Upload
arskoga
View
724
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Eiríkur Þorsteinsson, trétæknir hjá Nýsköpunarmiðstöð Íslands. Timbur og gæði. Saga timburnotkunar á Íslandi.
Citation preview
Gæði í viðarmiðlun
Eiríkur Þorsteinsson
Trétæknir
Gæði í viðarmiðlun
Fjallað verður um viðarmiðlun frá því farið var að nýta timbur hér á landi til dagsins í dag og hvaða vörur hafa slegið í gegn og hverjar ekki.
Hugleiðingar um framtíðina fyrir íslenskt timbur fyrir húsbyggingar og aðra vöru; gæði og kröfur.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 2
Eiginleikar og einkenni
• Eiginleikar eru það sem einstaklingnum er skapað.
• Einkenni er það sem verður úr einstaklingnum.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 3
Vandamál skógarbóndans
Þegar timburbolur fellur er náttúrunni ætlað að brjóta hann niður eins og allt annað sem deyr og þar með verður til vandamál.
Grámi, fúi, raki, laus málning, vindingur, sprungur, kvistir, stórir árhringir, misvöxtur o.s.frv. er vandamálið.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 4
Elsta byggingarefni í heimiForfeður okkar lærðu hvernig nýta ætti timbrið og meðhöndla það
Byggingar Skip
Verkfæri Vopn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 5
Hvað lærðu menn af reynslunni?
• Bolur er ekki látinn liggja á jörðu
• Þurrkun skiptir máli
• Loftun skiptir máli við geymslu og í byggingum
• Viðartjara ver viðinn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 6
Ekki nota rysju!
Rysjuviður
Raki
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 7
Landnámsmenn
Ef hér hefði ekki verið skógur hefðu þeir ekki sest hér að.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 8
Torfbæirnir
• Þekking á timburvinnslu glatast.
• Aðgengi að góðum smíðaviði var ekki upp á marga fiska.
• Torfbæir voru þiljaðir að innan, bæjarþilin gerð úr timbri og einstaka gólf voru þiljuð.
• Efni fúnaði fljótt.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 9
Norsku húsin og rekaviður
Þegar timbur fór að berast til landsins sem gæðavara þá var það í tilsniðnum húsum sem komu frá Noregi unnið af mönnum sem höfðu þekkingu á timburgæðum.
Að vísu fékk landinn öðru hverju gæðatimbur en það var þegar skip strandaði og þegar timburboli rak að landi.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 10
Kaupmenninir
Kaupmenn fara að flytja inn timbur af meiri þekkingu eftir að þeir hafa byggt upp þekkingu og sambönd og kom það timbur frá Norðurlöndum.
Timbrið kom frá myllum sem höfðu skilgreindar upplýsingar um gæði efnisins og því var hægt að treysta þessum kaupum.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 11
Síldin
Síldin kemur og nú þarf að byggja hús, bryggjur og báta.
Það sem var sammerkt með þessu timbri sem kom til landsins frá Norðurlöndum var að þetta var gott timbur sem nýttist vel til þess sem það var ætlað til.
Þekking fagmanna á timbri fór vaxandi.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 12
Meiri síld
Síldin kom í miklu magni og það þurfti að selja hana. En hvert?
Rússland!!!Síldarkaupmenn gerðust timburkaupmenn.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 13
Rússatimbur
Reglan frá Rússum var í stórum dráttum þessi:
• Magn frekar en gæði.
• Lítil þekking á timburgæðum.
• Aðrar flokkunarreglur en á Norðurlöndum.
• Aðrar sögunaraðferðir.
• Önnur umgengni við timbrið.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 14
Flokkunarreglur
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 15
Verð, gæði og kennsla
Verðið á timbrinu lækkaði.
Timburskipin komu frá Rússlandi hlaðin af lausu timbri ofan í lestunum.
Nú versnuðu gæðin og umgengnin um timbrið.
Kennsla um timburgæði var nánast engin í skólum og enn þann dag í dag er það ekki gert nema að takmörkuðu leyti.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 16
Gæðavitund á timbri
Upp úr 1985 var ákveðið að fara af stað með að auka gæðavitund á timbri og var það gert í sameiginlegu átaki sem Iðntæknistofnun Íslands, BYKO og Húsasmiðjan stóðu að.
