Welkom!

Op het programma

Boekvoorstelling: Het onderwijsdebat. Waarom de

hervorming secundair broodnodig is.

Prof. dr. Ides Nicaise (KUL)

Prof. dr. Nadine Engels (VUB)

Prof. dr. Dimokritos Kavadias (VUB en UA)

Panelgesprek met auteurs en (ervarings-)experts

uit de lerarenopleidingen en werkveld.

Desig

n C

harles &

Ray

Eam

es -

Hang i

t all

©

Vitra

Waarom de hervorming

broodnodig is

Ides NicaiseKU Leuven (HIVA / PPW)

Mede namens Mieke Van Houtte, Bram Spruyt, Dimo Kavadias, Jan Ardies, Jelle Boeve-De Pauw, Jeroen Lavrijsen, Simon Boone, Lore Van Praag, Ilse Laurijssen, Nadine Engels, Katrien Struyven, Catherine Coubergse.a.

De hervorming in een notendop

• Brede eerste graad: gemeenschappelijk curriculum

• Nadien hergroepering studierichtingen in belangstellingsgebieden…

– Techniek & wetenschap

– Welzijn & maatschappij

– Economie en organisatie

– Taal & cultuur

– Kunst en creatie

…in plaats van onderwijsvormen (ASO / TSO / KSO / BSO)

• Meer ‘tweerichtingsverkeer’ tussen doorstromingsgerichte en arbeidsmarktgerichte studierichtingen

• …

EEN BREDE EERSTE GRAAD, WAAROM ?

Deel 1

Twee motieven

1. Bredere basisvorming voor iedereen:

– Huidige ASO-jongeren missen (vooral) technische en praktische kennis en

creativiteit

– Huidige BSO-jongeren missen (vooral) sleutelvaardigheden

2. Betere studiekeuze op rijpere leeftijd

– Meer ‘voorkennis’

– Meer keuzerijpheid

Huidig systeem: voortijdige oriëntering (‘vroege tracking’), gekoppeld aan

ongelijke waardering van onderwijsvormen

• Kinderen hebben geen benul van studierichtingen en beroepenvelden => ouders en leerkrachten beslissen voor hen

– Ouders kiezen voor (minstens) statusbehoud => minder ambitieuze keuze in lagere sociale milieus

– Leerkrachten adviseren op basis van prestaties en studiehouding (i.f.v. vorming van homogene subgroepen), niet op basis van belangstelling of talenten

• Invloed van sociale afkomst op studieoriëntering blijft duidelijk ook na correctie voor studieresultaten in basisonderwijs

Gevolg 1: tekorten aan STEM-afgestudeerden

(Ardies & Boeve-De Pauw)

“In Vlaanderen studeren jaarlijks onvoldoende jongeren af met diploma’s op

gebied van exacte wetenschappen, toegepaste wetenschappen, ICT en techniek

(STEM). De komende jaren zal deze problematiek zich nog scherper stellen door

het toenemend aantal technici, ingenieurs en wetenschappers dat met pensioen

gaat en zal moeten vervangen worden. Deze problematiek belemmert de

economische groei en de verdere ontwikkeling van de kennismaatschappij in

Vlaanderen.”

(van den Berghe & De Martelaere, ‘Kiezen voor STEM’, VRWI, 2012)

Gevolg 2: sociale vertekening in studieoriëntering Studieoriëntering naar socio-economisch deciel

Bron: Hirtt, 2014

Gevolg 3: traumatisch verloop van heroriëntering

• Data: ICCS (burgerschapsopvoeding)

• Gepercipieerde neerbuigendheid omtrent mijn studiekeuze

• Sterker demotie-gevoel naarmate moeder hoger geschoold is, een meer ‘accidentele’ loopbaan achter de rug heeft en B-attesten heeft gekregen

11,520,9 22,4

20,7

27,637,4

67,8

51,540,2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

ASO (n: 938) TSO (n: 503) BSO (n: 380)

