Upload
kesif-akademi
View
359
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
www.kesifakademi.com | SOSYAL PSİKOLOJİ
LİDERLİK VE KURAMLARIMustafa Yılmaz
Neler Öğreneceğiz?
Liderlik Kavramı
Yönetici Lider Farkı
Liderlikle İlgili Yaklaşımlar
Özellik Yaklaşımları
Davranışsal Yaklaşımlar
Michigan State Ve Ohio State Üniversitesi Çalışmaları
Blake Ve Mouton’un Yönetim Biçim Ölçeği
D.Mc Gregor’un X Ve Y Kuramları
Durumsal Liderlik Modelleri
Friedler’in Durumsallık Modeli
Yol Amaç Modeli
Vroom- Yettom- Jago Modeli
Yeni Liderlik Yaklaşımları
Dönüşümsel Liderlik
Karizmatik Liderlik
Liderlikte Atıf Kavramı
Pozitif Bir Liderlik Anlayışı: Otantik Liderlik
Liderlik Kavramı
Liderlik bir sanattır. Diğer sanat dallarında
olduğu gibi deneyim, zeka ve eğitim üstünlüğü
liderlik için genel niteliklerdir. Liderlik bireyleri
örgüt amaç ve hedeflere ulaştıracak şekilde
onları eş güdümleme sanatıdır.
Liderlik Kavramı
Liderlik, bir grup insanı belirli amaçlar etrafında
toplayabilme ve bu amaçları gerçekleştirmek
için onları harekete geçirme bilgi ve
yeteneklerinin toplamıdır.
Liderlik Kavramı
“Lider mensup olduğu grubun amaçlarını
belirleyen ve bu amaçların gerçekleşmesinde
gruba en etkili biçimde yön verebilen kişidir.”
Liderlik Kavramı
Herhangi bir durumda;
Hedefe ulaşmak için
Kişinin, grubun faaliyetlerini etkileme, yönlendirme,
kontrol etme
Grup üyelerini bir araya getirme
Grubun devamlılığını sağlama süreci
Neden Lidere İhtiyaç Var?
Bir işletmede bir lidere ihtiyaç duyma nedenleri;
Grubun yeni durumlara uyabilmesi
Grubun amacını gerçekleştirebilmesi
Grup üyelerinin tatmin olabilmesi
Grubun kendi bütünlüğünü koruyabilmesi
Grup içindeki iş bölümünün rolleri farklılaştırması ile grubu motive etmesi
Grup çalışması ile amaca daha kolay ulaşılmasının sağlanması
Grupta Lider rolünü üstlenen kişi grup yapısını korumalı ve hedefe
ulaşmada katkıda bulunması
Yönetici Lider Farkı
YÖNETİCİLİK, yönetim tanımında belirlenen
görevlerin etkili bir biçimde yerine getirilmesi
olarak tanımlanabilir. Bu anlamda; Yöneticilik,
başkaları adına yapılan, önceden belirlenen
amaçları gerçekleştirmek için uğraşılan bir iş-
uğraşıdır.
Yöneticilik için eğitim, deneyim ve sürekli
kendini yenilemeye ihtiyaç vardır. Liderlik ise,
bir yönetim SANATI…
Yönetici, insanları etkilerken gücünü formal
yollarla elde eden kişidir. Liderlik ise bireylerin
sosyal etkileme gücüyle (zeka, yetenek, beden
ve sözel iletişim becerileri, önseziler gibi) oluşur.
Lider formal olabileceği gibi bir grubun başı ya
da grubun ihtiyacı olduğunda ya da bir kriz
döneminde ortaya çıkabilir.
Herkes yönetici olabilir, ama herkes lider
olamaz, ancak yöneticinin iyi bir lider de olması
başarısında önemli bir rol oynar
LİDERLİKLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR
Liderlik teorilerini 4 bölümde inceleyeceğiz;
Özellik Yaklaşımları
Davranışçı Liderlik Yaklaşımları
Durumsal Liderlik Modelleri
Yeni Liderlik Yaklaşımları
Özellik Yaklaşımları
Özellikler Teorisi
“Büyük Adam” teorisi diye de adlandırılır
Liderlik çalışmalarının ilk dönemlerinde kişilik psikolojisi olarak ortaya
çıkmıştır
Liderin sahip olması gereken özellikleri belirleyip liderleri tanımlamıştır
Bu teoriye göre “Lider olunmaz, Lider doğulur”
Lider kişi; fiziksel, zihinsel, kişilik ve sosyo- ekonomik özellikleri ile
gruptan farklıdır
Teori, sadece Lideri incelemiş ancak onu takip eden grup üyelerini
teması içine almamıştır.
