DRAMATERAPIA W TEORII I PRAKTYCEWARSZTAT TEATRALNY12-14 grudnia 2014

Monika Rejtner

ROZGRZEWKA 1Balony i Piłka

KoncentracjaKontakt wzrokowyWspomnienia Lekkość – grawitacjaKordynacja umysł - ciałoDawanie i branieZanurzenie w terażniejszości Zabawa!

GRA W PIŁKĘANNA CHESNER „THE HANDBOOK OF DRAMATHERAPY”

Popularnym “otwarciem” w wielu grupach jest gra w piłkę/ gra w imiona. Ideą jest by spotkać się z kimś wzrokiem, powiedzieć czyjeś imię i rzucić mu piłkę. Obserwacja przez pewien okres czasu w jaki sposób grupa radzi sobie i rozwija tą grę może być fascynujacym rodzajem refleksji na temat zmian w relacjach w grupie.

Piłka staje się konkretnym symbolem komunikacji pomiędzy członkami grupy. Na początku linia komunikacji będzie przebiegać zazwyczaj w kierunku terapeutycznego teamu. W niektórych przypadkach piłka może być biernie zatrzymywna przez którąś osobę podczas kolejnej rundy. Inna osoba może rzucać, ale nie do każdego, unikajac kontaktu wzrokowego i nie używajac głosu. Moment, kiedy ktoś pierwszy raz zdecyduje się zaangażować w grę i rzuci piłkę z intencją nawiązania kontaktu wzrokowego, może być bardzo satysfakcjonujący. W końcu gra stanie się transcendentna i będzie narzędziem spontanicznej interakcji, z piłką rysującą różne wzory pomiędzy członkami grupy.

Grupa może rozwinąć humorystyczny i ekspresyjny sposób rzucania. Często większemu zaufaniu towarzyszy inicjowanie werbalnych interreakcji. Jak w przypadku wielu struktur użytych w dramaterapii, celem tej gry jest sytuacja, kiedy sama forma traci na ważności, a na pierwszym planie pojawia się życie.

„NIE BÓJ SIĘ BŁĘDÓW - ONE NIE ISTNIEJĄ." MILES DAVIS

ROZGRZEWKA 2

Improwizacja teatralna1. Kłamstwo2. Krzesło3. Playback Theatre

Uwaga! Niebezpieczeństwo. Niezrozumienie Ocenianie

OPOWIEŚĆ GRUPY

Mów całą Prawdę - lecz stopniowo -

Ostrożnie i okrężnie -

Nie zniesie błysku nagłej Prawdy

Nasz Zachwyt niedołężny -

Jak Błyskawica - gdy się Dziecku

Naturę jej naświetli -

Tak prawda niech olśniewa z wolna,

Abyśmy nie oślepli -Emily Dickinson tł. Stanisław Barańczak

Linia czasu Grupowa rzeźba

Opowieść –

metafora

OPOWIEŚĆPRACTICAL APPROACHES TO DRAMATHERAPY THE SHIELD OF PERSEUSMADELINE ANDERSEN-WARREN AND ROGER GRAINGER

Twoja opowieść odzwierciedla twój stan umysłu; nie tylko poprzez to co opisujesz, ale także sposób w jaki to opisujesz i porządek w jakim myślisz o tym. Ściśle mówiąc opowiadając sobie nasze historie ponownie rozpatrujemy i układamy je w naszym umyśle zanim zaoferujemy je komuś innemu, kto zakceptuje je i uczyni je dla nas prawdziwymi. Można powiedzieć, że twoja historia istnieje pomiędzy.

Jeśli nie możemy złożyć naszej historii w całość, która miałaby dla nas sens – sens mówiący nam o nas samych – jesteśmy zagubieni i zaniespokojni. Ludzie w takim stanie umysłu czują się puści. Światu brakuje znaczenia. Nic nie pasuje. Dramaterapia pomaga na nowo ułożyć naszą historę w taki sposób, by opisywała nasze życie. Dramaterapia zachęca nas do bycia elastycznym i adaptywnym w naszej opowieści. Jeśli wydaje nam się, że utraciliśmy naszą opowieść, dramaterapia pomoże nam w odnalezienie innej.

