Upload
razzcelle-tampis
View
157
Download
16
Embed Size (px)
DESCRIPTION
revised na po ito, galing din dito sa slideshare ung original.
Citation preview
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Balarila
Tumutukoy ang balarila sa pagsulat o pananalitang inihahambing sa wastong paggamit (ayon sa balarila). Ito rin ang kaalaman hinggil sa mga salita, parirala, sugnay at mga pangungusap na nagtuturo ng wastong kabalangkasan, palakahuluganan, palabigkasan, at palaugatan ng mga salita. Kung minsan, tumukoy din ang salita sa mga aklat na pambalarila, na nagiging batayang simulain, pamatagan o saligan ng mga kaalaman.
Mula sa salitang
Bala at dila
Gramar at Gramar at Linggwistika 1Linggwistika 1
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang BALARILABALARILA ay ang pag-aaral hinggil sa isang wika na kinabibilangan ng mga sumusunod: ng morpolohiya o pagsusuri sa pakakabalangkas ng mga salita (morpolohiya); ng sintaks (syntax) o pagsasaayos upang ang mga salita ay maging makabuluhang mga pangungusap; ng ponolohiya o wastong pagbigkas; ng semantika o kahulugan ng mga salita at parirala; at ng etimolohiya o ugat o palaugatan ng mga salita.
Gramar at Gramar at Linggwistika 2Linggwistika 2
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ponolohiya o Fonoloji- ang pag-aaral ng makabuluhang tunog sa wika.ang pag-aaral ng makabuluhang tunog sa wika.
- makabuluhan ang tunog kung may kakayanan makabuluhan ang tunog kung may kakayanan itong baguhin ang kahulugan ng isang salita.itong baguhin ang kahulugan ng isang salita.
Fonema o ang palatunugan- ang yunit ng tunog o ang pinakamaliit na bahagi ang yunit ng tunog o ang pinakamaliit na bahagi ng pananalita.ng pananalita.
28 ang titik ng Alfabetong 28 ang titik ng Alfabetong FilipinoFilipino
25 ang fonema25 ang fonemaGramar at Gramar at Linggwistika 3Linggwistika 3
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, ñ, ng, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z
Walo ang nadagdag na letra sa lumang ABAKADAc, f, j, q, v, x, z at ñc, f, j, q, v, x, z at ñ
Apat lamang sa walo ang may fonemic statusf, j, v at zf, j, v at z
pag may fonemic status ang ibig sabihin ay may kinatawang tunog ang mga letra
Ang letrang c, ñ, q at z c, ñ, q at z ay redundant
Ayon sa Rebisyon ng Alfabetong Filipino 2001
Gramar at Gramar at Linggwistika 4Linggwistika 4
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
RedundantRedundant ang tunog kung ponema/tunog ay di kumakatawan sa iisang yunit ng tunog
Halimbawa:Halimbawa:
c - /s/ = cingco singkoc - /k/ = cabinet kabinet
ñ - /ny/= baño banyo
q - /k/ = queso kesoq - /kw/= quintet kwintet
x - /ks/= extra ekstra
Gramar at Gramar at Linggwistika 5Linggwistika 5
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Fonemang Segmental- ang fonemang katinig at fonemang patinig ay pwedeng pagsamahin upang makabuo ng isang tunog.
Halimbawa:
b + a = bak + o = kos + i = si
Diptonggo- Kapag isinudlong ang alin man sa fonemang patinig sa unahan ng malapatinig na fonemang w at y na karaniwang nasa huling pantig ng salita.
Halimbawa:
a + w = awo + y = oy
sawsaw, nguyngoy, aruy, aliw, beysbol
Gramar at Gramar at Linggwistika 6Linggwistika 6
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Pares Minimal
- mga pares ng salita na magkatulad na magkatulad ang bigkas maliban sa isang fonema na siyang ipinagkakaiba ng kahulugan.
