Phục hồi chức năng hô hấp

PhPhụục hc hồồi chi chứức năng hô hc năng hô hấấpp

MMụục tiêuc tiêu

• Nắm được nguyên lý , kỹ thuật của vỗ

rung và dẫn lưu tư thế

• Nắm được các giai đoạn của hơi thở,

các bài tập thở

• Thực hành được bài tập thở 4 thì của

BS Nguyễn Văn Hưởng

ĐĐạại cươngi cương

1. Cơ quan hô hấp:

+ Mũi

+ Thanh quản, khí quản, phế quản

+ Lồng ngực và các cơ hô hấp (cơ liên

sườn, cơ vùng cổ - vai - ngực)

+ Cơ hoành

+ Cơ thành bụng

1. 1. Cơ quan hô hCơ quan hô hấấpp::





2. Hoạt động thở:

+ Dễ thở: thở bình thường, hít vào thở ra đều

đặn (18-20l/p, trẻ em cao hơn-tuỳ theo tuổi);

+ Thở mạnh: tăng biên độ thở, tăng dung tích

mỗi lần thở, không tăng tần số thở.

+ Thở nhanh: tăng tần số thở, không tăng biên

độ, không tăng dung tích mỗi lần thở.

+ Thở lúc nhanh lúc chậm

+ Ngừng thở


3. Nguyên nhân giảm chức năng hô hấp

- Viêm: vi khuẩn, lao....

- Chấn thương vùng ngực, bụng

- Tổn thương tuỷ cổ và ngực

- Phẫu thuật ngực, bụng,

- Nằm lâu

- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)

- Hen phế quản

- SARD: H5N1 - H1N1

CCáác phương phc phương phááp php phụục hc hồồi i

chchứức năngc năng

- Dẫn lưu tư thế

- Vỗ rung lồng ngực

- Tập thở

- Thông khí nhân tạo

DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung

• Mục đích: phòng tích tụ, dẫn lưu các chất

tiết như đờm dãi, mủ của các ổ áp xe....

• Nguyên lý:

- Vỗ - Rung làm long đờm, các chất tiết

- Kết hợp dẫn lưu (áp dụng các tư thế -

đường đi của phế quản) nhằm dẫn lưu

dịch, chất tiết, mủ của các ổ áp xe ở trong

phổi ra ngoài.


• Chỉ định:

- BN nằm lâu, hạn chế hô hấp

- Nhiều đờm dãi không khạc ra được;

- BN có các ổ viêm hoặc áp xe đã tạo mủ





Thuỳ trên - Phần đỉnh


Thuỳ trên - Phần sau


Thuỳ trên - Phần trước


Thuỳ lưỡi


Thuỳ giữa


Thuỳ dưới - Phần trước đáy phổi


Thuỳ dưới - Phần sau đáy phổi


Thuỳ dưới - Phần trên


Thuỳ dưới - Phần bên đáy phổi

Tập thở

CÇ̧c giai c giai ®®oo¹¹n cn cñña ha h¬¬i thi thëë

• Theo NguyÔn V¨n Hëng : thë lµ vÊn ®Ò

tranh c·i nhiÒu nhÊt, mçi trêng ph¸i, mçi ç

nh©n ®Òu cã ph¬ng ph¸p thë riªng cña

m×nh. Muèn cã c¬ së khoa häc ®Ó ®a ra

ph¬ng ph¸p thë hîp lý tríc hÕt ph¶i nghiªn

cøu çc giai ®o¹n cña h¬i thë theo ý muèn.

• Theo «ng h¬i thë gåm çc giai ®o¹n:

CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở

Giai ®o¹n 1: HÝt vµo tèi ®a.

• TÊt c¶ çc c¬ thë (c¬ hoµnh vµ c¬ thë thêng còng

nh c¬ thë g¾ng søc) ho¹t ®éng tèi ®a ®Ó hÝt vµo

tèi ®a, bông ph×nh vµ cøng,

• Áp xuÊt trong bông t¨ng h¬n ¸p xuÊt ngoµi khÝ

quyÓn, ¸p xuÊt trong phæi gi¶m xuèng thÊp h¬n ¸p

xuÊt ngoµi khÝ quyÓn, kh«ng khÝ trµn vµo tèi ®a

trong phæi lµm phæi d·n në tèi ®a.