(Helemaal) niet akkoord

Tussen beide

(Helemaal) akkoord

Gevolg 4: demotivatie…

Gevolg 5: aantasting van democratische burgerschaps-attitudes bij jongeren

(Kavadias)

• ‘academische segregatie’ = schotten tussen studierichtingen, klassen, scholen

waardoor socio-economische en/of etnische groepen leerlingen langdurig van

elkaar gescheiden worden

• => onderlinge spanningen, ressentiment e.d. tussen leerlingen van verschillende

onderwijsvormen en scholen

• => op termijn: (verhoogd risico van) politiek cynisme, intolerantie, anti-politiek,

extreem-rechtse attitudes

Besluit deel 1

• Vroege oriëntering leidt duidelijk tot sociaal vertekende oriëntering

• Dit heeft niet alleen gevolgen op de sociale ongelijkheid in cognitieve

onderwijsuitkomsten, maar ook op

– Structureel tekort aan technisch geschoolden

– Traumatische en verkeerde oriëntering

– Zelfbeeld van leerlingen (sociale demotie, futiliteit)

– Schoolcultuur / leerklimaat in ‘zwakkere’ afdelingen / scholen

– Burgerschapsattitudes (ressentiment, xenofobie, ondemocratische attitudes)

HERVORMING TEN KOSTE VAN NEERWAARTSE

NIVELLERING ?

Deel 2:

(Lavrijsen & Nicaise)

Comprehensief onderwijs: neerwaartse nivellering ?

Effect van vroege oriëntering op leerwinst tussen 4e lj basis- en 4e lj secundair

onderwijs: negatief

Vooral nefast voor zwakkere presteerders

Algemeen besluit

Brede basisvorming (comprehensieve onderbouw SO)

• Is op zich beter in postmoderne samenleving

• Is sociaal rechtvaardiger

• Leidt ook nog tot betere gemiddelde prestaties ! (geen verliezers,

alleen winnaars)

• Dit veronderstelt een investering in vaardigheden van leerkrachten /

scholen om positief om te gaan met diversiteit

Onderwijshervormingde uitdaging voor leerkrachten

Onderwijsdebat – hervorming secundair onderwijs – 11-3-2015

Nadine Engels

GESEGREGEERDE

STRUCTUUR

DEFICITDENKEN

Differentiëren – een mindset

Vaardig-heden en

inzet

Opvattingen

Eigen rol en werkbeleving

Waarden& beelden

over onderwijs

Differentiëren

• In een gesegregeerd systeem – externe differentiatie

Differentiëren

• In heterogene populaties – binnenklas-differentiatie

Een zorgvuldige mix van differentiatiemaatregelen

• Heterogeen samengestelde klassen

• De lat hoog voor iedere leerling

• Individualiseringsmomenten

• Tijdelijke subgroepen – homogeen en

heterogeen

• Peer tutoring en wederzijdse instructie

• Coöperatief leren in kleine heterogene groepen

Drempels

• Onderwijsopvattingen sporen niet met hervorming

• Te weinig kansen op experiment en co-creatie

• Emotionele weerstand bij het loslaten van vertrouwde

werkwijzen

• Politieke double talk

Veel mogelijkheden om de hervorming te latenmislukken

• Over bureaucratische maatregelen en verandering…

• Over onderwijs, politiek en besparingen…

• Over weters en uitvoerders…

Professionaliseren, een kwestie van co-creëren

12-3-2015 pag. 32

Democratisch Burgerschap

Dimokritos Kavadias Vakgroep Politieke Wetenschappen

VUB– 11-03-2015

Een overbodige luxe in het curriculum?

