Kurs z zakresu technik składu komputerowego

OPRACOWAŁA: KAMILA MICHALKIEWICZ

Drogi użytkowniku!

Niniejszy kurs z zakresu technologii składu komputerowego, pozwoli Ci na zrozumienie takich pojęć jak na przykład: pismo szeryfowe, bez szeryfowe, edytor tekstu, procesor tekstu. Nabędziesz wiedzę z zakresu technik i zasad składu komputerowego, zasad edycjitekstów oraz typografii. Dowiesz się jak poprawnie tworzyć publikacje w Internecie.

Kurs podzielony jest na dziewięć modułów, z których każdy składa się ze slajdów zawierających najważniejsze informacje. Po każdym module znajdziesz pytania kontrolne, które pomocne będą w usystematyzowaniu zdobytej już wiedzy. Na każdy moduł przewidziano 20-30 minut.

Aby przejść do kolejnego modułu, nie musisz mieć przerobionych poprzednich lekcji, choć zaleca się aby tak było.

Kurs możesz rozpoczynać i kończyć w dowolnym miejscu i czasie; będąc zarejestrowanym użytkownikiem, można pobrać kurs na swój dysk, wtedy możliwa będzie nauka bez dostępu do Internetu.

Powodzenia!!!

SPIS MODUŁÓW

1. Edytor tekstu – funkcjonalność, zastosowania, przykłady

2. Procesor tekstu – funkcjonalność, zastosowania, przykłady

3. System składu DTP – funkcjonalność, zastosowania, przykłady

4. Zasady formatowania dialogów w prozie powieściowej

5. Zasady stosowania znaków wewnątrz- i międzywyrazowych: łącznik,

pauza, półpauza

6Podstawowe pojęcia z zakresu typografii

7. Parametry określające adiustację tekstu: krój pisma, stopień pisma,

interlinia, szerokość i rodzaj składu

8. Klasyfikacja krojów pisma

9. Typowe elementy układu strony

Edytor tekstu – funkcjonalność, zastosowania, przykłady

MODUŁ 1

Edytor nieformatujący tekstu

• Program komputerowy, który pozwala na samo wprowadzanie i edycję tekstu

• Skupia się wyłącznie na wprowadzaniu samych znaków składających się na tekst

• Używany do tworzenia programów lub np. plików konfigurujących komputer

• Pliki w nich tworzone to czyste kody ASCII (w Windows - ANSI) zakłócone jedynie polskimi literami

Edytor nieformatujący tekstu

Edytory tego typu nie zapisują w plikach dokumentów wyglądu strony tworzonego dokumentu.

Zwykle nie posiadają też wielu opcji edycji i formatowania tekstu. Na przykład:

• po napisani tekstu, nie można w nich ustawić marginesów strony drukowanej;

• Nie można także zmienić rodzaju czcionki na inny

• Brak możliwości formatowania tekstu (np. wcięcia akapitu ustalane są przez wpisywanie spacji);

• nie dzielą dokumentu na strony

Rodzaje edytorów nieformatujących tekstu

• EDIT

• Notatnik

• vi i emacs

• XEdit,kEdit, gEdit

• Edytory używane przez programistów np. Eclipse IDE, MS Visual Studio

MS DOS EDITOR – potocznie znany jako EDIT

• Wywołuje się go z linii komend, poleceniami: C:\>EDIT lub przez C:\WIN95\COMMAND\EDIT lub w MS-DOS 6.x C:\DOS\EDIT.COM

• Typowy program interakcyjny w systemie operacyjnym DOS, później także w MS Windows

• Możliwość edycji 9 plików naraz (w wersji Windows, w wersji DOS tylko jeden plik)

• Możliwość podziału ekranu na dwie części, w których można edytować dwa różne pliki

• Schematy kolorów

• Pliki mogą być otwarte w trybie binarnym, gdzie liczba znaków w linii jest ustalona, a znaki nowej linii są traktowane jak każdy inny znak

Rysunek 1. Widok MS EDIT 2.0. Źródło: http://www.compmiscellanea.com/en/windows-console-applications-text-editors.htm

Notatnik

• Wywoływany poleceniem notepad.exe

• Działa w środowisku MS Windows

• Korzysta z czcionek wbudowanych w systemie

• Nie umożliwia stosowania formatowania tekstu

Rysunek 2. Okno programu NotatnikŹródło: opracowanie własne

vi – edytor nieformatujący tekst

• vi jest dostępny w każdym środowisku linuxowym bądź unixowym

• vi uruchamiamy wpisując w terminalu vi lub vim

• vi nieobce są różne języki programowania, i pisze on je w różnych kolorach. Funkcja ta znacznie ułatwia czytanie kodu źródłowego.

Rysunek 3. Okno programu viŹródło: 2008 Novell Inc.

XEdit, gEdit, kEdit

• Działają w środowisku Linuxowym

• Uruchamiane z konsoli

• Proste edytory nieformatujące tekstu

• Na bazie Xedit, powstały jego klony gEdit i kEdit

• Dużo prostsze programy niż vi i emacs

Rysunek 4. Okno programu kEditŹródło: wykład1, dr inż. B. Małachowski.

