Contentastrounit4

เอกสารประกอบการสอน ดาราศาสตรและอวกาศ บทท 4 ระบบสรยะ

เรยบเรยงและใชปฏบตการสอนโดย ครศกดอนนต อนนตสข เผยแพรในรปแบบไฟล PDF ท www.anantasook.com

49

บทท 4 ระบบสรยะ

4.1 ววฒนาการของระบบสรยะ ระบบสรยะ เปนระบบหนงในกาแลกซทางชางเผอก ในระบบสรยะประกอบดวยดวงอาทตย และบรวารตางๆ เชน ดาวเคราะห ดาวเคราะหนอย ดาวหาง อกบาต และดวงจนทร โดยจะโคจรรอบดวงอาทตย การศกษาเกยวกบการเกดและววฒนาการของระบบสรยะจะชวยท าใหเขาใจเกยวกบโลกเรองราวเกยวกบดวงดาวและปรากฎการณบนทองฟาไดมากขน และเปนขอมลส าหรบการศกษาดาราศาสตรชนสงตอไป 4.1.1 ขอมลเบองตนเกยวกบระบบสรยะ 1) ระบบสรยะ คอระบบทวาดวยดวงอาทตยและบรวาร บรรดาเทหวตถบนทองฟา ในระบบสรยะตางอยภายใตอ านาจแรงโนมถวงของดวงอาทตย บรวารสวนใหญจงโคจรรอบดวงอาทตยในระนาบเดยวกนจนเกอบเปนวงกลม และโคจรไปในทศทางเดยวกนในลกษณะทวนเขมนาฬกาถามองจากเหนอเสนศนยสตรของโลก ขอบเขตของระบบสรยะมรศมกวาง 2.4 ปแสง

ภาพท 4.1 ระบบสรยะ (ทมา : NASA)

โลกของเราเปนดาวเคราะหดวงหนงในระบบสรยะซงเกดขนมาพรอมกบดวงอาทตย ดวงอาทตยมบรวารคอ ดาวเคราะห ดวงจนทรของดาวเคราะห ดาวเคราะหนอย ดาวหาง แกสและฝ นธลเนอทสวนใหญในระบบสรยะเปนอวกาศ ดวงอาทตยเปนกลมแกสรปทรงกลมทมอณหภมสงมาก มเสนผานศนยกลาง 1,392,000 กโลเมตร ยาวกวาเสนผานศนยกลางของโลก 109 เทา ดวงอาทตยมปรมาตรขนาดใหญกวาโลก1,304,000 เทา นกวทยาศาสตรค านวณวา มวลสารในระบบสรยะเปนมวลสารของดวงอาทตยประมาณรอยละ 99.85 ดวงอาทตยหมนรอบแกนตวเอง ดาวเคราะหเกอบทงหมดหมนรอบตวเองไปในทศทางเดยวกนและระนาบเดยวกนขณะทโคจรรอบดวงอาทตย และดวงจนทรของดาวเคราะหตางโคจรรอบดาวเคราะหไปในทศทางเดยวกนกบทดาวเคราะหโคจรรอบดวงอาทตย



50

2) บรวารของดวงอาทตยมอะไรบาง บรวารของดวงอาทตยทส าคญคอ ดาวเคราะห ทง 8 ดวง ไดแก ดาวพธ ดาวศกร โลก ดาวองคาร ดาวพฤหสบด ดาวเสาร ดาวยเรนส (มฤตย) และดาวเนปจน สวนบรวารทแสดงไมชดเจน ไดแก ดาวเคราะหนอย คอวตถแขงขนาดเลกอยระหวางดาวองคาร กบดาวพฤหสบด ดาวเคราะหนอยดวงโตทสดมขนาดความกวางประมาณไมถง 1,000 กโลเมตร ดวงทมขนาดกวางกวา 15 กโลเมตร มประมาณ 1,500 ดวง ดาวเคราะหนอยทมขนาดเลกทไมสามารถจะสองกลองเหนหรอศกษาไดจากโลก นกวทยาศาสตรประมาณวามจ านวนมากกวา 10,000 ดวง นอกจากนยงมบรรดาสะเกดวตถแขงขนาดเลกในอวกาศ อาจเปนชนสวนจากดาวเคราะหนอยหรอดาวหาง หรอสะเกดดาวขนาดจวทเรยกวา อกกาบาต ถาเขามาในแรงความโนมถวงของโลก และตกผานชนบรรยากาศของโลกจะเกดลกไหมขนเหนเปนแสงสวางวาบเปนทางยาว เรยกวา “ดาวตกหรอผพงไต” ถาลกไหมไมหมด เรยกวา “อกกาบาต” นอกจากนบรวารของดวงอาทตยยงมดาวหาง ซงกคอกลมของแกสฝ นธลและหนทโคจรรอบดวงอาทตยเปนรปวงร หากดาวหางเขามาใกลดวงอาทตยพลงงานแสงและอนภาคจากดวงอาทตยจะท าใหจดกลางรอนขน ปลอยแกสและฝ นเมฆเปนสวนหวและหาง ซงจะอยตรงกนขามกบดวงอาทตย สวนหวและจดใจกลางจะหนเขาดวงอาทตย นกวทยาศาสตรคาดวามดาวหางบรวารของดวงอาทตยไมนอยกวา 1 ลานดวง แตปรากฏมาใหเหนปละไมกดวงเทานน จะเหนไดวา ระบบสรยะมดวงอาทตยเปนศนยกลาง บรวารมมวลสารเพยงนอยนดประมาณ 1.5 สวนใน 1,000 สวน และบรวารอยหางจากดวงอาทตยแตกตางกนไป ดวงอาทตยเปนผใหพลงงาน ทกประเภทแกโลกไมทางตรงกทางออม ดวงอาทตยมความสวางระดบปานกลางแตขนาดคอนขางเลกกวาดาวฤกษทวไปทมนษยรจก เนอทสวนใหญในระบบสรยะวางเปลา เปนสญญากาศทเกอบสมบรณ ทเรยกวา อวกาศ ยงมกลมแกส ฝ นธล และสะเกดดวงดาวอยบาง

4.1.2 การเกดและววฒนาการของระบบสรยะ นกวทยาศาสตรเชอวา ดวงอาทตยและบรวารเกดจากมวลสารของแกสและมวลสารของฝ นธลในอวกาศมารวมตวกน จดเรมตนของระบบสรยะมตนก าเนดเมอประมาณ 4,600 ลานปมาแลวและมววฒนาการอนยาวนานปจจบนดวงอาทตยมอายเปรยบเสมอนอยในวยกลางคน อกประมาณ 5,000 ลานปตอไป พนผวสวนนอกจะกลายเปนแกสและฝ นธลแกนกลางจะเปนกอนถานด า ดบแสงลองลอยไป ซงการเกดและววฒนาการของระบบสรยะ มดงน 1. เมอเรมตนการเกดระบบสรยะ มกลมมวลสารของแกส สวนใหญเปนไฮโดรเจน ฮเลยมและฝ นเมฆระหวางดวงดาว รวมกนเปนกลมดวยแรงดงดดรวมกนเมอประมาณ 4.6 พนลานปมาแลว ดงภาพท 4.2 (1)



51

ภาพท 4.2 ก าเนดระบบสรยะ (ทมา : NASA)