Fiziksel Özellikler; Aileden kalıtımsal olarak geçer
Başkalarına güven verici görünüm, boy, yakışıklılık ve cinsiyet
Irk, olgunluk ve enerjik olma
Zihinsel Özellikler; Lideri üstün gösterir
Karmaşık işlerle ve problemlerle uğraşma, kuvvetli insan ilişkileri
Güzel konuşma ve zekayı kullanma
Kişilik Özellikleri; Başarıda önemli rol oynar
Duygusal açıdan soğukkanlı, zorluklara karşı dayanıklı olma
Düşmanca duyguları saklayabilme, kararlılık ve güven duygularınıgösterebilme
Sosyo-Ekonomik Özellikler;
Liderin seçimi yalnız psikolojik temellere dayalı olarak değil, aynı zamandasosyo-ekonomik niteliklere de bağlıdır. Sosyo-ekonomik nitelikler birkişinin liderlik gücünü arttırır, ancak tek başına lider olmasını sağlamaz.
Davranışçı Liderlik Yaklaşımları
Davranışçı Liderlik Teorileri;
Lider kimdir?
Lider ne yapar?
Lider, çevredekilere, özellikle izleyicilerine nasıl davranır?
Çevresindekilerle ilişkileri, iletişimi ve birlikte çalışma alışkanlıkları
nasıldır?
Davranışçı Liderlik Teorileri tüm bu sorulara
yanıt arayan teorilerdir
Michigan State Üniversitesi Çalışmaları
1947’de Rensis Likert başkanlığında Michigan Üniversitesinde yapıldı
Birbiri ile ilgi olan ve Örgütsel etkinliği artmasına neden olan Liderlik özelliklerini inceledi
Grup üyelerinin tatmini ve grup verimliliğinin arttırılmasında liderin önemi belirlemeyi
amaçlandı
Sonuçta 2 lider davranışı belirlenmiştir; Kişiye yönelik ve İşe yönelik davranışlar
Kişiye yönelik Liderde;
İş görenlerin kişisel ihtiyaçlarının karşılanması
Çalışma koşullarının iyileştirilmesi
İşe yönelik Liderde;
Grup üyelerinin çalışmalarını yakından kontrol edilmesi
Otoritenin kullanılması
Grubu belirlenmiş ilke ve normlara göre yönetmesi
Michigan Üniversitesi Çalışması
Araştırma Sonucu
Kişiye yönelik liderler;
1. Etkin lider davranışı gösterir
2. Astların iş tatmini arttırır
3. Performansı olumlu yönde etkiler
Ohio State Üniversitesi Çalışmaları
1945’te Ralph Stogdill başkanlığında Ohio State
Üniversitesinde oldu
Lider Davranışı Tanımlama Anketi (LBDQ) sonuçlarının
analiz edilmesiyle oldu
Analizlerde Liderlik, 2 farklı boyutta incelendi; İnisiyatif ve
Anlayış özellikleri incelendi.
Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması Liderlik Boyutları
İnsiyatif Anlayış
Planlama ve örgütleme İş tatminine önem verme
Karar verme Arkadaşça davranma
Koordine etme Duygu düşünceleri anlama
Problem çözme Danışarak karar verme
İletişim sürecini belirleme Destek olma
Yöneltme, talimat verme İletişim kurma
Baskıcı davranma
Blake ve Mouton’un Yönetim Biçim Ölçeği
Robert Blake ve Jane Mouton tarafından geliştirildi
Liderlik 2 ana boyutta incelenmiştir;
Üretime önem veren Lider
Kişiler arasındaki ilişkilere yönelen Lider
Bleke ve Mouton bu matris sayesinde 81 farklı liderlik
tarzını ortaya çıkarmıştır
(1,1) Başarısız Yönetim
Bu tarz liderde ne iş ne insan ilişkileri önemlidir
Örgüt – iş gören hedefleri arası uyumsuzluk
İş görenler kendi haline bırakılır
Önemli olan İşlerin yapılması değil nasıl yapılması gerektiğidir
İletişim yukarıdan aşağı doğru tek yönlüdür
(9,1) Otorite – İtaat
Bu tarz lider, işin zamanında ve eksiksiz bitmesini ister
İnsan faktörleri dikkate alınmaz
İletişim yukarıdan aşağı doğru tek yönlüdür
(1,9) Klüp Yönetimi
Gruptaki kişilerin ihtiyaçları önemlidir
Dostça bir ortam hakimdir
Yapılacak işe yeterince önem verilmez
Hedefler açık şekilde belirlenmez
(9,9) Takım Yönetimi
Hem işe hem işi yapana yeterince önem verilir
Örgütün hedefleri ile kişisel ihtiyaçlar arası uyumsuzluk yoktur
Yeterince fırsatta insanlar yaratıcılıklarını gösterebilir
İki yönlü ve açık bir iletişim vardır
Bu tarz başarılı bir liderlik için doğru matris noktası olduğu kabul edilir
(5,5) Orta Yol
Görevin gerekleri ile iş gören ihtiyaçları arasında ters orantı var
Kullanılan yöntem, varolan durumu muhafaza etme yöntemidir
Hem biçimsel hem biçimsel olmayan iletişim sistemleri kullanılır
Yenilik ve değişikliklere açık değildir
McGregor’un “X” ve “Y” Kuramları
McGregor’un “X” ve “Y” Teorileri Açısından Liderlik;
“X” teorisine göre;
Ortalama özellikteki bir insan çalışmayı sevmez işten kaçar
Sorumluluk almayı sevmez
Çalışmalar için zorlanmaları gereklidir
“Y” Teorisine göre;
İnsanlar kendilerini kontrol ederek çalışır
Her insan potansiyelini geliştirip aldığı sorumlulukları çoğaltır
Yönetici, iş görenlere yaratıcı ve kendilerini gelişitirici bir ortam sağlar
McGregor’un “X” teorisine sahip olan lider “Otoriter ve Mücadeleci ”
“Y” teorisine sahip olan lider ise “Katılımcı ve Demokratik”
DURUMSAL LİDERLİK MODELLERİ
Durumsallık kuramları liderlik biçiminin, özel bir durumun gereklerine
göre biçimlenmesi ve çeşitlenmesi gerektiğini, bu nedenle tek bir
yaklaşımın bütün koşullar için geçerli olmayacağını belirtir. Liderler
davranışlarını, değişen koşullara göre ayarlamalıdır. Durumsallık teorisi
en uygun liderlik davranışının koşullara ve durumlara göre
değişeceğini söylemektedir. Bazı durumsal liderlik modelleri;
Fiedler’in Durumsallık Modeli
House’un Yol Amaç Modeli
Vroom-Yetton-Jago Modeli
Fiedler’in Durumsallık Modeli
Fiedler, liderin ortaya çıktığı durumlar üzerinde kurduğu
modelinde, lider ve grup arasındaki ilişkiler, grubun liderin
yeteneklerine güven derecesi, astların yaptıkları işin doğası
(zor ,çeşitli, tekdüze vb.) ve lidere ne derecede otorite
verildiği gibi etmenler üzerinde durmaktadır. Kuram liderlik
biçimleri ile durumun istekleri arasında eleştirme yapılması
ve uyumun sağlanması durumunda grup etkinliğinin
artacağını varsaymaktadır.
Liderlerin davranışlarının etkinliğini belirleyen üç
önemli durumsal değişken vardır. Bunlar:
Lider ile izleyiciler (üyeler) arasındaki ilişkiler
(leader-member relations),
Başarılacak işin niteliği (task structure)
Liderin mevkiye dayanan otoritesinin derecesi
(position power)
Lider-Üye İlişkileri: Lider ve astları arasındaki karşılıklı ilişkileri ifade eder. Lider ve astlar
arasında karşılıklı sevgi, saygı, güven varsa bunlar iyi ilişkilerin işaretidir.
