65 e máis 3.675,7 4.897,0

Total 22.880,8 23,720,0

*en miles Homes MulleresTaxa

masculinidadeTaxa

feminidade

0 Anos 206,4 192,6 107,2% 93,3%

0-14 3.602,2 3.405,6 105,8% 94,5%

15-64 15.602,8 15.417,3 101,2% 98,8%

65 e máis 3.675,7 4.897,0 75,1% 133,2%

Total 22.880,8 23.720,0 96,5% 103,7%

ESTRUTURA DA POBOACIÓN ESPAÑOLA ESTRUTURA POR SEXO (páx. 323) (326 NE)

• Sempre nacen máis nenos que nenas (ao redor de 105 nenos por cada 100 nenas), a maior esperanza de vida nas mulleres, e as migracións, dado que adoitan emigrar máis varóns.

• Predomina a poboación masculina durante as idades xoves, para equipararse na idade adulta (a partir dos 44-50 anos) e dende aquí o predominio é da poboación feminina (maior esperanza de vida).

• Excepción son algunhas áreas rurais onde a emigración feminina deixa máis homes nas idades adultas e anciás.

ESTRUTURA DA POBOACIÓN ESPAÑOLA ESTRUTURA POR IDADE (páx. 323) (327 NE)

• Composición por grupos de idade: (0-14 xove) (15-64 adultos) e (>65 anciáns)

• Índice de mocidade = mozos x 100/ poboación total. Se supera o 35% a poboación é nova.

• Índice de envellecemento = vellos x 100/ poboación total. Se supera o 12% a poboación é vella.

• Os factores son: descenso da natalidade, aumento da esperanza de vida, migracións. España está envellecida (só o 15,06% ten menos de 14 anos e os anciáns superan o 18,39%. Causas: descenso da natalidade (a partir de 1975), aumento da esperanza de vida, efectos da emigración pasada. As comunidades con maior porcentaxe de mozos están en Madrid, litoral mediterráneo e áreas insulares. Asociado ao fenómeno inmigratorio.

ESTRUTURA POR IDADES

ESTRUTURA POR IDADES

Poboación Mozos Anciáns

Nova >35% <5%

Adulta 25-35% 5-12%

Vella <25% >12%

ANO <15 15-64 >65

1900 33,5 61,2 5,2

1930 31,7 62,2 6,1

1960 27,4 64,4 8,2

1981 25,6 63,1 11,2

2001 15,66 67,27 17,07

2015 15,06 66,55 18,39

2021* 15,16 64,67 20,17

Porcentaxe de poboación nova (0-14 anos)Media 15%

<13%13-15%15-17%>17%

As comunidades máis envellecidas son as afectadas polo fenómeno emigratorio (Galicia e Interior peninsular) e as que se viron afectadas pola crise da reconver-sión industrial (Cornixa Cantábrica).Consecuencias do envellecemento: desaceleración económica, gasto en pensións,sanidade e coidados e atención.

11

11,9

12,1

13,614

14

14,3

14,1

14,9

15,215,4

15,6

15,7

15,7

15,8

16,3

17,8

21,023,1

Poboación nova15,06%

Porcentaxe de poboación vella (+65 anos)Media 18,4%

<16,4%16,4-18,4%18,4-20,4%

>20,4%

Poboación vella18,39%

24,1

24,0

24,021,1

21,0

20,3

19,9

19,8

18,9

18,418,3

18,1

16,8

16,2

15,1

15,0

14,8

11,0 9,7

Poboación xove: Galicia: 12,7%

Pontevedra: 14,04%A Coruña: 12,86%

Lugo: 10,50%Ourense: 10,46%

Galicia 314 concellos<10% (186)

10-12,7% (57)12,7-15% (52)

>15% (19)

Poboación vella: Galicia: 24,01%

Pontevedra: 21,01%A Coruña: 23,35%

Lugo: 28,58%Ourense: 30,34%

Galicia 314 concellos<20% (31)

20-25% (37)25-30% (61)

30-40% (115)>40% (70)

2015

2015NÚMERO DE VELLOS (>65 anos)

POR CADA NOVO (<15 anos)

5,1-10

1,1-2

2,1-5

<1

>10

ESTRUTURA POR IDADES(323, 327 NE)

• As comunidades con niveis de envellecemento próximos ou inferiores á media son as tradicionalmente natalistas de Andalucía e Murcia, que ademais contan cunha esperanza de vida lixeiramente menor; as tradicionalmente inmigratorias como resultado das súas actividades industriais e terciarias (Madrid, Cataluña e C. Valenciana); e as que combinan unhas taxas de natalidade tradicionalmente máis alta coa recepción de inmigrantes polas súas actividades turísticas (Canarias e Baleares).