2. ในเวลา 1 ลานปตอมา กลมมวลสารเรมอดตวเลกลงจนเกดความรอนและหมนรอบศนยกลางโดยเกดดวงอาทตยทศนยกลางและบรวารจะอยรอบนอกดงภาพท 4.2 (2) 3. ศนยกลางการหมนวนของแกสและฝ นธลจะกลายเปนดวงอาทตย มวลสารทเลกลงของแกสและฝ นธลจะกลายเปนดาวเคราะหตางๆ ดวงอาทตยเรมหมนรอบตวเอง บรวารหมนรอบตวเองและโคจรรอบแกนดวงอาทตย ดงภาพท 4.2 (3) นกวทยาศาสตรเชอวา โลกเมอเรมตนกอก าเนดขนมานนเปนกลมมวลสารของแกสและแรธาตหลอมเหลวรอนจด โดยเกดขนพรอมดวงอาทตยและบรวารอนๆ 4. ระยะเวลามากกวา 1 ลานปตอมา แรธาตหนเหลวรอนภายในโลกปะทพนออกมา สภายนอกโลกและแขงตวเปนลาวาพรอมแกสตางๆ สผวโลก เมอเรมเยนตวลง ไอน าและแกสตางๆ จะรวมกลมเปนเมฆหนาอยเหนอพนโลก เมออณหภมของโลกเยนลงกวาจดเดอดของน าจะเกดฝนพาย ทรนแรงทผวโลก ตอมาจะเกดน าในมหาสมทร 5. ระยะเวลาชวง 4,000 ลานปแรกของประวตศาสตรโลกเปนชวงทผวโลกมการเปลยนแปลงจงยงไมมสงมชวตเกดขนบนโลก เมอมน า มบรรยากาศและอณหภมเหมาะสม สงมชวตเรมแรกจงอาจเรมเกดขนในน าคอ มหาสมทร ซงอาจเกดขนไดเองจากผลของธรรมชาตสรางขน สงมชวตทเกดขนบนโลกนน นกวทยาศาสตรและนกธรณวทยาเชอวาเปนสงมชวตทงายทสด นนคอสงมชวตเซลลเดยวทเกดขนในน าชวงใกลกบ 570 ลานปมาแลว ตอมาสงมชวตทงพชและสตวในทะเลเรมมววฒนาการสงขนในชวง 570-245 ลานปมาแลว ซงพบหลกฐานเปนปะการง หอย ฟองน า ไทรโลไบต (พบในประเทศไทย) พชบกมววฒนาการเมอ 408 ลานปมาแลว ปลามมาเมอ 360 ลานปมาแลว สตวครงบกครงน าเรมมเมอ 245 ลานปมาแลว ในระหวาง 245-66.4 ลานปมาแลวเปนยคของสตวเลอยคลาน สตวเลอยคลานพวกไดโนเสารครองโลกเปนระยะเวลายาวนานถง 140 ลานปแลวจงสญพนธเมอประมาณ 66.4 ลานป ระหวาง 66 ลานปมาแลว จนถงปจจบนเปนยคของสตวเลยงลกดวยนมและไมดอก ไดมการคนพบกะโหลกศรษะมนษยวานรอายประมาณ 5 ลานปมาแลว สวนบรรพบรษมนษยพบเมอ 3-4 ลานปมาแลว คนพบกะโหลกศรษะมนษยแรกเรมมอาย 500,000 ปมาแลว และมนษยปจจบนพบเมอประมาณ 100,000 ปมาแลว

1

2

3



52

4.1.3 ระบบสรยะในกาแลกซทางชางเผอก หากมองดดวงดาวบนทองฟาในคนเดอนมด จะเหนกลมดาวตางๆ มากมาย ถาดดาวในหนาหนาวตอนหวค าจะเหนเปนแถบแสงสขาวสลวคลายเมฆพาดจากขอบฟาทางทศตะวนออกผานแนวกลางฟาและตกทางขอบฟาตะวนตก ทางสขาวสลวนเรยกวา ทางชางเผอก กาลเลโอเปนคนแรกทพบความจรงวา ทางชางเผอกคอ ดาวฤกษทอยไกลจากโลกออกไป ระบบสรยะเปนเพยงจดเลกๆ จดหนงของกาแลกซทางชางเผอก ดวงอาทตยเปนเพยงดาวฤกษดวงหนงใน 100,000 ลานดวง ของกาแลกซทางชางเผอก ดงภาพท 4.3

ระบบสรยะในกาแลกซทางชางเผอก ภาพท 4.3 ต าแหนงของดวงอาทตยในกาแลกซทางชางเผอก (ทมา : NASA)

ดวงอาทตยเปนเพยงดาวฤกษดวงหนงในจ านวน 100,000 ลานดวงของกาแลกซทางชางเผอกซงมความกวาง 100,000 ปแสง (ปแสง คอ ระยะทางทแสงใชเวลาเดนทาง 1 ปแสงมความเรววนาทละ 300,000 กโลเมตร ใน 1 วนาท แสงวงรอบโลกได 7.5 รอบ และเดนทางจากดวงอาทตยถงโลกในเวลา 500 วนาท ใน 1 ปแสงเดนทางได 9.46 ลานลานกโลเมตร) ทจดใจกลางของกาแลกซมดาวฤกษหนาแนนจ านวนมาก แตบรเวณขอบนอกของกาแลกซจะมดาวนอยลง ดวงอาทตยเปนดาวฤกษดวงหนงทอยหางจากปลายแขนของกาแลกซทางชางเผอก โดยอยหางจากจดศนยกลาง 30,000 ปแสง ถามองดานขางจะเหนคลายจานเปลสองใบประกบกน ดวงอาทตยอยในระบบสรยะซงอยขอบจานทประกบกน และเปนเพยงจดเลกๆ จดหนงของกาแลกซเทานน



53

4.2 โลก โลกของเรามฉายา "ดาวเคราะหสน าเงน" หรอ "ดาวเคราะหมหาสมทร" เปนดาวเคราะหล าดบท 3 จากดวงอาทตย ใหญเปนอนดบท 5 และมความหนาแนนมากทสดในบรรดาดาวเคราะหทง 8 ดวง โลกเปนดาวเคราะหดวงเดยวทมอณหภมและสภาพเหมาะสมทสงมชวตสามารถกอก าเนดและด ารงชพอยได เปนดาวเคราะหดวงเดยวทมพนน ามากถง 2 ใน 3 สวน มดาวบรวารทเปนดวงจนทรเพยงดวงเดยว นอกจากโลกแลวการศกษาเรองราวขอเทจจรงของดาวเคราะหทเหลออก 7 ดวง จะมสวนชวยท าใหเรามความรความเขาใจเกยวกบระบบสรยะมากยงขน 4.2.1 การหมนรอบตวเองและการโคจรของโลก 1) การหมนรอบตวเองของโลก โลกหมนรอบตงเองไปทางทศเดยวกบการโคจรรอบดวงอาทตย ท าใหเกดกลางวนและกลางคนเนองจากทศทโลกหมนไปเปนทศตะวนออกท าใหเราเหนดวงอาทตย ดวงจนทร และดวงดาวขนทางทศตะวนออกตกทางทศตะวนตก ในการก าหนดเวลา 1 วน จะก าหนดจากโลกหมนรอบตวเองครบ 1 รอบ โดยใชดวงอาทตยเปนหลก หากผสงเกตทยนอย ณ ลองจจดตางกน จะเหนดวงอาทตยขนและตก ในเวลาตางกน ดงนน จงมการก าหนดเวลามาตรฐานใหเปนสากลทวโลก เพอใหสามารถสอสารเรอง เวลาไดเขาใจตรงกนนนคอ 1 วน จะม 24 ชวโมง โลกหมนรอบตวเองจากทศตะวนออก ประเทศทอยทางทศตะวนออกจะไดรบแสงอาทตยกอนกจะสวางกอน เชน ประเทศญปนสวางกอนประเทศไทย ประเทศไทยสวางกอนประเทศอนเดย ดงนน เวลาของแตละประเทศจงไมเหมอนกน ดวยเหตนจงจ าเปนตองมเวลามาตรฐานหรอเวลาททางราชการก าหนดใช ส าหรบประเทศไทยนนใชเวลาทคามมลองจจด 105 องศาตะวนออก ซงเปนเวลาทเรวกวาเวลามาตรฐานเมองกรนช หรอเวลาสากล (Greenwich Mean Timeหรอ Universal Time) 7 ชวโมง ประเทศสหราชอาณาจกรกมพชา สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนามและประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว และประเทศไทยใชเวลามาตรฐานเดยวกน