Görev Yapısı: Yapılacak işin iyi tanımlanmış ve nasıl yapılacağının belirli olmasını ya da
tam tersi belirsizliğin hüküm sürdüğü durumları açıklar. İşin yapısının belirliğinin yüksek
olduğu durumlar, planlı ve önceden bilinen iş ortamlarını açıklarken, işin yapısının
belirliliğinin düşük olduğu durumlar değişimi ve karışıklığı açıklar.
Liderlerin Mevkii Gücü: Liderlerin sahip olduğu liderlik gücünün tabiatında var
olduğunu ifade eder. Diğer bir anlamda, liderin üyeler tarafından lider olarak kabul
edilmesi gerekir. Eğer lider, yeteri kadar astları yönlendirebiliyorsa, gerektiğinde
ödüllendirip, cezalandırabiliyorsa liderin mevkii gücü yüksek ve uygundur. Eğer bütün bu
özelliklere sahip değilse, liderin kontrolü dışında pek çok karar alınıyorsa liderin gücü
zayıf demektir.
House’un Yol- Amaç Modeli
Yol-amaç modeli, 1970’li yıllarda Martin Evans ve Robert House tarafından geliştirilmiş bir
yaklaşımdır. Liderlikte yol-amaç modeli liderin belirli özelliklerinden çok, liderin davranışları
ve durumları üzerinde durur. Araştırmacılar, liderlerin örgütte iki önemli fonksiyona sahip
bulunduklarını ileri sürmektedirler. Bunlar;
1. Örgütsel amaçları belirleme ve böylece astlara hangi davranışlarının
ödüllendirileceğini bildirme durumudur.
2. Arzulanan davranışlar doğrultusunda astları destekleyerek, onların amaçlara
ulaşmasını sağlamak ve sonucunda da ödülleri arttırmaktır.
Liderin davranışının astlarca kabul edilmesi, ancak bu davranışın derhal tatmin edici
olmasına ve onların gelecekte erişebilecekleri bir tatmin için araç olabilme koşuluna bağlıdır.
Ayrıca, bir liderin davranışı başarılı bir görev yapıldığı, bir ihtiyaç tatmin edildiği, başarılı bir iş
için gerekli olan faaliyetler desteklendiği ölçüde güdüleyici olmaktadır.
Yol-amaç modeli, liderin farklı durumlarda farklı davranış görüntüleri göstereceğini ileri
sürerek, dört liderlik davranışı belirler: Bunlar; yönlendirici, destekleyici, katılımcı ve
başarıya yönelik lider tipleridir.
1. Yönlendirici Lider; astlardan beklentilerinin neler olduğunu açıklar, görevleri nasıl
başaracakları konusunda rehberlik eder, iş programları ve astlara başarı
standartlarının tanımını yapar.
2. Destekleyici Lider; astlara arkadaşça davranarak onların statülerine ilgi gösterir.
Astların kendilerini iyi hissetmelerini sağlar.
3. Katılımcı Lider; kararları vermeden önce astların fikirlerine başvurur. Onların istek
ve düşüncelerini dikkate alır.
4. Başarıya Yönelik Lider; amaçlara ulaşmada astlardan yüksek performans
bekleyen, bu performansı göstermeleri için de gereken desteği sağlayan bir
liderlik tipidir.
Vroom-Yetton-Jago Modeli
Liderlikte 3. tip durumsallık modeli Vroom-Yetton-Jago modelidir. İlk
olarak, Victor Vroom ve Philip Yetton tarafından öne sürülmüş, son
yıllarda da Arthur G. Jago tarafından yaygınlaştırılmıştır. Bu model de,
yol-amaç modeli gibi belirlenen bir durumdaki liderlik modelini
tanımlamaya çalışır.
Vroom ve Yetton katılımcı karar vermeyle ilgili beş düzey
tanımlamaktadır. En otokratik liderlikten, en katılımcı liderliğe kadar
bu beş düzey şu şekilde sıralanmaktadır.
1.Otoriter Lider (1)
Lider, kendisine verilen uygun bilgileri kullanarak, sorunu
çözer ya da kararı verir.