Giai ®o¹n 2: Gi÷ h¬i trong ngùc.

• Çc c¬ thë tiÕp tôc co th¾t toµn bé cè ®Þnh tr¹ng

th¸i hÝt vµo tèi ®a, thanh qu¶n còng cè ®Þnh trong

tr¹ng th¸i më, ¸p xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt

ngoµi kh«ng khÝ do thanh qu¶n më.

• Áp xuÊt trong lång ngùc thÊp lµm cho m¸u ch¶y vÒ

tim thuËn lîi, m¸u trong mao m¹ch phæi phÕ nang

cã thêi gian trao ®æi O2 vµ CO2 .

• Áp xuất trong bụng tăng, đẩy máu tạng về tim


Giai ®o¹n 3: Nhèt h¬i trong ngùc.

• Thanh qu¶n ®ãng, çc c¬ thë d·n ra.

• Áp xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt trong æ bông vµ

lín h¬n ngoµi khÝ quyÓn => ®Ì nÐn lªn tim, phæi

trong lång ngùc vµ çc phñ t¹ng trong æ bông,

m¸u dån lªn ®Çu mÆt lµm mÆt ®á, ®Çu nhøc khã

chÞu, huyÕt ¸p tèi thiÓu t¨ng.


Giai ®o¹n 4 : RÆn.

• NÕu ta co th¾t c¬ ngùc, c¬ bông, c¬ lng, c¬

®¸y chËu, h¬i bÞ nhèt trong ngùc vµ bông,

• Áp xuÊt trong ngùc vµ bông t¨ng lªn, h¬i bÞ

nÐn, ®ã lµ tr¹ng th¸i dÆn ®Î, ®i đại tiện - tiểu

tiện, h¾t x× h¬i.


Giai ®o¹n 5: Thë ra tù nhiªn.

• Më thanh qu¶n do søc nÆng vµ søc ®µn

håi cña phæi, cña lång ngùc vµ bông, çc

c¬ thë ra bu«ng xu«i, kh«ng k×m kh«ng

thóc,

• Thë ra xong ¸p xuÊt trong ngùc vµ bông

b»ng nhau.


Giai ®o¹n 6: Thë ra cã Ðp bông.

• Co th¾t çc c¬ th¬ thë ra ë bông (c¬

bông, c¬ h«ng vµ c¬ ®¸y chËu); c¬

thë ra ë ngùc vµ c¬ r¨ng ca díi ®Ó

®uæi kh«ng khÝ trong phæi ra tèi ®a.


Giai ®o¹n 7: Thãt bông.

• §ãng thanh qu¶n, biÕn lång ngùc vµ æ bông

thµnh hép kÝn. C¬ hoµnh trë thµnh thô ®éng,

bu«ng xu«i.

• Ta co çc c¬ thë vµo ®Ó n©ng çc x¬ng

sên lªn, phÇn bông kh«ng cã x¬ng rÊt

mÒm nªn bÞ ¸p lùc tõ phÝa ngoµi t¸c ®éng

lµm cho thµnh bông xÑp xuèng vµ cã phÇn

thãt vÒ phÝa trªn t¹o thµnh bông h×nh lßng

thuyÒn.


Giai ®o¹n 8: Ph×nh bông.

• Thanh qu¶n vÉn ®ãng, Ta Ðp ngùc mµ

kh«ng Ðp bông, kh«ng co th¾t çc c¬

bông, lång ngùc xÑp xuèng, ¸p xuÊt trong

hép kÝn t¨ng lªn lµm cho bông ph×nh ra.

MMụục đc đíích tch tậập thp thởở• Làm dãn nở lồng ngực

• Làm dãn nở phổi, tăng dung tích phổi

• Tăng cường trao đổi khí

• Phòng ứ đọng dịch tiết ở phổi

• Tránh dầy dính màng phổi

• Phòng ngừa các bệnh lý của phổi và các cơ quan khác

• Tốt cho hoạt động của tim và các tạng trong ổ bụng

CÇ̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông..

1. Thë hoµnh (diaphragmatic breathing).

• ChØ ®Þnh:

- BN sau phÉu thuËt,

- BN sau chÊn th¬ng,

- T¨ng thë nhng lu th«ng khÝ kÐm ë

nh÷ng bÖnh nh©n t¾c nghÏn h« hÊp m¹n

tÝnh (COPD).