ECLIPSE IDE – edytor dla programistów

• Pierwsze zintegrowane środowisko programistyczne (IDE - ang. IntegralDevelopment Environment)

• Działa zarówno w środowisku Linux jak i Windows

• Ma duże możliwości ułatwiające pisanie kodu

• Umożliwia kodowanie w wielu językach programowania

Rysunek 5. Okno programu ECLIPSE IDEŹródło: http://www.brothersoft.com/eclipse-ide-for-c-c++-developers-133195.html

Edytory nieformatujące tekstu – kodowanie znaków

• Pliki zapisywane przez edytory tekstu są klasycznymi plikami tekstowymi, ze znakami zakodowanymi najczęściej w formacie ASCII (1 znak = 1 bajt) lub UTF-8 (1-3 bajtów)

• W przypadku formatu ASCII bardzo ważne jest przestrzeganie odpowiednich standardów rozszerzających podstawowy zestaw znaków o znaki pochodzące z różnych alfabetów narodowych (np. iso-8859-2 lub windows-1250 dla alfabetu polskiego)

• UTF-8 stosuje jednolite kodowanie dla wszystkich powszechnie stosowanych alfabetów

Pytania kontrolne

1. Wymień główne cechy edytorów nieformatujących tekstu.

2. Wymień rodzaje edytorów nieformatujących tekstu działających w środowisku Linux. Scharakteryzuj jeden wybrany.

3. Opisz kodowanie edytorów nieformatujących tekstu.

Procesor tekstu – funkcjonalność, zastosowania, przykłady

MODUŁ 2

Procesor tekstu

• Zaawansowany edytor tekstowy

• Oprócz czystej edycji tekstu umożliwia jego formatowanie

• Daje możliwość nadania krojów pisma, ustalenia łamów, regulacji świateł

• Pozwala na łączenie tekstu z grafiką

• Określa format papieru, na jakim dany tekst ma być wydrukowany

• Edycja opiera się na zasadzie WYSIWYG ang. What You See Is What You Get

• Wygląd dokumentu w edytorze jest taki sam jak na wydruku

Procesor tekstu

• Wykorzystywany w pracy biurowej, do pisania krótkich, średniej wielkości tekstów nie nadaje się do składu czasopism, książek itp.

• Posiada moduły pomagające w poprawnym pisaniu, takie jak: sprawdzanie pisowni, gramatyki, stylu, proponowanie wyrazów bliskoznacznych

• Bezpośrednio z procesorów tekstu można także wysyłać pocztę elektroniczną oraz przygotowywać dokumenty do publikowania w postaci stron www.

Rodzaje procesorów tekstu

• Dla DOS: WordPerfect, Microsoft Word, ChiWriter, Tag

• Dla Windows: Microsoft Word, WordPerfect, Ami Pro.

• Dla OS/2: DeScribe, WordPerfect, Ami Pro.

• Dla Maców: Nisus, Microsoft Word, WordPerfect.

WordPerfect• Procesor tekstu powstały w 1982 roku, w firmie WordPerfect Corporation

• Word Perfect dla Dos posługiwał się własnym standardem znaków -obejmującym poza ASCII znaki narodowe różnych alfabetów, fonetyczne i matematyczne.

• WordPerfect nawet w ostatniej wersji nie obsługuje standardu Unicode

Rysunek 6. Okno programu WordPerfect12, źródło: www.pcmag.com

Microsoft Word

• Stworzony przez Richarda Brodie dla komputerów PC z systemem DOS w roku 1983

• Microsoft Word jest obecnie najpopularniejszym procesorem tekstu

• Format tworzonych przez niego plików stał się standardem, który muszą obsługiwać konkurujące produkty

Rysunek 7. Okno programu MS WORD,źródło: opracowanie własne

Ami Pro• Zaprojektowany na początku lat 90. przez firmę Samna Corporation

• Posiada edytor równań w języku TEX

• W kolejnych wersjach rozszerzono możliwości rysowania grafiki i wykresów

• Wprowadzono w nim między innymi funkcję Smart Correct, wskazującą na błędy już podczas wpisywania tekstu

Rysunek 8. Okno programu Ami Pro,źródło: www.os2.museum.com

Nisus• Dostępny w dwóch wariantach: Nisus Writer Express, Nisus Writer Pro

• Wsparcie RTF, MS Word, WordPerfect (tylko do odczytu) oraz Plain Text

• Pierwsza wersja powstała w roku 1989

• Pozwala na tworzenie tabel, wstawianie numeracji stron, hiperlinków, zapis do PDF, automatyczne dzielenie wyrazów

Rysunek 9. Okno programu Nisus Writer Pro,źródło: www.targuman.org

Pytania kontrolne

1. Wymień główne cechy procesorów tekstów

2. Wymień procesory tekstów wraz z określeniem środowiska ich pracy.

3. Opisz dowolnie wybrany procesor tekstu.

System składu DTP– funkcjonalność, zastosowania, przykłady

MODUŁ 3

DTP – ang.desktop publishingprzygotowanie publikacji za pomocą komputera

• Ogół czynności związanych z komputerowym przygotowaniem materiałów

• Termin ten dotyczy zarówno fazy projektowej, czyli tworzenia w programach komputerowych obrazu (oraz kształtu) stron publikacji, jak i odnosi się do komputerowego sterowania urządzeniami wykorzystywanymi w tym procesie.