Jednym z najpotężniejszych sposóbów działania dramaterapii jest tworzenie wspólnej historii grupy, na którą składją się poszczególne, indywidualne opowieści. Opowieścią trzeba się wspólnie dzielić, dzielenie się opowieścią to podstawa wspólnych relacji. Opowieść, dramatyczna historia, to są potężne symbole „pełni”. Innymi słowy, opowieści to symbole, znaki doskonałego procesu.

PSYCHO-DYNAMIC DRAMA THERAPYPROJEKCJE I LIMINALNOŚĆ

•Pojęcie liminalny pochodzi od słowa limen – próg, wąski pas, ani na zewnątrz ani wewnątrz budynku czy pokoju. Często otoczony ościennicą, która obramowuję stworzoną przez niego próżnie.

Ościennica zamyka otwór dzwi od góry i boku. Wzmacnia konstrukcję. Jak rama w pudełkowej scenie teatru.W Polsce

istnieje przesąd dotyczący witania się przez próg, jako przynoszący nieszczęście.

•W rytuałach to co zazwyczaj jest przejściem, staje się miejscem działania. Rozszerza się w miejscu i czasie, ale zachowuje

szczególną przejściowość czy tymczasowość.

Wizualizacja - przestrzen liminalna

LIMINALNY STAN – GRUPA DRAMATERAPEUTYCZNAVICTOR TURNER „ GRY SPOŁECZNE, POLA I METAFORY. SYMBOLICZNE DZIAŁANIE W SPOŁECZEŃSTWIE”

„Byty liminalne nie przebywają ani tu, ani tam; znajdują się pomiędzy pozycjami wyznaczonymi i uporządkowanymi przez prawo, zwyczaj, konwencję i ceremoniał. Ich niejednoznaczne i nieokreślone atrybuty znajdują wyraz w bogatej różnorodności symboli w wielu społeczeństwach, które zmianę kulturową i społeczną sankcjonują obrzędem”

„W tej luce między uporządkowanymi światami może się zdarzyć prawie wszystko.”

„Oczywiście liminalność jest stanem ambiwalentnym; podczas gdy struktura społeczna może dawać poczucie bezpieczeństwa i skończoności, liminalność oznacza całkowity brak bezpieczeństwa i skończoności, przechodzenie z chaosu w kosmos, z nieporządku w porządek, może także być środowiskiem, w którym rodzi się satysfakcja i spełnienie.”

„Liminalność jest jednocześnie bardziej kreatywna i destruktywna niż norma społeczna.”

SPEKTOGRAMDRAMATHERAPY FOR PEOPLE WITH LEARNING DISABILITIES ANNA CHESNER Spektogram i rzeźba z guzików to popularne techniki

dramaterapeutyczne, które mogą być użyte w pracy z dorosłymi i dziećmi. Wprowadzają elastyczną i bezbolesną forme terapeutyczną pomagającą odkryć terapeucie klienta, ale też klientowi odkryć siebie ukazując mu jego własny świat. Jest to podstawowa metoda projekcyjna, w której świat wewnętrzny klienta jest wyprojektowany na zewnętrzny obiekt. Niezbędna jest przestrzeń: podłoga albo stół. Klient otrzymuje pudełko małych przedmiotów, zbieranych przez terapeutę przez jakiś okres czasu. Moje pudełko zawiera kulki, muszle, kamienie, koraliki, guziki i wszystkie przedmioty podobnej wielkości, jak gumki, małe scyzoryki, małe dzwonki, miniaturowe butelki perfum, śrubokręty i kawałki sznurków. Te obiekty powinny mieć różne kolory i fakturę i uruchamiać tak wiele zmysłowych doznań jak to możliwe. Dołączam również kilka małych zabawkowych zwierząt i „gwatemalskie lalki trosk.”

Skala i wielkość jest sercem całego spektogramu. Małe obiekty reprezentują ludzi, miejsca, problemy i sprawy ważne dla klienta. W odniesieniu do małych przedmiotów klient jest wielki, silny, i co najważniejsze zdolny do wglądu. Może być przytłoczony w normalnym życiu przez swój strach albo jakąś osobę, ale przedstawienie swojego życia poprzez spektogram zmienia perspektywe. Teraz jest osobą z siłą. Ćwiczenie jest terapeutyczne samo w sobie, jak i może być użyteczną techniką oceny klienta przed terapią.