ESTRUTURA POR IDADESConsecuencias do envellecemento. Posibles solucións (323, 328 NE)

• Demográficas: colabora no descenso da natalidade e ao aumento da mortalidade.

• Económicas: reduce a poboación activa, capacidade de innovación. Incrementa o gasto en pensións, aumenta o gasto sanitario.

• Sociais: dependencia dos anciáns e cargas familiares. Exclusión dos maiores pola súa escasa participación na vida social.

• Posibles solucións: inmigración (achega poboación nova, maior natalidade e cotizacións para as pensións. Atraso na idade de xubilación, fin das prexubilacións e reformas das pensións. Racionalización do gasto sanitario. Incentivos á lei de dependencia. Fomento do envellecemento activo (fomentar tarefas de autonomía persoal, voluntariado social, solidariedade interxeracional no apoio mutuo.

A GRÁFICA DA ESTRUTURA DA POBOACIÓN POR SEXO E IDADE: PIRÁMIDE DE POBOACIÓN

• Para estudiar a estrutura da poboación por idades e sexos debúxase unha pirámide de poboación. Esta representación gráfica é importante porque:

• Dá conta da historia.

• Permite planificar.

• Comparar con outras realidades xeográficas.

• Existen tres formas básicas de pirámides demográficas que reflicten as características básicas da poboación do lugar sobre o que se elaboraron:

ESTRUTURA DA POBOACIÓN POR SEXO E IDADE EN GALICIA

(páx. 335-336) (339-342 NE)

• A media de idade rolda os 45 anos (5 anos por encima da media española) o 24,01% tiña máis de 65 anos. 11,93% tiña menos de 15 anos. (valores que están por encima e por debaixo da media española respectivamente.

• Ourense (30,34%) e Lugo (28,58%) teñen unha forte tendencia a envellecemento.

PIRÁMIDE EXPANSIVA

• Pirámide en forma de pagoda: é expansiva e reflicte un crecemento demográfico rápido. A base é ampla, o que indica unha elevada proporción de poboación nova e unha rápida taxa de crecemento natural. A natalidade e a mortalidade son altas, fenómeno característico dos países menos desenvolvidos. (Ata finais do século XIX España tiña este modelo)

ESPAÑA 1900

8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0%

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

Homes Mulleres

PIRÁMIDE EN FORMA DE CAMPÁ

• Pirámide en forma de campá: é estacionaria ou de crecemento demográfico lento. Hai un número de persoas aproximadamente igual nos grupos de mozos e adultos, que se estreita no grupo de máis idade. Indica unha recente redución da natalidade. (Ata os anos setenta)

ESPAÑA 1960

6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80 e máis

Homes Mulleres

PIRÁMIDE REGRESIVA

• Pirámide en forma de tonel ou bulbo: é regresiva ou de crecemento demográfico nulo. A base é máis estreita que o centro da pirámide, o que xeralmente representa un rápido descenso na natalidade, talvez debido a políticas antinatalistas ou de control voluntario dos nacementos. Baixas taxas de natalidade e mortalidade (elevada esperanza de vida). (dos noventa á actualidade)

