გაკვეთილი N15

საშინაო დავალების შემოწმება:

1. MgO + 2HCl MgCl2 + H2O MgO + H2SO4 MgSO4 + H2O MgO + 2HNO3 Mg(NO3)2 + H2O MgO + SO3 MgSO4

MgO + N2O5 Mg(NO3) 2 3MgO + P2O5 Mg3(PO4)2 Na2O + 2HCl 2NaCl + H2O Na2O + H2SO4 Na2SO4 + H2O Na2O + 2HNO3 2NaNO3 + H2O Na2O + SO3 Na2SO4

Na2O + N2O5 2NaNO3 3Na2O + P2O5 2Na3PO4 FeO + 2HCl FeCl2 + H2O FeO + H2SO4 FeSO4 + H2O FeO + 2HNO3 Fe(NO3) 2 + H2O FeO + SO3 FeSO4

FeO + N2O5 Fe(NO3) 2 3FeO + P2O5 Fe3(PO4)2 Fe2O3 + 6HCl 2FeCl3 + 3H2O Fe2O3 + 3H2SO4 Fe2 (SO4)3 + 3H2O Fe2O3 + 6HNO3 2Fe(NO3)3 + 3H2O Fe2O3+ 3SO3 Fe2 (SO4)3 Fe2O3+ 3N2O5 2Fe(NO3)3 Fe2O3 + P2O5 2FePO4

2. SO2 + 2KOH K2SO3 + H2O SO2 + Ba(OH)2 BaSO3 + H2O SO2 + Na2O Na2SO3 SO2 + SrO SrSO3

SO3 + 2KOH K2SO4 + H2O SO3 + Ba(OH)2 BaSO4 + H2O SO3 + Na2O Na2SO4 SO3 + SrO SrSO4

P2O5 + 6KOH 2K3PO4 + 3H2O P2O5 + 3Ba(OH)2 Ba3(PO4)2 + 3H2O P2O5 +3Na2O 2Na3PO4

P2O5 + 3 SrO Sr3(PO4)2

მეტალთა ჰიდროქსიდები (ფუძეები)

მეტალთა ჰიდროქსიდები ეწოდებათ ნაერთებს, რომლებიც მეტალის ატომისა და მათთან დაკავშირებული ერთი ან რამოდენიმე ჰიდროქსიდის ჯგუფებისგან შედგება.

მეტალთა ჰიდროქსიდებს სხვაგვარად ფუძეებსაც უწოდებენ. ფუძეები იყოფიან წყალში ხსნად ფუძეებად ანუ ტუტეებად და წყალში უხსნად

ფუძეებად.

მეტალთა ჰიდროქსიდების მიღება

მეტალთა ჰიდროქსიდები შეიძლება მივიღოთ: 1. ტუტეები (წყალში ხსნადი ჰიდროქსიდები) შეიძლება მივიღოთ

შესაბამისი მეტალების წყალთან ურთიერთქმედებით.

მეტალი + H2O ტუტე + H2

(ნივთიერების ფორმულის შემდეგ ნიშანი გვიჩვენებს, რომ ეს ნივთიერება აირის სახით გამოიყოფა)

ამ გზით მიიღება LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Sr(OH)2, Ba(OH)2. 2K + 2H2O 2KOH + H2 Ba + 2H2O Ba(OH)2 + H2

2. წყალში ხსნადი ჰიდროქსიდები (ტუტეები) შეიძლება მივიღოთ შესაბამისი ფუძე ოქსიდების წყალთან ურთიერთქმედების შედეგად. ფ.ო. + H2O ტუტე

CaO + H2O Ca(OH)2

Li2O + H2O 2 LiOH

3. წყალში უხსნადი ჰიდროქსიდების მიღება შეიძლება ტუტეებისა და უხსნადი ჰიდროქსიდის შემადგენლობაში შემავალი მეტალის წყალში ხსნადი მარილის ურთიერთქმედების შედეგად. ამ გზით მიიღება მაგალითად: Fe(OH)2, Fe(OH)3, Cu(OH)2, Al(OH)3 და ა.შ. ხსნადია თუ არა ნივთიერება შეიძლება ვიპოვოთ ე.წ. ხსნადობის ცხრილში. ეს ცხრილი მოტანილია გაკვეთილის ბოლოში. ამ ცხრილში ჰორიზონტალურ რიგში მოცემულია მეტალები, ვერტიკალურში – მჟავას ნაშთი ან ჰიდროქსიდი. მეტალის და მჟავას ნაშთის შესაბამისი უჯრების გადაკვეთაზე თუ წერია “ხ” სიმბოლო მაშინ შესაბამისი ნივთიერება ხსნადია. “მხ” მცირედ ხსნადს ნიშნავს, “უ” უხსნადს. აღნიშვნა “__” გვიჩვენებს, რომ შესაბამისი ნივთიერება არ არსებობს ან წყლით იშლება. ასე რომ თუ გვინდა მივიღოთ Cu(OH)2 უნდა მოვძებნოთ ცხრილში სპილენძ(II)ის ხსნადი მარილი და ის ვამოქმედოთ ტუტესთან.

ასეთი მარილებია: CuCl2, Cu(NO3)2, CuSO4 და სხვა CuCl2 + 2KOH 2KCl + Cu(OH)2 ასეთი რეაქციები წყალხსნარებში მიმდინარეობენ. ფორმულის შემდეგ ნიშანი გვიჩვენებს, რომ რეაქციის შედეგად მიღებული უხსნადი ნივთერება მიიღება (ილექება). ანალოგიურად: Fe(NO3)2 + Ba(OH)2 Ba(NO3)2 + Fe(OH)2 Fe2(SO4)3 + 6KOH 3K2SO4 + 2Fe(OH)3 როგორც ვხედავთ Fe(II)-ის მარილებიდან მიიღება Fe(OH)2, ხოლო Fe(III)-ის მარილებიდან - Fe(OH)3

მსგავსი მიმოცვლის რეაქციები მიმდინარეობს, როცა ორი ხსნადი ნივთიერება რეაგირებს ერთმანეთთან (ან ხსნადი და მცირედხსნადი) და რეაქციის შედეგად ერთი უხსნადი (იშვიათად ორი უხსნადი) ნივთიერება მიიღება. ანუ A + B C + D ხ ხ ხ უ A + B C + D ხ მხ ხ უ არ მიდის რეაქცია, როცა

A + B C + D

ხ ხ ხ ხ ან

A + B ხ უ

საშინაო დავალება:

1. შესაბამისი მეტალებისა და ოქსიდების წყალთან ურთიერთქმედებით მივიღოთ LiOH, NaOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2 .

2. შესაბმისი წყალში ხსნადი მარილებისა და KOH-ის ურთიერთქმედებით მივიღოთ Cu(OH)2,Fe(OH)2, Fe(OH)3.

ცხრილი N 3