• Charakteryzuje się wysoką precyzją pracy

Fazy procesu DTP

• Proces DTP rozpoczyna się od wprowadzenia do komputera tekstu i obrazu

• Każdy element graficzny podlega osobnej obróbce, natomiast na tekst nakładana jest korekta

• Zasadniczą częścią procesu jest stworzenie z tych wszystkich elementów (grafik, tekstu) projektu publikacji, podzielonego na strony. Nanosi się także informacje dla drukarza i introligatora.

DTP - operacje

• Umieszczanie tekstów w zdefiniowanych ramkach tekstowych

• Sterowanie przepływaniem tekstu w ramkach tekstowych

• Rozbudowane funkcje formatowania tekstu na podstawie tzw. stylów tekstowych

• Umieszczanie ilustracji w zdefiniowanych ramkach obrazowych

• Dowolne kształtowanie sposobu „opływania” tekstem obiektów

DTP - operacje

• Definiowanie przez użytkowników kolorów w różnych modelach (przede wszystkim CMYK)

• Separowanie kolorów publikacji

• Wsparcie dla zarządzania profilami barwy

• Generowanie spisów treści, przypisów i skorowidzów

• Korzystanie z tzw. wzorców/makiet strony do zamieszczania obiektów powtarzających się na stronach

Przykłady DTP

• QuarkXPress

• Adobe - InDesign

• Aldus – PageMaker (pierwowzór InDesigna wykupiony przez Adobe)

• Corel-Ventura

• Scribus (darmowy – open source)

• Microsoft Publisher

Adobe InDesign – okno programu

Przybornik

Linijka

Panel sterowania

Rysunek 10.Okno programu Adobe InDesign,źródło:

www.grafland.pl

Obszar roboczy

Adobe InDesign – przydatne narzędzia i funkcje

PrzybornikWszystkie główne narzędzia InDesignznajdują się w przyborniku. Stanowią odzwierciedlenie wielu funkcji występujących w programach Illustrator, Photoshop, Quark. Żeby skorzystać z wybranego narzędzia, wystarczy kliknąć odpowiednią ikonę lub nacisnąć klawisz przypisany do funkcji np. „P” – pióro. Niektóre z tych ikon z małą strzałką kryją dodatkowe narzędzia.

Adobe InDesign – przydatne narzędzia i funkcje

1. Zaznaczenie (Selection Tool) – zaznacza cały kształt lub linię, można je rozciągać obracać lub przesuwać w dowolne miejsce obszaru roboczego

2. Zaznaczenie bezpośrednie (Direct Selection Tool) – pozwala zaznaczyć wybrane linie, punkty ścieżek lub uchwyty w celu zmiany położenia

poszczególnych linii, punktów lub krzywych składających się na dany kształt.

3. Pióro (Pen Tool) – umożliwia tworzenie linii prostych lub krzywych poprzez wybór dwóch punktów na stronie i wyginanie linii w celu uzyskania

wymaganego kształtu.

4. Tekst (Type Tool) – wykorzystuje się przy tworzeniu ramek z tekstem i edycji tekstu w nim zawartego.

5. Narzędzie ramka prostokątna i elipsa – narzędzie te tworzy formy prostokątne, wielokątne lub zaokrąglone. Można w nich umieszczać grafiki i

ilustracje, wypełniać je kolorem lub tworzyć obrys.

Pytania kontrolne

1. Wyjaśnij skrót DTP

2. Omów po kolei fazy procesu DTP.

3. Wymień operacje procesu DTP.

4. Omów podstawowe narzędzia programu InDesign.

Zasadyformatowania dialogów w prozie powieściowej

MODUŁ 4

Dialog i narracja

• Wypowiedź bohaterów jest formą podrzędną względem narracji.

• Narracja i wypowiedź bohatera nie są ze sobą połączone składniowo (mowa niezależna).

• Każda wypowiedź dialogu zaczyna się nowym wierszem z wcięciem akapitowym.

• Na początku każdej kwestii umieszcza się myślnik, tzw. pauzę dialogową.

Narracja

• Narracja (łac. narratio = opowiadanie) - słowna prezentacja wydarzeń w utworze epickim.

• Może przybierać formę opisu (gdy dominują elementy statyczne) lub opowiadania (gdy dominują elementy dynamiczne).

• Jest główną formą wypowiedzi stosowaną w utworach epickich, nadrzędną wobec innych, np. wobec dialogu.

Narracja

• Narracja wprowadza i objaśnia wypowiedzi bohaterów – wskazuje osoby mówiące oraz sposób i okoliczności mówienia.

