KimyaDergisi İNOVATİF

Kimya DergisiYIL:3 SAYI:24 TEMMUZ 2015

Akış Şemaları

Gliserol

Çamaşır Suyu

Kiralite ve Talidomid Faciası

HaberlerFaydalı Linkler

Element Tanıma

Sözlük(İng-Trk)Bulmaca

ÖnsözHakkımızda

İnovatif Kimya Dergisi Haziran 2013’te çalışma-larına başlayan Ağustos 2013’te ilk sayısını çıkaran, internet ortamda faaliyet gösteren, Kimya ve Kimya Sektörü hakkında yazılar yazılan, yazarlarını online ortamdan edinen bir e-dergidir.

Dergimiz Kimya ile ilgili yazılarınızı online ortamda sizlerden alarak sizi tanıtmayı, sektörden olan ark-adaşlara kimya dergisi okumanın keyfini yaşatmayı, kimya ile ilgili piyasada çok okunan bir dergi ola-bilmeyi kimyayı seven, kimyayı takip eden, kimya ile ilgili bildiklerini paylaşan bir kesim oluşturmayı hedef edinmiştir.

Dergimizde kimya üzerine bölüm okuyan, mezun herkes bize yazabilir. Kimya ile ilgili bir bölüm bitirmiş olmanız yeterli.

Dergimizde yazarlarımızın yazdığı yazılar kısmı, haber kısmı, bulmaca kısmı, elementleri tanıyalım kısmı, kimya sözlüğü kısmı ve faydalı web siteleri kısmı adlı bölümler vardır.

Eğlenerek ve öğrenerek okumanız, bize yazmanız dileğimizle...

İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi

Sahibi : Yavuz Selim Kart

Genel Yayın Yönetmeni : Yavuz Selim Kart

Yayın Danışmanı : Yavuz Selim Kart

Dergi Editörleri : Yavuz Selim Kart Ebru Çetinkaya

Haber Bölümü : Yavuz Selim Kart Ebru Çetinkaya Hatile Moumintsa

Facebook Yönetimive Bilgi Araştırma : Yavuz Selim Kart Hatile Moumintsa

Twitter Yönetimi : Yavuz Selim Kart

Instagram Yönetimi : Yavuz Selim Kart

Dergi Tasarımı : Yavuz Selim Kart

KURALLARDergimiz Hakkında

1. İnovatif Kimya Dergisi yazılarını herhangi birmakalenizde veya yazınızda kullanmak için yazısınıaldığınız kişiye mail atarak haber vermek durumun-dasınız. Kullanmış olduğunuz bu yazılarınkaynağını bu dergi olarak belirtmek zorundasınız.2. Dergide yazılan yazıların sorumluluğu birinciderece yazara aittir. Bu konu hakkında bir sorunyaşıyorsanız ilk olarak yazara ulaşmalısınız.3. Dergide yer alan bilgileri kullanarak başınıza gel-ebilecek felaketlerden ya da işlerden dergi sorumludeğildir.4. Dergide yazarların kullanmış olduğu resimlerde kesinlikle kaynak belirtilmek zorundadır. Aksi du-rum olduğu zaman bunu yazarın kendisine ulaşarak hallediniz. Çünkü bizim yazarlarımızdan ricamız telif haklarına riayet ederek resimlerini döküman-larına eklemeleri. Buradan çıkacak problemlerden doğrudan yazarlar sorumludur. Dergi sorumlu değildir.5. Dergide benim de yazım olsun diyen yazarlarımızvar ise. Yazılarınız için lütfen Yavuz Selim KART ile konuşun. Dergi ile iletişim kurmak içinwww.facebook.com/groups/147842018740235/Grubu aracalığı iletişim kurabilirsiniz. Bu grup aracılığı ile bizimle iletişimde kalabilirsiniz. 6. Elimize çok yazı gelmediği takdirde her yazıyı yayımlamaya gayret edeceğiz. Amacımız hem yazan bir kesim sağlamak, hem bilgilerinizi 3. şahıslara yaymak hem de sizleri en iyi şekilde tanıtmaktır.7. Sayfamızda yayınlanmasını istediğiniz yazılarıinovatifkimyadergisi@gmail.com mail adresinegöndermeniz rica olunur. Bu mail adresine gönder-diğiniz yazılarda bir eksiklik var ise editörlerimiztarafından incelenecektir. Eksik kısımları var ise sizegeri dönüş yapılacaktır. Düzeltmeniz için tavsiyel-erde bulunulacaktır. Lütfen geri dönüş yapılıncabunu kendinizi küçümsemek olarak görmeyin.Amaç daha güzel bir yazı ve daha güzel bir dergi.8. Dergimize göndereceğiniz yazılar en fazla 6 sayfaolabilir. 6 Sayfayı geçmemeye çalışın. 9. Dergimize yapacağınız eleştirileri de ark-adaşlarımıza saygısız bir biçimde değilde ölçülü birbiçimde sayfalarda yapmaya dikkat ediniz. Bu işiherkes gönüllü yapıyor. Lütfen saygıda kusur etmey-iniz.10. Dergi ekibi gönüllü kişilerden oluşmuştur. Bu

dergi ilk kurulduğu andan beri böyledir. Dergi ekibinde olan herkes bu kuralı kabul etmiş sayılır. Gelen herkese en başta bu kural söylenir. Görevini yapmayan, dergide anlaşmazlık çıkaran, huzur bo-zan, dergi yöneticisini dinlemeyen, ben kafama göre hareket ederim diyen herkes ekipten çıkarılır. 11. Dergimizde yazabilecceğiniz konularaşağıda listelenmiştir.

* Akademik Makaleler* Endüstriyel Konular* Üniversite Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar (Kimya üzerine bölümler için)* İş Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar* Laboratuvar Üzerine Yazılar* Kimya Sanayi Uygulamaları* Teorik Kimya Üzerine Makaleler* Ülkemizdeki Kimya ile ilgili Kanunlar Üzerine Yazılar* Kimya Sektöründe Güvenlik Önlemleri ve Dikkat Edilecek Husular Üzerine Yazılar* Kimya Sektöründe Bilgisayar Uygulamaları Üzerine Yazılar

temel konular bunlar. Bu konular ile ilgili bize yazıp gönderebilirsiniz. Göndereceğiniz şeyler Kimya Dünyası ile alakalı olmalı yoksa yayımlanmaz. 12. Dergide dini ve siyasi içerikli yazılar yayıml-anmaz. Herhangi bir dini grubu temsil eden ya da herhangi bir siyasi grubu temsil eden söz ve kelime-ler yazınızda olursa dergi o kısımları değiştirmeniz konusunda sizi uyarır. Değiştirmezseniz dergi yayımlamama hakkını elinde tutar. Bu konuda son söz dergi yöneticisine aittir.13. Dergi tasarım ve yönetiminden sorumlu arkadaşburaya ek maddeler koyup değiştirme yetkisinesahiptir.14. Dergiyi okuyanlar ve dergi ekibi bu kuralları kabul etmiş sayılırlar.

İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi

EkibimizBİZ KİMİZ

Yavuz Selim KART

HatileMOUMINTSA

EBRUÇETINKAYA

https://www.facebook.com/InovatifKimyaDergisi

https://twitter.com/InovatifKimya

http://www.linkedin.com/profile/view?id=299289606

http://www.instagram.com/inovatifkimyadergisiInstagram

KimyaDergisi

Merhaba İNOVATİF KİMYA Dergisi Okuyucuları

Editörden

Değerli Okuyucularımız;

Gönüllülük esasına göre işleyen dergimizde sizlerin gönderdiği yazılarla 24. sayıyı çıkar-manın mutluluğunu yaşıyoruz. 2 sene boyunca e-dergimizi sizlerin bize göndermiş olduğunuz değerli yazılar sayesinde çıkarttık. Bize yazı gönderen herkese çok teşekkürler.

İnovatif Kimya Dergisi sosyal platformlarda aktif şekilde rol almaya çalışan elektronik dergi olma yolunda ilerliyor. Web sitemizi, facebook, twitter, instagram sayfalarımızı geliştiriyoruz. Linkedin ortamı ile iş dünyası bağlantılarımızı artırıyoruz. Bizi bu ortamlarda her zaman takip edip destekleyebilirsiniz.

Bu ay E-Dergimizde 4 farklı yazı bulunmakta. Bize bu ay gönderilen yazılar. Kiralite ve Ta-lidomid Faciası yazısında, Kiralite ve Talidomid’in ilaç dünyası ile ilgisini anlatan bir yazı görecek-siniz. Gliserol yazısı, Düzce Üniversitesi Öğretim Üyesi Hocamızın yazısıdır. Akış Şemaları yazısı, bu ayın kapak konusu. Çamaşır Suyu yazısı, evlerimizde sıklıkla kullandığımız temizlik malzemesi hakkında güzel bir yazı. Element Tanıma kısmınında bu ay sırada Magnezyum Elementi var. Yurt-tan ve Dünyadan Kimya Haberleri ile de gündemi takip edeceksiniz. Her ay web siteleri kısmı ile bu ay da birçok web sitesi keşfedeceksiniz. Sözlük kısmında İngilizce-Türkçe Kimya kelimelerini öğreneceksiniz. Bulmaca kısmında ise hem eğlenip hem öğreneceksiniz.

