Konwencja a kategoria literacka makoto w najstarszej warstwie poezji japońskiej

Dr Krzysztof OlszewskiUniwersytet Śląski

Instytut Języka Angielskiego

Man’yōshū 万葉集 „ Zbiór 10 tysięcy liści”

• Najmłodszy wiersz z 759 r.• Ponad 4 tys. wierszy• Wiele warstw poezji japońskiej – od

najstarszej (przekazywanej ustnie) po poezję „redaktorów” (np. Ōtomo no Yakamochi)

Kategoria makoto 真• Prawda – czyli co? • Zgodność ze światem przedstawionym• Prawda uczuć podmiotu lirycznego• Określenie makoto sukunashi stanowiło

dotkliwą krytykę poezji w tamtych czasach

Do czego służy poezja?

• Poezja:- wzrusza nawet bóstwa i demony- uśmierza sprzeczki między mężem i żoną- uspokaja wzburzone serca wojowników （辞世）

Z „Kanajo” (japońskiej przedmowy do „Kokinwakashū”)

Pismo/literatura 文 bun/wen

• Ten znak czytano także aya:Pierwotne wzorce komunikacji człowieka z

Uniwersum. Także komunikacji między władcą a poddanymi.

W starożytnych Chinach (i później w Japonii) poezja służyła do regulowania wszystkich spraw pod niebem ( 天下 tian xia)

Najważniejsze osoby dramatu 登場人物

• 額田王 Nukata-no ōkimi645 – reformy Taika, książę Ōama staje po stronie starszego brata, księcia Nakanoōe648 – zaczyna się (prawdopodobnie) romans Nukaty z Ōamą (są prawie równolatkami, mają po około 18 lat)656-7 – romans urywa się po wzięciu przez Ōamę do swego pałacu 2 córek Nakanoōe (Ōta, Uno)

668 – słynny piknik w Kamōno

• 667 – intronizacja Nakanoōe (cesarz Tenchi), Nukata była już wtedy dawno jego oficjalną żoną (kisaki)

• Bulwersująca wymiana wierszy podczas pikniku:

• Nukata: 「あかねさす　紫野行き　標野行き　野守は見ずや　君が袖振る」 w. 20

Akane sasu murasaki no yuki shime no yuki nomori wa mizuya kimi ga sode furu

Odpowiedź Ōamy

「紫草の　にほへる妹を　憎くあらば　人妻故に　我れ恋ひめかも」 w. 21

Murasaki no nihoeru imo o nikuku araba hitozuma yue ni are koimekamo

Słowa-klucze:- Murasaki nihoeru- Imo

Wcześniej (661) – słynny poemat Yamato sanzan („Trzy góry Yamato”)

• 661 – cesarzowa Saimei (matka Ōamy i Nakanoōe) inicjuje wyprawę przeciw Korei

• Na okręcie flagowym są wszyscy z dworu – dwaj książęta, córki Nakanoōe (wtedy już żony Ōamy), Nukata

• Nakanoōe komponuje poemat: 「香具山は　畝傍を惜しと　耳成と　相争ひき　神代より　かくにあるらし　古も　しかにあれこそ　うつせみも　妻を争ふらしき」 w. 13

Kaguyama wa Unebi o oshito Miminashi to aiarasoiki kamuyo yori kakuni arurashi inishie mo shika ni are koso utsusemi mo tsuma o arasou rashiki.

Czy naprawdę wyraz trójkąta małżeńskiego?

672 – zamieszki ery Jinshin 壬申の乱

• Spór o schedę po Tenchim (Nakanoōe)• Uno-no Sarara-no Himemiko – główna postać

wydarzeń, późniejsza cesarzowa Jitō• 1-miesięczna wojna domowa, czasy

bohaterów (książę Takechi, książę Ōtsu)

686 – dramat księcia Ōtsu

• Rywalizacja między Ōtsu (syn Ōty), a Kusakabe (syn Uno)

• Ōama umierając desygnuje Kusakabe na następcę (dekret wymuszony przez Uno)

• Książę Ōtsu skazany za rzekomy spisek na prawowitego następcę, po czym stracony

Dramatyczna scena kaźni Ōtsu w Nihongi („Kronice japońskiej”)

• Wraz z nim stracono jego żonę, Yamanohe (de facto, ciotkę – siostra Nakanoōe)

• Wiersz-testament księcia Ōtsu:「百伝ふ　磐余の池に　鳴く鴨を　今日の

み見てや　雲隠りなむ」 w. 419Momozutau Iware no ike ni naku kamo o kyō

nomi miteya kumogakuri namu.

• Słowa-klucze:KumogakuriKamo

Ale przed śmiercią książę Ōtsu ma jeszcze czas odwiedzić potajemnie swoją siostrę, Ōku (kapłankę Ise Jingū)

Wymiana wierszy między rodzeństwem

• Czy obraz kazirodczej miłości?「我が背子を　大和へ遣るとさ　夜更けて

　暁露に　我が立ち濡れし」「ふたり行けど　行き過ぎかたき　秋山を

いかいか　君がひとり超ゆらむ」Słowa-klucze:Waga sekoWaga tachi nureshi

Dziękuję Państwu za uwagę