• Wypowiedź przytoczona może wystąpić przed narracją lub po niej, może też być nią przedzielona.

Dialog i narracja

• Po pauzie dialogowej wstawia się spację twardą o stałej szerokości.

• Twarda spacja (ang. hard space) – znak spacji, który wygląda na ekranie tak samo jak zwykła spacja, lecz nie jest traktowany przez oprogramowanie jak znak biały, to znaczy nie pozwala łamać w danym miejscu wiersza tekstu

• Dialog wprowadzany z poziomu wypowiedzi narracyjnej po czasownikach oznaczających mówienie składa się po dwukropku i od nowego wiersza.

Dialog

• Dialog i bezpośrednio odnoszącą się do niego wypowiedź narratora zawierającą czasownik oznaczający mówienie rozdziela się myślnikiem.

• Tekstu dialogu nie kończy się wówczas kropką, jednak może być zakończony wykrzyknikiem, pytajnikiem lub wielokropkiem.

• Tekst narracji rozpoczyna się wtedy małą literą.

Dialog i narracja

• Czasownik, który oznacza mówienie powinien zawsze znajdować się po myślniku.

• Jeżeli narracja odnosząca się do dialogu ma zawierać dodatkowo nazwę osoby mówiącej, to musi ona znajdować się po tym czasowniku.

• Jeśli narracja nie odnosi się do wypowiedzi bohatera, to dialog zamyka się kropką, a tekst narracji rozpoczyna się po myślniku wielką literą.

• Kropka postawiona po wypowiedzi narratora powoduje, że następujący tekst – bez względu na to, czy jest to dalsza część dialogu, czy narracja – rozpoczyna się wielką literą.

• Narrację wplecioną w zdanie dialogu należy ująć z obu stron w myślniki.

Dialog i narracja

• Jeżeli w zdaniu z wplecioną narracją dochodzi do zbiegu myślnika i przecinka to należy ten przecinek pominąć.

• Występujący po wypowiedzi bohatera tekst odautorski, nawet dłuższy, może wprowadzać dalszą część dialogu, którą oddziela się od narracji myślnikiem i składa w ciągu.

• Jeżeli narrator wprowadza dalszą część dialogu za pomocą czasownika oznaczającego mówienie, należy na końcu narracji postawić dwukropek.

Dialog i narracja

• Wypowiedź dialogową jednej postaci – wraz z uwagami narratora, odnoszącymi się do niej – należy składać w ciągu, niezależnie od długości.

• Wypowiedź jednej osoby przerywaną przez narrację odnoszącą się do zachowania innej postaci niż mówiąca, należy składać od nowego akapitu.

• Wyrazy, wyrażenia lub całe zdania oddane przez autora w dialogach w językach obcych składa się kursywą.

Dialog i narracja

• W dialogach obowiązuje zasadniczo słowny zapis liczb.

• Wypowiedzi stanowiące formę rozprawy bohatera z samym sobą zazwyczaj umieszcza się w cudzysłowie (dopuszczalna jest także kursywa).

Pytania kontrolne

1. Wyjaśnij różnicę między dialogiem a narracją.

2. Wymień zasady formatowania dialogów w prozie powieściowej.

Zasady stosowania znaków wewnątrz- i międzywyrazowych:

łącznik, pauza, półpauza MODUŁ 5

Łącznik (dywiz) [-]

• Znak pisarski oznaczony znakiem "-" w postaci krótkiej poziomej kreski, krótszej od pauzy i półpauzy.

• Znak wewnątrzwyrazowy stosowany w wyrazach pospolitych i nazwach własnych.

• Nie oddziela się go spacjami od wyrazów lub członów, które spaja.

• W większości klawiatur występuje pod znakiem [-]

Zastosowania ortograficzne łącznika

• pisownia wyrazów np. pseudo-Polak, eks-Amerykanin

• pisownia nazw miejscowości np. Bielsko-Biała

• pisownia nazwisk złożonych np. Mortkowicz-Olczakowa

• pisownia przymiotników złożonych np. biało-czerwony

• pisownia z łącznikiem dwuczłonowych rzeczowników np. laska-parasol

• pisownia połączeń wyrazowych z członami niby-, quasi-

• pisownia wyrazów które zawsze występują razem np. esy-floresy

• pisownia wyrazów utworzonych od skrótowców PIS-owski

• pisownia w tradycyjnie stosowanych skrótach np. m-c

• pisownia wyrazów obcojęzycznych np. Coca-Cola

• pisownia wyrazów złożonych z liczby zapisanej cyfrowo oraz przymiotnika lub rzeczownika

np. XX-wieczny

• pisownia niektórych skrótów utworzonych od zestawień zawierających w pełnej formie łącznik np. H.-G.

Zastosowania edytorskie łącznika

• Pisownia wyrażeń liczbowych zapisanych cyframi, określających pewien zakres lub wartość przybliżoną np. 5-10 procent

• Zapis numerów telefonów i faksów np. 91-449-40-76

• Pisownia formy męskiej i żeńskiej. Element niezmieniony bez łącznika np. pan(i), element zmieniony z łącznikiem np. urodzony(-na).