ESPAÑA 2015

5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 e máis

Homes Mulleres

2016 Estrutura por

idades

Idade Ambos sexos Homes Mulleres Total 46.557.008 22.843.610 23.713.398

0-4 2.174.491 1.118.620 1.055.871

5-9 2.477.473 1.274.793 1.202.680

10-14 2.338.899 1.198.494 1.140.405

15-19 2.183.869 1.123.784 1.060.085

20-24 2.316.981 1.181.459 1.135.522

25-29 2.616.684 1.311.613 1.305.071

30-34 3.154.713 1.585.077 1.569.636

35-39 3.888.273 1.979.773 1.908.500

40-44 3.941.053 2.009.139 1.931.914

45-49 3.716.166 1.873.686 1.842.480

50-54 3.459.524 1.720.389 1.739.135

55-59 3.069.211 1.507.166 1.562.045

60-64 2.561.966 1.241.920 1.320.046

65-69 2.340.046 1.110.250 1.229.796

70-74 1.965.457 907.808 1.057.649

75-79 1.573.274 683.325 889.949

80-84 1.425.954 573.046 852.908

85 e máis 1.352.974 443.268 909.706

Grupos quiquenais

COMPARA A PIRÁMIDE DE POBOACIÓN XERAL COA POBOACIÓN INMIGRANTE (2015)

ESPAÑA 2016

5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 e máis

Homes Mulleres

ESTRANXEIROS EN ESPAÑA 2016

8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 e máis

Homes Mulleres

Total Ambos sexos Homes MulleresTotal 4.618.581 2.341.506 2.277.075

0-4 261.941 134.904 127.037

5-9 231.913 119.286 112.627

10-14 189.386 97.808 91.578

15-19 220.863 115.107 105.756

20-24 304.665 148.420 156.245

25-29 451.295 205.302 245.993

30-34 573.891 277.063 296.828

35-39 607.410 323.038 284.372

40-44 492.155 269.394 222.761

45-49 383.214 205.906 177.308

50-54 268.525 138.638 129.887

55-59 195.126 96.341 98.785

60-64 138.651 65.522 73.129

65-69 117.410 55.134 62.276

70-74 85.062 41.994 43.068

75-79 54.229 27.636 26.593

80-84 25.836 12.745 13.091

85 e máis 17.009 7.268 9.741

Poboación estranxeira 2016

UN SÉCULO e algo DE PIRÁMIDES

ESPAÑA 1900

8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0%

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

Homes Mulleres

ESPAÑA 2015

5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 e máis

Homes Mulleres

ESPAÑA 1960

6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80 e máis

Homes Mulleres

GALICIA 2016

5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3, 0% 4,0% 5,0%

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 e mái s

Homes Mulleres Galicia 2016

Total Hombres Mujeres

Total 2.718.525 1.309.809 1.408.716

0-4 101.026 52.241 48.785

5-9 114.222 58.792 55.430

10-14 109.191 56.018 53.173

15-19 104.235 53.625 50.610

20-24 116.232 59.525 56.707

25-29 134.129 67.648 66.481

30-34 170.221 85.670 84.551

35-39 218.804 109.662 109.142

40-44 220.437 110.237 110.200

45-49 211.120 104.416 106.704

50-54 198.546 97.368 101.178

55-59 190.328 92.724 97.604

60-64 168.724 81.810 86.914

65-69 165.049 78.295 86.754

70-74 146.545 67.320 79.225

75-79 118.604 51.035 67.569

80-84 118.407 46.813 71.594

85 e máis 112.705 36.610 76.095

PAU 2014IDENTIFICACIÓN

COMENTARIO

ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN (páx. 324)

• A poboación activa é o conxunto de persoas maior de 16 anos que está traballando e recibe un salario ou outro tipo de compensación económica de tipo laboral pola actividade que realiza ou estando sen traballar está demandando un emprego.

• Esta poboación activa divídese en poboación ocupada (a que traballa) e poboación parada (a que demanda emprego).

• Inactivos: a que non realiza un traballo remunerado, nin está dispoñible para desempeñalo (pensionistas, rendistas, estudantes, labores do fogar)

• A estructura da poboación por actividade económica distingue os activos do sector primario, o sector secundario e do terciario. No sector secundario, as veces estatisticamente distínguese entre o sector industrial e o da construción.

• En 1964 España contaba con 11,87 millóns de activos. En 2008 é de 23,064 millóns. Este notable incremento débese por unha banda, ó crecemento natural da poboación e, pola outra, á incorporación da muller ó traballo. En 1965, o 68% das mulleres maiores de 15 anos declaraba que se dedicaban exclusivamente ó traballo doméstico, en 2007 era unicamente do 25%.