Gramar at Gramar at Linggwistika 7Linggwistika 7
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Mga Fonemang Nagpapalitan
May mga pagkakataong ang ponemang e at i, gayundin ang o at u, ay nagkakapalitan nang hindi nababago ang kahulugan ng salita
halimbawa:
babae babai
kunsume kunsumi
lalaki lalake
note: hindi sa lahat ng pagkakataon ay nagaganap ito may pagkakataong ganap ang pagpapalitan dahilan upang mabago ang kahulugan ng salita
misa ≠ mesaoso ≠ uso
Gramar at Gramar at Linggwistika 8Linggwistika 8
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Morpema at Morpolohiya
Morpolohiya - ang pag-aaral ng pinakamaliit na yunit
na bumubuo sa salita na may kahulugan.
Morpema- ang pinakamaliit na yunit na bumubuo
sa salita na may kahulugang “ kaagad na naihahayag kahit ang ilan sa kanila ay pangkayarian at di kahulugang leksikal ang binibigay” (Villanueva at Villanueva, 1971) ay maaaring salita o salitang-ugat.
Gramar at Gramar at Linggwistika 9Linggwistika 9
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Anyo ng Morpema
Gramar at Gramar at Linggwistika 10Linggwistika 10
Halimbawa:Halimbawa:
ba pa na din rin rawdaw po ho nga man palanaman
1. Morpemang Kataga
- ang kataga ay isang morpemang iisahaning pantig lamang at ang mga ito’y walang kahulugan kung nag iisa maliban na lamang kung isasangkap sa pangungusap.
Ang mga ingklitiko ay “ mga katagang iisahing pantig na sa gawang sarili ay walang kahulugan ngunit kapag ginagamit sa pangungusap ay nakaradagdag ng diwa nito. – Cruz, et.al. 1978
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
2. Ang Morpemang Panlapi
a. May malakas na sistema ng panlapi ang wikang Filipino. Ito ang dahilan kung bakit napakadali nating manghiram sa banyagang salita at gawing tunog – Filipino. Sa ibang salita ay nagiging “Filipinized” na salita
HalimbawaHalimbawa:
mag-jet in-ambush nagpa-xeroxnag-smuggle ni-rape ni-raidnag-administer ni-research i-promotenag-coach naka-cortina
Gramar at Gramar at Linggwistika 11Linggwistika 11
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
b. dahil sa kahulugang taglay ng panlapi nagkakaroon ng iba’t ibang kahulugan ang isang salitang-ugat na pinagkakapitan nito.
Gramar at Gramar at Linggwistika 12Linggwistika 12
Halimbawa:Halimbawa:
nagtubig - nagkaroon ng tubigmatubig - maraming tubignatubig - naparami ang inom
tubigan - tapayan o lalagyan ng tubigtubigan - lagyan ng tubigtinubig - pinarusahan ng tubigpatubig - padaloy na tubig/irigasyonpantubig - gamit sa tubig
- Subuking lagyan ng iba’t ibang panlapi ang salitang tao, bahay, balita, bayan at tignan kung ano ang mabubuong salita.
GAWAINGAWAIN
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Anyo ng Panlapi
3. Morpemang Salitang-Ugat
- ang salitang-ugat ang maituturing na pinaka-ina ng mga salita dahil ito ay nagtataglay ng kahulugang leksikal na karaniwang binubuo ng dadalawahing pantig.
Alam nyo ba na kung pakasusuriin ay galing sa iisang pantig lamang ang ating wika? Ito’y ayon sa haka ni Dr. E. Arsenio Manuel at mapapansin ito sa kayarian ng mga salitang inuulit.
Gramar at Gramar at Linggwistika 13Linggwistika 13
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Gramar at Gramar at Linggwistika 14Linggwistika 14
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
- Ang morpemang kataga at morpemang salitang-ugat ay napagsasama rin ngunit ang kanilang kabuuan ay hindi maituturing na dalawang morpema kundi iisang morpema lamang.
Gramar at Gramar at Linggwistika 15Linggwistika 15
Halimbawa:
ma + itim = maitimka + hapon = kahaponin + ibig = iniibigtaga + lungsod = tagalungsod
HOMOFONUS- Ang tawag sa salitang-ugat na nag-iiba-iba ng kahulugan ayon sa bigkas ngunit pareho ng ispeling.