• Wskazanie miejsca podziału wyrazu i przeniesienia go do następnego wiersza.

• Podział wyrazów na sylaby w tekście nutowym.

• W niektórych zapisach matematycznych np. n-ty wyraz ciągu

• W nazwach niektórych związków chemicznych 1,3,5-trichlorobenzen.

Pauza [—]

• Pauza jest kreską o długości firetu lub nieco mniejszej

• Jest to myślnik, pełniący funkcję znaku międzywyrazowego

• Nie stosuje się go na zewnątrz wyrazów, tylko pomiędzy nimi np. Myślnik czy pauza – o to jest pytanie!

• W jednej publikacji należy konsekwentnie stosować w roli myślnika tylko jeden wybrany rodzaj pauzy

Półpauza [-]

• Jest o połowę krótsza od myślnika

• Została zapożyczona z typografii anglosaskiej, odkąd na świecie zaczął upowszechniać się cyfrowy skład tekstu

• Półpauza może zastępować myślnik, stosuje się ją też np. przy określaniu pewnych przedziałów, np. lata 2009–2010

• Jest znakiem uniwersalnym – może pełnić funkcję i myślnika i dywizu

Zastosowania edytorskie myślnika

• Początek każdej kwestii dialogu

• Początek przytoczonej cudzej wypowiedzi

• Początek pytań i odpowiedzi w wywiadach

• Początek każdego składnika wyliczeniowego składanego w osobnych wierszach

• W wyrazach skrótów w celu rozdzielenia skrótu i objaśnienia, np. ang. – angielski

• W rubryce tabeli w celu zaznaczenia braku danych.

• W cyfrowym zapisie cen, które zamykają się w pełnych wartościach podstawowej jednostki monetarnej np. 200,– (= 200,00)

• W motcie wyróżnionym w cytacie w celu odróżnienia nazwy autora lub źródła cytowanego tekstu

Pytania kontrolne

1. Scharakteryzuj różnice między dywizem, pauzą i półpauzą.

2. Wymień zastosowania edytorskie myślnika.

3. Wymień zastosowania ortograficzne łącznika (dywizu).

Podstawowe pojęcia z zakresu typografii

MODUŁ 6

Typografia

• Ogół zagadnień dotyczących projektowania liter drukowanych (zarówno czcionek jak i fontów), oraz wzajemnych relacji pomiędzy tymi literami i grupami liter

• Układ graficzny drukowanej strony

• Sztuka użytkowa zajmująca się estetyką szaty graficznej publikacji

• Układ graficzny strony na witrynie www

Typografia

• Proces organizowania liter, słów i tekstu w prawie każdym kontekście, jaki można sobie wyobrazić

• Typografia jest wizualnym przejawem języka – wykorzystuje jego cechy ekspresyjne i praktyczne

• Obejmuje funkcjonalne składanie czcionek w celu uzyskania zarówno czytelności jak i komunikatywności informacji

• Słowo typografia pochodzi od od greckich słów: typos = forma i graphein = pisać

Podstawowe pojęcia

• Font – jedna wielkość, grubość i szerokość kroju czcionki np. Garamond Roman 12 pt.

• Krój czcionki – zespół cech wizualnych (wzór lub styl) danego zestawu liter, np. Garamond

• Lingwistyka – nauka o języku

• Semantyka – nauka o znaczeniu w języku i poza nim,

• Składnia- reguły formułowania gramatycznie poprawnych zdań

Podstawowe pojęcia

• Anatomia pisma – terminologia stosowana do opisania różnych części liter

• Linia bazowa – linia na której położone są małe litery i poniżej której opadają wydłużenia dolne

• Majuskuły i minuskuły –odpowiednio wielkie i małe litery

• Oś liter – teoretyczna linia łącząca przewężenia światłocienia liter okrągłych, np. „o”. Zmienia się w zależności od kroju.

• Stopień pisma – względna wielkość czcionki

• Wysokość x – wysokość małej litery x w każdym kroju

Czcionka

Tradycyjna czcionka to blok z wypukłymznakiem drukarskim używany w prasie drukarskiej. Farbę nakłada się na tzw. oczko, czyli płaską powierzchnię znaku. a- oczko, b- słupek, c- wielkość w punktach1-pole znaku, 2-sygnatura, 3- żłóbek, 4- stopka

Najważniejsze parametry czcionek:• Krój• Wysokość x• Obecność lub brak szeryfów• Obecność lub brak pochylenia

Rysunek 11 i 12.Budowa czcionki,źródło: wykład4 dr inż. B. Małachowski

Ciekawostki typograficzne

• Profesjonalnie opracowany tekst drukowany czytamy z szybkością około 460 znaków na minutę

• Tekst opracowany w zwyczajnym edytorze czytamy z szybkością około 320 znaków

• Szybkość odbioru tekstu ze strony www nie przekracza 150 znaków na minutę.