Umarız beğenerek okursunuz. Bize yazı gönderen emek harcayan meslektaşlarımıza, takipçil-erimize, sevenlerimize teşekkürü bir borç biliyoruz. Kimya üzerine bölüm okuyan, çalışan her kesim-den ve sektörden bilgilendirici ve içerikli yazılar bekliyoruz. Bir sonraki ay görüşmek üzere. Sevgiyle kalın.

Yavuz Selim KartDergi Editörü

IÇINDEKILER

Kiralite ve Talidomid Faciası

Gliserol

Akış Şemaları

Element Tanıyalım

Çamaşır Suyu

.

7

9

16

19

11

30

21

20Sözlük (Ing-Trk)

Haberler

Faydalı Siteler

Kimya Bulmaca

Sizde Yazarımız Olun

Kimya Bulmaca Çözüm (Önceki Ay)

31

32

33

7

Orkun KEÇICIorkunkecici@gmail.com

KİRALİTE ve TALİDOMİD FACİASIEnantiomer, izomerlik, R-S konfigürasyonu biz

kimyacılar bu terimlere hiçte yabancı değiliz. Peki ya kiralite ?

Yazımın devamında; aslında uzak bir kavram ol-madığını anlayacağız.

Chiral (kiral)Bir ayna görüntüsü oluşturabilen veya bu ayna görüntüsüne sahip olan molekülleri tanımlamada kullanılır. Kimyada bu moleküllere enantiomer veya kiralite özelliği gösterir denmektedir.Kiral Yunancada “ χειρ“(kheir) kelimesinden türemiş olup insan eli anlamına gelmektedir. Bir insanın sağ ve sol ellerinin aynı fakat zıt olması gibi bir diğerinin tam ayna görüntüsüdür.

Optikçe aktif her maddenin iki tane enantiomeri vardır. Birbirinin ayna görüntüsü olması aynı zamanda bunların konfigürasyonlarının da zıt yapıda olduğunu göstermektedirBunların adlandırılmasında R-S kuralı ya da Chan-Ingold Prelog denilen bir adlandırma sistemi kullanılır. Op-tik dönme açıları saat yönünde olan moleküller R konfigürasyonun da, saat yönünün tersinde olan moleküller ise S konfigürasyonu olarak adlandırılır.Moleküllerin bu özelliği bazen çok büyük sorunlara hatta ölümlere yol açabilmiştir.

Talidomid İlacı Talidomid 1954 yılında Alman firması Chemie Grünenthal tarafından gebeliğe bağlı bulantı ve kusmaların giderilm-esine yardımcı bir ilaç olarak piyasaya sürülmüştür. İlacın bu özelliğinden dolayı adını çabuk duyurmuş ve 1960 yılında 46 ülkeye daha ihraç edilmiştir. Türkiye bu ülkeler arasında yoktur. Nedeni yazımın devamında olacak.

KimyaMühendisi(Mezun)

8

Bu ilaç görünürde iyi bir tedavi sağlıyor gibi görünüyordu fakat ilacı kullanan hamile kadınlar uzuvları eksik çocuklar doğurmaya başlayınca ne kadar tehlikeli bir ilaç olduğu yeni anlaşılacaktı.

1961 yılında Avustralya ve Almanya’dan iki doktor birbirinden bağımsız olarak yaptığı araştırmalar sonucu talidomid kullanımı ile doğumsal bozuk-luklar arasında bağlantı olduğunu açıklamıştır. Açıklamalarına göre; gebeliğin ilk üç ayında bu ilacı kullanan kadınların bebeklerinde ciddi doğumsal bozukluklar olduğu ortaya çıkmıştır. Bu doğumlar 10000 ‘in üzerindedir ve doğan çocuk-ların pek çoğu hayatını kaybetmiştir

Buna sebep olan neydi, neden sakat çocuklar doğmuştu?

Enantiyomerlik az önce bahsettiğim gibi R-S kuralına göre yapılır. Üretilen bu ilaçta, bir enanti-yomerdi yani R ve S bölgeleri vardı.

R bölgesi ilacın fayda ettiği bölge yani ağrı kesici kısmıydı. S bölgesi ise hamilelikte kullanıldığında fetüsün gelişimini engelleyen teratojen kısmını içeriyordu.

Üretici firma bu olayı fark edemedi ya da yeterli seviyede testler uygulamadığı için bu facia kaçınıl-maz oldu.Böyle bir facianın Türkiye‘yi es geçmesi şanstan çok bir deneyim becerisiydi.

Prof. Dr. Şükrü Kaymakçalan (Ankara Üniversit-esi Tıp Fakültesi Farmakoloji Kürsüsü) talidomid ilacı için yapılan deneylerin yeterli olmadığını bu

sebeple ruhsat verilmemesi gerektiğini söylemiştir. Sağlık Bakanlığı ise bu uyarıyı ciddiye alarak ilaca ruhsat vermemiştir.

Geçmişte yapılmış hatalar günümüz koşulların-da daha rahat yaşamamıza sebep olmuş gibi görünüyor. Sağlıklı yaşam için acaba daha ne kadar insanın kobay olması gerekiyor, sorgulamak lazım.

Kaynaklar :http://www.tfd.org.tr/uploads/file/bulten/114_2012_4.pdfhttps://en.wikipedia.org/?title=Chiralityhttps://idexposed.wordpress.com/2008/05/14/robert-hazen-origin-of-life-101/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2001/popular.html

9

Haydar GÖKSUadar_gok@hotmail.com

GliserolGliserol, hidroksil grubu ihtiva eden moleküllerden olan ve pek çok biyolojik

aktif moleküller için bir çıkış maddesi olarak kullanılabilecek olan bir yapıdır ve trihidroksi alkoldür.

OHOHHO

Gliserol

Tıbbi alanda, şeker hastalığında deri üzerinden kullanılan merhemlerle ve kabızlıkta kullanılan fitillerle doğrudan kullanılabilen bir molekül olmasının yanında dinamit yapımında, endüstri, biyokimya ve tıp gibi alanlarda geniş bir kullanım alanına sahiptir. Ayrıca aktif toksinlerin inaktivasyonunda da büyük bir etkiye sahip olan bu molekül[1] aynı zamanda vücutta önemli işlevlere sahip olan nötral lipitlerin (trigliserit), fosfolipitlerin ve stereoidlerin sentezinde de kullanılabilecek bir moleküldür.(Şekil 1)[2]

O

OO

O

R1

O

R3

O

R2

O

OO

O

R1

PO

R2O

OXO

trigliserit

f osf ogliserit X: alkol

türevi

Şekil 1 : Nötral lipitler (trigliserit) ve fosfolipitler

Lipitler suda çözünmeyen, vücutta yakıldıklarında karbonhidrat ve proteinlere göre daha çok enerji

sağlayan ve gliserolün üç mol yağ asidi ile tepkime-sinden oluşan ester molekülleridir.(Şekil 2)

OHOHHO

Gliserol

O

OO

O

R1

O

R3

O

R2

trigliserit

3 RCOOH

-3 H2O

R= R1, R2, R3

Şekil 2 : Trigliseritlerin gliserolden oluşum reaksiyonu

Lipitler ve fosfolipitler hücre zarının temelini oluştururlar, hidrofobik (suyu sevmeyen) ve hidro-filik (suyu seven) kısımlardan oluşurlar ve miseller

halinde dururlar (hidrofobik kısımların bir araya gelmesi ile oluşan yapılar).(Şekil 3)

Şekil 3 : Bazı misel modelleri

KimyaÖgretmeni

(Düzce ÜniYard. Doç.

Dr.)

10

Lipitler ve fosfolipitlerin, hidrofobik ve anyonik özellikte olmalarından dolayı da bazı iyon ve polar yapıların geçişine engel olarak vücudu yabancı etkilere karşı korurlar (Şekil 4).[1-3]

Şekil 4 : Lipitler ve fosfolipitlerin görsel ifadeleri

Kaynaklar :

1. Marquinai D., Barroso, J., Santos, A., Peinado, J.M. Microbiol. Res., 2001, 156, 387-391.2. Sacre, M., Hoffmann, W., Turner, M., Tocanne, J., Chapman, D. Chemistry and Physics of Lipids, 1979, 25, 69-83.3. (a) Sacre, M., Hoffmann, W., Turner, M., Tocanne, J., Chapman, D. Chemistry and Physics of Lipids, 1979, 2, 69-83. (b) Damste, J.S.S., Schouten, S., Hopmans, E.C., Van Duin, A.C.T., Geenevasen, J.A.J. Journal of Lipid Research, 2002.