Halimbawa:
baga (ember) sala (sin) paso (pass)baga (lungs) sala (seive) paso (burn)baga (particle) sala (seived) paso (Flower pot)
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Pagbabagong Morpoponemiko
- Ang pagbabago ng anyo ng morpema dahil sa impluwensya ng kaligiran nito.
1. Asimilasyon – ang ponemang /ng/ sa mga panlaping pang-, mang-, hing-, sing- ay nagbabago depende sa unang tunog ng salitang-ugat.
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
a. pang na nagiging pam
- ang tunog kapag ang palabing /p/ at /b/ ang umpisang titil ng salitang-ugat.
halimbawa:
pangbabae = pambabaepangpamanhid = pampamanhid
Gramar at Gramar at Linggwistika 16Linggwistika 16
b. pang na nagiging pan
- ang tunog kapag ang pangipin /d/, /l/, /r/, /s/ at /t/ ang umpisang titil ng salitang-ugat.
halimbawa:
pang+dalawa = pandalawapang+laro = panlaropang+regalo = panregalopang+sala = pansalapang+tawid = pantawid
Asimilasyong Ganap – kung nagbago ang baybay ng salitang-ugat (hal., panakip sa halip na pantakip)
Asimilasyong Parsyal – kung nanatili naman ang baybay ng salitang-ugat (hal., pambura)
Pagbabagong Morpoponemiko
Gramar at Gramar at Linggwistika 17Linggwistika 17
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Pagbabagong Morpoponemiko2. Pagpapalit ng ponema
- nagpapalitan ang ponema sa loob ng salita
a. ang /d/ ay nagiging /r/b. ang /e/ ay nagiging /i/c. ang /o/ ay nagiging /u/
halimbawa:
lakad+an lakadanlakaran
ma-+dunong madunongmarunong
ka-+dagat+an kadagatankaragatan
hubad+in hubadinhubarin
babae+ka+in kababaehankababaihan
sige+han sigehansigihan
laro+an laroanlaruan
biro+an biroanbiruan
Gramar at Gramar at Linggwistika 18Linggwistika 18
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Pagbabagong Morpoponemiko
3. Pagkawala ng ponema / pagkakaltas ng ponema – nawawala ang huling ponemang patinig (a, e, i, o,
u) kapag nilalagyan ng hulapi.
halimbawa:
tupad+ -in tupadin tupdinkuha+ -in kuhanin kunintakip+ -an takipan takpan
4. Metatesis – nagpapalit ng posisyon ang mga tunog sa isang
salita kapag nilapian.
halimbawa:
tanim+ -an taniman tamnanatip+ -an atipan aptanlutas+ in linutas lutasinlakad+ -in lakadin lakarinyari+ in yinari niyari
Gramar at Gramar at Linggwistika 19Linggwistika 19
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
5. Paglilipat-diin– naiiba ang diin (stress) sa pagbigkas ng salita dahil sa
paglalagay ng hulapi.
halimbawa:
luto (to cook) + -an = lutuan (cooking place)/lu:to’/ /luto’an/
lakad + ka- -an = kalakaran/la:kad/ /kalaka’ran/
Pagbabagong Morpoponemiko
Gramar at Gramar at Linggwistika 20Linggwistika 20
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Paano nga ba nabubuo ang mga Salita?
a. Inuulit – ang mga salitang unuulit ay binubuo sa pamamagitan ng buong pag-uulit ng salitang-ugat at pinaghihiwalay lamang ng gitling. Ang ganitong pag-uulit ay tinatawag na ganap na pag-uulit.
Gramar at Gramar at Linggwistika 21Linggwistika 21
Halimbawa:
sama-sama araw-araw agam-agamutay-utay sintu-sinto kuru-kuroakay-akay ipit-ipit halu-halobaku-bako luku-lukolubak-lubak
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
1. Ang alaala, paruparo, sarisari, gunamgunam at guniguni ay hindi ginigitlingan dahil walang salitang-ugat na ala, paro, sari, ganam, at guni.