Rysunek 13. Elementy budowy liter,źródło: http://www.cs.put.poznan.pl/akobusinska/downloads/narzedzia/narzedzia_w3_edytory.pdf

Pytania kontrolne

• Wyjaśnij pojęcia: semantyka, anatomia pisma, font.

• Scharakteryzuj pojęcie czcionki.

• Wymień z czego składają się poszczególne litery.

Parametry określające adiustację tekstu:krój pisma, stopień pisma, interlinia, szerokość i

rodzaj składuMODUŁ 7

Font komputerowy

• Cyfrowa postać pisma, elektroniczny następca czcionki drukarskiej.

• Czcionka drukarska: rodzaj nośnika pojedynczych znaków pisma drukarskiego, podstawowy materiał zecerski służący do techniki druku wypukłego pojedynczych znaków pisma drukarskiego

• Nazwa ta została przeniesiona do nazewnictwa komputerowego, oznaczając kształt znaków fontu komputerowego.

Adiustacja tekstu

• Adiustacja jest to określenie w jakiej formie dostarczony surowy tekst będzie zaprezentowany.

• Adiustacja dotyczy czterech podstawowych parametrów pisma:

• Kroju pisma

• Stopnia pisma i interlinii

• Szerokość składu

• Rodzaj składu

Font komputerowy

Czcionka jest kompletem znaków, który określają trzy parametry:

• Krój pisma

• Stopień pisma

• Odmiana pisma

Krój pisma

• Jest to charakterystyczny, unikalny wygląd każdej rodziny czcionek, który da się rozpoznać niezależnie od wielkości znaków, ich pogrubieniu czy pochyleniu

• Posiada jednolite podstawowe cechy graficzne takie jak:styl, proporcje, układ lub kształt szeryfów, właściwości optyczne- czytelność

• Krój pisma jest dziełem autorskim podlegającym ochronie prawnej

Stopień pisma

• Jest wysokością, która przewiduje miejsce dla wszystkich znaków z danego zestawu znaków pisarskich czcionki lub fontu.

• Miarą stopnia pisma są punkty. 10 punktów w edytorze tekstowym to 3,528mm.

• Dany stopień jest wysokością między dolną a górną linią pisma

• Inna definicja mówi, iż jest to wysokość między dolną linią liter takich jak: p, q, g a górną linią liter takich jak: Ć, Ń, Ś.

Odmiana pisma

• Modyfikacja kroju danego fontu poprzez zmianę grubości jego kresek, oraz zmianę szerokości i pochylenia całych znaków

• Nie zmienia to jednak faktu, że font w każdej z tych odmian zachowuje nadal swoje wspólne, główne cechy charakterystyczne danego kroju pisma.

Odmiana pisma

Według Polskiej Normy (PN-73/P-55009) podział na podstawowe odmiany wygląda następująco:

• ze względu na grubość kresek: bardzo cienkie, cienkie, zwykłe, półgrube, grube, bardzo grube

• ze względu na szerokość znaków: bardzo wąskie, wąskie, normalne, szerokie, bardzo szerokie

• ze względu na pochylenie znaków: proste, pochyłe w prawo, pochyłe w lewo

Jednostki odległości

• Interlinia, odstęp międzywierszowy "stary" (szpara pomiędzy wierszami) –wartości określa się w punktach typograficznych.

• Odstęp międzywierszowy "współczesny" (odstęp między podstawowymi liniami pisma) – wartości określa się w krotnościach i ułamkach wierszy. Wiersze stykają się z sobą gdy odstęp jest równy 1.

Interlinia• Światło międzywierszowe, jedna z najważniejszych cech tekstu sformatowanego

• Odległość pomiędzy liniami bazowymi kolejnych wierszy (ang. leading)

• .W tradycyjnym składzie zecerskim interlinie w postaci cienkich blaszek wsuwane były pomiędzy poszczególne wiersze składu

Rysunek 14. Interlinia,źródło: http://leopcia.blogspot.com/2011_11_01_archive.html

Szerokość składu

• Szerokość składu jest to wymiar poziomy obszaru zawierającego tekst na stronie

Szerokość składu związana jest z pojęciami: kolumny oraz łamu.

• Kolumna – jest to pole zadruku czyli obszar strony ograniczony jej zadrukowaną powierzchnią (obszar o kształcie prostokąta i równoległy do krawędzi strony).

• Łam – pionowy blok zarezerwowany dla tekstu, leżący na kolumnie, posiadający określoną szerokość i długość, czym się różni od szpalty posiadającej tylko szerokość, a długość dowolną (określoną wielkością całości tekstu).

Pytania kontrolne

1. Czym jest interlinia?

2. Czym się różni stopień pisma od kroju pisma?

3. Scharakteryzuj termin odmiana pisma.

Klasyfikacja krojów pismaMODUŁ 8

Krój pisma

• Jest to charakterystyczny, unikalny wygląd każdej rodziny czcionek, który da się rozpoznać niezależnie od wielkości znaków, ich pogrubieniu czy pochyleniu

• Posiada jednolite podstawowe cechy graficzne takie jak:styl, proporcje, układ lub kształt szeryfów, właściwości optyczne- czytelność

• Krój pisma jest dziełem autorskim podlegającym ochronie prawnej

Klasyfikacja krojów pismaDana rodzina pisma należy do podgrupy, grupy i klasy pism. Taki podział nazywa się klasyfikacją pism.