11

Yavuz Selim KARTkim_muhselim@hotmail.com

AKIŞ ŞEMALARIMerhaba İnovatif Kimya Dergisi okurları,

Bu ay sizlere Kimya Mühendisliği ve Kimya San-ayisi’nde önemli yeri olan akım şemalarını anlata-cağım.

Akım şemaları, proses tasarımında anahtar doküman olarak adlandırılacak kadar önemli birkonudur. Akım şemaları üzerinde tasarımda yer

alan ekipmanlar, akım hatları, akımların hızları, bileşimleri ve ekipmanların işletme koşulları yer alır.

Akım şemaları, proseste yer alan her bir ünite için ve tüm proses için yapılan kütle veenerji denklikleri temel alınarak oluşturulur.

Basit bir akım şemasını aşağıda görmektesiniz.

Şekil 1 : Ham Petrol Akım Şeması

Yukarıdaki akış şeması özel hazırlanmış bir akış şemasıdır. Bu akış şemaları bizim tüm süreci görmemizi sağlarlar. Farklı farklı birçok çeşidi mevcuttur. Günümüzde ise akım diyagramları bilgisayar destekli olarak hazırlanmaktadır. Dergimizin daha önceki sayılarında bu konu ile ilgili çeşitli yazılarım oldu. Onları da inceleyebilirsiniz.

Bilgisayarda akış şeması hazırlamanın alternatif akış diyagramlarının oluşturulması, en uygun

prosesin seçimi ve en uygun proses şartlarının saptanması gibi önemli avantajları bulunmak-tadır. Genellikle bilgisayar destekli akış şeması hazırlamada “MATLAB” ve “CHAMCAD” paket programından yararlanılmaktadır.

Akış diyagramı, prosesi tanımlayan bir doküman olması nedeniyle açık, anlaşılır, doğru ve tam olmalıdır. Çizimler / dokümanlar ile ilgili farklı proses tiplerini belirtmek için kullanılan çeşitli tipte akış diyagramları vardır.

KimyaMühendisi(Mezun)

12

Proses akış diyagramı oluşumunu Şekil 2’de görmektesiniz

Şekil 2 : Proses akış diyagramı oluşumu

1. Genel Blok Akış Diyagramı 2. Blok Akış Diyagramı (BFD) 3. Proses Akış Diyagramı (PFD) 4. Boru Hatları ve Cihaz Diyagramı (P & ID) 5. Birimlerin Akış Diyagramı 6. Veri Föyleri

gibi çeşitli tipte akış diyagramlarına örnek olarak verebiliriz.

Genel Blok Akış Şeması (Genel Blok Akış Diyagramı)

Blok diyagram, proseslerin en basit gösterim şek-lidir. Çizimde yer alan her bir blok bir ekipmanı veya prosesin belirli bir adımını simgeler. Bu diyagramlar proses için genel bir fikir vermektedir ve az sayıda ayrıntı içermektedir.

Bu diyagramlar kare, dikdörtgen ve daire gibi şekillerden oluşur. Bu diyagramlar, ön raporların hazırlanmasında ve eğitim amacıyla kullanılır. Bu diyagramlarda oklar kullanılarak kesitler ar-asındaki sıra ve ilişki gösterilmektedir.

Şekil 3 : Genel blok akış diyagramı

13

Blok Akış Şeması (Blok Akım Diyagramı - BFD) Bu diyagramların genel akış diyagramlardan farkı, girdi çıktı akımlarının bir seri blok ile birbirlerine bağlanarak oluşturulması ve işletme koşullarının (sıcaklık ve basınç) ve proseste oluşan problemlerde verilen geri döngü ve dönüşüm gibi diğer önemli bilgileri de içermesidir.

Blok akış diyagramı oluşturulurken;

• İşletmeler bloklarla gösterilir. • Önemli akım yönleri oklarla belirtilir. • Mümkün olduğunca akımın yönü soldan sağa çizilir. • Hafif bileşen içeren akımlar (gazlar) yukarı doğru, ağır bileşen içeren akımlar (sıvılar ve atılar) aşağı doğru yönlendirilir. • Basitleştirilmiş madde dengesi kurulur.

Şekil 4: Blok akış diyagramı

Proses Akış Şeması (Proses Akış Diyagramı – PFD)

Proses akış diyagramı, ilgili birimler ile birlikte giren ve çıkan maddelerin gösterildiği bir diya-gramdır. Ayrıntılı akış diyagramlarında, ekipman-lar genelde belirli bir stile (tarza) uygun olarak çizilir ve kullanılan semboller ve çizimler belirli standartlara uymalıdır. Amerikan Ulusal Stan-dartlar Enstitüsü’nde(ANSI) akış diyagramlarının hazırlanmasında kullanılan bir semboller dizini hazırlanmıştır.

Proses akış diyagramları kimyasal proses endüstrisinde kullanılan çok faydalı ve özellikli dokümanlardan biridir. PFD tasarım bilgisini etkin bir şekilde iletir. Operatörün parametreleri ayarlamasına, denetçinin tesis çalışmasını kontrol etmesine yardımcı olmaktadır. Temel proses basit ise ve sadece birkaç adım içeriyorsa PFD ve P & ID diyagramları tek bir föyde birleştirilebilir.

Proses akış diyagramları esas olarak aşağıdaki özelliklere sahiptir:

• Basınç, sıcaklık ve akış gibi proses şartları ile birlikte kritik cihazları ve ölçme cihazlarını gösterir. • Kimyasal bir tesisteki ya da rafinerideki proses akışını izlemek için kullanılır. • Tüm büyük cihazları, boru hatlarını, kritik noktalardaki sıcaklıkları ve basınç değerlerini ve proses akışını göstermektedir. • Akışkan sistemini ve akışkan sistemi ile ilgili cihazları semboller kullanarak göstermektedir. • Bu diyagramlar proses teknisyenleri için bilgi kaynağıdır. Çünkü prosesin nasıl çalıştığını ve her birim çalışmayla ilgili adımları göstermektedir.

14

Proses akış diyagramı oluşturmak için önemli miktarda bilginin toplanması gerekmektedir. Sa-dece birkaç operatör içeren küçük diyagramlar için

sıcaklıklar, basınçlar, bileşimler ve akış hızları gibi akım bilgileri akımın yanında küçük bir kutucuk içerisinde verilebilir.

Şekil 5: Proses akış diyagramı

Akış şemalarında yer alan proses ve operasyon cihazları, dış görünüşleri ile endüstride kullanılan-lara az çok benzerlik gösterir. Bu amaçla kullanılan

sembollerin az çok standardı oluşturulmuştur. Aşağıdaki şekillerde akış şemalarında çok sık rast-lanan ve kullanılan semboller gösterilmektedir.

Şekil 6 : Proses akış diyagramı-1

15

Şekil 7 : Proses akış diyagramı-2

Bu ve buna benzer birçok şekil bulunmaktadır. Hepsini eklemek mümkün olmasa da genelde görebileceğiniz birkaç sembolü eklemeyi görsel açıdan anlamanız bakımından uygun buldum. Bu sembolleri bir anda ezberlemek yerine, pros-es tabloları okumaya çalışarak öğrenmek ya da Chemcad gibi programlar ile çizim yaparak öğrenmek, öğrenmenin kalıcılığı açısından faydalı

olacaktır. Sonuç itibari ile kimya sektöründe yeri tartışılmaz derecede önemli olan akış diyagramları sanayinin her safhasında kimya üzerine bölüm okuyan herkesin karşısına çıkacaktır. Bir dahaki sayıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın.

Kaynaklar :

http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Proses%20Ak%C4%B1%C5%9F%20%C5%9Eemas%C4%B1%20Kodlama%20Ve%20%C3%87izimi.pdfhttp://chem.eng.ankara.edu.tr/files/2013/03/ak%C4%B1m-semalari.pdfchem.eng.ankara.edu.tr/files/2013/03/PFD-and-PID.ppt

16

Anıl Yasin AKDOGANanil_yasin_akdogan@hotmail.com

ÇAMASIR SUYU (NaClO)

Çamaşır suyu, (NaClO) bir tür tuztur. Günlük hayatta beya-zlatıcı çamaşır sularında kullanılmaktadır. Asidin bir canlı dokusu ile teması, dokularında hasara yol açmaktadır. Çevr-

eye büyük ölçüde zarar veren bu madde oda koşullarındaki klor ve sabunlardaki sodyum hidroksit ile birleşerek üretilmektedir. Bir sodyum hipokloritin elde edilme formülü aşağıdaki gibidir:

2NaOH + Cl2 › NaCl + NaClO + H2O

Sodyum Hipoklorit ( Çamaşır Suyu , Hypo), lityum hipoklorit, sodyum hipoklorit ve kalsiyum hipoklorit gibi yeni kimyasal bileşiklerin oluşturl-masında ana kök olarak kullanılır. Hipokloritler, manganı oksitler ve permanganatı oluşturur.