2. Ang salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o kapag-unuulit ay pinapalitan ng u.
3. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na unaangkupan o ginagampanan ng pang-angkop upang ipakita ang kasidhiang kahulugan at nagtatapos sa patinig na e, ito’y pinapailitan ng i sa gayo’y mabilis ang pagbigkas at upang lubos na mabigyang diin ang unang hati ng salita. Ang gitling ay ginagamit
Gramar at Gramar at Linggwistika 22Linggwistika 22
Halimbawa:torpe torping-torpesalbahe salbahing-salbahelalake lalaking-lalake
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang di-Ganap na Pag-uulit
1. Pag-uulit ng huling pantig sa salitang-ugat
Halimbawa: lamikmik luningning alit-itlangitngitkuliglig
2. Pag-uulit ng una o unang dalawang pantig ng salitang-ugat o una o unang dalawang tunog ng salitang-ugat.
Halimbawa: iikot tatakbo sisilip-silipaakyat lilima sisiga-sigarilyo
tatali-talilis
Gramar at Gramar at Linggwistika 23Linggwistika 23
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
b. Tambalan – Nagiging tambalan ang salita kung ang dalawang salita na may kani-kaniyang kahulugan ay pinagsasama at nananatili ang kahulugan, minsa’y bumubuo ng ikatlong kahulugan at mayroon din namang nagpapakita ng kasalungatan ng bawat isa.
Gramar at Gramar at Linggwistika 24Linggwistika 24
Paano nga ba nabubuo ang mga Salita?
Halimbawa:
taong-bundok dalagang-bukidpanhik-panaog isdang-tabangdaang-bakal humigit-kumulanghanap-buhay kapos-paladkahoy-gubat lumubog-lumitawbungang-araw malaon-madali
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
c. Maylapi – Kung ang salitang-ugat pinapanlapian. Maaring sa unahan, sa gitna, sa magkabila o sa laguhan.
Gramar at Gramar at Linggwistika 25Linggwistika 25
Paano nga ba nabubuo ang mga Salita?
1. Unlapi umalis, umibig, umawit, igatong, isama, pautang
2. Gitlapikinain, sumampa, tinaga, tumuka, sinita
3. Hulapiisipin, diktahan, tamaan, ingatan, bilihin
4. Kabilaanmagtampuhan, pagtulungan, panatilihin, paraanin
5. Laguhanipagsumigawan, paghumiyawin, magginataan.
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Kahulugan ng mga Panlapi
1. Panlaping Makangalan
Gramar at Gramar at Linggwistika 26Linggwistika 26
a. an at han1. lalagyan ng marami sa bagay na isinasaad ng salitang-ugat
hal.:aklatan, bigasan, manukan,
palayan,tindahan
2. pook na ginaganapan ng kilos ng salitang-ugathal.:
aralan, lutuan, laruan, labahan
3. panahon na maraming pagganap sa isinasaad ng salitang-ugat
hal.:pistahan, anihan, taniman, uwian
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
4. gantihang kiloshal.:
barilan, balitaan, sulatan, suntukan
5. di karaniwang laki o labis na damihal.:
pangahan, duguan, uluhan, sugatan, duguan
Panlaping Makangalan
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 2727
b. in o hin1. relasyong isinasaad ng salitang-ugat
hal.:tiyuhin, amain, inapo
2. kahugis ng isinasaad ng salitang-ugathal.:
inubas, pinalay, sinampalok
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Panlaping Makangalan
b. ka1. kasama sa pangkat
hal.:kalahi, kagrupo, katropa, kabayan
2. relasyon na isinasaad ng salitang-ugathal.:
kalaro, kagalit, kaaway, kasuyo, kalambingan
c. ka – an1. nagsasaad ng pinakasentro na salitang-ugat
hal.:kabayanan, kanayunan, kabahayan
2. nagsasaad ng kasukdulan ng pangyayari.hal.:
katanghalian, kainitan, kasasalan
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 2828
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
d. mag1. nagsasaad ng relasyong tinutukoy sa salitang-ugat.
hal.:maglolo, mag-ama, magkapatid, magbayaw
2. mag- na may pag-uulit ng unang pantig ng salitang-ugat na nagsasaad ng gawain o propesyon.