54

ภาพท 4.4 การก าหนดพกดบนโลก (ทมา : สสวท.) เปนทตกลงกนวา เสนลองจจดม 360 เสน เสนท 0 องศา ผานหอดดาวเมองกรนชประเทศองกฤษ ซงถอเปนเวลาสากลของโลก โลกหมนรอบตวเอง 1 รอบ โดยใชดวงอาทตยเปนหลก ในการสงเกต ในเวลา 24 ชวโมงโลกหมนไปเทากบ 360 เสนลองจจด ฉะนนโลกหมนไป 1 เสนลองจจด จะใชเวลา 4 นาท ต าบลทซงอยหางกน 15 เสนลองจจด เวลาจะตางกน 1ชวโมง ประเทศไทยใชเวลามาตรฐานทเสนลองจจด 105 องศาตะวนออก ทจงหวดอบลราชธาน ซงเปนจงหวดทตงอยใกลเสนลองจจด 105 องศาตะวนออก เวลาจะเรวกวาเวลามาตรฐานกรนชหรอเวลาสากล 7 ชงโมง สวนจงหวด อนทไมตงอยบนเสนลองจจด 105 องศา เวลาจะผดไปจากความเปนจรงบาง เชน กรงเทพมหานคร ตงอย ทเสนลองจจด 100.5 องศาตะวนออก อยหางจากเสน 105 องศาตะวนออก 4.5 เสนลองจจด ฉะนนเวลาทแทจรงของกรงเทพฯ จะชากวาเวลามาตรฐานของประเทศอย 18 นาท 2) การโคจรรอบดวงอาทตยของโลก โลกโคจรรอบดวงอาทตยโดยมแกนเอยงไปจากแนวตงฉากกบระนาบทางโคจรเปนมมประมาณ 23 21 องศา แกนโลกจะเอยงคงทตลอดวถโคจรเปนผลท าใหเกดฤดกาลและชวงเวลากลางวนกลางคนบนโลกยาวนานตางกน กลาวคอ ท าใหผวโลกหนเขารบแสงอาทตยเปลยนแปลงไป ขวโลกเหนอหนเขาหาดวงอาทตยในเดอนมถนายน แสงอาทตยสองทตรงตงฉากกบผวโลกท าใหขวโลกเหนอเปนฤดรอน ในฤดหนาวแสงสองมาเฉยงแมจะอยใกลดวงอาทตยมากกวา ความรอนจะกระจายบรเวณกวาง อณหภมเฉลยตอพนทจงนอยกวาแสงสองมาตรง และแกนของขวโลกเอยงท าใหชวงเวลากลางวนกลางคนบนโลกเปลยนไป เชน ในเดอนธนวาคมโลกหนขวเหนอออกจากดวงอาทตย ประเทศทางซกโลกเหนอจะไดรบแสงอาทตยเฉยงทงทเปนชวงทขวโลกเหนออยใกลดวงอาทตยมากกวาขวโลกใต ท าใหประเทศตางๆ ทางซกโลกเหนออากาศหนาวเยนจงเปนชวงฤดหนาว ขณะทประเทศทางซกโลกใตไดรบพลงความรอนและแสงสวางสองตรงตงฉากและนานกวาจงมอากาศรอน และมชวงเวลากลางวนยาวนานกวากลางคนจงเปนชวงฤดรอน ครน ถงเดอนมถนายนโลกหนขวเหนอเขาหาดวงอาทตย ประเทศทางซกโลกเหนออยไกลจากดวงอาทตยมากกวาแตไดรงสของแสงสองตรง ทางซกโลกเหนอจงเปนฤดรอน มชวงเวลากลางวนยาวนานกวากลางคน ขณะททางซกโลกใตกลายเปนฤดหนาวและมชวงเวลากลางวนสนกวากลางคน ส าหรบประเทศไทยม 3 ฤด สามารถสงเกตวนเรมตนฤดไดจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวหรอผแทนพระองคเสดจเปลยนเครองทรงพระพทธมหามณรตนปฏมากร ในวนหลงวนเขาพรรษา 1 วน, หลงวนลอยกระทง 1 วน และหลงวนมาฆบชา 31 วน หรอ 1 วน ในปอธกมาส นกเรยนทราบหรอไม เดอนและวนทางจนทรคตทเปนวนเรมตนฤดกาลในประเทศไทย โลกโคจรรอบดวงอาทตยครบ 1 รอบ โดยสงเกตดาวฤกษเปนหลกในเวลา 365.2422 วน เรยก 1 ปของโลก ทโลกโคจรรอบดวงอาทตยครบ 1 รอบจรง แตถาสงเกตดวงอาทตยเปนหลก เหนดวงอาทตยปรากฏเคลอนไปตามกลมดาว 12 ราศ โลกโคจรรองดวงอาทตย 1 รอบ ในเวลา 365.2422 วน เรยก 1 ป



55

ฤดกาล หรอ 1 ปสรยคต หรอ 1 ปปฏทน ขณะโลกโคจรรอบดวงอาทตย หากสงเกตดวงอาทตยจะเหนภาพดวงอาทตยปรากฏเคลอนทผานกลมดาว 12 ราศ ซงเปนดาวฤกษประจ าเดอนทง 12 เดอน ผานไปทางทศตะวนออกตามล าดบ การค านวณนบปสรยคต เรมตนนบ ณ จดวษวต หรอจดราตรเสมอภาค คอ จดทเมออาทตยโคจรไปถงในราววนท 21 มนาคม เปนวนเรมฤดใบไมผลในประเทศซกโลกฝายเหนอ และสารทวษวต คอดวงอาทตยปรากฏโคจรไปถงในวนท 21 กนยายน โดยจะปรากฏโคจรกลบมาถงจดเดมอกครงหนงเปนเวลา 1 ปสรยคต การก าหนดวนเรมตนฤดกาลตางๆ ก าหนดจากต าแหนงของดวงอาทตยทปรากฏบนทองฟา โดยก าหนดจากชวงระยะเวลาม 365.2422 วน แตความเปนจรงแลว 1 ปสรยคตไมใชม 365 วนเสมอไป ในทก 4 ป จะมวนเกนขนมาเกอบ 1 วน ดงนน จงตองมการแกไขเพอใหวนเรมตนฤดกาลตางๆ ตรงกบต าแหนงดวงอาทตยทปรากฏบนทองฟาในวนเรมฤดกาลใหมากทสด ซงมวธการแกไขคอใหเพมวนพเศษขนอก 1 วน ในทก 4 ป เรยกวา อธกสรทน แปลวาวนทเพมขนในปสรยคต ในปนนเดอนกมภาพนธจะม 29 วน มขอยกเวนคอปทหารดวย 400 ลงตวเปนปปรกตสรทน

ภาพท 4.5 การโคจรรอบดวงอาทตยของโลกท าใหเกดฤดกาล (ทมา : สสวท.)

นอกจากโลกจะโคจรรอบดวงอาทตยแลว ยงมดาวบรวารเคลอนทรอบโลก คอ ดวงจนทร โดยดวงจนทรใชเวลาประมาณ 27.322 วน ในการหมนรอบตวเองและโคจรรอบโลก ดงนน เราจงเหนดวงจนทรดานเดยวเสมอ และดวยเหตทโลกมการเคลอนทหมนรอบตวเองและโคจรรอบดวงอาทตย ขณะเดยวกบทดวงจนทรกตองหมนรอบตวเองและโคจรรอบโลก เราจะเหนดวงจนทรเตมดวงในทกๆ 29 21

วน การโคจรรอบโลกของดวงจนทร ท าใหเกดขางขนขางแรม น าขน น าลง สรยปราคา และจนทรปราคา



56

ปรากฏน าขนน าลงนนเนองจากดวงอาทตยและดวงจนทรตางสงแรงดงดดมายงโลก จะสงผลใหเกดน าขนน าลงตามรมทะเลและเมองทาใกลทะเล ดวงจนทรมอทธพลสงกวาดวงอาทตย เปน 11 ตอ 5 การนบวนและเดอนโดยถอเอาการเดนทางของดวงจนทรเปนหลกเรยกวา จนทรคต เนองจากดวงจนทร โคจรรอบโลกมความสมพนธรวมกบโลก โคจรรอบดวงอาทตยระยะเวลาทดวงจนทรปรากฏโคจรรอบโลก โดยนบจากวนเดอนดบถงวนเดอนดบเทากบ 29 วน 12 ชวโมง 44.05 นาท หรอเทากบ 29.53 วน คอ 1 เดอนจนทรคต เทากบ 29.53 วนเพอใหการนบเดอนมเลขลงตว จงก าหนดใหเดอนค เปนเดอนเตม ม 30 วน เดอนคเปนเดอนขาด มเพยง 29 วน วนพระสนเดอนมแค แรม 14 ค า ปหนงจงมเพยง 354 วน การแกไขความคลาดเคลอนวนและเดอนปจนทรคตของชาตไทย ใหใกลเคยงกบปจรง ทางสรยคต ซงตางกนถง 11 วนเศษนน พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระบดาแหงวทยาศาสตรไทยทรงค านวณและวางเปนกฎเกณฑอยางชดเจนคอ เพมวนของเดอน 7 ทเปนเดอนคซงปรกตม 29 วน ในรอบ 5-6 ป จะเปนปอธกวารคอ เดอน 7 ม 30 วน โดยสงเกตดวงจนทรปรากฏโคจรอยใกลดาวฤกษ เชน สงเกตดวงจนทรเพญยงไมเขาใกลนกขตฤกษอาสาฬหะในวนเขาพรรษา การแกไขทส าคญคอการมเดอน 8 สองหน ทก 19 ปจะมปอธกมาสมเดอน 8 สองหน จ านวน 7 ครง ปนนจะม 13 เดอน มจ านวนวน 384 วน