Hipoklorit, organik bileşiklerle temasında ekzoter-mik tepkimeye girer ve biyolojik olarak yanıklar oluşturur. Bu nedenle temizlik ürünlerinde seyrel-tik olarak hipoklorit kullanılır.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Görünüş ve Koku : Açık, yeşilimsi sarı renkli, karakteristik kokulu bir sıvıdır.Bozulma Durumu : Sodyum Hipoklorit çözeltileri, kolay bozunabilme özelliğine sahiptirler.Stabilite içindeki bir miktar sodyum hidroksit aşırısı ile sağlanır. Buna rağmen tüm Çamaşır Suyu çözel-tileri bekletildiklerinde yavaş yavaş bozunurlar. Açığa çıkan oksijen miktarı stabilitenin bir ölçüsüdür. Sodyum Hipoklorit’in bozunmasının niteliği ve bozunma hızı pek çok etkene bağlıdır.

Ancak bunlar arasında en önemlileri şunlardır :

> Hipoklorit konsantrasyonu> Sıcaklık> Işık> Ürün içindeki bazı metal safsızlıkları

Yüksek konsantrasyondaki hipoklorit çözeltileri, düşük konsantrasyonda olanlara göre daha hızlıbozunurlar. Sıcaklık ve ışık, bozunma hızını artırır.

Ürün içindeki safsızlık olarak bulunabilecek bakır, nikel, kobalt, demir gibi metaller oksijen çıkışıyla sodyum hipokloritin bozunmasını hızlandırırlar.

KimyaTeknikeri(Mezun)

17

Raf ÖmrüÇamaşır suyunun ömrünün uzun veya kısa olmasının bir numaralı faktörü sıcaklıktır. Clorox™ ‘ e göre; çamaşır suyuna eklenen hipoklorit miktarı, üretildiği sezona göre farklılık gösteriyor. Çünkü sıcaklık, sodyum hipokloritin bozunma oranını etkileyen bir numaralı faktördür. Bu yüzden yaz sezonunda, kış sezonuna göre üretilen çamaşır sularına daha fazla hipoklorit ekleniyor. ( Clorox temizlik maddeleri üreten uluslararası bir firmadır. )

Clorox firması; çamaşır suyundaki %6 hipoklorit oranı seviyesini, 20 santigrat derece civarında korunduğunu varsayarak en az 6 ay boyunca bozunmadan korumayı hedefliyor. Çamaşır suyunun üretimi ile satışa sunulması arasında yaklaşık 4-6 haftalık bir zaman dilimi var.

Çamaşır suyu ve asit içeren kimyasalları karıştırınca ne olur ?

Çamaşır suyunda sodyum hipoklorit bulunur yada kimyasal formülü ile “NaOCl”. Çamaşır suyu da zaten sodyum hipoklorit’in sulu çözeltisidir. Ancak çamaşır suyundaki sodyum hipoklorit sulu ortamda hipokloröz asit olarak bulunur. Denge reaksiyonu ise şu şekildedir;

Hipokloröz asit ( HOCL) güçlü bir yükseltgendir. Çamaşır suyunun iyi bir beyazlatıcı ve dezenfektan olmasının sebebi de budur. Eğer siz çamaşır suyunu yani bu durumda hipokloröz asiti başka bir asit ile karıştırırsanız zehirli klor gazı açığa çıkar. Örneğin; halk arasında tuz ruhu olarak bilinen HCl ile çamaşır suyunu karıştırdığınız zaman oluşan reaksiyon şu şekildedir :

Klor gazı boğucu kokulu, yeşilimsi sarı renkte bir gazdır ve mukoza zarınızı, gözlerinizi, boğazınızı ve akciğerinizi etkiler. Başta astım gibi solunum sorunlarına sebep olur. Eğer uzun süre bu gaza maruz kalınırsa sonucu ölüm olabilir.Peki biraz daha zayıf bir asit asetik asit içeren sirke ile çamaşır suyunu karıştırırsak ne olur ? Aslında tahmin ettiğiniz gibi aynı sonucu alırsınız. Klor gazı !

Klor gazı ile pH arasında bir denge durumu söz konusudur. Eğer siz ortama tuz ruhu, asetik asit yada kezzap ( kimyasal adıyla nitrik asit HNO3) vb. asitler ekleyerek pH’ı düşürürseniz; ortamdaki klor gazını artırmış olursunuz. Eğer pH’ı artırırsanız; bu sefer klor gazı miktarı düşecek, hipoklorit iyonu (ClO-) miktarı artacaktır. Hipoklorit iyonu hipokloröz aside

göre daha az etkili bir yükseltgendir. Bazı insanlar klor gazının oluşucağını bile bile; çamaşır suyunun yükseltgeme gücünü görmek için başka asitler ekley-erek pH’ı düşürür.

Kendinizi zehirlemeyin!

Dipnot : Çamaşır suyunun bildiğinizden farklı bir kullanım alanı daha var. Kimyasal savaşların zararlı etkil-erinden korunmak için.

18

Kimyasal savaşı kısaca, “kimyasal özelliklerinden dolayı öldürücü, yaralayıcı, tahriş edici, ve aynı zamanda yangın çıkartıcı, insanlara, bitki ve metallere etkisi olan katı, sıvı ve gaz halindeki maddel-erle yapılan savaş” şeklinde tanımlayabiliriz. Kimyasal savaş uyarısı yapıldığında evlerimizde ve sığınılan yerlerde alınması gerekli önlemlerden biri de kapatılmış pencere ve kapı aralıklarının, sulandırılmış çamaşır suyuna batırılmış bez, battaniye vb malzeme ile örtülmesidir. Sızıntı olduğu düşünülen bölge su-landırılmış çamaşır suyu ile, daha sonra da sabunlu su ile yıkanmalıdır. Kirlenmiş giysiler, çamaşır suyu, bol su ve sabunla temizlenmeli ya da çift kat poşete sarılıp atılmalıdır.

Kaynaklar :* http://kimyaca.com/camasir-suyunun-raf-omru/* http://kimyaca.com/camasir-suyu-ve-asit/* http://www.hidrojenperoksit.com/camasirsuyu.asp

19

ELEMENTTANIYALIM Magnezyum

Simgesi: MgGrubu: 2A (Toprak alkali metal)

Atom numarası: 12Bağıl atom kütlesi: 24,305Oda sıcaklığında: Katı

Erime noktası: 649°CKaynama noktası: 1090°C

Yoğunluğu: 1,738 g/ccKeşfi: 1808 - Sir Humphrey Davy

Atom çapı: 1,72 ÅElektronegatifliği: 1,31Elektron dizilimi: 1s22s2p63s2

Yükseltgenme basamağı (sayısı): 2

Magnezyum (Mg), gümüş beyazlığında bir metaldir ve genellikle alaşım maddesi olarak, yani başka metallerle karıştırılarak kullanılır. Kimyasal simgesi Mg, atom numarası 12; atom ağırlığı 24,312 olan bu element en hafif metallerden biridir ve bu özelliğiyle önem kazanmıştır. Toz halindeki mag-nezyum kolayca tutuşur ve parlak bir alevle yanar. Bu özelliği nedeniyle, elektrikli fotoğraf makinesi flaşları çıkmadan önce, magnezyum yakılarak flaşlı fotoğraflar çekilmiştir.1755 yılında İngiltere’de Joseph Black tarafından keşfedilmiştir. 1808 yılında Humphrey Davey tarafından saf olarak, magnezya ve civa-II-oksit (HgO) karışımından izole edilmiştir.

Magnezyum’un Elde EdilmesiBaşlıca mineralleri dolomit, brusit [Mg (OH)2] ve manyezittir. Birçok başka mineralde de ve ayrıca deniz suyunda çözünmüş olarak (hacim olarak % 0,3, MgSO4 ve % 0,5 MgCl2) bulunur. Bir metreküp deniz suyundan 1,8 kg. magnezyum çıkarılabilir. Ergimiş magnezyum klorürün (MgCl2) elektroliziyle ya da silikotermik yöntemle (dolomitin ısıtılarak kurutulmasıyla elde edilen oksitler karışımının, ferrosilisyum ile yüksek sıcaklıkta indirgenip magnezyum kristallerinin oluşması) elde edilir. Elektroliz yönteminde magnezyum klorür deniz suyundan elde edilebilir. Bunun için deniz suyuna sönmüş kireç karıştırılarak Mg(OH)2 çöktürülür ve çökelek ısıtılarak magnezyum oksite (MgO), bu da kok ve klor gazıyla mag-nezyum klorüre çevrilir. Yapım işlerinde kullanılan en hafif metal, magnezyumdur. Havada koruyucu bir oksit ve karbonat katmanıyla örtülerek donuklaşır. Havada bir oksijenle birlikte göz kamaştırıcı bir ışık vererek yanar. Bu özelliğiyle flaş lambalarında kullanılır. Magnezyum alaşımları otomotiv, uçak ve uzay araçları sanayiinde büyük önem taşır. Magnezyum oksit, ateşe dayanıklı tuğla yapımında kullanılır. Manyezi adıyla da bilinen bu oksit, magnezyum klorür çözeltisiyle karıştırıldığında dayanıklı bir çimen-to oluşturduğundan sıva olarak kullanılır. Magnezyum, insan vücudunun % 0,05’ini oluşturur. Birçok enzimin, ayrıca klorofilin de bileşiminde bulunduğundan yaşam için zorunlu bir elementtir.