2.Otoriter Lider (2)
Lider, gerekli bilgileri astlarından alarak , sorunun çözümüne
kendisi karar verir. Astların oynadığı rol , kararın verilmesi için
gereken bilgiyi sunmaktır.
3. Danışan Lider (1)
Lider sorunu, astları bir grup olarak bir araya toplamaksızın, konuyla ilgili
fikirlerini alarak bireysel olarak paylaşır. Sonra astların etkisini yansıtsın ya da
yansıtmasın, kararı kendisi verir.
4. Danışan Lider (2)
Lider sorunu, bir grup olarak astlarıyla paylaşır onların toplu fikirlerini öğrenir.
Sonra astların etkisini yansıtsın ya da yansıtmasın kararı kendisi verir.
5. Katılımcı Lider
Lider sorunu bir grup olarak astlarıyla paylaşır. Burada liderin rolü başkanlık
yapmaktır. Lider kendi çözümünü ya da önerisini kabul etmesi için gruba
baskıda bulunmaz. Amaç grubun da desteklediği en uygun çözüme ulaşmaktır.
YENİ LİDERLİK YAKLAŞIMLARI
Küreselleşme ve rekabet, toplumsal ve kurumsal süreçlerdeki
gelişmeler liderlik alanında da yeni yaklaşımların ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Değişen insan sermaye ve bilgi
yönetimi ile birlikte liderlerin de yeni bilgi, yetenek, vizyon,
strateji geliştirmeleri ya da lider olabilmeleri için daha üst
düzey bilgi ve becerilere sahip olmaları gerekmektedir. Yeni
liderlik yaklaşımlarından Dönüşümsel Liderlik ve Karizmatik
Liderlik konularını ele alacağız.
Dönüşümsel Liderlik
Dönüşümcü liderlik anlayışına göre, lider izleyicilerin
ihtiyaçlarını, değer yargılarını değiştiren kişidir.
Dönüşümcü lider organizasyonları, değişim ve
yenilenmeyi gerçekleştirerek üstün performansa
ulaştıran kişidir. Bu da liderin vizyon sahibi olması ve
vizyonu izleyicilere kabul ettirmesi ile mümkündür. Yani
vizyon örgütsel yaşamı 'anlamlı' hale getirir, çalışanların
heyecanını körükler.
Dönüşümsel liderlik biçiminde lider, karizma, geleceği görmek, empati yapabilmek
gibi özelliklere sahiptir. Bir karizmatik lider ,grup üyelerince olağanüstü özellikleri
olduğu şeklinde algılanır. Liderin grup üyelerinde yarattığı sadakat ve heves onların
esin yeteneğini geliştirir. Lider davranışı, astlar için bir örnek oluşturur. İzleyicilerin
'kendilerini adama' düzeylerini yükseltir.
İşlerin devamlılığına önem veren geleneksel liderler (transactional), geçmişle
bugünü bağdaştırarak, geçmişteki olumlu ve yararlı gelenekleri sürdürmek, bunları
gelecekteki nesillere bırakmak açısından katkıda bulunurken, dönüşümsel liderler,
bugün ile geleceği bağdaştırmaya çalışıp, yenilikçi ve yaratıcı etkinlikleri
özendirerek, grup ve örgüt başarısını artırıcı bir rol oynarlar.
Karizmatik Lider
Karizma, bilindiği üzere çekiciliği (attractiveness) ifade
etmektir. Bir kişinin sahip olduğu karizmanın, başkalarını
etkilemede önemli bir rol oynadığına daha önce işaret
etmiştik. Karizmatik lider, sahip olduğu karizma oluşturan
özellikleri ile başkalarını, kendi istediği yönde davranmaya
sevk edebilen kişidir. Karizmatik lider izleyicilerini üstün
performansa sevk eden kişidir.
Karizmatik liderler, takipçileriyle aralarında duygusal bağlar kurarak,
onları umulmadık hedeflere doğru yönlendirebilirler. Dönüşümsel
liderlikte olduğu gibi, burada da astların, örgütün amaçları ve
misyonuyla ilgileri, kendi amaçlarının üzerindedir. Karizmatik
liderler, astların sadakatini kazanırlar ve onlara örnek teşkil ederler.