4.3 ดาวเคราะหอนๆ ในระบบสรยะ ปจจบนนกดาราศาสตร จดใหม ดาวเคราะห 8 ดวงทเปนบรวารของดวงอาทตย ซงโลกเปน 1 ในดาวเคราะห ทง 8 ดวง แตอาจมดาวเคราะหมากวา 8 ดวงนกได ดาวเคราะหจะโคจรเคลอนทรอบดวงอาทตยเปนวงรเกอบเปนวงกลม ดาวเคราะหแบงเปน ดาวเคราะหวงใน โคจรอยระหวางโลกกบดวงอาทตยและ ดาวเคราะหวงนอก ซงอยเลยโลกออกไป

4.3.1 ดาวเคราะหใน ม 2 ดวง ไดแก 1) ดาวพธ (mercury) เปนชอเทพเจาแหงการสอสาร มฉายาวา “เตาไฟแชแขง” มขนาดเลกทสด อยใกลดวงอาทตยมากทสด ไมมดวงจนทรเปนบรวาร โคจรรอบดวงอาทตยเรวทสดดวยอตรา 48 กโลเมตรตอวนาท หมนรอบตวเองครบ 1 รอบในเวลาประมาณ 59 วน โคจรรอบดวงอาทตยในเวลาประมาณ 88 วน ยานอวกาศมารเนอร เอ ถายภาพพนผวดาวพธ เตมไปดวยปลองภเขาไฟแบบดวงจนทร พนผวทวไปตงแตแรกเกดถกลกอกกาบาตถลมเขาใสเปนปลองภเขาไฟไปทว ดานทไดรบแสงอาทตยจะรอน 452 องศาเซลเซยส ดานทไมไดรบแสงอาทตยจะเยนจดถง -84 องศาเซลเซยส นนคอในเวลากลางวนมอณหภมสงมากและอณหภมจะลดต าลงในเวลากลางคน เนองจากบรรยากาศปกคลม ดาวพธสามารถสงเกตเหนไดดวยตาเปลา แตโอกาสสงเกตเหนไดนนยากเพราะอยใกลขอบฟามาก คอ เมอดวงอาทตยใกลจะโผลขนเหนอขอบฟา



57

ภาพท 4.6 ดาวพธ จะปรากฏพนผวเตมไปดวยอกกาบาต (ทมา : www.lesaproject.com)

2) ดาวศกร (Venus) มฉายาวาเทพธดาแหงความรกและความงาม เปนดาวเคราะหทถกคลมดวยเมฆหนา สามารถเหนไดดวยตาเปลา เพราะมความสวางเจดจาทสดในทองฟา รองลงมาจากดวงอาทตยและดวงจนทร ถาเหนตอนหวค า เรยกวา “ดาวประจ าเมอง” ถาเหนตอนเชามด เรยกวา “ดาวประกายพรก” บรรยากาศประกอบดวยแกสคารบอนไดออกไซดรอยละ 95 ไนโตรเจนรอยละ 3.5 มแกสซสเฟอรไดออกไซดปะปนอยบาง บรรยากาศเปนเมฆหนาปกคลมคลายตกระจกอบความรอน พนผวมความรอนทสดมอณหภมสงถง 463 องศาเซลเซยส ดาวศกรหมนรอบตวเอง แบบทวนกลบกบทศทางการโคจรคอ หมนตามเขมนาฬกา จากการตรวจสอบดวยเรดาร พบวาหมนรอบตวเองแบบทวนกลบครบ 1 รอบ คอ 1 วนทแทจรงของดาวศกรเทากบ 243.16 วน แต 1 วน บนดาวศกรโดยสงเกตดวงอาทตยเวลาเทยงวนหนงถงเทยงวนครงถดไปจะเทากบ 166.75 วน โคจรรอบดวงอาทตย 1 รอบ หรอ 1 ป เทากบ 224.70 วน

ภาพท 4.7 ดาวศกร (ทมา : www.lesaproject.com)



58

4.3.2 ดาวเคราะหวงนอก 1) ดาวองคาร (Mars) เปนชอของเทพเจาแหงสงครามมฉายาวา “ดาวเคราะหสแดง”

สามารถเหนไดดวยตาเปลา มสแดงใส สวางนอยกวาดาวพฤหสบด จากการส ารวจดาวองคาร มบรรยากาศเจอจางมากเพยงรอยละ 1-2 ของความกดบรรยากาศบนโลก พนผวมรงสคอสมกซงเปนอนตรายตอสงมชวตพงเขาตกสพนผวมากกวาบนโลกเปน 100 เทา มดวงจนทรบรวาร 2 ดวง ดวงในชอ โฟบอส โคจรรอบดาวองคารในเวลา 7 ชวโมงเศษเนองจากโฟบอสมความเรวในการโคจรสงกวาทดาวองคารหมนรอบตวเอง จงเหนโฟบอสขนทางทศตะวนตกไปทางทศตะวนออก 3 ครง ในชวง 1 วนบนดาวองคาร ดวงจนทรดวงนอก ชอ ไดมอส โคจร 1 รอบ ประมาณ 31 ชวโมง

ภาพท 4.8 ดาวองคาร (ทมา : www.lesaproject.com)

2) ดาวพฤหสบด (Jupiter) เปนชอจอมเทพ หวหนาเทพเจามฉายาวา โลกยกษ หมนรอบตวเองครบ 1 รอบเรวทสดและมขนาดใหญทสด ใหญกวาโลกถง 1,321 เทา ถายบรวมดาวเคราะหอก 7 ดวง จะมมวลสารไมถงรอยละ 40 ของดาวพฤหสบด ดาวพฤหสบดจงหนกกวา หากรวมดาวเคราะหนอยและบรวารอนๆ ดวย ดาวพฤหสกยงมมวลมากกวาเปน 2 เทา จากการส ารวจของยานอวกาศวอยเอเจอรพบวาดาวพฤหสบดมวงแหวนหากดดาวพฤหสบดดวยตาเปลาจะเหนแสงสวางเจดจาสขาว มความสวางรอบจากดาวศกรมดวงจนทรบรวาร 39 ดวง โดยท 14 ดวง พบจากบนโลก ดาวพฤหสบดจะเคลอนทผานกลมดาว 12 ราศ ปละ 1 กลม

ภาพท 4.9 ดาวพฤหสบด (ทมา : www.lesaproject.com)



59

3) ดาวเสาร (Saturn) เปนชอของเทพเจาแหงการเกษตร มขนาดใหญเปนทสองรองจากดาวพฤหสบด ใหญกวาโลก 760 เทา มความหนาแนนนอยกวาน า สามารถลอยน าไดแกนกลางเปนหน ซงรอนจดมากมอณหภมไมเกน 15,000 องศาเซลเซยส สามารถมองดวยตาเปลาเหนแสงสวางขาวนวลสวางนอยกวาดาวองคาร หากมองดวยกลองโทรทรรศนจะเหนวงแหวนสวยงามมาก วงแหวนกวางประมาณ 273,700 กโลเมตร หนาประมาณ 210 เมตร มดวงจนทรเปนบรวาร 30 ดวง พบจากบนโลกเพยง 10 ดวง ม 1 ดวงทมขนาดใหญกวาดาวพธ