Kullanım AlanlarıFotoğraf makinelerinin gövde ve flaş kaplamalarında, işaret fişeklerinde ve yangın bombaları başta olmak üzere pirotekni alanında yoğun olarak kullanılır. Alüminyumdan üçte bir oranında daha hafif olması nedeniyle, alaşımlarından uçak ve füze yapımında faydalanılır. Eczacılık alanında önem taşıyan bileşikleri de vardır. İtici özellikteki bileşiklerin yapısına katılır. Döküm demir yapımında ve uranyum başta olmak üzere çeşitli metallerin tuzlarından saflaştırılması işleminde kullanılır. Şömine tuğlalarının, aydınlatma ampullerinin, renk maddelerinin ve filtrelerin yapımında da yeri vardır. Yeşil bitkilerde bulu-nan klorofil yapısında da yer alır.

20

SÖZLÜKIngilizce-Türkçe

Enameled

Emit

Energy Balance

Feed

Fan

Flash Point

Fixed Carbon

Halogen

Influent

Kerosene

Molasses

Gas Bubble

Heat Balance

Irritant

Latex

Moist

Molality

Galvanostat

Inert Cell

Iron Ore

Mine Fire

Mirror

Mover

Sırlanmış

Enerji Denkliği

Beslemek

Vantilatör

Parlama Noktası

Sabit Karbon

Gaz Kabarcığı

Akım Düzenleyici

Halojen

Isı Denkliği

Kuru Pil

İçe Akan

Tahriş Edici

Demir Filizi

Gaz Yağı

Lateks

Ocak Yangını

Melas

Nemli

Ayna

Molalite

Taşıyıcı

Yaymak

21

HABERLER

Yurttan Kimya HaberleriKIZIL EĞRELTİ OTU İLAÇ KULLANIMINI ÖNLEYECEK

Uzak Doğu’da çeltik tarlalarında yabancı otların gelişimini engell-ediği için ilaç kullanımına gerek bırakmayan kızıl eğrelti otu, doğal yetiştiği Kızılırmak del-tasında çeltik tarlalarında değer-lendirilecek.

Yörükler Su Ürünleri Kooperatifi Başkanı Yaşar Ergün, AA mu-habirine yaptığı açıklamada, 19 Mayıs, Bafra ve Alaçam ilçelerin-in sınırları içinde yer alan 56 bin hektarlık alanı kaplayan Kızılır-mak Deltası’nda kızıl eğrelti otunun, göl, kanal ve sulak alanlarda doğal olarak yetiştiğini söyledi.

Yöredekiler tarafından zararlı olduğu düşünülen kızıl eğrelti otunun Çin, Vietnam, Endon-ezya gibi birçok Uzak Doğu ülkesinde çeltik tarlalarında ya-bancı otların büyümesini engel-lemesi, suyu temizlemesi ve gü-

bre amacıyla değerlendirildiğini vurgulayan Ergün, deltada kızıl eğrelti otunun çeltik tarlalarında kullanılması için üreticileri bilg-ilendirdiklerini anlattı.

Ergün, bu otun yöre halkı tarafından değerlendirilmediğini belirterek, faydalarını öğrendik-ten sonra harekete geçtiklerini söyledi. Ergün, “Yöre halkını bilgilendirdik. Göllerde fa-zla olan otları toplamaya başladık. Ayrıca gelecek yıl da çeltik tarlalarında su tutumu başladığında kızıl eğrelti otunu kullanacağız. İsteyen çiftçimiz istediği kadar ot toplayarak gübre olarak kullanabilir. Ancak, ot toplarken göllerde filtre görevi görerek sudaki ağır metalleri kendinde toplayan bu bitkinin hoyratça toplanarak yok edilmesini de istemiyoruz” diye konuştu.

“Kızıl eğrelti otu suyu fil-tre ediyor”

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Fen Edebiyat Fakült-esi Biyoloji Bölümü Öğretim Elemanı Gülsüm Mumcu da bitkinin su yüzeyini kaplayarak alglerin büyümelerini engell-ediğini, sudaki azot miktarını azaltarak ekolojik denge oluştur-duğunu kaydetti.Bitkinin sulardaki ağır metalleri bünyesinde toplayarak suyu filtre ettiğini aktaran Mumcu, “Bitki, Vietnam’da gübre olarak yüzyıl-larca kullanılmıştır. Özellikle azot bakımından yoksul sularda çeltik tarlalarında azot kaynağı olarak kullanılabilir. Gübre olar-ak kullanıldığında, çeltik verimi dekar başına ortalama 356 kilo-gram artmaktadır. Bitki çeltiğe zarar vermeden, yabancı otların kontrolünde de etkin bir şekilde kullanılabilir.

22

Böylece kimyasal kullanımına gerek kalmadan ta-mamen doğal yollarla çeltik tarlalarındaki yabancı otlar kontrol edilebilir. Ayrıca balıklar için iyi bir

besin maddesidir. Balıkların gelişiminde ve beslen-mesinde önemli bir bitkidir” ifadelerini kullandı.

PLASTİK SEKTÖRÜ VE İMALAT SANAYİSİNE ODAKLANMA ZAMANI GELDİ

PLASFED, Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun sıralandığı listede yer alan plas-tik ve kauçuk firmaları değerlen-diren bir analiz raporu hazırladı.

Türkiye plastik sanayisinin şemsiye örgütü Plastik Sanay-icileri Federasyonu (PLASFED), İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl yayınlanan ve Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuru-luşunun sıralandığı listede yer alan plastik ve kauçuk firmaları değerlendiren bir analiz raporu hazırladı.

Plastik ve kauçuk sek-töründen 21 firma İSO 500 listesinde!

PLASFED raporuna göre; İSO 500 listesinde, 21 plastik-kauçuk ürün ve hammadde imalatçı firması yer aldı. Bir önceki yıl 23 firmanın bulunduğu list-eye bu yıl 14 plastik, 7 kauçuk imalatçısı firma girdi. Bir önceki listede 16 plastik firması var iken, kauçuk firması sayısı bu yıl değişmedi.

İSO 500 listesindeki plastik ve kauçuk firmalarının ihracatları, bir önceki yıla göre yüzde 4,3 oranında azalarak 2 milyar 264 milyon TL olarak gerçekleşti. 2014 yılında plastik ve kauçuk sektöründe net işletme sermaye yeterliliği ve kısa vadeli borç ödeme kabiliyeti, 2013 yılına kıyasla 2 puan arttı ve genel im-alat sanayisinin 500 büyük firma ortalamasının bir puan üstüne çıktı. 2014 yılında, plastik ve kauçuk sektöründe ilk 500 firma içine giren firmaların kısa vadeli borç ödeme güçleri (cari oran-ları) yüzde 157 oldu.

Mali göstergelerde İSO 500 içindeki plastik ve kauçuk sektörü firmaları, İSO 500 ortalamalarına benzer sonuçlar gösterirken, geçen yıla göre karlılıklarında kısmi bir iyileşme sağlandı. PLASFED analizinde; 2014 yılında imalat sanayi ilk 500 büyük firmanın ortalama satış karlılığının yüzde 4,9’dan yüzde 5,7’ye çıktığı, plastik ve kauçuk firmalarının da benzer şekilde satış karlılığını yüzde 3’ten yüzde 5,6’ya çıkardığı

kaydedildi. Buna karşılık, plastik firmalarının bu yönüyle, genel imalat sanayisi ortalamasının rekabet gücünün altında kaldığı vurgulandı.

“İmalat sanayimize destek olmakta geç kalınmaması gerekiyor”

“İSO 500 – Plastik ve Kauçuk Firmaları” raporunu değerlen-diren PLASFED Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Aksoy, İSO 500 listesinin Türkiye imalat sanay-isinin sorunlarına işaret eden bir sonuç ortaya koyduğunu belirtti.Plastik sektörünün sadece son tüketiciye ulaşan ürünleri değil, havacılık ve uzay sanayisin-den inşaata, gıda sektöründen otomotive kadar hemen he-men bütün sektörlere ara ürün sağladığını hatırlatan Aksoy, “Plastik sektörüne bakarak imalat sanayisinin durumunu görebilirsiniz. Elbette, imalat sanayinin bir parçasıdır ve bu alandaki sorunların-iyi gelişmelerin hepsi doğrudan yansır.