Þau atriði sem var tekist á við voru:
• Geymsla á timbri• Viðarraki• Flokkun á timbri
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 17
Timbur í norðri
Svíþjóð: Stofnar á rót 3000 milljónir m³ Fellt ca. 80 milljónir m³Vöxtur 4,5 m³ / ha.
Kanada: Stofnar á rót 30 milljarðar m³ Fellt ca. 245 milljónir m³Vöxtur 1,6 m³ / ha.
Finnland: Stofnar á rót 2,2 milljarðar m³Fellt ca. 64 milljónir m³Vöxtur 3,7 m³ / ha.
Rússland: Stofnar á rót 88 milljarðar m³Fellt ca. 190 milljónir m³Vöxtur 1,2 m³ / ha.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 18
Íslensk viðarmiðlun
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 19
Íslensk viðarmiðlun
Verkefnið "Vinnsla og grisjun"
• Hófst 1998
• Þróunarvinna með grisjunarvið
• Sögin keypt
• Námsgögn samin
• Skólaverkefni hleypt af stokkunum
• Viðarsala flytur til BYKO
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 20
Íslensk viðarmiðlun
Viðarmiðlunin og samstarfið við BYKO
• BYKO sá um sölu á vörum Skógræktar ríkisins og vann að markaðsráðgjöf og hönnun.
• Skógrækt ríkisins lagði til vörur og kom með tillögur að nýjum vörum.
• BYKO var miðlægur söluaðili fyrir stöðvarnar.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 21
Markhópar
• Handverksmenn
• Listamenn
• Skólar
– Leikskólar
– Grunnskólar
– Iðnskólar
– Listaskólar
– Háskólar
• Sumarbústaðaeigendur
• Garðeigendur
• Smiðir
• Sýningarmenn
• Kvikmyndaiðnaður
• Leikhús
• Auglýsingastofur
• Járnblendiverksmiðjur
• Hestamenn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 22
Vöruflokkar
• Hráefni
Bolir, fjalir, greinar
• Sérvara
Arinviður, staurar, trjákurl, stiklur
• Sérþjónusta
Vinnsla eftir óskum
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 23
Hráefni
• Birki birkt - hvítt
• Bolir eru 8-15 sm
• Lengdir 1-2 m
• Raki 8-12%
• Birki óbirkt – ekki hvítt
• Raki 15-25%
• Notað mest í rennismíði og útskurð
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 24
Hráefni
• Birki (blokkir) fjalir
• Skógarfjalir
• Breiddir 8-25 sm
• Lengdir 1-2 m
• Raki 8-25%
• Notað í ýmsa smíði, útskurð, smáhluti og húsgögn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 25
Hráefni
• Birkigreinar af mismunandi sverleika
• Ekki verið þurrkað
• Notað í margskonar smíði og skreytingar
• Tálguefni
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 26
Hráefni
• Lerkibolir - grannir
• Bolir eru 8-15 sm
• Lengdir 1-3 m
• Raki 12-25% eða óþurrkað
• Óbarkað
• Notað í margskonar smíði
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 27
Hráefni
• Lerkibolir - breiðir
• Bolir eru 15-25 sm
• Lengdir 1-4 m
• Raki 12-25% eða óþurrkað
• Notað í fjölbreytilega framleiðslu t.d. stoðir, girðingar og veggi
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 28
Hráefni
• Sitkagreni - bolir
• Bolir eru 8-25 sm
• Lengdir 1-4 m
• Raki 12-25% eða óþurrkað
• Notað í margskonar smíði t.d. sem stoðir og leiktæki ýmiskonar
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 29
Hráefni
• Lerki - Skógarfjalir
• Breiddir 10-30 sm
• Lengdir 1,5-4 m
• Raki 8-15% eða óþurrkað
• Notað í margskonar smíði
• Aðrar tegundir alaskaösp, reyniviður, stafafura ofl.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 30
Hráefni
• Skógarfjalir í stæðu
• Breiddir 10-30 sm
• Þykkt 19-51 mm
• Lengdir 1-4 m
• Raki 8-15% eða loftþurrkað
• Notað í margskonar smíði
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 31
Hráefni
• Skógarfjalir uppröðuð sýnishorn
• Breiddir 10-30 sm
• Þykkt 19-51 mm
• Lengdir 1-4 m
• Raki 8-15% eða loftþurrkað
• Notað í margskonar smíði
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 32
Sérvara
• Arinviður
• Úrvals arinviður
• Birki
• Afgreitt í pokum
• Loftþurrkað
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 33
Sérvara
• Girðingarstaurar
• Lerki
• Þvermál 6-10 sm
• Lengd 1,8 m
• Afbirktir
• Afgreitt í búntum
• Loftþurrkað