• Existen dúas fontes para analizar a situación económica da poboación española: os rexistros de demanda de emprego do INEM e os organismos autonómicos e a Enquisa de Poboación Activa (EPA).

ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN (páx. 325) (329 NE)

• Taxa de actividade = Activos x 100/ Poboación de máis de 16 anos.

• Tamén se pode calcular coa poboación total ou 16 e 64 anos.

• Taxa de paro = parados x 100/ Poboación activa.

• Taxa de ocupación = ocupados x 100 / Poboación activa.

• Taxa de dependencia = Dependentes (0-15) + (65 anos) x 100 /Poboación en idade de traballar (16 a 64 anos).

Activos 1976 2007 2016 Taxa

Total 13.296,70 22.189,90 22.745,90 58,95%

Varóns 9.516,80 12.802,50 12.166,90

Mulleres 3.780,00 9.387,40 10.578,90

Inactivos 15.839,00

Ocupados

Total 12.668,80 20.356,00 18.508,10 81,37%

Varóns 9.075,40 11.987,20 10.071,90

Mulleres 3.593,30 8.368,80 8.436,20

Parados

Total 628 1.833,90 4.237,80 18,63%

Varóns 441,4 815,2 2.095,10

Mulleres 186,6 1.018,70 2.142,70

EPA: VALORES DO 4º TRIMESTRE

ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN Actividade (páx. 325) (330 NE)

• A evolución da taxa de actividade en España pasou por diferentes etapas:

• Principios do s. XX a 1985 a taxa de actividade descendeu, debido a emigración e ao aumento da taxa de dependencia.

• Dende 1985-2008 a taxa de actividade experimentou un forte crecemento. Incorporación da muller ao mundo laboral.

• A taxa de actividade presenta variacións segundo o sexo a idade e o territorio.

• Sexo: predominio masculino pero con importante incremento nas últimas décadas da muller.

• Idade: maior entre 35-39 (homes) e 25-29 (mulleres)• Territorio: máis nas máis dinámicas, menos nas menos dinámicas.• Dende a crise do 2008, a taxa de actividade atópase estabilizada,

ao decrecer entre os homes e aumentar lixeiramente entre as mulleres.

ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN Taxa de paro (páx. 325) (330 NE)

• Factores que inflúen:• Demográficos (volume de poboación

activa)• Económicos (coxunturas de expansión

e crise); estrutura económica do emprego; nivel de produtividade.

• Sociais: flexibilidade laboral e para o despedimento.

• Culturais: a formación da man de obra.

ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN Taxa de paro (páx. 325) (330 NE)

• Evolución:• 1900-1975: o paro non foi un problema grave. Resolvíase coa

emigración ao exterior, a escasa incorporación da muller ao traballo fóra do fogar; subemprego que non se contabiliza como paro. Elevación do paro: 1915-1940. Crise económica de 1929 e problemas durante a Guerra Civil e primeiros anos da posguerra.

• 1975-1985: grande aumento. Destrución de emprego (reconversión industrial); retorno de emigrantes; incorporación da muller ao mundo laboral e incremento da poboación activa (xeración do baby boom).

• 1985-1995: dúas fases: lixeiro retroceso no primeiro quinquenio; mellora da situación económica. Incremento de 1990-1995: crise económica e axustas para entrar no euro.

• 1995-2008: descenso. Coxuntura económica favorable, xeracións menos numerosas, flexibilización do emprego (contratos para a formación e en prácticas).

• 2008-2012: fortísimo incremento. Crise económica. Iníciase na construción e posteriormente afecta ao resto dos sectores.

• 2012-actualidade: descenso. Reforma laboral. Precariedade laboral.

ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN Taxa de paro (páx. 325) (330 NE)

• Variacións:• Sexo: é maior o para feminino. Discriminación cara

as mulleres (peor remunerado, maior ocupación a tempo parcial, sectores non cualificados).

• Idade: desemprego xuvenil (50%) e entre maiores de 50 anos.

• Formación: maior canto menos cualificación.• Época do ano: maior en inverno, ao finalizar a

recollida das colleitas e a tempada turística.• Territorio: máis alto nas comunidades menos

dinámicas ou maior peso de poboación nova.• Medidas para fomentar o emprego: flexibilidade

laboral.