ภาพท 4.10 ดาวเสาร (ทมา : www.lesaproject.com)

4) ดาวยเรนสหรอดาวมฤตย (Uranus) มขนาดใหญเปนอนดบ 3 ใหญกวาโลก 63 เทา มวงแหวนลอมรอบ 10 วง เปนวงแหวนทบแสงลอมรอบดาวยเรนส 9 วง ซงศกษาดาวยเรนสไดบนโลกเมอตอนทโคจรผานดาวฤกษ สวนวงท 10 ถายภาพไดโดยยานอวกาศ ดาวยเรนสมพนผวและบรรยากาศคลายดาวพฤหสและดาวเสาร มดวงจนทรเปนบรวาร 21 ดวง ดาวมฤตยมองดวยตาเปลาเหนเปนเพยงแคจดของแสงเทานน จงถอไดวามองดวยตาเปลาไมเหน

ภาพท 4.11 ดาวยเรนส (ทมา : www.lesaproject.com)



60

5) ดาวเนปจน (Neptune) เปนชอเทพเจาแหงทะเล เรยกดาวสมทร มขนาดใหญเปนอนดบ 4 เมอเทยบกบดาวเคราะหทง 9 ดวง ใหญกวาโลก 58 เทา พบไดโดยการค านวร มดวงจนทรเปนบรวาร 8 ดวง และมวงแหวนลอมรอบ 6 วง มอนภาคอยเปนกลมๆ แผพลงงานออกมามากกวาไดรบพลงงานจากดวงอาทตย อณหภมทพนผวเยนจดมากมอณหภม-200 องศาเซลเซยส

ภาพท 4.12 ดาวเนปจน (ทมา : www.lesaproject.com)

ตารางท 3 แสดงขอมลสถตดาวเคราะหทนาสนใจ

ชอดาว เคราะห

ระยะหางจากดวงอาทตย หมนรอบ ตวเอง

โคจรรอบ ดวงอาทตย

ปรมาตร เทยบกบ โลก

จ านวนดวง จนทร

(พ.ศ.2545) ลาน กม. หนวยดารา

ศาสตร พธ ศกร โลก องคาร

พฤหสบด เสาร ยเรนส เนปจน

58 108 150 228 778

1,427 2,870 4,496

0.39 0.72 1.00 1.52 5.20 9.54

19.18 30.06

58.65d 243.02d

23h56m 4.1s

23h 37m 22 9h 55m 30s

10h 39m 22s

17h 14m 24s

16h 6m 36s

88 วน 224.7 วน

365.256 วน 1.88 ป

12 ป 29.5 ป 84 ป

165 ป

0.056 0.857 1.000 0.151 1,321 764 63 58

- - 1 2

39 30 21 8

4.4 ดวงอาทตย ดวงอาทตย เปนบอเกดพลงงานทยงใหญทสดของระบบสรยะ สงมชวตบนโลกของเราทงพชและสตวตองอาศยพลงงานน พชตองการพลงงานแสงเพอการสงเคราะหแสง สตวตองการความรอน แสงสวาง และพลงงานจากอาหารเพอการด ารงชวตและตองการพลงงานอนๆ เพออ านวยความสะดวกสบายในการด ารงชวต ดงนนพลงงานจากดวงอาทตยจงมความส าคญตอการด ารงชวตบนโลก



61

ภาพท 4.13 ดวงอาทตย (ทมา : www.lesaproject.com)

4.4.1 ขอมลเบองตนเกยวกบดวงอาทตย ดวงอาทตยเปนดาวฤกษดวงหนงทอยหางจากโลก150 ลานกโลเมตร มความรอนและแสงสวางในตวเอง แสงสวางเดนทางจากดวงอาทตยถงโลกกนเวลา 499 วนาท หรอ 8.32 นาท ดวงอาทตยมเสนผานศนยกลาง 1,392,000 กโลเมตร ซงยาวกวาโลกราว109 เทา มขนาดใหญสามารถบรรจโลกไดถง 1,304,000 เทา ดวงอาทตยมอายประมาณ 4,600 ลานป อกไมถง 5,000 ลานป ดวงอาทตยจะววฒนาการเปนดาวยกษแดง ชวงนนโลกและดาวเคราะหวงในจะถกดดกลนเขาสดวงอาทตยและววฒนาการตอไป เมอไฮโดรเจนแกนกลางหมด มฮเลยมมากขน เกดปฏกรยานวเคลยรฟวชนฮเลยม ฮเลยมหลอมรวมเปนคารบอน ดวงอาทตยจะขยายตวอกครงหนงเพอใชไฮโดรเจนและฮเลยม ผวนอกขยายใหญ 400 เทาเกนอ านาจความโนมถวง ผวนอกจะระเบดสอวกาศเปนสสารระหวางดาว แกนกลางของดวงอาทตยจะเปนแคระขาว และคอยๆ เยนลงเปนกอนคลายถาน เรยกแคระด า ลองลอยไป

ภาพท 4.14 โครงสรางภายในดวงอาทตย (ทมา : www.lesaproject.com)



62

ดวงอาทตยผควบคมสรรพสงในระบบสรยะ เปนดาวฤกษทมขนาดมวลสารและความสวางมากกวาดาวฤกษทวไปถงรอยละ 80 ของดาวฤกษในกาแลกซทางชางเผอก แตมความสวางนอยกวาและมขนาดเลกกวาดาวฤกษทมองเหนไดดวยตาเปลา สวางเดนบนทองฟา มอณหภมทผว 5,778 องศาเคลวนหรอเทากบ 5,505 องศาเซลเซยส อณหภมทจดใจกลางดวงอาทตยสงมากประมาณ 1,5000,000 องศาเซลเซยส ดวงอาทตยมความโนมถวงทผวมากกวาโลกราว 28 เทา ดวงอาทตยหนกกวาโลก 300,000 เทา และมก าลงสองแสงสวางกวาดวงจนทรวนเพญ 400,000 เทา ดวงอาทตยหมนรอบตวเองอยตลอดเวลาแบบทวนเขมนาฬกา โดยหมนรอบตวเอง 1 รอบกนเวลา 25.38 วน และจะพาระบบสรยะทงระบบไปดวยความเรว 274 กโลเมตรตอวนาท 4.4.2 การเกดพลงงานของดวงอาทตย ดวงอาทตยเปนบอเกดของพลงงานทยงใหญ เปรยบเสมอนเตาปฏกรณนวเคลยรพลงงานทดวงอาทตยสงออกมานมาจากการเปลยนแปลงสสารไปเปนพลงงานทเกดจากพลงงานเทอรโมนวเคลยรหรอพลงงานนวเคลยรฟวชนทแกนกลางดวงอาทตย ซงเปนปฏกรยาการรวมตวของไฮโดรเจนกลายเปนฮเลยม และปลดปลอยพลงงานออกมามหาศาล พลงงานนเปลยนจากมวลสวนหนงของไฮโดรเจนทหายไปตามสมการของไอนสไตน คอ E=mc2 เมอ E คอพลงงาน m คอ มวลสสารทหายไป c คอ อตราเรวแสงในสญญากาศ =3 x108 เมตร(300 ลานเมตร) ตอวนาท ดวงอาทตยเปนตวอยางดาวฤกษทมมวลขนาดกลาง มววฒนาการขนตน ดาวฤกษทมมวลสงกวาดวงอาทตยมววฒนาการทสงขน มวลสารของธาต ทหนกกวาไฮโดรเจนจะหลอมรวมเปนธาต ทหนก ขนและเปลยนไปเปนพลงงาน นกวทยาศาสตรประมาณวาพลงงานนจะเคลอนทมาถงพนผวอาจใชเวลานานมากถง 20 ลานป พลงงานทเกดขนจะถายทอดออกมาสผวดวงอาทตยโดยการน า การพาและการแผรงสความรอน โลกเปนบรวารของดวงอาทตย คอ อยภายใตอทธพลแรงโนมถวงของดวงอาทตย พลงงานทกชนด ทกประเภท รอบตวเราไดมาจากดวงอาทตย ไมทางตรงกทางออม หากปราศจากดวงอาทตยสงมชวตบนโลกจะไมสามารถด ารงชวตอยได โลกของเราไดรบพลงงานจากดวงอาทตยเพยง 1 ใน 2,200 ลานสวนเทานน จากการวจยการใชพลงงานแสงอาทตยทโลกไดรบโดยพชน าไปใชในการสงเคราะหแสง และพลงงานทไดรบโดยตรงในรปพลงงานจลนในการเกดลม คลน รวมกนไมถงรอยละ 0.2 นอกนนเปนพลงงานทสญเปลา เพราะถกเมฆหมอกหรอฝ นละอองสะทอนออกไปสอวกาศ พลงงานจากดวงอาทตยไมมกาก ใชไมมวนหมดสน ในเวลา 1 วนาทดวงอาทตย แผพลงงานออกไปเทากบพลงงานทงหลายทงมวลทมนษยใชมาตงแตดกด าบรรพถงปจจบน พลงงาน ทดวงอาทตยแผออกไปในเวลา 3 วน จะเทากบพลงงานทงหลายทงมวลทมอยในโลกทงโลกดวงอาทตยมการกลนกนมวลสารของตวเองอยตลอดเวลา เมอดวงอาทตยเกดขนจะมการปลดปลอยพลงงานออกมาและจะมววฒนาการตอไปตามล าดบ ในทสดอกประมาณ 5,000 ลานปขางหนา จะเกดววฒนาการขนสดทาย ภายหลงเปนดาวแคระขาวเกดพลงงานนวเคลยรฟวชนนวเคลยรของฮเลยมหลอมรวมเปนคารบอน คอถาน เมอหมดฮเลยมจะคอยๆ เยนลง ผลทสดเปนกอนเถาถานด า หยดการแผรงสความรอน