hal.:manggagamot, manbibigkas, manananggol
e. tag – nagsasaad ng panahonhal.:
tag-ulan, tag-araw, taglagas, tagsibol
f. taga – nagsasaad ng gawaing isinasaad ng salitang-ugathal.:
tagaluto, tagalinis, tagawalis, tagabasag. an/han – nagsasaad ng pinaggalingan
hal.:talasalitaan, talaarawan, talatinginan
Gramar at Gramar at Linggwistika 29Linggwistika 29
Panlaping Makangalan
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Kahulugan ng mga Panlapi
1. maa. pagkamayroon
halimbawa:maganda, tataas, mayaman
b. pagkamaramihalimbawa:
matao, madahon, matubig, maahas
2. maka – katig, kampi, hilighalimbawa:
maka-Diyos, maka-Hapon, makatao, makakaibigan
3. mala – paranghalimbawa:
malasebo, malahimimga, malakanin
Mga Panlaping Makauri
Gramar at Gramar at Linggwistika 30Linggwistika 30
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
4. mapag – may ugalihalimbawa:
mapagbiro, mapagbintang, mapag-alalahanin
5. Mapang – may katangian, may kakayahanhalimbawa:
mapang-akit, mapanrahuyo
6. maka – katig, kampi, hilighalimbawa:
maka-Diyos, maka-Hapon, makatao, makakaibigan
7. mala – paranghalimbawa:
malasebo, malahimimga, malakanin
Panlaping Makauri
Gramar at Gramar at Linggwistika 31Linggwistika 31
Ang mga Bahagi ng Pananalita
- Ang istruktura ng wika
I. Mga Salitang Pangnilalaman (Content Word)A. Nominal
1. Pangalan2. Panghalip
B. PandiwaC. Panuring
1. Pang-uri2. pang-abay
II. Mga Salitang Pangkayarian (Function Word)A. Ang mga Pang-ugnay
1. Pangatnig2. Pang-angkop3. Pang-ukol
B. Mga Pananda1. Pantukoy2. pangawil
Gramar at Gramar at Linggwistika 32Linggwistika 32
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
“ Siya agad bumili lapis papel malapit tindahan”
- May nilalaman ang pahayag ngunit walang ganap na kayarian ang pangungusap sapagkat kulang ito sa mga salitang mag-uugnay sa mga salita para sa isang buong kayarian.
“ Siya ay agad na bumili ng lapis at papel sa malapit na tindahan.”
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 3333
Bahagi ng Pananalita
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
siyaayagadnabumilinglapisatpapelsamalapitnatindahan
panghalippangawilpang-abaypang-angkoppandiwapantukoypangalanpangatnigpangalanpang-ukolPang-uriPang-angkoppangalan
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 3434
Bahagi ng Pananalita
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Bahagi ng Pananalita
Gramar at Gramar at Linggwistika 35Linggwistika 35
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang Pangungusap
Salita o lipon ng mga salita na may buong diwa. Sa katuturang ito ang isang salita ay maaaring isang pangungusap kung ito ay may isang buong diwa. Gayundin ang mga sambitla.sambitla.
1. Sambitlang panawaghal.:
Nanay! Ate!Neneng! Lolo!
`- Sa sambitlang panawag “Neneng!” para nang sinabing “Neneg, ikaw ay tinatawag ko.” o kaya’y sa “Lolo! “Lolo, kayo po’y tinatawag ko.”
2. Sambitlang nagsasaad ng damdaminhal.:
“Aruy!” “Naku po!” “Aba!”
- Sa sambitlang “Aray!” para na rin sinabing “Ako ay nasaktan”
Gramar at Gramar at Linggwistika 36Linggwistika 36
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
3. Sambitlang sagot sa tanonghal.:
“Opo!” “Oho!” “Hindi po!”
`- Sa sambitlang panawag “ Opo!” ay isinagot sa tanong na “Sasama ka ba?” para na rin sinabing “Ako ay sasama.”
