Embed Size (px)
Citation preview
ZASADY HIGIENY JAMY USTNEJ I INNE ELEMENTY
PROFILAKTYKI PRÓCHNICY I CHORÓB PRZYZĘBIA
Żaneta KozubekPedagogika Online Rok III, Semestr VNr indeksu 7816
,,Nawetnajcudowniejszydzieńzaczynamyodzwykłegomyciazębów.’’
Stan zębów jest jednym z istotnych czynników decydujących o naszym wyglądzie oraz o zdrowiu całego organizmu. Jak dbać o zęby, aby były zdrowe i służyły nam przez całe nasze życie? Co zrobić, by cieszyć się zdrowym uśmiechem?
Największym i najpoważniejszym zagrożeniem dla młodych ząbków jest PRÓCHNICA ZĘBÓW. Występuje ona JUŻ U POŁOWY 3 LETNICH DZIECI, 85 % 6-12LATKÓW a przeciętny 18 LATEK MA AŻ 8 ZĘBÓW (1/4 uzębienia) objętego próchnicą.
ORIENTACYJNY KALENDARZ WYRZYNANIA ZĘBÓW
PIERWSZĄ WIZYTĘ w gabinecie lekarza dentysty lub higienistki stomatologicznej, pozwalającą dziecku przeżyć pierwsze doświadczenie adaptacyjne, powinniśmy odbyć w PIERWSZYM ROKU życia dziecka. W następnych latach, tak jak u dorosłego człowieka, wizyty kontrolne powinny mieć miejsce co najmniej CO 6 MIESIĘCY.
JAK NALEŻY DBAĆ O HIGIENĘ JAMY USTNEJ U DZIECI?
Dzieciom od około 1 roku życia powinno się myć zęby 2 RAZY DZIENNIE. Na szczoteczkę należy nałożyć ilość pasty (zawartość fluoru min. 1000ppm) o wielkości ziarenka groszku. Jeśli dziecko nie potrafi wypłukać jamy ustnej po szczotkowaniu- wybierz pastę o niskiej zawartości fluoru. Starsze dzieci należy zachęcać do szczotkowania zębów samodzielnie. Dobrym sposobem postępowania jest wspólne szczotkowanie zębów PO KAŻDYM POSIŁKU
JAKĄ SZCZOTECZKĘ WYBRAĆ DLA DZIECKA?
Szczoteczka powinna mieć małą, zaokrągloną główkę, oraz stabilny uchwyt.
Szczoteczkę po każdym użyciu oczyszczamy pod strumieniem bieżącej wody, dokładnie wycieramy w ręcznik i ustawiamy włosiem do góry w przewiewnym miejscu.
W domu zrezygnuj z przechowywania szczoteczki w pojemniku podróżnym - stale wilgotne środowisko zwiększa rozrost bakterii.
Okresowo dezynfekujemy szczoteczki 3% wodą utlenioną przez 10-15min.
Szczoteczkę wymieniamy co 2-3 miesiące oraz po każdej infekcji bakteryjnej.
NICI DENTYSTYCZNENie ma efektywnego mycia zębów bez użycia nici!!!Szczoteczka oczyszcza tylko 3 z 5 powierzchni zębów (powierzchnie styczne)Młodzież może sama używać nici, u małych dzieci w uzębieniu mlecznym – zabiegi
takie wykonują rodziceJeżeli dziecko nie opanowało techniki nitkowania można użyć specjalnych
trzymadełek do nici
JAK PRAWIDŁOWO MYĆ ZĘBY? Godną polecenia metodą szczotkowania zębów u dzieci jest METODA RUCHÓW OKRĘŻNYCH FONESA, polegająca na ułożeniu szczoteczki pod kątem prostym do dziąsła i wykonywaniu okrężnych ruchów obrotowych.
DIETA A PRÓCHNICADla zdrowych i mocnych zębów ważne jest przestrzeganie odpowiednich ZASAD ŻYWIENIOWYCH. Dieta powinna być zbilansowana pod względem energii i składników odżywczych. MLEKO, RYBY, ŚWIEŻE WARZYWA, OWOCE CZY PRODUKTY ZBOŻOWE ZAWIERAJĄ WITAMINY I MINERAŁY NIEZBĘDNE DLA NASZYCH ZĘBÓW.
Wchłanianiu wapnia sprzyja WITAMINA D, która reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową i mineralizację szkliwa. Witaminę D zawierają: tłuste ryby (łosoś, makrela, śledź tuńczyk), tran, żółtka jaj, kukurydza, masło, kakao. Naturalnym źródłem witaminy D są promienie słoneczne.