Karizmatik liderliği, dönüştürücü liderlikten ayıran en önemli özellik,
karizmatik liderliğin her zaman yeniliğe ve değişime
odaklanmamasıdır.
Karizmatik liderler, örgütlerinin geleceğini bugünden çok farklı
görürler. Geleceği yakalayabilmek için, astları güçlendirerek ve
geliştirerek sorumluluk almalarını sağlarlar. Astlarla aralarında çok
güçlü bir bağ kurarlar ve güven ortamı yaratırlar. Kendilerini ve
fikirlerini tanıtmak için tüm iletişim kanallarını kullanırlar; astları için
hem fikirleri, hem de davranışlarıyla model oluştururlar.
KAYNAK: http://isikoren.files.wordpress.com/2012/12/20121213-141602.jpg
LİDERLİKTE ATIF KAVRAMI
Atıfta bulunulan kişinin davranışları ve etkileyen faktörlerin ayırt edici
özellikleri olup olmadığını kıyaslanması
Kişinin her hangi bir davranışı ve sonuçları gözlemlenmesi
Bu davranışın bir liderlik davranışı olup olmadığı saptanması
Bu davranış “Liderlik” davranışı olarak algılanıyorsa ve tutarlılık
gösteriyorsa kişi LİDER olarak tanımlanabilir
Lider bu teori yardımı ile, izleyicilerine ne şekilde davranacağını ve nasıl
yönlendireceğini çözebilir
Atıf Teorisi;
Kişinin içsel özelliklerini kontrol etmesi
Kişinin çevre faktörlerinden ne kadar etkilendiğini kontrol etmesi
POZİTİF BİR LİDERLİK ANLAYIŞI: OTANTİK LİDERLİK
Otantiklik; kendi kendini bilmek, kendini doğru olarak ifade edebilmektir.
Otantikliğin özü insanın kendini bilmesi, kabul etmesi ve kendine karşı daima
net doğru olabilmesidir. Başka bir değişle «Birey; kendi öz değerlerine,
kişiliğine, tercihlerine ve duygularına bağlı olduğu ölçüde otantiktir».
Otantik, orijinal taklit olmayan anlamına gelir. Bu bağlamda otantik lider;
«Kendi düşünceleri, davranışları ve diğerleri tarafından nasıl algılandıklarının
farkında olan, kendilerinin ve diğerlerinin değerleri, ahlaki bakış açıları,
bilgileri ve güçlü yönlerini bilen; içinde bulundukları-çalıştıkları ortamı tanıyan,
kendine güvenen, umudu olan, iyimser, sorunların çabuk üstesinden gelebilen
ve ahlaklı bireyler»dir.
Otantik liderlerin özellikleri özetle şu şekilde sıralanabilir;
Topluma hizmet vermeyi ilke edinirler.
Kimseyi taklit etmezler kendilerine özgüdürler.
Kişisel çıkarlardan çok toplum çıkarlarını düşünürler.
Statü onlar için çok önemli değildir.
Otantik liderlik özelliği doğuştan değildir, sonradan geliştirmişlerdir.
Güçlü bir kurum kültürü ve sosyal kültürlerde nasıl kabul edileceklerini ve
köklü bir değişim için hangi kültürden yararlanacaklarını bilirler.
Akıllarını kullanırlar ancak vicdan duyguları da davranışlarında baskın rol
oynar.
www.kesifakademi.com
Zihin, Kalp ve Ruh Bütünlüğünde Bireysel ve Toplumsal Gelişim
TEŞEKKÜRLER
KAYNAKÇA
http://notoku.com/durumsal-liderlik-modelleri/#ixzz3OAXRhCl6
http://notoku.com/durumsal-liderlik-modelleri/#ixzz3OAZMgSNw
http://notoku.com/durumsal-liderlik-modelleri/#ixzz3OApBQRc8
http://notoku.com/yeni-yaklasimlardan-donusumsel-liderlik-modeli/#ixzz3OB2gZd6f
http://notoku.com/yeni-yaklasimlardan-donusumselliderlik-modeli/#ixzz3OB4kRzai