W Europie najczęściej stosuje się klasyfikację zgodną z niemiecką normą DIN 16518:

1-2. Antykwy renesansowe

3. Antykwy barokowe

4. Antykwy klasycystyczne

5. Antykwy linearne z szeryfami (egipcjanka)

6. Antykwy linearne bezszeryfowe (grotesk)

7. Odmiany antykwy

8. Pisanki

9. Kroje gotyckie

10. Kroje pism pozałacińskich

11. Pisma ozdobne i reklamowe oraz inicjały

Klasyfikacja krojów pismaKlasyfikacja wg Polskiej Normy PN-73/P-55009:

I. Pisma dwuelementowe

1. Antywky renesansowe

2. Antykwy barokowe

3. Antykwy klasycystyczne

4. Inne

II. Pisma jednoelementowe

1. Antykwy linearne bezszeryfowe

2. Antykwy linearne szeryfowe

3. Inne

III. Pisanki

I. Kaligraficzne

II. Inne

IV. Inne pisma

1. Zwyczajne

2. Zdobione

Podział krojów pisma• Pisma jednoelementowe mają w każdym miejscu taką samą grubość kresek,

które tworzą litery, cyfry, znaki,

• Pisma dwuelementowe mają w różnych miejscach różną grubość kresek, które tworzą litery, cyfry, znaki,

• Pisma kaligraficzne są krojami zbliżone do pisma odręcznego.

Rysunek 15. Podział krojów pisma,źródło: http://leopcia.blogspot.com/2011_11_01_archive.html

Kroje bezszeryfowe

• Powstały na początku XIXw.

• Pierwsze czcionki bezszeryfowe zostały stworzone przez firmę Caslon

• W roku 1957 Max Medinger zaprojektował Helveticę, która jest jednym z najlepszych krojów bezszeryfowych

Rysunek 16. Helvetica,źródło: http://frankie.bz

Kroje szeryfowe

• Powstały w XVIII wieku

• Pierwsze kroje szeryfowe opierają się na odręcznych kaligraficznych kształtach liter

• Posiadają szeryfy czyli ozdobne, krótkie, kreski które zwiększają dekoracyjność danego fontu

Rysunek 17. Rodzaje szeryfów,źródło: http://www.cs.put.poznan.pl/akobusinska/downloads/narzedzia/narzedzia_w3_edytory.pdf

Kroje szeryfowe a bezszeryfowe

• Szeryfy pozwalają zwiększyć czytelność fragmentu tekstu pomagając oku przesuwać się od znaku do znaku

• Kroje szeryfowe używa się do opracowań klasycznych, spokojnych, przeznaczonych do długiego czytania

• Badania preferencji czytelników wskazują na przewagę krojów szeryfowych w przypadku długich tekstów w składzie ciągłym

• Badania nie wykazały jednak przewagi w stopniu czytelności pism szeryfowych względem bezszeryfowych

• Pisma bezszeryfowe lepiej sprawdzają się w przypadku krótkich tekstów o charakterze dynamicznym, np. reklamowych i informacyjnych (lepiej nadają się do stosowaniu koloru i tworzenia logotypów)

• Szeryfy pozwalają lepiej odróżniać litery, np. małe „l” (el) od dużego „I” (i)

Podział ze względu na szerokość liter

• Pisma stałe

• Pisma proporcjonalne

Rysunek 18. Króje pisma,źródło: http://leopcia.blogspot.com/2011_11_01_archive.html

Anatomia krojów pisma

Pytania kontrolne

1. Porównaj kroje szeryfowe i bezszeryfowe.

2. Wymień rodzaje szeryfów.

3. Podział krojów pisma wg nromy DIN 16518.

Typowe elementy układu strony

MODUŁ 9

Elementy układu strony

• Kolumna i łamy

• Margines górny

• Margines dolny

• Margines grzbietowy (wewnętrzny)

• Margines przedni (zewnętrzny)

• Numeracja stron

• Żywa pagina – powtarzające się na każdej stronie teksty zawierające takie informacje jak: tytuł publikacji lub rozdziału, autor itp.

• Marginalia

• Ilustracje

Kolumna i łamy

• Pierwsza kolumna rozdziału może być spuszczona, z tym że wielkość spuszczenia powinna być jednakowa w całej książce i wynosić od 1/5 do 1/3 długości pełnej kolumny. Dopuszcza się pierwsze kolumny rozdziałów bez spuszczenia, tj. pełne, lub z inna niż to przewiduje przyjęta zasada wielkością spuszczenia.

• Kolumna szpicowa (końcowa niepełna) nie powinna być krótsza niż 1/6 kolumny zasadniczego formatu.