Ochrona dziąsełZa zdrowie dziąseł odpowiada WITAMINA A, która zapobiega próchnicy i działa bakteriobójczo.
Nie należy zapominać o produktach bogatych w WITAMINĘ C, która zapobiega odsłanianiu szyjek dziąseł, wzmacnia drobne naczynia krwionośne i uodparnia na infekcje.
PRÓCHNICA
Próchnica jest chorobą bakteryjną wywołaną przez baterie kwasotwórcze, które dostają się d o jamy ustnej już w pierwszych tygodniach życia i są stale w niej obecne.
Próchnica zębów to proces niszczący twarde tkanki zęba (szkliwa i zębiny), doprowadzający do powstania ubytku, co prowadzić może do zapalenia i obumarcia miazgi zęba. W jej powstawaniu odgrywa rolę wiele czynników, jak czynnik konstytucjonalny, choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego, choroby matki, odżywianie, niedobory pokarmowe, choroby przewodu pokarmowego, jednak głównym czynnikiem próchnicotwórczym, bez którego proces próchnicy nie może powstać to bakterie, które tworzą płytkę nazębną, i węglowodany zawarte w pożywieniu. Gdy zaniedbuje się higienę jamy ustnej na powierzchni zębów tworzy się błonka nazębna –biały, miękki nalot, którego główną część stanowią bakterie stale bytujące w jamie ustnej oraz złuszczone komórki nabłonka i leukocyty. W ciągu kilku dni płytka ta ulega mineralizacji stając się kamieniem nazębnym, który może doprowadzić do zapalenia tkanek okołozębowych. Bakterie znajdujące się w płytce nazębnej po zetknięciu się z węglowodanami (w wyniku wielu procesów chemicznych) produkują kwasy, które jeśli nie zostaną unieczynnione przez ślinę, mogą doprowadzić do powstania ubytku w szkliwie zęba. Cukry (węglowodany) w postaci stałej i kleistej działają bardziej szkodliwie niż w postaci rozpuszczonej, a spożywanie ich między posiłkami działa o wiele szkodliwiej niż w czasie posiłków.
PRZYCZYNY POWSTAWANIA PRÓCHNICY ZĘBÓW1. Obecność węglowodanów w środowisku jamy ustnej:a) nie wszystkie węglowodany są jednakowo szkodliwe. Najbardziej próchnicotwórczo działają małocząsteczkowe węglowodany, głównie jedno- i dwucukry. Najmniej próchnicotwórcza jest laktoza,b) cukry w postaci stałej, kleistej są bardziej szkodliwe niż w postaci rozpuszczonej, gdyż dłużej pozostają w jamie ustnej i łatwiej przylepiają się do zębów,c) przyjmowanie cukrów między posiłkami działa bardziej szkodliwie niż podczas posiłków,d) próchnicotwórczość pożywienia zależy nie tylko od ilości zawartych w nim cukrów małocząsteczkowych, ale przede wszystkim od częstości ich przyjmowania i długości okresu, w którym cukier przebywający w jamie ustnej jest trawiony,e) próchnicotwórcze cukry są szkodliwe tylko wtedy, kiedy znajdują się w bezpośrednim kontakcie z powierzchnia szkliwa
2. Obecność drobnoustrojów w płytce bakteryjnej.Drobnoustroje kwasotwórcze stanowią jedno z najistotniejszych ogniw w etiologii próchnicy.3. Rola drobnoustrojów w procesie próchnicotwórczym.a) odwapniają szkliwo i zębinę,b) wywołują próchnicę niewyrzniętych zębów,c) antybiotyki, wśród nich penicylina, powodują zmniejszenie przyrostu i zwolnienie postępu zmian próchniczych
Bakterie tworzą na powierzchni zębów nalot, zwany PŁYTKA NAZĘBNĄ LUB BAKTERYJNĄ.
OSADZANIU SIĘ PŁYTEK NA POWIERZCHNI SZKLIWA SPRZYJA:- zwolniony przepływ śliny, jej lepkość i gęstość,- brak oczyszczającego działania pokarmów,- brak funkcji żucia.
Drobnoustroje spotykane w płytce nie są dokładnym ODBICIEM FLORY BAKTERYJNEJ ŚLINY.
W płytkach nazębnych najczęściej znajdują się drobnoustroje: STREPTOCOCCUS, NEISSERIA I VEILLONELLA.
PODZIAŁ PRÓCHNICY
1. Próchnica początkowa.( plama próchnicowa).2. Próchnica powierzchowna.3. Próchnica średnia.4. Próchnica głęboka.
Ze względu na przebieg próchnice zębów dzielimy na: OSTRĄ, PRZEWLEKŁĄ, PODOSTRĄ I POWIKŁANĄ.