63

4.4.3 จดบนดวงอาทตย เกดจากการเปลยนแปลงของสนามแมเหลกทพนผวดวงอาทตย บรเวณดงกลาวม

อณหภมต ากวาบรเวณรอบขาง จงมความสวางนอยกวาบรเวณขางเคยง จงสงเกตเหนเปนจดด า จดบนดวงอาทตยบางจดมขนาดใหญกวาโลกเราหลายเทา จดบนดวงอาทตย มจ านวนเพมขนสงสดทกๆ 11 ป ซงสมพนธกบการประทจาทพนผวของดวงอาทตย ทเรยกวา “โซลารแฟลร” (Solar Flare)

ภาพท 4.15 จดบนดวงอาทตย (ทมา : NASA)

4.4.4 พลงงานของดวงอาทตยตอโลกและสงมชวต ดวงอาทตย เปนแหลงพลงงานทยงใหญทสดของโลก โลกของเราไดใชประโยชนจากแหลงพลงงานนทงทางตรงและทางออม 1) ดวงอาทตยใหพลงงานแกโลก ดวงอาทตยใหพลงงานเกอบทกชนด ทกประเภทแกโลก น ามนเชอเพลง แกสธรรมชาต ถานหน เปนพลงงานสะสมยใตผวโลก ซงเกดมาจากพลงงานจากดวงอาทตยทใหพลงงานแกสงมชวต และเมอสงมชวตนนตายพลงงานกจะสะสมอยใตผวโลกนนเอง พลงงานความรอนจากดวงอาทตยท าใหเกดการ หมนเวยนของน าบนโลกเรยกวา วฏจกรของน า น าเมอไดรบความรอนจะระเหยกลายเปนไอน า ไอน าในอากาศท าใหเกดน าคาง หมอก เมฆ ฝน หรอหมะ ท าใหเกดระบบการหมนเวยนน าจดบนผวโลก เพอสงมชวตทงพชและสตวใชในดานตางๆ ได 2) ชวตบนโลกตองการพลงงานจากดวงอาทตย ถาไมมพลงงานจากดวงอาทตยมาสโลก สงมชวตจะขาดพลงงานในการด ารงชวต ชวตตางๆ บนโลกจะเปนเชนไร ถาโลกไมไดรบความรอนและแสงสวางจากดวงอาทตย โลกจะถกแชแขง มความเยนจดอยางยง สงมชวตจะมชวตอยไมได ในบานหรอนอกบานจะเยนจดยงกวาขวโลกในหนาหนาวหลายสบเทา พลงงานทมอยบนโลกจะไมสามารถตอสความมดมดและหนาวเยนจดได กลาวโดยสรป ทกชวตบนโลกลวนตองอาศยพลงงานจากดวงอาทตยเพอการด ารงชวต พชเปนผผลต สตวเปนผบรโภค พชใชพลงงานแสงอาทตยในการสงเคราะหแสง พลงงานความรอนจากดวงอาทตยท าใหเกดวฏจกรของน า น าเปนสงจ าเปนเพอการด ารงชวตของสงมชวต ดงนนพลงงานจากดวงอาทตยจงเสมอนเปนกลไกลหลกในวฏจกรของสงมชวตทกชนดบนโลก



64

แบบฝกหดทายบทท 4 1) เพราะเหตใดจงกลาววา ดวงอาทตยเปนดาวฤกษรนหลง 2) ดวงอาทตยเกดขนไดอยางไร และมววฒนาการอยางไร 3) เพราะเหตใดโลก ดาวศกร ดาวองคารและดาวพธ จงถกจดเปนดาวเคราะหหน และเกดขนได อยางไร 4) เพราะเหตใดดาวพฤหสบดดาวเสาร ดาวยเรนสและดาวเนปจน จงถกจดเปนดาวเคราะหยกษและ เกดขนไดอยางไร 5) ดาวเคราะหนอยและดาวหาง อยบรเวณใดของระบบสรยะและเกดไดอยางไร 6) การระเบดจาบนดวงอาทตยคออะไร มผลกระทบตอโลกหรอไม อยางไร



65

แนวตอบค าถามแบบฝกหดทายบทท 4 1) ดวงอาทตยเปนดาวฤกษรนหลง เพราะดวงอาทตยเปนดาวฤกษสเหลอง ชนดสเปกตรม G2 มอณหภมพนผวลดลงเหลอประมาณ 6,000 เคลวน ซงตอไปจะกลายเปนดาวยกษแดงและถงจดจบในเวลาตอมา ปจจบนมอายประมาณ 5,000 ลานป และมองคประกอบเปนธาตตางๆทไดมาจากเนบวลารนหลง จงไมใชดาวฤกษรนแรกๆทเกดมา 10,000 ลานปมาแลวและมองคประกอบสวนใหญเปนไฮโดรเจน

2) ดวงอาทตยเกดมาจากมวลสารทอยบรเวณกลางเนบวลา ยบรวมกนดวยแรงโนมถวงจนอณหภมสงมากพอทจะท าใหเกดปฏกรยาเทอรโมนวเคลยรหลอมไฮโดรเจนเปนฮเลยม ท าใหเกดสภาวะสมดลระหวางแรงโนมถวงและแรงดนกลายเปนดาวฤกษ ดวงอาทตยเกดจากการยบตวของเนบวลา เมอ5,000 ลานปมาแลว และจะถงจดจบในอก5,000 ลานปตอจากน เมอเชอเพลงทเปนไฮโดรเจนเหลอนอย แรงโนมถวงจะมากกวาแรงดน ท าใหดวงอาทตยยบตวลงและแกนมอณหภมสงขน มผลใหอณหภมของแกสทอยรอบนอกสงตาม เกดปฏกรยาเทอรโมนวเคลยรหลอมฮเลยมเปนคารบอนทแกนกลางและหลอมไฮโดรเจนเปนฮเลยมในชนถดออกมาอกครงหนง แรงดนมากกวาแรงโนมถวงเกดการขยายตวท าใหดวงอาทตยมขนาดใหญขน 100 เทาของขนาดปจจบน เรยกวา ดาวยกษแดง ซงเปนภาวะสดทายของดวงอาทตยทมฮเลยมเปนเชอเพลง เมอหมดฮเลยม อณหภมแกนกลางจะลดลง แรงดนจะนอยกวาแรงโนมถวงท าใหดาวยกษแดงกลายเปนดาวแคระขาว สวนมวลของแกสทอยรอบนอกกลายเปนเนบวลาดาวเคราะห ซงจะหนดาวแคระขาวไปสอวกาศ ในทสดดาวแคระขาวหยดสองสวาง เพราะไมเกดปฏกรยาเทอรโมนวเคลยรแลว กลายเปนดาวแคระด า