4. Sambitla ng pagtawaghal.:“Halika!” “Halina !” “halikayo!”
- Sa sambitlang “Halika!”para nang sinabing “Lumapit ka sa akin”
5. Sambitla ng Matinding Damdaminhal.:
“Sunog!”- Sa sambitlang “Sunog!” para nang sinabing “ Nasusunog ang
bahay.”
6. Sambitlang Pautoshal.:
“Layas!” “Takbo!”
Ang Pangungusap
Gramar at Gramar at Linggwistika 37Linggwistika 37
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
7. Pormulasyong Panlipunan (pangkalahatan)hal.:
“ Magandang umaga po!”“ Tao po!”“ Salamat!”
8. Pangungusap na Pamanahonhal.:“Umuulan.” “Bumabagyo.”“ Kumikidlat.”
- Sa sambitlang “Halika!”para nang sinabing “Lumapit ka sa akin”
9. Pangungusap na eksistensyalhal.:
May magandang tanawin doon.Walang tao sa kubo.Maraming pananim dito.
Ang Pangungusap
Gramar at Gramar at Linggwistika 38Linggwistika 38
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
10. Pangungusap na may panaguri at paksa.hal.:
Guro ang nanay ko.Nagtuturo siya sa aming baryo.
Ang Pangungusap
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang Panaguri ng PangungusapAng Panaguri ng Pangungusap
- Ang bahagi ng pangungusap na nagsasabi tungkol sa paksa.
1. PangalanPilipinas ang bayan ko.Filipino ang ating wikang pambansa.
2. PanghalipTayo ang bagong Pilipino.Sila ang dapat maging huwaran ng mga kabataan.
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 3939
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
3. Pang-uriMagigiting ang ating mga bayani.Mapagmahal sa kanilang kapwa ang mga tao noon.
4. Pang-abayBukas ang araw ng pagdiriwang.Dito ang sentro ng kasiyahan.
5. PandiwaNagmamano ang mga bata sa magulang nila.Magpapasalamat tayo sa poong Maykapal.
6. Panguring PariralaPagbabasa ng aklat at magasin ang nakalibang sa
kanya.Pagtatanim ng gulay ang libangan niya.
Ang Pangungusap
Gramar at Gramar at Linggwistika 40Linggwistika 40
PaksaAng bagay na pinag-uusapan sa
pangungusap. Simuno ang dating katawagan dito.
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang Pangungusap
Gramar at Gramar at Linggwistika 41Linggwistika 41
1. PangalanMahalin natin ang ating bansa.Gamitin ang sariling wika.
2. PanghalipTayo ay mga Pilipino.Ikaw ay pag-asa ng mga magulang mo.
3. Pang-uriAng masipag at matiyaga ay nagtatagumpay.Ang mga maralita at dukha ay ating tulungan.
4. Pag-abayAng dito ay maiiwanan na sa silid na iyan.Ang diyan ay ipapadala ko sa inyo.
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang Pangungusap
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4242
5. PandiwaAng gumagawa nang mabuti ay pinagpapala.Ang nagsisikap ay nagtatagumpay.
6. PawatasAng magdamayan ay magandang kaugalian.Ang mamatay ay ganap na pamamahinga.
Aspekto at pokus ng Pandiwa
3 Aspekto ng Pandiwa (Banghay sa ibang aklat)
a. Pangnagdaanb. Pangkasalukuyanc. Panghinaharap
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang Pangungusap
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4343
Pokus
Ang relasyon ng pandiwa at paksa ng pangungusap ay tinatawag na pokus. Madaling malaman ang pokus kung alam ang paksa ng pangungusap. Bukod dito, may mga panlaping sadyang ginagamit sa bawat pokus. Upang makilala sa loob ng pangungusap ang paksa, tandaan na ang paksa ay pinangungunahan ng mga panandang paksa, gaya ng ang, ang mga, at si at sina.
1. Pokus sa Tagaganap o Aktor- ang paksa sa pangungusap ang gumaganap ng
kilosHalimbawa:
1. Nagsayaw ng cha-cha ang panauhin.2. Mabilis na umalis si Raul.3. Magtatanim sila ng gulay sa bakuran.4. Sumulat ng liham si Maria.