PUNKTOWA KLASYFIKACJA PRÓCHNICY W ZALEŻNOŚCI OD JEJ ZAAWANSOWANIA: (D: DECAY - PRÓCHNICA)
D1 – zmiana w szkliwie, bez naruszenia jego powierzchni– odpowiada próchnicy początkowej;
D2 – zmiana w szkliwie z niewielkim ubytkiem – odpowiada próchnicy powierzchownej;
D3 – zmiana w obrębie zębiny z ubytkiem tkanek lub bez ubytku – odpowiada próchnicy średniej;
D4 – zmiana sięgająca miazgi – odpowiada próchnicy głębokiej.
ŻYWIENIE W PROFILAKTYCE PRÓCHNICY
1. Okres rozwoju płodowego:• wymaga sterowania dietą matki• w okresie ciąży i laktacji jest zwiększone zapotrzebowanie na pełnowartościowe
białka, sole mineralne ( wapń, fosfor, żelazo i fluor), witaminy A, C, D• ograniczone spożycie cukru ( tkanki zębów tworzą się podczas życia płodowego)
2. Okres niemowlęcy:• Podstawowym pokarmem jest mleko • Najlepsze mleko matki,
(jałowe, ma odpowiednią temperaturę, zawiera w optymalnym stopniu białka, węglowodany, tłuszcze, sole mineralne i witaminy)
• Niedopuszczalne podawanie smoczków z cukrem czy z miodem w celu uspokojenia-powoduje to tzw. Próchnicę butelkową zębów mlecznych!
PRÓCHNICA BUTELKOWA
3. Okres poniemowlęcy:• Zaleca się karmienie łyżeczką• Niewskazane jest przedłużone karmienie z butelki papkowatymi i słodkimi pokarmami, szczególnie
przed snem• Dziecko nie przyzwyczajone do słodyczy w okresie poniemowlęcym nie ma potrzeby ich spożywania
4. Okres przedszkolny• Owoce oraz soki owocowe działają negatywnie na zęby, najlepiej podawać je podczas głównych
posiłków• Szczególnie groźne dla zębów są pokarmy papkowate, kleiste, słodkie które mają długi kontakt z
powierzchnią zębów ( krówki, chipsy, banany, lizaki , tofi, czekolada, zagęszczone soki typu Kubuś))• Najlepiej ograniczyć spożywanie słodyczy do specjalnych okazji (Szwecja-słodkie soboty)• Korzystniej spożyć większą ilość słodyczy jednorazowo• Wyeliminować podjadanie między posiłkami
PROFILAKTYKA PRÓCHNICY ZĘBÓWRodzaje profilaktyki
1. PROFILAKTYKA MASOWA (ZBIOROWA, BIERNA):odbywa się najczęściej bez naszej wiedzy i bez naszego udziału. Polega na stosowaniu związków fluoru, zarówno w wodzie do picia, jak i w produktach żywnościowych.
Forma zapobiegania masowego jest także stomatologiczna oświata zdrowotna .
2. PROFILAKTYKA INDYWIDUALNA (OSOBNICZA, CZYNNA).- polega na czynnym uczestnictwie pacjenta w określonych
zabiegach profilaktycznych.
Obejmuje:- odpowiednia dietę,- higienę uzębienia i jamy ustnej,- stosowanie preparatów fluoru metodą tabletkową lub metodami kontaktowymi,- powlekanie powierzchni zębowych warstwami izolacyjnymi (laki szczelinowe),- stosowanie preparatów usuwających płytkę nazębną lub zmieniających jej metabolizm np. chlorcheksydyna,- zapobieganie chorobom wieku dziecięcego,- częste wizyty w gabinecie stomatologicznym w celu badania kontrolnego.
NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY PROFILAKTYKI
1. SKUTECZNE SPOSOBY OCZYSZCZANIA ZĘBÓW:- szczotkowanie zębów,- płukanie jamy ustnej,- spożywanie pokarmów oczyszczających
Ważne właściwości skutecznych past do zębów:- zwiększa odporność zębów na próchnicę,- wpływa dodatnio na dziąsła,- zapobiega odkładaniu się miękkich i twardych złogów nazębnych.