DRAMATERAPEUTYCZNY TRÓJKĄTPROJEKCJE

Klient

Terapeuta Drama/teatr

ROLE METHOD DRAMATHERAPY

Gorące krzesło

Monolog

Zdjęcie

ROLE METHOD THE CONCEPT OF ROLE IN DRAMA THERAPYROBERT J. LANDYRola jest kontenerem jedności. Im bardziej dokładnie i szczegółowo rola jest zarysowana, tym bardziej klient jest w stanie odkrywać w niej nieskończoną różnorodność, włączając w to archetypiczne właściwości i związek roli z całością sytemu ról. Rola w teatrze i terapii zawiera zasadniczy paradoks: przez redukcję w roli do podstawowych działań i uczuć, aktor/klient otwiera się na wszechświat możliwości. Ten paradoks, jak Blake zanotował: cały świat odbity w ziarnku piasku, znajduje uniwersalne, ogólne zakorzenienie w drobnej, specyficznej aktywności ludzkiej.

W Role Method w dramaterapii pracujemy u źródeł. Na początku jest rola a rola ma początek w teatrze, a teatr rozpoczyna się od aktu wyobraźni czyli opowiadania historii w roli. Odnosząc się do teatralnych korzeni, rola jest maską i typem, pewną formą działania i charakterystyką, która uosabia uniwersalną koncepcję. Jak w najciekawszym dramatycznym scenariuszu klienci powini odkrywać fragmenty siebie takie jak bohater i czarny charakter, kochanek i mizygon, głupiec i mędrzec, tragiczny wędrowiec i komiczny wieśniak, romantyczny marzyciel i bufon z farsy. W praktyce dramaterapeutycznej klient angażuję się w rózne formy aktywności i określa te postaci poprzez różne środki teatralne, jak maska i historia sceniczna, po to by odkryć naturę tych ról.

TRANSPERSONAL SPIRITUAL DRAMATHERAPIACarl Gustav Jung –ARCHETYPY Archetypy są odbiciem instynktowych, to znaczy psychicznie

koniecznych reakcji na określone sytuacje; dzięki, wrodzonym predyspozycjom doprowadzają, omijając świadomość, do takiego sposobu postępowania, który wynika z konieczności psychicznych, chociaż dla patrzącego z zewnątrz nie zawsze wydaje się on racjonalny; w gospodarce psychicznej spełniają one rolę rozstrzygającą, gdyż reprezentują lub uosabiają pewne instynktowe dane pierwotnej, ciemnej psyche, rzeczywiste, lecz niewidzialne korzenie świa-domości. (J. Jacobi, Psychologia Junga)

W każdej kulturze podstawowymi wartościami archetypowymi, określonymi symbolicznie, są według Junga:

Cień – archetyp niedoskonałości, względności przeciwieństw w doświadczeniu psychicznym. względności dobra i zła postrzeganego z perspektywy jednostkowej. Anima – symbol pierwiastka żeńskiego u mężczyzny (cechy fizyczne i psychiczne),

Animus – symbol pierwiastka męskiego u kobiety,

Stary Mędrzec – symbol ducha, archetyp wartości kulturowych,

Wielka Matka – symbol życia, archetyp natury,

Jaźń – archetyp doskonałości i pełni, synteza wewnętrznych przeciwieństw, obraz Boga w nieświadomości (Z. Dudek, Psycholgia głębi)

ESSAYS IN DRAMA THERAPY: THE DOUBLE LIFE

ROBERT J LANDY

Ralph Meatyard (1974) powiedział: „Czy ja patrze na maskę czy maska patrzy na mnie?” Maska jest żywą osobą, która może widzieć i słyszeć. W terapii nie zakłada maski grecki aktor do roli Edypa, by przedstawić go 30.000 widzów. W terapii maska nie jest głową boga siedzącego na górze Olimp. W terapii maska jest obrazem „ja”. Zewnętrzne spojrzenie teatru czy fotografii zastąpione jest w terapi wewnętrznym. Boskie, emblematyczne, uniwersalne właściwości maski nie wskazują na niebo czy głowę, ale na serce.