23

İSO 500 listesine baktığımızda, özellikle mali göstergeler, karlılık ve üretimden satışlar bakımından imalat sanayimizin sorunlar yaşadığını görüyoruz. Listeye giren en son san-ayi şirketinin üretimden satışları, ortalama bir toplu konut projesinin büyüklüğü kadar. San-ayicilik meşakkatli bir iş. Buna karşılık karlar sürekli düşüyor ve iş ortamını bozucu etkiler görülüyor” dedi.

Bir an önce başta plastik ve kauçuk sektörü olmak üzere, imalat sanayisine odaklanarak, karlılığı

ve yatırımları artırmak gerektiğine dikkat çeken Selçuk Aksoy, “Türkiye olarak, plastik sektörü ve imalat sanayisine odaklanma zamanı geldi diyebiliriz. Geç kaldığımızda, çözmemiz gerek-en sorunların boyutu büyüyecek ve çözüm de zorlaşacak. Bunun için atılması gereken adım-ları her platformda belirtiyoruz” diyerek ülke ekonomisinin kaynak tahsisinde imalat sanayisine dönülerek ihracatın daha fazla desteklenmesi ve haksız rekabeti önlemek için yerli üreticinin daha fazla korunması gerektiğini kaydetti.

SAÇ DÖKÜLMESİNE KARŞI ZERDALİ ÖNERİSİ

İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Önal, saç dökülmesine iyi geldiği bilinen selenyumun zerdalide önemli miktarda bu-lunduğunu belirtti.

İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yunus Önal konuya ilişkin yapılan araştırma sonu-cunu anlattı.

2010 yılında başladığı “Dünyada Yetişen Kayısı Türlerinin Miner-al İçeriklerinin Belirlenmesi” adlı

araştırma kapsamında Kayısı Araştırma İstasyonu’ndaki gen bahçesinde bulunan kayısılardan numune topladığını belirten Önel, Malatya’daki 240 çeşit kayısıdan örnekler alındığını kaydetti. Önal, bu çeşitleri çözünürleştirerek, içerisindeki mineralleri ve insan sağılığına yararlarınn araştırıldığını ifade etti. Önal, insan sağlığı için çok önemli olan selenyum ve çinko elementlerinin hemen hemen tüm kayısı çeşitlerinde bulun-duğuna işaret etti. Önal şunları söyledi:

“Selenyumun saç dökülmesini engellediğini, yeniden çıkartma-ya faydası olduğunu ya da birçok kanser türünde faydalı olduğunu tıp, bilim söylüyor. Çinkoyla be-raber bunların meyvede olması ilginç. Birçok meyveyi incele-diğimizde çoğunlukla selenyum eser miktardadır, çinko eser miktardadır. Hatta ilaç firmaları mineral haplarında bunları in-sanlara takviye olarak da sun-maktadır. Kayısı yemek dururk-en niye ilaç alalım? Malatya’da kellik oranı araştırılsa kayısıdan dolayı eminim ki bu oranının az çıkacağı sonucu ortaya çıkar.

24

O zaman demek ki saçı dökülen insan, kayısı yiye-cek.”

Genetiğiyle oynanmamış olması zerdaliye değer katıyorNumune alınan kayısıların 236’sının zerdali old-uğuna işaret eden Önal, selenyumun bunlarda daha yüksek çıktığını vurguladı. Zerdalinin aşılı kayısı gibi hasattan sonra kükürtlenmeyen, endüstriyel amaçlı kullanılmayan, doğrudan yaş tüketilmesi gereken bir meyve dile getiren Önal, zerdalinin çekirdeğinin to-prağa düşmesiyle doğal olarak yetiştiğine dikkati çek-ti. Zerdalideki selenyum oranına altın çizen içeriğine

dikkati çeken Önal, şu değerlendirmede bulundu:

“Bir kilogram zerdali de ortalama 3 miligram selenyum var. Şeftaliden az ama şeftalinin tüketim-iyle kayısının tüketimi bir değil. Şeftalideki içerik de çeşidine göre değişiyor. Kayısıda bunların hep-sinin bir arada olması önemli. Mesela kayısıda faz-la olan bir başka element de potasyum. A vitamini çok fazla. Bunların insan sağlığına önemi biliniyor. Potasyumun, selenyumun, A vitamini ve çinkonun yüksek miktarda çıkması, bunların hepsinin insan vücudu tarafından alınmasının daha kolay old-uğunun göstergesi.”

BİTKİLERDEN YAKIT ÜRETİMİ İÇİN PROJE

Enerji çeşitliliği üzerine proje geliştiren YYÜ’lü bilim adam-ları, birçok bitkinin yapısında bulunan “lignin” maddesini kullanarak bioyakıt üretmeyi hedefliyor.

Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Fen Fakültesi Kimya Bölümü Anorganik Kimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Zahmakıran, birçok bitkinin yapısında bulunan “lignin” mad-desinden enerji üretmek için proje hazırladı.

Dünya nüfusunun hızla artması, fosil yakıtların giderek azalması ve teknolojide enerji gereksin-imine duyulan ihtiyaç nedeniyle yeni kaynaklar arayan bilim adamları, bitkilerin yapısındaki “lignin” biopolimerinden yola çıkarak yakıt üretilebileceğini

ortaya koydu.

Bu yöndeki projelere destek veren Türkiye Bilimsel ve Te-knolojik Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK), ulusal kaynak-larla desteklenmiş araştırma projelerinin Avrupa düzeyinde koordinasyonunu sağlamak ve Avrupa bilim adamlarının ortak çalışmalarını destekle-mek amacıyla kurulan Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği’ne (COST) sunulan projelere önemli destekler veriyor.

COST’un 2015 yılı içerisinde yaptığı “Akıllı Enerji Taşıyıcı Malzemelerin Kimyası” çağrısına, hazırladığı “Lignin Model Bileşiklerinin Katalitik Yükseltgenme Tepkimeleri” Projesi ile başvuran YYÜ Fen Fakültesi Kimya Bölümü Anor-

ganik Kimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Me-hmet Zahmakıran, projesine TÜBİTAK’tan destek aldı.

Zahmakıran, AA muhabirine yaptığı açıklamada, hazır-ladıkları proje ile lignin ve model bileşiklerinin katalitik oksitlenme tepkimesini sağlaya-cak yeni heterojen katalizörlerin geliştirmesini amaçladıklarını söyledi.

Ligninin, bitkilerde selülozla birlikte hücre çeperi içerisinde bulunduğunu ve bitkinin dayanıklılığıyla odunsu yapısını oluşturan bir malzeme olduğunu anlatan Zahmakıran, şöyle konuştu:

“Lignin, ağaçlarda, toplam ağaç ağırlının yüzde 18 ile

25

30’unu oluşturmakta. Aynı zamanda bazı ot ve çimenlerde de bulunabilen kimyasal bir yapı. Lignin bir biyopolimer, polimerik bir yapı. İçerisinde çok fazla sayıda fonksiyonel olan veya olmayan karbon gruplarını içeren malzeme var. Lignin yakıt üretiminde ve değerli organik yapıların üretiminde kullanıldı. Tepkimenin ilk başında çok büyük bir organik veya polim-erik yapıyla başladığınızda iste-nilen hedef moleküle ilerlemenin güç olduğu görüldü. Çünkü bu yöntemde kimyasal bir kontrol sağlayamıyorsunuz. İşte bizim projede getirdiğimiz yenilik, hedef moleküllere gidilmesi için gereken ayrışmaları seçici olarak oksidasyon tepkimeler yoluyla sağlayabilecek heterojen katal-izörler geliştirmek. Bu sayede o büyük molekülden isteğimiz ve bizim için önemli olan değerli kısımları tek tek kontrollü bir şekilde, kimyasal bir yöntemle elde etmeye çalışacağız. Projem-izin dayandığı temel esas budur.”

Zahmakıran, projenin bitkilerden yakıt üretimi ile kısıtlanmaması gerektiğine değinerek, bazı bit-kilerin içerisinde çok fonksiyonel

alkol grupları veya yanma kalitesi yüksek organik grupların bulun-duğuna dikkati çekti.

Zahmakıran, yakıt dışında özel-likle ilaç veya plastik kimyasında kullanılabilen önemli fonksiyonel grupları da lignin molekülünden geliştirilecek heterojen katal-izörlerin sağlayacağı ayrıştırma tepkimeleri sayesinde özümseye-ceklerini vurguladı. Zahmakıran, katalitik yükseltgenme tepkim-esi sayesinde ligninden önemli yapıların safsızlaştırılıp, arındırıla-bileceğini bildirdi.

Zahmakıran, enerji alanından bakıldığında yanma kalitesi yüksek organik grupların, lignin molekülünden elde edilmesini sağlayacaklarına işaret ederek, “Bu tür biyoyakıt yapıları lignin mole-külünden sağlayabilirsek, birincisi lignin doğada en fazla bulunan organik yapılardan bir tanesi ve kolaylıkla elde edilebilir. İkincisi kağıt endüstrisinde oldukça fazla miktarda atık yan ürün olarak üre-timi sağlanıyor” dedi.