CÇ̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông

• Kü thuËt:

- Gi¶i thÝch cho BN vÒ thñ thuËt,

- ĐÆt BN ë t thÕ n»m ngöa, hai tay kü thuËt viªn

®Æt ë hai bªn m¹ng sên cña BN vµ nhÑ nhµng

Ên xuèng ë th× thë ra,

- Ở cuèi th× thë ra th× t¨ng lùc Ên vµ b¶o BN hÝt

vµo kh¸ng l¹i lùc cña tay kü thuËt viªn, ë cuèi th×

hÝt vµo th× kü thuËt viªn th¶ láng tay t¹o ®iÒu kiÖn

lµm ®Çy khÝ ë phæi


2. Thë vïng (segmental breathing).

• Çc t¸c gi¶ Frederic Helmolz H vµ Henryh Stonnington JR, ®· m« t¶ çc ph¬ng ph¸p tËp thë cã t¸c dông lµm d·n në tõng vïng cña phæi.

• ChØ ®Þnh: Viªm mµng phæi, xÑp phæi, ®au do chÊn th¬ng, ®au do phÉu thuËt hoÆc bét yÕm.

• Kü thuËt:


• TËp d·n në phÇn lång ngùc díi (hai bªn):

- B¶o BN ®Æt hai bµn tay vµo vïng díi bê sên

hai bªn.

- Khi BN hÝt vµo, hai tay kh¸ng l¹i hÝt vµo vµ cã

c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra hai bªn,

- BN cã thÓ tËp ë t thÕ n»m hoÆc ë t thÕ ngåi

tho¶i m¸i trªn ghÕ ch©n bu«ng thâng, ®ïi vµ gèi

gÊp 90o


• TËp d·n nöa lång ngùc ë vÞ trÝ n»m cã 2 çch:

+ Çch 1 :

- NÕu muèn d·n nöa lång ngùc ph¶i b¶o bÖnh nh©n

n»m nghiªng sang ph¶i vµ kª ®Çu cao lªn mét vËt

®Öm, tay ®Ó tríc ngùc vµ thë.

- NÕu muèn lµm giãn në nöa lång ngùc tr¸i th× n»m

t thÕ ngîc l¹i.


+ Çch 2 :

- Muèn lµm d·n në nöa lång ngùc ph¶i, b¶o

bÖnh nh©n n»m nghiªng sang tr¸i,

- Kª lång ngùc trªn mét ®Öm råi thë.

- NÕu muèn lµm giÉn në nöa lång ngùc tr¸i

lµm ngîc l¹i


• TËp d·n në lång lång ngùc t thÕ ngåi:

- Muèn lµm d·n në lång ngùc ph¶i th× ngåi

nghiªng sang tr¸i vµ thë;

- Nếu muèn lµm d·n në lång ngùc trái

ngîc l¹i


• TËp d·n në mét vïng cña phæi:

- §Æt tay ®èi diÖn lªn vïng phæi tËp d·n në

- Khi hÝt thë vµo th× Ðp tay xuèng kh¸ng l¹i

®éng t¸c thë, nÕu cã d·n në vïng phæi th× cã

c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra,

- Cã thÓ tËp lµm d·n në mét vïng phæi ë

nhiÒu t thÕ kh¸c nhau (n»m ngöa hoÆc

ngåi), tËp xen kÏ çc bµi tËp víi nhau


3. Thë gi÷ h¬i ë th× hÝt vµo tèi ®a

(sustained maximal inspiration)

ChØ ®Þnh:

- §au sau chÊn th¬ng

- Sau phÉu thuËt,

- SÑp thuú phæi cÊp tÝnh.


Kü thuËt:

- Gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n hiÓu râ vÒ thñ thuËt,

- ĐÆt bÖnh nh©n ë t thÕ thuËn lîi; cho bÖnh nh©n

tõ tõ hÝt vµo s©u tèi ®a qua mòi; b¶o bÖnh gi÷ h¬i

trong trong lång ngùc ë tr¹ng th¸i hÝt s©u tèi ®a

nµy kho¶ng 3 gi©y; sau ®ã cho bÖnh nh©n thë ra

tõ tõ qua miÖng.