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 34
Sérvara
• Reykingarflís
• Birki – kurlað
• Þykktin er 8-10 mm
• Rakastig 8-10%
• Afgreitt í pokum
• Loftþurrkað
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 35
Sérvara
• Trjákurl í göngustíga og beð
• Birki og fleiri viðartegundir
• Afgreitt í pokum eða sekkjum
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 36
Sérvara• Viðarstiklur
• Notað til að búa til göngustíga, tröppur og stéttir
• Greni og fleiri viðartegundir
• Afgreitt á brettum
• Loftþurrkað
• Framtíðarlausn gagnvarið í A flokki
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 37
Sérvara
• Viðarplattar
• Lerki og birki
• Þykktin er 14-20 mm
• Lengdin er 10-45 sm
• Þurrkaðir, heflaðir og pússaðir
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 38
Sérvara
• Efnað niður í garðborð eða önnur garðhúsgögn sem eru síðan til sölu tilbúin til samsetningar
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 39
Sérvara
• Fjalhögg / höggkubbur
• Notað þegar verið er að höggva til blautt efni með exi
• Handverksmenn og skólar
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 40
Hráefni
• Flís til brennslu og fyrir hestamenn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 41
Sérþjónusta
• Efna niður boli sem koma úr skógum og einkagörðum til ýmis konar nota fyrir eigendur
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 42
Ýmsir munir
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 43
Hesthús klætt með lerki
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 44
Vöruþróun - nýir markaðirVeggurinn í Salnum í Kópavogi
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 45
Skjólgirði fyrir hesta
30.4.2011Eiríkur ÞorsteinssonGæði í viðarmiðlun
46
Verstu óvinirnir
• Fjárskortur
• Tímaleysi
• Vantrú
• Vanþekking
• Véla- og tækjaskortur
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 47
• Þróa vörur sem henta til vinnslu úr fyrstu og annarri grisjun.
• Leita að leiðum til að auka þekkingu, leysa framleiðsluvanda og auka gæði.
• Fá framleiðendur í samstarf um framleiðslu, vöruþróun og markaðssetningu.
• Skógræktin og skógarbændur eru hráefnissalar.
Vöruþróunarverkefni og markmið
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 48
Verkefni sem hefur heppnastGM Skífur
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 49
Verkefni sem hefur heppnast
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 50
Timburorðasafn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 51
http://ordabanki.hi.is
• Timburorðasafn var unnið í samvinnu Norðurlandanna og má finna í Orðabanka Íslenskrar málstöðvar og var íslenski hlutinn unninn af Eiríki Þorsteinssyni - Trétækniráðgjöf og er hann eingöngu til í þessari netútgáfu.
• Það er ætlað fagmönnum sem eru í viðskiptum með timbur og miðast við skilgreiningar á hráefni, þ.e. hugtök og skilgreiningar fyrir barrtré.
• Hægt er að leita að orðum á dönsku, finnsku, íslensku, norsku eða sænsku og birtist þá skýringartexti á íslensku og svo viðkomandi orð á öllum hinum tungumálunum.
• Orðasafnið er safn orða sem notuð eru um trjávörur úr barrtrjám.
Timburorðasafn
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 52
• Í því eru skilgreind orð allt frá því að tréð er fellt, þegar verið er að vinna úr því og svo orð yfir hina ýmsu náttúrulegu og ekki náttúrulegu eiginleika þess.
• Orðasafninu er ætlað að gera notendum sínum fært að setja fram skilgreiningu á því hráefni sem hentar vörum þeirra og um leið á þann hátt að efnissalinn skilji það.
• Til þess að þetta megi takast er orðasafnið uppbyggt á eftirfarandi hátt:
• Orðalisti í númeraröð og stafrófsröð.
• Skilgreiningar fyrir öll orð.
• Mælireglur sem fjalla um meginreglu og aðra kosti.
• Kröfur í tengslum við orð notaðar sem meginregla og aðrir kostir.
30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 53
Sýnishorn úr orðabókinni