El País 28/01/2011

EVOLUCIÓN DA T. ACTIVIDADE

T. ACTIVIDADE T. ACT. HOMES

T. ACT. MULLERES

1900 40 66,9 14,2

1970 35 57,5 13,4

1991 50,9 67,7 35

2006 58,3 69,1 47,9

2016 58,95 64,8 53,41

T. Actividade T. Paro

España 47,97 18,63

Extremadura 39,38 28,31

Andalucía 41,23 28,25

Melilla 43,46 27,38

Canarias 45,76 24,90

Ceuta 42,91 22,39

C_La Mancha 45,81 22,14

C. Valenciana 48,11 19,15

Murcia 48,10 18,58

Galicia 44,68 16,29

Cataluña 52,49 14,85

C_ León 46,84 14,81

Madrid 53,96 14,60

Asturias 43,48 14,59

Baleares 53,88 13,80

Aragón 51,19 13,53

Cantabria 48,95 12,89

País Vasco 49,71 12,27

Rioja, La 52,39 10,90

Navarra 53,01 10,01

MEDIA: 59,77%>MEDIA

59,77%-61%>61%

PARADOS POR SEXO PARADOS ESPAÑOIS E ESTRANXEIROS

(Miles) IV T.2015

VAR.IV.07

TAXAPARO

(Miles) IV T.2014

TAXAPARO

HOMES 2.387,6 1.768,6 19,61% ESPAÑOIS 4.007,5 19,9%

MULLERES

2.391,9 1.324,4 22,52% ESTRANXEI-ROS

772 28,38%

TOTAL 4.779,5 3.093,0 20,9% TOTAL 4.779,5 20,9%

FOGARES CON TODOS OS MEMBROS EN PARO

PARADOS MENORES 25 ANOS

PARADOS(miles)

1.766,3 PARADOS(miles)