Maska w teatrze i terapii jest środkiem projekcji. To jest obraz transcendetnej części istoty człowieczeństwa, poprzez którą człowiek zmaga się z wizją doskonalszej egzystencji i walczy z głębokim lękiem. Wskazuję ku niebu i piekłu mitów, wierzeń i kulturowych praktyk i do wnętrza bogów i demonów w nieświadomości umysłu. Kryje i zasłania jednostkę, aby odsłonić to co uniwersalne. Jej powierzchowny i zamrożony wyraz ujawnia głeboką i dynamiczną naturę człowieka. Maska jest czystym pardoksem – mediatorem pomiędzy dwoma rzeczywistościami – obecną i wyobrażoną, łacznikiem pomiędzy praktyką starożytnych religii, a współczesną psychoterapią i estetyką. Jest środkowym punktem pomiędzy życiem i śmiercią.

DRAMATHERAPY WITH FAMILIES, GROUPS AND INDIVIDUAL

SUE JENNINGS

Praca z maską może być bardzo głeboka zarówno teatralnie jak i terapeutycznie. To sprawia, że wielu praktyków unika pracy z maską, bojąc się możliwych niebezpieczeństw. Te „niebezpieczeństwa” o których wspominają, to strach przed utraceniem przez ludzi granic pomiędzy fantazją a realnością. Boją się, że maska wydobędzie i narzuci niekontrolowane emocje; a osoba nie będzie w stanie wyjsc z roli i zdystanswoać się do maski, nawet wtedy kiedy działanie się skończy i maska zostanie zdjęta.

Niektórzy ludzie raportowalo, że pracowali z ludźmi którzy nie byli w stanie zdjąć maski i zakończyć sesji. Być może najważniejsza wskazówka jest taka, że żaden terapeuta nie powinien pracować z maską jeśli sam nie zrobił maski i nie pracował z nią samodzielnie. Myślę także, że jest wiele wymysłów dookoła pracy z maską, które mogą pochodzić od ludzi majacych złe doświadczenia własne. Zazwyczaj bierze się to z niewystarczajacych przygotowań lidera grupy i nie daniu ludziom sznasy oswoić się z tego rodzaju pracą albo zmuszania do pracy zbyt szybkiej lub zbyt głękokiej, a koniec często jest wtedy nagły i bolesny.

Zdjęcia przyrody i zwierząt

Emocje

Reakcja fizyczna - Ciało

PHYSICAL AFECTIVE DRAMA-THERAPYDEVELOPMENTAL TRANSFORMATION

Dlaczego zajmujemy się sztuką? Aby przekroczyć swoje bariery, wyjść z własnych ograniczeń, zapełnić to, co jest naszą pustką i kalectwem, zrealizować się, czy też-jak wolałbym to nazwać- dojść do spełnienia. Jest to nie stan, nie kondycja po prostu, ale proces, jakby mozolne dźwiganie się, w którym to, co w nas ciemne, ulega prześwietleniu.

PUSTA SCENA TEATR UBOGI

Peter Brook:

„Weźmy dowolną pustą przestrzeń i nazwijmy ją „nagą sceną”. Niechaj w tej przestrzeni porusza się człowiek, i niechaj obserwuje go inny człowiek. I to już wszystko, czego trzeba, by spełnił się akt teatru. Gdy jednak mówimy o teatrze – mamy zwykle na myśli znacznie więcej. Czerwone kurtyny, reflektory, biały wiersz, śmiech, ciemność – wszystko to miesza się bezładnie w wyobrażeniu, wywołanym przez jedno, obejmujące wiele znaczeń słowo.”

Jerzy Grotowski:

„Ale czy teatr może istnieć bez aktorów? Nie znam takiego przykładu. Można, co prawda, przytoczyć teatr lalkowy, ale nawet tu z tyłu sceny jest aktor – chociaż innego rodzaju. Czy teatr może istnieć bez widzów? Potrzebny jest przynajmniej jeden widz, aby zaistniało przedstawienie. A zatem zostaje nam aktor i widz. Możemy w takim razie zdefiniować teatr jako „to, co wydarza się między aktorem i widzem”. Wszystko pozostałe to dodatek – może konieczny, ale dodatek.”

THERAPUTIC PERFORMANCEPOEZJA I METAFORA

Wisława Szymborska i inni

Życie na poczekaniu. Przedstawienie bez próby.Ciało bez przymiarki. Głowa bez namysłu.

Nie znam roli, którą gram. Wiem tylko, że jest moja, niewymienna.