• Oddzielanie łamów. Zależnie od stopnia pisma, wielkości kolumny i liczby łamów na kolumnie odstęp oddzielający łamy powinien wynosić od 4,5 do 9 mm. Łamy można także oddzielać linia cienka z odstępami po obu stronach linii (tak jak w czasopismach)

• Należy dobierać odległości między łamami proporcjonalnie do stopnia pisma.

Margines górny

• Powierzchnia niezadrukowana znajdująca się dookoła powierzchni zadrukowanej

• Nazywany nagłówkiem

Margines dolny

• Powierzchnia niezadrukowana znajdująca się dookoła powierzchni zadrukowanej

• Nazywany stopką

• Powinien być szerszy od górnego marginesu

Margines grzbietowy (wewnętrzny)

• Powierzchnia niezadrukowana znajdująca się dookoła powierzchni zadrukowanej

• Powinien mieć połowę szerokości zewnętrznego marginesu bocznego

• Połączone dwa marginesy grzbietowe, tworzą przerwę która nie powinna być za duża, po to by wzrok mógł swobodnie przesuwać się z jednej strony na drugą

Margines przedni (zewnętrzny)

• Powierzchnia niezadrukowana znajdująca się dookoła powierzchni zadrukowanej

Numeracja stron

Umieszczanie paginy zwykłej (numeracji stron). Paginę należy umieszczać na wszystkich kolumnach tekstowych. Wyjątek stanowią:

a) w książkach: na czwórkach i dwójkach tytułowych, na wakatach, na ostatniej kolumnie książki;

b) w maszynopisach: na stronie tytułowej, stronach dedykacyjnych i na stronie ze spisem treści.

Na tych stronach nie umieszcza się cyfr, ale uwzględnia się je w ogólnej liczbie stron.

Żywa pagina

Jest to informacja drukowana u góry strony nad tekstem. Jest to najczęściej tytuł dzieła lub rozdziału, a w encyklopediach i słownikach pierwsze lub ostatnie słowo (lub jego pierwsza sylaba) na stronie.

Rysunek 19. Żywa pagina,źródło: http://wikipedia.pl

Marginalia

• Są to notki, hasła lub tytuliki, składane pismem w mniejszym stopniu pisma niż tekst

podstawowy, umieszczane poza formatem kolumny w wąskim łamie, zwykle na marginesie

zewnętrznym stronicy. Składane są zazwyczaj w chorągiewkę ze względu na niewielką

szerokość marginesu. Linia pisma pierwszego wiersza każdego z marginaliów powinna się

zgadzać z linią pisma tekstu podstawowego.

• Marginalia należy umieszczać w zasadzie na zewnętrznym marginesie stronicy z niewielkim

odstępem od tekstu (4-, 6-punktowym). Pierwszy wiersz marginalium powinien być

ustawiony dokładnie na linii pisma wiersza podstawowego, do którego się odnosi. W

edytorach tekstu do tworzenia marginaliów można wykorzystać tzw. pole tekstowe

Ilustracje

• Miejsce włamania ilustracji. Ilustracje powinny być włamane najbliżej tekstu, do którego się odnoszą. Ilustracja nie powinna jednak wyprzedzać tekstu, do którego się odnosi. Ilustracje opatruje się podpisem składanym stopniem pisma przynajmniej o 1 punkt mniejszym niż tekst zasadniczy. Nie należy umieszczać ilustracji jako zakończenie części lub rozdziału bezpośrednio przed tytułem następnej części lub rozdziału.

• Poprzeczne ilustracje całokolumnowe należy umieszczać na kolumnach parzystych przy marginesie zewnętrznym, a na kolumnach nieparzystych przy marginesie wewnętrznym.

• Ilustracje w tekście. Ilustracje włamywane wewnątrz kolumny powinny mieć u dołu 2-4 wierszy tekstu więcej niż u góry. Od góry kolumny powinny się znajdować co najmniej 4 wiersze tekstu, a od dołu co najmniej 5 wierszy tekstu, nie licząc podpisu pod ilustracja. Przy włamywaniu ilustracji nie należy pozostawiać pierwszego wiersza akapitowego nad ilustracja i końcowego wiersza pod ilustracja.

Pytania kontrolne

• Wymień główne elementy układu strony.

• Czym różnią się marginalia od marginesów?

• Jakie kryteria powinny spełniać ilustracje w tekście?

Bibliografia

• Wykład A. Kobusińskiej „W3 – edytory”

• Zasady dobrego składu wg Janusza Nowackiego

• Szkoła Projektowania Graficznego, D. Dabner, S. Calvert, A. Casey, wyd. Arkady

• Strony internetowe:

www.wikipedia.pl

http://leopcia.blogspot.com/2011_11_01_archive.html

http://www.compmiscellanea.com/en/windows-console-applications-text-editors.htm

http://www.brothersoft.com/eclipse-ide-for-c-c++-developers-133195.html

www.pcmag.com

http://www.cs.put.poznan.pl/akobusinska/downloads/narzedzia/narzedzia_w3_edytory.pdf

http://frankie.bzwww.grafland.pl