713,7 48,53%

OCUPADOS 18.094.200

Por situación profesional

Por conta propia 3.101.200

Empregadores 922.600

Autónomos 2.065.800

Cooperativistas 24.000

Axudas familiares 88.800

Asalariados 14.988.800

Indefinidos 11.142.600

Temporais 3.846.200

Outros 4.100

OCUPADOS 18.094.200

Público/privado

Público 3.000.700

Privado 15.093.500

OCUPADOS 18.094.200

Duración da xornada

Completa 15.250.500 84,28%

Homes 9.078.800 59,53%

Mulleres 6.171.700 40,47%

Parcial 2.843.700 15,72%

Homes 784.600 27,59%

Mulleres 2.059.100 72,41%

PARADOS POR SECTORES

IV T. 2015

AGRICULTURA 222.600

INDUSTRIA 174.400

CONSTRUCIÓN 207.600

SERVIZOS 1.377.500

MÁIS DUN ANO 2.328.700

1º EMPREGO 468.700

El País 29/01/2011

TAXA DE PARO. EPA IV TRIMESTRE 2015

T. PARO: 20,9%4.779.500

8,60% IV TR 2007>20,9%

<Á MEDIA

29,83%13,99%

1.198.300

23,25%19,15%8.400

26,75%11,02%297.100

28,07%14,65%140.500

32,34,%7,52%11.300

24,97%7,95%

246.800

23,51%8,27%

164.900

21,45%9,03%

520.400

17,58%6,99%

201.400

17,74%7,47%

222.700

20,33%8,12%95.800

14,6%5,09%93.700

17,73%6,63%

668.600

17,71%4,63%48.600

17,02%9,01%

102.800

16,51%6,38%

562.800

13,97%5,63%21.500

12,89%5,73%

132.500 13,53%4,27%41.400

Países nov-12 dec-11

Euro área 11,80% 10,70%

EU (27 países) 10,70% 10,00%

Bélxica 7,40% 7,10%

Bulgaria 12,40% 11,80%

República Checa 7,40% 6,70%

Dinamrca 7,90% 7,70%

Alemaña 5,40% 5,60%

Estonia 11,20%

Irlanda 14,60% 15,00%

Grecia 21,30%

España (dec 15) 20,9% 23,10%

Francia 10,50% 9,80%

Italia 11,10% 9,50%

Chipre 14,00% 9,70%

Letonia 15,50%

Lituania 12,50% 13,70%

Luxemburgo 5,10% 4,90%

Hungría 10,90%

Malta 6,90% 6,50%

Países Baixos 5,60% 4,90%

Austria 4,50% 4,10%

Polonia 10,60% 9,90%

Portugal 16,30% 14,60%

Romanía 6,70% 7,50%

Eslovenia 9,60% 8,50%

Eslovaquia 14,50% 13,90%

Finlandia 7,90% 7,60%

Suecia 8,10% 7,50%

Reino Unido 8,30%

Islandia 5,30% 6,50%

Noruega 3,30%

Croacia 17,30% 14,20%

Tuquía 8,20%

Estados Unidos 7,80% 8,50%

Xapón 4,10% 4,50%

S.1º S. 2º S. 3º

1900 68,0% 15,0% 17,0%

1930 48,0% 31,0% 21,0%

1940 51,0% 24,0% 25,0%

1950 50,0% 25,0% 25,0%

1960 41,7% 31,8% 26,5%

1970 29,0% 37,3% 33,6%

1980 19,5% 37,1% 43,4%

1989 12,3% 30,4% 57,3%

1996 8,1% 30,0% 61,9%

2015 4,1% 19,9% 76,0%

GAL15 6,3% 22,9% 70,8%

SECTORES ECONÓMICOS EVOLUCIÓN

O FUTURO DA POBOACIÓN ESPAÑOLA Movemento natural (páx. 329-330) (336-338 NE)

• Movemento natural:• Taxa de natalidade empezou a decrecer no 2009 pola recesión

económica, seguirá descendendo ata 2030. O motivo principal é a chegada á idade fértil da xeración de mulleres nacidas na época de maior descenso de natalidade. 2030-2040: lixeira recuperación. Desde entón continuará o descenso.

• Fecundidade: dependerá da situación da muller (española e estranxeira) en relación ás pautas da fecundidade (acceso ao mercado laboral, emancipación, idade do matrimonio, conciliación da vida laboral, política social (garderías...), vivenda, reparto de tarefas domésticas. O INE prevé un incremento ata o 2030 para estabilizarse no 1,53.

• Mortalidade: medrará (está moi baixa). Estabilizarase cara o 2030.• Crecemento natural: volverase negativo na próxima década.

O FUTURO DA POBOACIÓN ESPAÑOLA

ANO FILLOS x MULLER

ESPERANZA DE VIDA

T. Natalidade

%0

T. Mortalidade

%0

T.C. Natural

%0

Inmigrantes0-14

%>65%

TOTAL(miles)

HOMES MULLERES

2010 1,40 78,34 84,79 10,59 8,61 1,98 284.874 14,92 17,18 45.311

2020 1,51 79,84 86,04 8,77 9,09 -0,32 279.695 15,07 19,2 48.644

2050 1,53 80,99 87 8,2 13,4 -5,2 264.159 13,12 30,83 53.014

O FUTURO DA POBOACIÓN ESPAÑOLA Movemento migratorios e estrutura poboacional

(páx. 329-330) (337 NE)

• MOVEMENTOS MIGRATORIOS:• Migracións internas interurbanas, intrarrexionais e intraprovinciais.• Inmigración estranxeira: difícil de prever. Dous escenarios ata o 2060:

280.000-260.000 ou 100.000 anual. Incremento de 9,6 ou 6,3 millóns. • Predominio da UE (descendendo co envellecemento), América Central e do

Sur e África outras dúas zonas principais.• ESTRUTURA DA POBOACIÓN• En canto a sexo similar.• Idade. 2060 un dos países máis envellecidos do mundo 9,7% mozos e un

38% anciáns. Atraso na idade de xubilización, eliminación da prexubilación. Maior gasto na sanidade e coidados. Taxa de dependencia do 96,7%. Por cada persoa en idade de traballar haberá outro que non esté nesa condición.

• ESTRUTURA ECONÓMICA• Taxa de actividade decrecerá (envellecemento). Aumento na media de

idade na poboación activa. Equiparación por sexos. A poboación laboral feminina incrementarase ata 2020. Incremento da terciarización.