Gdyby choć jedną środę przećwiczyć zawczasu,albo choć jeden czwartek raz jeszcze powtórzyć!A tu już piątek nadchodzi z nie znanym mi scenariuszem.Czy to w porządku - pytam(z chrypką w głosie,

METAFORA W DRAMATERAPIIDRAMA AS THERAPY: THEATRE AS LIVING PHIL JONES

Lingwistycznie metafora polega na zestawieniu dwóch różnych obiektów lub tematów, które mają szczególny połączenie. Powód, dla którego metafora może łączyć dwa różne tematy, jest taki, że posiadają one „metaforyczny związek” – wspólną jakość. Metafora łaczy razem dwa przedmioty i mówi, że są jednym. Te dwa przedmioty czy tematy mogą być zupełnie różne, ale są połączone właśnie metaforycznym związkiem,

Podstawowy proces dotyczący użycia dramatycznej metafory w dramaterapii: 1 etap pozwala odkryć świat wyobrażni zarówno werbalnej jak i dramatycznej, której

klient może użyć albo chcę użyć. Umberto Eco nazywa to „encyklopedią odniesień”, skojarzeń które ktoś odnosi do symbolu czy metafory. Dla dramaterapii istotne jest odkrycie czy klient może połaczyć obraz ze sobą samym i czy potrafii stworzyć osobistą metaforę.

2 etap polega na użyciu powiązań z metaforą dla zrozumienia sytuacji. Terapeutyczny efekt metafory leży w sposobie w jaki ona pozwala uwolnić i wyrazić uczucia, które były dotąd stłumione i cenzurowane w normalnej komunikacji. Jako alternatywna forma relacjonowania i wyrażania przeżyć, dramatyczna metafora umożliwa uwolnienie i zajście zmiany.

3 etap, finałowy etap polega na połączeniu metaforycznej eksploracji z życiową sytuacją. W ten sposób jeśli coś nie może być powiedziane wprost, wtedy być może może być

powiedziane poprzez metafore. Stworzony przez metafore dystans do orginalnego obiektu, pozwala powiedzieć o czymś, co nie mogłoby by być określone wprost. W dramaterapii kreowanie dramatycznej metafory pełni podobne funkcje. Pozwala nowej percepcji pojawić się na terapii, a także pozwala dostać się do materiału, który normalnie jest niedostępny. W dramaterapii terapeutyczny potencjał symbolu i metafory jest połaczony z dramatycznym scenariuszem – opowieścią, improwizacją, zabawą, przedmiotem. Poprzez użycie scenariusza wartość symbolu i metafory jest rozwijana.

WŁASNY PROJEKTKLASA MISTRZOWSKA

Opracowanie własnego monologu Użycie różnych technik poznanych na

warsztacie Świadomy świadek – Ruch Autentyczny

Otwartość

Uważność Szacunek

ŚWIADEK – WIDZ W DRAMATERAPIITHE ACTIVE WITNESS THE ACQUISITION OF MEANING IN DRAMATHERAPY PHIL JONES

Bycie świadkiem w dramaterapii oznacza bycie widownią dla innych albo dla samego siebie, w kontekście wglądu albo rozwoju. W dramaterapii oba aspekty widowni – bycie świadkiem dla innych albo dla siebie samego – są tak samo istotne. W wielu pracach teatralnych taka przemiana zachodzi ne etapie prób. W pierwszej fazie, aktorzy, aktorki i reżyser są widownią dla swojej pracy, potem widownia jest obecna jako antycypacja, oczekiwanie. Podczas wystawiania spektaklu zachodzi zmiana, wskutek czego głównym odbiorcą jest obecna w czasie spektaklu publiczność. W pracy dramaterapeutycznej ta zamiana nie pojawia się tak wyraźnie, wyłaczając sytuacje kiedy spektakl jest częścią terapii. W codziennej pracy dramaterapeutycznej dość nietypowe jest występowanie widowni nazywanej raczej świadkiem pracy.

Zazwyczaj w dramaterapii fenomen widowni pojawia się w serii różnych intereakcji pomiędzy członkami grupy, a także członkami grupy i terapeutą, oba aspekty istnienia widowni opisane powyżej, które występują w czasie okresu prób i okresu przedstawień, istnieją równoległe w ramach różnych intereakcji, ale ich formy i wpływ cały czas się zmieniają.

KONIEC