Pasta do zębów powinna zawierać różne ważne składniki m.in.:- środki ścierne,- środki pieniące,- środki smakowo-zapachowe,- zagęstniki,- środki biologiczne czynne: substancje hamujące rozwój kamienia nazębnego, substancje znoszące nadwrażliwość szyjek zębowych, ekstrakty roślinne i substancje działające przeciwzapalnie, substancje działające profilaktycznie,- środki konserwujące i bakteriostatyczne
PASTY DO ZĘBÓWPowinny:Czyścić powierzchnię zębów zarówno z osadów, jak i resztek pokarmuUodparniać zęby na powstawanie próchnicyPozytywnie wpływać na dziąsłaNie działać w szkodliwy sposób na szkliwo i błonę śluzową jamy
ustnejMieć przyjemny smak i zapach (pozbawiony aromatu owocowego,
zachęcającego dziecko do połykania pasty)
DZIECI NIE MOGĄ KORZYSTAĆ Z PAST PRZEZNACZONYCH DLA DOROSŁYCH!
Z tego powodu, że mają zbyt wysoki poziom fluoruBardzo małe dzieci powinny używać past do zębów bez zawartości fluoru,
ponieważ często nie umieją wypluwać pastyW wieku 2-4 lat stężenie fluoru powinno wynosić od 250-500 ppmDla dzieci w wieku 4-12 lat stężenie fluoru powinno wynosić ok. 1000ppm. Dzieci powyżej 12 roku życia mogą używać pasty dla dorosłych.Czyszczenie zębów powinno trwać ok. 2 min
Nie zapominajmy o czyszczeniu języka
2. Poprawna metoda oczyszczania zębów:a) metoda ruchów okrężnych Fonesa – polecana dla dzieci i młodzieży.b) metoda ruchów obrotowych ( wymiatania, roll, tzw. metoda dziąsło–ząb).c) metoda Bassa – zalecana dla dorosłych. Zaletą tej metody czyszczenia jest usuwanie płytki bakteryjnej nie tylko z powierzchni zęba, ale i kieszonek dziąsłowychd) metoda Hirschfelda – polega na wykonywaniu szczotka na zębach ruchów przypominających piłowanie.e) metoda Bella tzw. fizjologiczna – szczotka ustawiona prostopadle do powierzchni czyszczenia zębów, jest przesuwana pionowo z dołu ku górze, czyli od brzegu siecznego w kierunku dziąsła. Stosowanie tej metody może uszkadzać tkanki miękkie i odsłonić szyjki zębowe.f) metoda ruchów przypadkowych (poziomych) tzw. metoda szorowania – nieskuteczna, ale niestety często stosowana.
Szczotkując zęby w ten sposób nie można dokładnie oczyścić przestrzeni międzyzębowych, a jedynie wypukłe powierzchnie zębów. Jest nieskuteczna, wręcz szkodliwa; poziome szczotkowanie powoduje wypchniecie nalotów nazębnych do przestrzeni międzyzębowych, może przyczyniać się do obnażenia korzenia zębowego lub uszkodzenia szkliwa.
PROFILAKTYKA PROFESJONALNA1. LakierowaniePrzesycanie twardych tkanek zębów związkami fluoru, za pomocą
lakierów, pianek, żeli2. LakowanieZamykanie bruzd świeżo wyrzniętych zębów stałych i mlecznych
światłoutwardzalnym materiałem uwalniającym fluor3. Profesjonalne Czyszczenie Zębów Skaling ultradźwiękami lub ręczny Piaskowanie (usuwanie z zębów osadów i przebarwień)
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ? Zęby mleczne są mniej zmineralizowane niż zęby stałe, dlatego próchnica rozwija się
w nich szybciej. Tym ważniejsza jest prawidłowa, zrównoważona dieta, bogata w odpowiednie
składniki odżywcze. Zbyt częste jedzenie węglowodanów (cukrów) prowadzi do zmian w strukturze zębów
i otwiera drogę próchnicy. Zwróć uwagę jak często dziecko je słodycze i spróbuj wyznaczyć ograniczony do nich dostęp – idealnie będzie jeśli twoje dziecko będzie je jadło tylko raz w tygodniu.
Zastąpić zwykły cukier – ksylitolem, czyli cukrem brzozowym- jest tak samo słodki a nie ma działania próchnicotwórczego!
Dziecko powinno jeść dość twarde pokarmy (np. niepokrojone warzywa i owoce), dzięki czemu lepiej rozwijają się kości szczęki i żuchwy.
Należy również unikać picia napojów o niskim pH ( soki owocowe, napoje typu cola), a po każdym ich spożyciu dziecko powinno wypłukać jamę ustną wodą.
W nocy podawać dziecku do picia wodę mineralną.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!;)BIBIOGRAFIA:
1. O. Fejerskov, E. A. M. Kidd, Próchnica zębów. Choroba próchnicowa i postępowanie kliniczne.
2. Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz ,Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna 3. https://www.youtube.com/user/mykidsdentistTV