12-3-2015 pag. 33

Gelijkheid van kansen en segregatie in het Onderwijs

12-3-2015 pag. 34

Verschillen tussen de vormen…

2004 -2005 % MoederDipl LSO

% Moeder Dipl HSO

% Vertraging % Studie-toelage

ASO Klassieke 9% 63% 4% 6%

ASO WET 13% 55% 10% 8%

ASO REST 18% 43% 21% 11%

KSO 20% 40% 48% 14%

TSO TWISK 21% 36% 31% 12%

TSO TP 31% 24% 42% 14%

TSO ATP 30% 24% 45% 14%

TSO A 31% 23% 44% 15%

BSO BOUW/INDUS 51% 8% 59% 22%

BSO HANDEL 50% 10% 57% 22%

BSO ZORG 53% 8% 54% 25%

BSO LANDTUIN 41% 17% 55% 17%

Gemiddelde 27% 32% 28% 15%

(n=215.152) (n=215.152) (n=232.194) (n=232.194)

12-3-2015 pag. 35

‘Rechtvaardigheid’ (verklaarde variantie op verticale as) ifv socio-economische segregatie (horizontale as)

Danhier, J., Jacobs, D., Devleeshouwer, P., Martin, E. & Alarcon, A. (2014) Naar kwaliteitsscholen voor iedereen? Analyse van de resultaten van het PISA 2012 onderzoek in Vlaanderen en in de Federatie Wallonië-Brussel, Brussel: Koning Boudewijnstichting, 70p.

12-3-2015 pag. 36

Leesvaardigheid 2000- 2009 impact van SOCIALE ACHTERGROND EVOLUTIE

: De impact van sociale achtergrond op schoolse prestaties is tussen 2000 & 2009 AFGENOMEN

: De impact van sociale achtergrond op schoolse prestaties is tussen 2000 & 2009 TOEGENOMEN

12-3-2015 pag. 37

Invloed op de samenleving?

Scholen spelen rol in ongelijkheid. Welk gevolg heeft dit voor sociale cohesie (burgerschapshoudingen)?

Perceptie van hetgeen “normaal” is?

Segregatie

Attitudes ˜SocialeCohesie

Academische segregatie

?

12-3-2015 pag. 38

Academische Segregatie & Sociale Cohesie

12-3-2015 pag. 39

Academische Segregatie & Sociale Cohesie

12-3-2015 pag. 40

Academische Segregatie & ‘Regressie’ van

leerlingen inzake sociale cohesie?

52,351,2

53,9

44,8

37,6

43,8

35,4

31,8

41,6

37,5

46,0

47,9

30

35

40

45

50

55

2de 4de

A(SO)ConvBS

B(SO)ConvBS

A(SO)PolZel

B(SO)PolZel

A(SO)Etnocentr

B(SO)Etnocentr

12-3-2015 pag. 41

Kan hervorming hier toe bijdragen?

- Belang Onderwijs is toegenomen

- Segregatie is geen “natuurlijk” gegeven

- Vroege segregatie is nadeling voor motivatie & ongelijkheid

- Vroege segregatie heeft ook prijs voor samenleving

12-3-2015 pag. 42

Ter afronding

- Vlaams onderwijs moet & kan na de hervorming bij de top behoren

- Onderwijs mee laten evolueren qua finaliteit & structuur

- Technische & Praktische vorming moeten sterker

- Laat de studiekeuze niet te vroeg plaatsvinden

- Op naar een nieuwe pedagogische aanpak

12-3-2015 pag. 43

Tot Slot…. Hervormen of hervormd worden?

Panelgesprek met auteurs en (ervarings-)

experts uit de lerarenopleidingen en het

werkveld

Dirk Michiels (Lyceum Martha Somers GO! Brussel)

Ronny Du Jardin (Stedelijk secundair onderwijs Antwerpen)

Franky Hungenaert (KaSO Maaseik-Kinrooi)

Prof. dr. Dimokritos Kavadias (VUB en UA)

Prof. dr. Bram Spruyt (VUB)

Prof. dr. Nadine Engels (SLO VUB)

Sigrid Van Eepoel (Bachelor secundair onderwijs EhB)

Moderator: Frank Noten (Departement Onderwijs en

Pedagogie EhB)

Fijne avond!

Brussels Expertisenetwerk Onderwijs

www.lerarenopleidingbrussel.be