3) ดาวเคราะหเหลานมพนผวแขงหรอเปนหนแบบเดยวกบโลก ซงเกดจากมวลสารของเนบวลาทอยถดออกมาจากบรเวณใจกลาง เคลอนทรอบดวงอาทตยและมอณหภมพอเหมาะทจะเกดเปนกอนหนจ านวนมากและขนาดตางกน กอนใหญจะดงกอนเลกเขาหาดวยแรงโนมถวงเกดการพอกพนขนกลายเปนดาวเคราะหหน 4 ดวงใหญ ซงแตละดวงมความหนาแนนสง

4) ดาวเคราะหยกษเปนดาวทอยชนนอก มขนาดใหญ องคประกอบหลกเปนแกสไฮโดรเจนและแกสฮเลยม เปนดาวเคราะหทใหญกวาโลกมาก ดาวเคราะหยกษเกดจาก มวลสารของเนบวลาทอยถดออกมาจากดาวเคราะหหน ดาวเคราะหยกษเกดจากการสะสมดงแกสและสารทระเหยไดงาย เชน น า เขาไวเปนกอนใหญ ซงแกสสวนใหญหลดจากดวงอาทตยเองและบรเวณชนในของระบบสรยะทดวงอาทตยสงแรงดนของการแผรงสผลกแกสเหลานออกไปไกล ซงไปตกอยทดาวเคราะหชนนอก ดาวเคราะหเหลานจงใหญและมความหนาแนนต า



66

5) ดาวเคราะหนอยมวงโคจรอยระหวางวงโคจรดาวองคารกบดาวพฤหสบด เกดจากเศษทเหลอจากการสรางดาวเคราะหหน ถกแรงรบกวนจากดาวพฤหสบดกบดวงอาทตย ท าใหดาวเคราะหนอยไมสามารถรวมตวกนเปนดาวขนาดใหญได

ดาวหาง คาดกนวาถนทอยของดาวหาง คอ บรเวณขอบนอกของระบบสรยะ ดาวหางเกดจากเศษทเหลอจากการสรางดาวเคราะหยกษ

6) การระเบดจาบนดวงอาทตย คอ การปะทขนอยางฉบพลนของพลงงาน แลวพนรงสและอนภาคทมประจไฟฟาออกสอวกาศ การระเบดจามความสมพนธกบการเกดจด (sunspot) บนดวงอาทตย ผลกระทบตอโลก เกดขนเมอเกดการระเบดจาบนดวงอาทตย อนภาคทมประจไฟฟาหรอเรยกวาลมสรยะมากระทบบรรยากาศของโลก อณหภมของบรรยากาศจะสงขน โมเลกลของอากาศทลอยสงขนอาจจะตานการเคลอนทของยานอวกาศทอยในระดบต า เปนผลใหยานอวกาศเคลอนทชาลง หากไมปรบระดบใหสงขน ยานอวกาศจะตกสพนโลกได นอกจากนยงท าใหเกดสนามไฟฟารบกวนการท างานของอปกรณอเลกทรอนกส รบกวนการสงจายกระแสไฟฟา และการสอสาร ท าใหการสงคลนวทยและระบบน ารองถกตดขาด การสงผานขอมลจากดาวเทยมบางดวงขาดหายไป ประการสดทาย เมออนภาคทมประจไฟฟาพงมากระทบบรรยากาศของโลก แนวสนามแมเหลกโลกบงคบใหอนภาคทมประจไฟฟาเคลอนทไปยงบรเวณขวโลก และชนกบอะตอมของแกสในบรรยากาศโลก ท าใหเกดแสงเรองรองบนทองฟาบรเวณขวโลก เรยกวา แสงเหนอหรอแสงใต ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



67

แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน บทท 4 ระบบสรยะ

1. บรเวณทเปนระบบสรยะในปจจบนเคยเปนเนบลลาทมแกสใด ก. คารบอน ข. ออกซเจน ค. ไนโตรเจน ง. ไฮโดรเจน 2. ขอความใดถกตองเกยวกบระบบสรยะ 1. มดวงอาทตยเปนศนยกลาง 2. เปนสวนหนงของกาแลกซทางชางเผอกหรอกาแลกซของเรา 3. ดวงดาวทมองเหนไดดวยตาเปลาอยบนโลก ลวนเปนบรวารของดวงอาทตยทงสน 4. มดาวเคราะห 9 ดวง ดาวเคราะหนอย ดาวหาง อกกาบาต และดวงจนทรทโคจรอยรอบดาวเคราะหเปนบรวาร ค าตอบทถกคอ ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 1, 2 และ 3 ง. 2, 3 และ 4 3. เหตใดดาวเคราะหทง 8 ดวง ในระบบสรยะจงตองโคจรรอบดวงอาทตย ก. เพราะดวงอาทตยมขนาดใหญกวา ข. เพราะดวงอาทตยมแรงโนมถวงมาก ค. เพราะดวงอาทตยมแสงสวางในตวเอง ง. เพราะดวงอาทตยมศนยกลางของระบบสรยะ 4. นกดาราศาสตร ใชเกณฑอะไรการแบงดาวเคราะหออกเปน 2 กลม ก. ความสวาง ข. ระยะหาง ค. ความเขมของแสง ง. ขนาดทตางกนของดาวเคราะห 5. ดาวเคราะหชนใน ไดแกขอใด ก. โลกกบดาวองคาร ข. ดาวศกรกบโลก ค. ดาวพธกบดาวศกร ง. ถกทกขอ 6. ดาวเคราะหชนใน ไดแกขอใด ก. โลกกบดาวองคาร ข. ดาวศกรกบดาวเสาร ค. ดาวพธกบดาวพฤหสบด ง. ดาวพฤหสบดกบดาวเสาร 7. ดาวเคราะหยกษ ไดแกขอใด ก. โลก ข. ดวงอาทตย ค. ดาวองคาร ง. ดาวพฤหส 8. เศษทเหลอจากการพอกพนเปนดาวเคราะหหน ไมสามารถจบตวใหมขนาดใหญได เพราะถกแรงรบกวนจากดวงดาวใด ก. ดาวพธ ข. ดาวพฤหส ค. ดาวยเรนส ง. ข และ ค ถก 9. ขอใดไมจดเปนดาวเคราะหแกส ก. ดาวพลโต ข. ดาวเสาร ค. ดาวยเรนส ง. ดาวพฤหส



68

10. ดาวเคราะหนอยโคจรอยระหวางดาวเคราะหใด ก. ดาวพธกบดาวศกร ข. ดาวองคารกบโลก ค. ดาวองคารกบดาวพฤหสบด ง. ดาวพฤหสบดกบดาวเสาร 11. ขอใดผด ก. ดาวหางเปนกอนแกสไฮโดรเจนขนาดใหญทสะทอนแสงจากดวงอาทตย ข. แกสทอยภายในดาวหางอาจจะถกกระตนใหวาวแสงได เมอไดรบรงสจากดวงอาทตย ค. ลมสรยะผลกดนใหหางของดาวหางชในทศทางทตรงขามกบดวงอาทตยเสมอ ง. นกดาราศาสตรสนนษฐานวา การสญพนธของไดโนเสารเมอ 65 ลานปมาแลว อาจมสาเหตมาจากดาวหางวงชนโลก 12. ขอใดเกยวของกบดาวหางมากทสด 1. ดาวตก 2. กอนอกกาบาต 3. ดาวเคราะห 4. ลมสรยะ ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 3 และ 4 ง. 4 และ 1 13. ขอใดถกตอง ก. อกกาบาตจากอวกาศทเขาสโลกนน เกดจากเศษเหลอของดาวหางทโคจรเฉยดผานมาเทานน ข. เอกภพ คอระบบของกาแลกซอยในทางชางเผอก ค. หางของดาวหางจะชออกจากดวงอาทตยเสมอเนองจากลมสรยะ ง. ดาวหางมแสงในตวเองเชนเดยวกบดาวฤกษ 14. ขอใดถกตอง 1. ดาวหางเปนวตถทองฟาทไมมแสงในตวเอง โคจรรอบดวงอาทตยเปนวงร 2. ดาวหางประกอบดวยน า แกสทเยนจด กอนอกกาบาต รวมตวกนเปนกอนน าแขงทสกปรก 3. เมอดาวหางโคจรมาใกลดวงอาทตย จะถกแรงดงดดของดวงอาทตย ท าใหแกสและฝ นของ ดาวหางเปนทางชขนหาดวงอาทตย 4. แสงสวางจากดาวหางเกดจาก การสะทอนแสงสวางจากดวงอาทตยและแกสทอยภายในถกกระตนใหวาวแสง เมอไดรบรงสจากดวงอาทตย ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 3 และ 4 ง. 4 และ 1 15. ขอใดผด ก. ดาวหางปรากฏเคลอนทไปทามกลางดาวฤกษ ข. หางดาวหางพงไปในทศตรงขามกบดวงอาทตย ค. ดาวหางจดเปนวตถทองฟาทมแสงในตวเอง เนองจากประกอบดวยแกสตางๆ และเสยดสกน ขณะโคจร ง. ดาวตกและอกกาบาตเปนสวนทเหลอของดาวหาง และเกดการลกไหมจากการเสยดสกบ บรรยากาศโลก