Türkiye’de bu yan ürünlerin uygu-lama ve kullanım alanının ol-madığını ifade eden Zahmakıran,

“Yani atık malzeme olarak biz bunu atıyoruz. Eğer projenin sonucunda olumlu sonuçlar elde edersek, normalde Türkiye ekon-omisinde atık olarak sarf edilen bu lignin biyopolimerinin birinci olarak bioyakıt üretiminde, ikin-ci olarak da sadece lignini göze aldığımızda bile önemli fonksi-yonel gruplar içererek ilaç sanay-isinden tutun da kauçuk, plastik endüstrisi ve benzeri çok farklı alanlarda kullanım alanı yarata-cağı aşikardır” diye konuştu.

En yüksek yakıt “ısırgan” otundaİç Anadolu Bölgesi ve çevresinde yoğun olarak görülen, tarlalarda çiftçilerin zararlı olduğu için temi-zlediği ısırganın birim miktarında en fazla lignin barındıran bitkil-erden biri olduğunu kaydeden Zahmakıran, ısırgan otunun diğer bitkilere göre yüzde oranında 27,8 lignin molekülü içerdiğini dile getirdi.

Zahmakıran, yaprak üzerindeki kılcal çeperlerin hepsinin liginin ve selüloz yapısından oluştuğunu, ısırgan bitkisinin, projenin olum-lu sonuçlanmasıyla büyük önem taşıyacağını sözlerine ekledi.

26

Dünyadan Kimya HaberleriULTRA-İNCE VE ESNEK GÜNEŞ ENERJİSİ HÜCRESİ

1.3 MİLYAR İNSANA UMUT OLACAK

Güneş enerjisinin yükselen trendi ile birlikte üretim maliyetleri de aşağı iniyor. Bu da gelişmiş ülkelerin karbon salımını azaltması adına önemli bir gelişme ancak bu trend gelişmekte olan ülkelere henüz yayılmış değil. Yeni geliştirilen ultra-ince baskılı güneş enerjisi hücresi ise halen karanlıkta olan 1,3 milyar insana umut olacak gibi.

Baskılı güneş enerjisi hücreleri kağıt kalınlığın-da, esnek ve endüstriyel baskı cihazıyla kolaylıkla üretilebiliyor. Bu da onları ucuz ve taşınması kolay hale getiriyor.

Kyung-In Synthetic Kore Firması’ndan Scott Wat-kins “Şebekeden bağımsız elektriğe erişmek için Hindistan’da yoksul topluluğun teknolojiyi nasıl sağladığına ilk elden tanıklık ettim. 10 x 10 cm ebatlarındaki güneş enerjisi hücresi, metrekare başına 10 ile 50 watt arası enerji üretmek için yeterli olabilir”dedi.

Bu hücreler yoksullukla mücadelede inanılmaz bir araç olma potansiyeline sahip. Yine de bir çok gelişmekte olan teknolojide olduğu gibi bunda da bazı aşılması gereken sorunlar var. Baskı cihazı hala biraz karmaşık ve üretim sürecini artırmak için önemli sermayeye ihtiyaç duyuluyor.

27

ULTRA-İNCE VE ESNEK GÜNEŞ ENERJİSİ HÜCRESİ1.3 MİLYAR İNSANA UMUT OLACAK

Felç veya engelli olan insanlar için hareket kabiliyetinin sınırlı olduğunu düşünen bilim insan-ları düşünce gücüyle yönetilen robotlar geliştirdi. Defitech Vakfı Beyin-Makine Arayüzü Bölümü’nden Prof. José del R. Millán liderliğinde araştır-macılardan oluşan bir ekip, beyin gücüyle uzaktan kontrol edilebilen bir robot yaparak bağımsızlık hissini yeni yaratma izlenimini üretti. Farklı ülkel-erden insanlar tarafından test edilen yöntem hem insan , hem de teknik anlamda muhteşem sonuçlar verdi.

19 kişide Test Edildi, Başarı Oranı % 100

İtalya, Almanya ve İsviçre’den 9 engelli ve 10 sağlıklı insanın yer alan görevde kişiler robotu düşünceleriyle hareket ettirdil-er. Sübjelere elektrotlu başlıklar

yerleştirilerek, beyin sinyalleri işlendi. Sonrasında ise robo-tu nasıl hareket ettirecekleri öğretilerek, Ecole polytechnique fédérale de Lausanne (EPFL) Enstitüsü’ndeki laboratuardaki robotu hareket ettirdi. Bu esnada kullanıcıların yüzleri robotun ekranında göründü. Bu esnada robotun etrafındaki insanlarla etkileşim kuruldu. Prof. Mi-lan “Bütün engelli sübjeler, 10 günlük bir eğitimle robotu beyin gücüyle kontrol etmeyi başardı” dedi.

İnsan ve Makine Arasında Paylaşılan Kontrol

Beyin-makine arayüzünün geliştirildiği bu araştırmada araştırmacılar daha da ileri gitti. Robot engellere çarpmak-tan söylenmese de kaçabiliyor. Eğer kullanıcı yorulursa, mola verebilir. Eğer daha fazla belirti

olmazsa, robot yol sonuna kadar ilerliyor. Bu bakımdan robotun insan ve bilgisayar arasında pay-laşılan kontrol sayesinde , pilota dolaşırken dinlenme olanağı sunuyor.

Sağlıklı ve Engelli Sübjeler Arasında Fark Yok

Testin sonunda, sağlıklı ve engelli insanlar arasında kontrol farkı olmadığı görüldü. Ayrıca testin ikinci kısmında engel-li insanların eşsiz bir şekilde düşüncelerini kullanarak, sis-temin efektifliğini kanıtladılar. Bu teknolojinin Avrupa projesi olarak 2008’de başladığı ve olum-lu sonuçlar alındığı belirtiliyor. Yine de teknolojinin günlük hayata girmesi için , sigorta şirketlerinin bu gibi teknolojileri finanse etmeleri gerekecek.

28

PİRİNÇ ÇELTİĞİNDEN LASTİK ÜRETECEK

Goodyear, pirinç çeltiği kulla-narak çevre dostu, yakıt tasar-rufu sağlayan lastikler üretecek. Goodyear, daha önce arazi doldurmak için kullanılan pirinç çeltiğinden lastik üretiminde fayda sağlayacak.

Goodyear, lastik üretiminde pir-inç çeltiklerini kullanarak, hem çevre dostu hem de yakıt tasar-rufu sağlayan lastikler üretecek. Son iki yıl içinde pirinç çeltiğini Akron’daki İnovasyon Merke-zi’nde test eden Goodyear, pirinç çeltiğinin lastik performansına olan etkisinin, kullanılan diğer geleneksel kaynaklarla eşit olduğunu farketti. Bu yenilik

ile ilgili görüşlerini paylaşan Goodyear Teknoloji Bölümü Başkan Vekili Joseph Zekoski,“-Goodyear, pirinç çeltiğinin kabuğunu kullanarak, lastik üretmesinin yanı sıra arazil-ere doldurulan pirinç çeltiği atıklarının miktarını düşürm-eye de yardımcı olacak. Bu da Goodyear’ın doğaya ve inovatif yaklaşımlara olan duyarlılığını gösteriyor” dedi.

700 milyon ton pirinç

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nden alınan bilgi-ye göre, her yıl dünya çapında 700 milyon tondan fazla pirinç

hasat ediliyor ve bu süreçte ortaya çıkan pirinç çeltiğinin ortadan kaldırılması ise çevre açısından oldukça zorlu bir du-rum yaratıyor. Bunun sonucun-da, arazilere doldurulan atıkların miktarını düşürmek ve elektrik üretmek için çeltikler yakılıyor. Yakılma sonucu ortaya çıkan silika maddesi lastik kaplama işleminde dış lastik kauçuk yüzü ile karıştırılıyor. Bu da lastiğin dayanıklılığının artmasına ve yu-varlanma direncinin azalmasına yardımcı olarak yakıt tasarrufu sağlıyor. Ayrıca lastiğin ıslak yüzeylerdeki çekiş gücünü de artırıyor.

29

BU KATLANABİLİR PİL, ENERJİSİNİ BAKTERİLERDEN ALIYOR

Binghampton Üniversite-si’nde geliştirilen katlanabilme özelliğine sahip bir pil, enerjisini bakterilerden alıyor!