- §Ó t¹o ¸p lùc d¬ng tÝnh ®êng thë ë th× thë ra

cã thÓ kÕt hîp bµi thë nµy víi bµi thë mÝm m«i

díi ®©y.


4. Bµi tËp thë mÝm m«i (pursed-lip breathing):

• §Ó lµm d·n në phæi çc t¸c gi¶ Roland Hirganvµ

CS (1967), Frederic Helmolz H vµ Henry

Stonnington JR (1982), Becker G vµ CS (1990),

Leveson C (1995) ®· khuyªn xö dông ph¬ng

ph¸p thë mÝm m«i ®Ó t¹o ¸p lùc d¬ng tÝnh

®êng thë ë th× thë ra.


• ChØ ®Þnh:

- Khã thë thêng xuyªn trªn nh÷ng bÖnh

nh©n COPD,

- Sö dông kiÓu thë kh«ng hiÖu qu¶ trong çc

ho¹t ®éng hµng ngµy còng nh lóc tËp

luyÖn,

- XÑp phæi hoÆc thuú phæi.


• Kü thuËt:

- Gi¶i thÝch cho BN vÒ thñ thuËt;

- B¶o BN hÝt vµo tèi ®a qua mòi;

- Ở th× thë ra BN mÝm m«i l¹i thæi h¬i qua kÏ m«i ®Ó

t¹o ¸p lùc d¬ng tÝnh trong ®êng thë vµ lång

ngùc; BN sÏ cã c¶m gi¸c ¸p lùc c¨ng trong khoang

miÖng khi h¬i thë thë ra tõ tõ.


5. C«ng thøc bµi tËp thë 4 th× cña NguyÔn V¨n

Hëng:

• Tõ ph©n tÝch trªn NguyÔn V¨n Hëng ®Ò xuÊt

ph¬ng ph¸p tËp thë rÊt ®¬n gi¶n ®· ®îc ¸p

dông trong nhiÒu n¨m thÊy rÊt cã hiÖu qu¶ trong

®iÒu trÞ çc bÖnh phæi. BÖnh nh©n tù ®iÒu khiÓn

h¬i thë cña m×nh, thë 4 th× lÊy thë hoµnh lµm néi

dung chÝnh, thë chËm vµ s©u 4 ®Õn 5 chu kú

mét phót:


• Th× 1: HÝt vµo ®Òu vµ s©u tèi ®a, ngùc në bông

ph×nh vµ cøng. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 2: Gi÷ h¬i, c¬ hoµnh vµ çc c¬ lång ngùc ®Òu

co th¾t tèi ®a, thanh qu¶n më, thêi gian b»ng

b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 3: Thë ra tho¶i m¸i tù nhiªn, kh«ng k×m,

kh«ng thóc. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 4: Th gi·n hoµn toµn, toµn th©n cã c¶m gi¸c

nÆng vµ Êm (tù ¸m thÞ ). Thêi gian b»ng 1/4h¬i

thë.

CC««ng thng thøøc bc bµµi ti tËËp thp thëë 4 th4 th××

LONG ĐLONG ĐỜỜMM• Uống thuốc: Acemuc, Autusin, các thuốc y

học cổ truyền như Bổ phế trị khái lộ….

• Uống nhiều nước (đủ nước)

• Vỗ

• Rung bằng tay, rung bằng máy

• Khí dung nước muối sinh lý

THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO KHÔNG XÂM NHO KHÔNG XÂM NHẬẬPP

• Chỉ định:

- Bệnh cơ di truyền:

+ Teo cơ kiểu Duchen (DMD)

+ Teo cơ kiểu Baker

- Tổn thương tủy sống cao từ C5-C3

- Bệnh nhược cơ

- COPD

THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO KHÔNG XÂM NHO KHÔNG XÂM NHẬẬPP

THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO XÂM NHO XÂM NHẬẬPP

• Chỉ định:

- Tổn thương tủy sống cao trên C3

- Bệnh nhược cơ nặng

- Hôn mê sâu

- Phẫu thuật kéo dài

- Bệnh cơ di truyền:

+ Teo cơ kiểu Duchen (DMD)

+ Teo cơ kiểu Baker

THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO XÂM NHO XÂM NHẬẬPP

Xin chXin ch©©n thn thµµnh cnh c¶¶m m ¬¬n!n!

Education

Phục hồi chức năng hô hấp