69

16. ขอสรปเกยวกบดาวหาง ขอใดตอไปนถก 1. แสงสวางจากดาวหางทงหมดเกดจากการสะทอนแสงจากดวงอาทตยเชนเดยวกบแสงสวาง จากดวงจนทร 2. สวนหางจะชในแนวเกอบตรงกนขามกบดวงอาทตย ไมวาขณะดาวหางเคลอนทเขาหา ดวงอาทตย หรอขณะดาวหางเคลอนทออกหางดวงอาทตย 3. สวนหางจะปรากฏยาวเพมขนเมออยใกลดวงอาทตย ไมวาขณะดาวหางเคลอนทเขาหาดวง อาทตย หรอขณะดาวหางเคลอนทออกหางดวงอาทตย ก. 1 และ 2 ข. 1 และ 3 ค. 2 และ 3 ง. 3 เทานน 17. ขอใดผด ก. ดาวตกเปนสะเกดของดาวหาง ข. ดาวหางไมมแสงในตวเองเชนเดยวกบดาวเคราะห ค. มวลของดาวหางบางสวนจะหายไปทกรอบของการโคจร ง. คนบนโลกจะสงเกตเหนดาวหาง เมอดาวหางอยใกลโลก 18. ดาวหางฮลเลยจะเขาใกลวงโคจรของโลกอกเปนครงทสองวนท 11 เมษายน พ.ศ. 2529 โดยอยหางจากโลก 0.42 หนวยดาราศาสตร ระยะ 1 หนวยดาราศาสตร คอขอใด ก. ระยะทางของโลกถงดาวเหนอ ข. ระยะทางเฉลยจากโลกถงดวงอาทตย ค. ระยะทางเฉลยระหวางดาวเคราะหกบระบบสรยะ ง. ระยะทางเฉลยระหวางดาวฤกษในกาแลกซทางชางเผอก 19. ดวงอาทตยเปนดาวเคราะห จดอยในสเปกตรมใด ก. O ข. A ค. G ง. F 20. เมอมการปลดปลอยพลงงานและอนภาคจากดวงอาทตย ขอใดมผลตอโลกทหลง ก. คลนวทย ข. รงสคอสมค ค. แสงธรรมดา ง. รงสอลตราไวโอเลต 21. โลกไดรบพลงงานจากดวงอาทตยในรปของ ก. แสงและความรอน ข. อนภาคและแสง ค. ความรอนและพายแมเหลก ง. คลนแมเหลกไฟฟาและอนภาค 22. ขอความใดตอไปนผด ก. พลงงานทไดรบจากดวงอาทตยม 2 ประเภท คอ คลนแมเหลกไฟฟาและอนภาคมประจ ข. ทงคลนแมเหลกไฟฟาและอนภาคมประจใชเวลาเดนทางถงบรรยากาศโลกพรอมกน ค. อนภาคมประจจะถกกน โดยสนามแมเหลกโลก ท าใหเขาสผวโลกไดนอย ง. รงสอลตราไวโอเลตจะถกดดกลนชนบรรยากาศเบองบนเปนสวนมาก



70

23. ถาโลกไมมบรรยากาศหอหม สงมชวตจะไดรบอนตรายมากทสดจากชนดพลงงานทดวงอาทตยสองมายงโลกคอ ก. แสงธรรมดา ข. รงสเอกซ ค. รงสอลตราไวโอเลต ง. อนภาคทมประจไฟฟา 24. ขอใดเปนสาเหตของการเกดปรากฏการณแสงเหนอ - แสงใต ก. รงสอลตราไวโอเลตจากดวงอาทตย ท าปฏกรยากบบรรยากาศชนบนบรเวณขวโลกเหนอ และขวโลกใต ข. คลนแมเหลกไฟฟาจากดวงอาทตย ท าปฏกรยากบบรรยากาศชนบนบรเวณขวโลกเหนอและ ขวโลกใต ค. อนภาคโปรตอนพลงงานสงจากดวงอาทตย เคลอนทตามแนวเสนแรงแมเหลกมาชนกบ อะตอมของแกสทบรเวณขวโลกเหนอและขวโลกใต ง. อนภาคอเลกตรอนและไอออนจากดวงอาทตย เคลอนทตามแนวเสนแรงแมเหลกมาชนกบ อะตอมของแกสทบรเวณขวโลกเหนอ 25. ขอใดเกยวของกบปรากฏการณแสงเหนอ - แสงใต 1. ลมสรยะ 2. สนามแมเหลกโลก 3. แสงจากดวงอาทตย 4. รงสอลตราไวโอเลตจากดวงอาทตย ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 3 และ 4 ง. 4 และ 1 26. ขอใดเปนผลกระทบของพายสรยะทมตอโลก 1. ลมสรยะ 2. แสงเหนอ - แสงใต 3. การสอสารโดยวทยคลนสนตดขด 4. เกดความรอนจ านวนมาก ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 3 และ 4 ง. 4 และ 1 27. การเกดจดบนดวงอาทตยมากทสด ระยะหางประมาณกป ก. 10 ป ข. 11 ป ค. 12 ป ง. 13 ป 28. ถาดาวหางวงชนโลก จะเกดเหตการณในขอใด ก. เกดกอนอกกาบาตกระจายทวไป ข. กอนน าแขงสกปรกจากดาวหางกระจายทวไป ค. สงแวดลอมของโลกเกดการเปลยนแปลง ง. เกดแสงสวางวบวาบอนเนองจากการสะทอนจากแสงอาทตยทวไป 29. สภาวะเอออ านวยตอสงมชวตใหอาศยอยบนดาวเคราะหนนได ควรเปนอยางไร ก. ไมรอนเกนไป และไมหนาวเยนเกนไป ข. ไดรบพลงงานจากดวงอาทตยพอเหมาะ ค. มน าในการด ารงชวต ง. ถกทกขอ



71

30. ปรากฏการณทดาวเคราะหและดวงอาทตยตางสงแรงโนมถวงซงกนและกน ปรากฏกาณนเรยกวาอะไร ก. แรงโนมถวงสมพนธกนในระบบสรยะ ข. แรงโนมถวงสมพทธกนในระบบสรยะ ค. ปฏสมพนธระหวางดวงดาวในระบบสรยะ ง. ปฏสมพทธระหวางดวงดาวในระบบสรยะ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน บทท 4 ระบบสรยะ

1) ง. 2) ค. 3) ข. 4) ข. 5) ง. 6) ง. 7) ง. 8) ข. 9) ก. 10) ค. 11) ก. 12) ก. 13) ค. 14) ง. 15) ค. 16) ก. 17) ค. 18) ข. 19) ค. 20) ข. 21) ก. 22) ข. 23) ค. 24) ง. 25) ก. 26) ข. 27) ข. 28) ค. 29) ง. 30) ค.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Education

Contentastrounit4