2. Pokus sa Layon o Gol- ang paksa sa pangungusap ang tumatanggap
ng kilos.Halimbawa:
1. Pinitas ni Jose ang mangga.2. Binabalot ni ate ang mga regalo.3. Iluluto ni nanay ang ulam.
3. Pokus sa Sanhi o Kausatibo- Ang paksa ng pangungusap ang sanhi ng
pagkaganap ng kilos ng pandiwa.Halimbawa:1. Ikinatuwa ni Lola ang pagkatuwa ng apo2. ikinasira ng panamin ang baha.3. Ikinagalit ni Tatay ang paglalasing ni Ronie.
4. Pokus sa Kagamitan o Instrumental-Ang paksa ng pangungusap ay kagamitan sa
kilos ng pandiwa.Halimbawa:1. Ipinaghiwa niya ng karne ang kutsilyo.2. Ipanghahalo niya ang sandok sa nilugaw3. Ang palakol ay ipansibak mo ng kahoy.
Ang Pangungusap
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4444
Kayarian ng Pangungusap
• Payak
- pangungusap na binubuo ng isang diwa o isang kaisipan lamang.
Mga halimbawa:
Napaka-init ng temperatura ngayon.Namasyal sa Palawan ang pamilya niya.Masarap maligo sa dagat.
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4545
Ang Pangungusap
• Tambalan
- pangungusap na binubuo ng dalawang payak na pangungusap na pinag-uugnay ng pangatnig tulad ng "at", "o", "ngunit", "habang", "samantala", o "pero"
Mga halimbawa:
Susunod ba tayo sa Bohol o maghihintay na lang ba tayo sa Cebu?
Nagbabasa ng novela si Denise habang tumutugtog ng piano si Magiting.
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4646
Ang Pangungusap
• Hugnayan
- pangungusap na binubuo ng isang sugnay na nakapag-iisa at isa o higit pang sugnay na hindi nakapag-iisa na pinakikilala ng mga pangatnig na "kapag", "pag", "nang", "dahil sa", "upang", "sapagkat", at iba pa.
Mga halimbawa:
Mataas ang pagtingin ng magulang ko sa kanya (sugnay na nakapag-iisa) dahil sa magandang ugaling pinakita niya. ( sugnay na di-nakapag-iisa)
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4747
Ang Pangungusap
• Langkapan
- Ito ay binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapagiisa at isa higit pang sugnay na hindi makapagiisa.
Mga halimbawa:
Tayong mga mag-aaral ay kailangang magtulungan para mabilis nating malinis ang ating silid-aralan.
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4848
Ang Pangungusap
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 4949
Paraan ng Pagpapakahulugan
• Konotasyon
-pansariling kahulugan ng isang tao o pangkat liban sa iginigiit ng panahon, malalim na kahulugan
Hal. 1. Gintong Kutsara-mayaman ang angkan 2. Basang Sisiw-batang kalye3. Tengang Kawali-nakikipag bingi-bingihan kahit narinig ng malinaw4. Pusong Mamon-malambot ang puso5. Haligi(ng tahanan)-ding-ding ng tahanan
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 5050
• Denotasyon
-ay ang direkta o literal na kahulugang nagmumula sa diksyunaryo
Hal.1. Pulang Rosas-pulang rosas na may berdeng dahon2. Krus-ang kayumanging krus3. Ilaw-nasa kisame ang ilaw4. Ang Litrato ng Puso-ito ay nag-prepresenta ng karton na puso5. Paa-nagsimula ang buhay ng tao sa paa
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 5151
3 restriksyon sa pagbibigay ng kahulugan gamit ang “mental na
imahe”
• Iba iba ang mental na imahe ng mga tao.
• Ang mental na imahe ay ang pagbibigay ng mga tipikal na halimbawa ng mga bagay na inilalarawan dito.
• Hindi lahat ng salita ay may katapat na mental na imahe.
Mental na imahe-nagsisilbing kahulugan ng salita kung wala itong
kahulugan sa diksyonaryo.
Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 5252