Binghampton Üniversite-si’nde geliştirilen katlanabilme özelliğine sahip bir pil, enerjisini bakterilerden alıyor! Teknoloji gelişmeye devam ediyor ve her ne kadar akıllı teknolojiler, sosy-al medya özellik güncellemeleri vs. popüler gelişmeler olarak ilan edilse de bazı haberlerin geleceği değiştirecek ürünler içerikli olması bizi heyecan-landırmıyor da değil. Tam da bu konuya örnek olacak bir ürün Binghampton Üniversitesi’nde

görevli Sekheun Choi’den geldi. Bakterilerin basit sensörlerle kontrol edilebilmesini ve en-erjiye dönüştürülebilmesini mümkün kılan Choi, kirli su içerisinde bol sayıda organik maddelerin bulunduğu ve bu kirli sudaki bakterilerin enerji üretebileceğini paylaştı.

Katlanabilir özelliğe sahip ve boyutu oldukça küçük –ebat-larının küçük olması sizi umut-suzluğa itmesin- bir pilde kağıt, nikel, balmumu ve karbon maddeleri kullanılmış. Paper Battery 5 Cent’e kadar maliyeti düşürülen özel pilin, pis su içine bırakıldığı ve kullanılan

kağıt maddesi sayesinde pis suyu herhangi bir pompaya gerek kalmadan emilim yoluyla içe alabildiği paylaşıldı. Kirli suyun içinde bulunan bak-teriler, yanarak biyosensörler tarafından milivolt değerinde enerji ortaya çıkarıyor. Sekheun Choi tarafından geliştirilen kağıt pil, ABD Milli Bilim Vakfı’ndan 100 bin dolar olmak üzere 3 yıl sürecek yatırıma layık görülmüş. Belki ilk aşamada milivolt olarak enerji sağlıyor olsa da yan yana kullanıldığında veya kapsül halinde üretilerek gücü artırılacaktır. Daha doğrusua öyle umuyoruz.

Kaynaklar :

http://www.mymodernmet.com/profiles/blogs/paper-thin-printed-solar-cells http://www.sciencedaily.com/releases/2015/06/150623103611.htmhttp://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/bu-katlanabilir-pil-enerjisini-bakterilerden-aliyor.htmlhttp://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/pirinc-celtiginden-lastik-uretecek.htmlhttp://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/bitkilerden-yakit-uretimi-icin-proje.htmlhttp://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/sac-dokulmesine-karsi-zerdali-onerisi.htmlhttp://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/kizil-egrelti-otu-ilac-kullanimini-onleyecek.html http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/plastik-sektoru-ve-imalat-sanayisine-odaklanma-zam-ani-geldi.html

30

FAYDALI LINKLER

https://www.learner.org/courses/chemistry/index.html

http://www.seyretogren.com/yazilim/matlab-gorsel-dersler.html

http://che.metu.edu.tr/tr/videolar

Kimya ile ilgili çeşitli bilgilerin ve görüntülü içeriklerin bulunduğu bir site. Sitede her konuya ait interaktif animasyonları da izleye-bilirsiniz. Kimya öğretmenleri için oldukça güzel bir site. İyi incelemeler.

Kimya ve Kimya Mühendisliği ile ilgili çeşitli hesaplamalar yapmak, problemleri çözmek için kullanılan Matlab Uygulamasına ait Türkçe Video Eğitimleri içeren site. İyi izle-meler

ODTÜ’ye ait bir site. Sitede Kimya Mühendisleri hakkında bilgilendirme içeren videolar bulunmakta. Kimya Mühendisliği okuyan arkadaşların, mezunların izlemesini öneriyoruz.

31

BULMACA

Kimya Bulmacasi1 2

3

4

5

6

7

8

9

Soldan Saga1. Partikül madde ve su arasindaki yüzey gerilimini

düsüren, böylece yüzeyde birikimi önleyen çözünebiliryüzey aktif madde

4. Kapali kimyasal formülü C10H8 olan, aromatikhidrokarbondur.

5. Sogutma kulesi içinde hava ve suyun temas süresini veyüzeyini artirmak için kulenin içine yerlestirilen bir yapi

6. Sogutma kulesinden çikan hava içinde asili kalmis suzerrecikleri

7. Maddenin kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamidir. 9. Kimyasal reaksiyon sonucu metalin asinmasi. Genellikle su

içinde CO2, asit ya da O2 varliginin sebep oldugu birdurumdur.

Yukaridan Asagiya1. Su sistemlerinin yüzeylerinde, boru çeperlerinde olusan

biyofilmden alinan süprüntü örnek2. Çok ince toz zerreciklerinin bir araya gelerek daha

büyük parçalar olusturmasi3. Bir sivinin, önce buharlastirilip sonra tekrar

yogunlastirarak yapilan ayirma islemine denir.8. Bir maddenin sivi içerisinde asili kalmasi sonucu olusan

karisimlara denir

32

BULMACAGeçen Ayın Çözümü

Kimya BulmacasiB1 U H A R L A2 S M AA M B3

D4 R A5 S I T O K S I TE O L LN M G E

Ç6 Ö K E L M E A7 N Y O N SL T A8 T O M IE R Y KS E iT RI MR AME

Soldan Saga1. Ortalama kinetik enerjisi fazla olan moleküllerin, sivi

fazdan gaz fazina geçmeleri olayina denir[BUHARLASMA]

5. Suda çözündügünde ortama asit çözeltisi veren ya da bazveya bazik oksitlerle reaksiyona girerek tuz olusturanametal oksitidir. [ASITOKSIT]

6. Bir çözeltide iki tuzun etkilesimi veya sicaklik degisimininçözünürlüge etkisi sonucu çözünmeyen kati bir bilesiginolusmasidir [ÇÖKELME]

7. Negatif (–) yüklü iyondur. [ANYON] 8. Bir elementin tüm kimyasal özelliklerini gösteren en

küçük parçasidir. [ATOM]

Yukaridan Asagiya1. Açik hava basincini ölçmek için kullanilan düzenege

verilen addir. [BAROMETRE] 2. Civanin diger metaller ile olusturdugu alasimlara denir.

[AMALGAM]3. Iki ya da daha fazla cins elementin belirli oranlarda

birlesmesinden olusan saf maddenin adidir. [BILESIK] 4. Kimyasal denklemlerde element ya da bilesiklerin önüne

konulan mol sayilarinin esitlenmesi olayina denir.[DENKLESTIRME]

8. Karisimi olusturan maddeleri fiziksel yöntemlerle ayristirmaislemine denir. [AYiRMA]

33

E-DergideYazarlık

SİZDE YAZARIMIZ OLUN

-- Yazacağınız konuyu belirleyin. (Kimya içeriği olan herhangi bir konu olabilir) Örnek: Polimerdenya da organikten bir konu ya da sanayide gördüğünüz bir şey ile ilgili bir konu. Kendi cümlelerinizile olması şart. Alıntı alıyorsanız kesinlikle kaynak belirtmelisiniz ki aksi durumda yazınız kopya yazı sıfatı görür yayımlanmaz.

-- Konuda kullanılan resimlerin kaynakları belirtilmeli. Aksi durumda sorumluluk yazardadır.

-- Yazılar Facebook üzerinden bizlere gönderilmemeli. Bu bizim işimizi zorlaştırıyor.Yazılar inovatifkimyadergisi@gmail.com adresine gönderilmeli.

-- Yazmayı düşünen arkadaşlarımızYavuz Selim Kart adlı arkadaşımıza ulaşması gerekmektedir.

-- Yazıları gönderdikten sonra kendiniz ile ilgili bilgileri de mail ile bize göndermelisiniz. Yoksa yazınız yayımlanmayacaktır.

--Ad Soyad Ulaşılabilecek Mail Adresi(Hızlı ulaşılabilecek sık kullanılan bir mail olmalı) Bitirdiğiniz ya da okumakta olduğunuz üniversite ismi Dergiye koyabileceğimiz türden bir profil resminiz.

-- 2015 Ağustos ayı sayısı için yazılarınızın son teslim tarihi. 20 Temmuz 2015’tir.Her ayın son yazım tarihi 20. de bitecektir. 20. den sonra göndereceğiniz yazılar bir sonraki ay yayımlanacak-tır.

-- Kopyala-Yapıştır ile yazıyı ben yazdım gönderiyorum derseniz yazınız kesinlikle yayınlanmaz. Bu şekilde yazı olmaz. Böyle uyanıklık yapıp kolaya kaçmak fark edilmeyecek bir şey değil. Sonuçta yazılarınızı okunuy-or ve araştırılıyor.

-- Yazılarınızı word dosyası halinde maile atacaksınız. Yazdığınız yazı en az bir kaç görsel içersin.Fikir düşünce yazılarında olmayabilir ama diğer konularda en az bir kaç tane olmalı çünkü görsellik yazıya çok şey katıyor.

-- Herhangi bir sorun olursa yazı gönderen meslektaşımıza ulaşırız. Gerekli düzeltmeleri yapması için bildirimler yaparız. Gerekli görüldüğü takdirde yazınızın güzel görünmesi adına küçük değişiklikler yaparız ve sizi bu durumdan haberdar ederiz.

-- İnovatif Kimya Dergisi gönderdiğiniz yazıların yayınlanıp yayınlanmaması hakkını elinde tutar.

İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi