C:\Fakepath\1 M Antzinako Egipto Zs Rg

$Page 1: C:\Fakepath\1 M Antzinako Egipto Zs Rg$
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO


K.a. 3000 K.a. 31. urtean

Noiztik nora ?


Egiptoko zibilizazioaren denboraren lerroa


Non jaiotzen da Nilo ibaia?

Zer motatako klima da? Basamortukoa?

Ekuatoriala? Tropikala?

Tropikal lehorra ala euritsua?

Kokapena


Nilo ibaiaren irudia, satelitetik Nilo ibaiaren ibaiertza

1


Egiptoar inperioaren mapa Aldi bakoitzeko hedapena

1


Ura bere neurri arruntean

Uhaldia, euriteen ondorioa

Uhaldia jeisten denean: sedimentuak, ongarria, “limoa”,

“lur beltza”

Niloren bilakaera1


Nilo ibaiko uren bilakaera

• Egiptoarrak ez zekiten zergatik handitzen zen urtero Nilo ibaiaren emaria.

• Fenomeno hori Hapi jainkoak eragiten zuela uste zuten.

1

• Ibaiaren urak jaisten zirenean, urez estalirik egon ziren lurretan “lur beltza” edo “limoa” geratzen zen eta soroentzat ongarri naturala zen.


Nilo ibaiko uren bilakaera

• Gaur egun badakigu Etiopiako mendietako euri ugariek eta urtzaldiak (deshielo) eragiten dutela ur-goraldia.

1


Faraoia eta haren sinboloak

• Faraoiak Egiptoko erregeak ziren

• Botere guztia zuten: legeak egiten zituzten, herrialdea gobernatzen zuten, merkataritza kontrolatzen zuten eta armadaren buru ziren.

• Hiltzean semeak hartzen zuen lekua eta dinastiak jarraitzen zuen.

• Egiptoarrak jainkotzat zituzten eta botere magikoak zituztela uste zuten.

2


Faraoia eta haren sinboloak

1 - Egipto Behereko koroa2 - Egipto Garaiko koroak. 3 - Biak faraoiaren ikur bihurtu ziren

2


Festa faraoiaren jauregian

2


Faraoiari buruzko testua

Ramses II.aren irudia

Zure herriaren gainean zabaldu dituzu hegoak, kobrezko harresia bazina bezala. Basamortuko gizonek ezin dute harresi hori zeharkatu.

Faraoiak esan zuen: “Montu jainkoa bezala naiz. Eskuineko eskuaz geziak jaurtitzen ditut, eta ezkerrezko eskuaz, berriz, etsaiak harrapatzen. Bi mila bostehun gurdi suntsitu ditu nire zalditeriak. Etsaiak urperatu egiten dira, krokodiloak bezala. Begiratu hutsez akabatzen ditut, begien bistan ditudanak”.

Kadeshko guduaren poema. Egokitua

2


Rahotep eta Nofret

3


2. DOK.

Harrek uzta erdia jan dute, hipopotamoek gainontzekoa jan dute. Matxinsaltoak badatoz eta animalia basatiek uzta jan dute. Hegazti txikiek lapurtu egiten dute. Eta eskribak zerga jarri dio jasotako uztari. Poliziek makilak dituzte. Eta honakoa diote: Eman aleak! Baina nekazariak ez dauka ezer. Orduan lurrean etzandako nekazaria jipoitu eta lubaki batera bota dute. Bere emaztea eta seme-alabak bere atzetik kateatu dituzte.

Satira

Nekazarien bizitza gogorra

3


ABELTZAINTZA

• Bazituzten behiak baina... Ez dirudi garrantzitsua zenik

MERKATARITZA

• Atzerritarren eskuetan zegoen

• Nilo ibaia garraiobide garrantzitsua

ARTISAUTZA

• Oso garatua artelanak, buztina, metala, harria landu zituzten.

Egiptoko ekonomia

3


Egiptoko ekonomia

3


Apaiza Eskriba

3


Nekazaritza-lanak eta eskribak Idiek tiraturiko goldea

3


Ereintza eta laborantza Gari-jotzea

3


Arrantza

3


Ontzi baten maketa

3


Emakumeak

3

Bazituzten Antzinaroko beste herrialde batzuetan emakumeek ez zituzten zenbait eskubide eta askatasun:

- jabetzak izateko eta oinordetzan jasotzeko eskubidea

- ondasunak erosi eta saltzekoa

- dibortziatzekoa


Egipto - Gizartea• Esklaboak gerrako presoak izan ohi ziren

• Emakumeak: ezkontzean, emakumeak ere, bere ondasunen jabetza mantentzen zuen.

Gizarte hierarkizatua

3


Egiptoko gizartearen antolaketa

______________________________________________________

________________________________________________________________________

Idatzi maila bakoitzean dagokion gizarte taldearen izena. Botere handieneko taldea gailurrean jartzen da, eta gutxiena duena, berriz, oinarrian.

3


Landako bizimodua

Basamortua

Shadufa

Herrixka

Ureztatzeko kanalak

Soroak

Nekazarien etxebizitzak

3


Hirietako bizimodua

Tenplua

Azoka

Nobleen etxebizitzak

Eskulangileen etxebizitzak

Portua

OntziakNilo ibaia

3


3

Shaduf


Arkitektura: harria erabiltzen zuten

3

Arkitektura: dintelduna zen


Arkitektura: tamaina ikaragarrikoa Abu Simbelgo tenplua

3


Luxorko tenplua gaur egun

3


Luxorko tenpluak zuen itxura

3


Karnakeko tenplua

Pilonoa Patioa Gela hipostiloa

3


Debodeko tenplua Dehir El-Bahari-ko tenplua

3


Mastaba

Hilobi-ganbera

• Hilobi zaharrenak

• Barruan gorpua jartzen zuten hilobi ganbera

• Sartzeko korridore bat zegoen

5


Piramideak

5


Keopsen piramidearen barrualdea

Hilobi-ganbera

• Piramide formako hilobi erraldoiak

• Faraoiak ehortzeko

• Tranpa sare bat izaten zuten lapurrei bidea eragozteko

5


Hipogeoa

Hilobi-ganbera

Ezkutukosarrera

• Lurpeko hilobiak mendi barnean zulatuak

• Hildakoa sartu ondoren sarrera zuloa itxi egiten zen

• Ondoren kanpotik ez zer ezer ikusten

5


Piramide baten eraikuntzari buruzko testua

Piramide baten eraikuntza

Keopsek estatu oparo baten hondamena eragin zuen. Lehenik eta behin, tenpluak itxi zituen eta egiptoarrei ohizko sakrifizioak egitea debekatu zien; gero, den-denek piramidean lan egiteko agindu zuen, Arabiako menditik harria erausten edo harriak ontzietan ibaian barrena garraiatzen. Lan neketsu horretan, 3.000 lagunek ere jarduten zuten, etengabe. Hiru hiletik behin txandakatzen zituen. Harria garraiatzeko bidea egiten bakarrik, hamar urtez jardunarazi zion herriari lanean; piramidea eraikitzen, berriz, 20 urte eman zituzten.

Piramidea altxatzeko, harmaila gainjarriak eraiki zituzten. Oinarri-oinarritik egin zuten hori, eta apurka-apurka altxatu zuten: harriak, behin landu eta gero, makina baten bidez igotzen zituzten lehen mailako harmailara. Handik, beste makina bat erabiliz, bigarren mailako harmailara igotzen zituzten, han beste makina batean kargatzeko eta hurrengo mailara igotzeko. Fatxada goitik hasi ziren leuntzen: maila bat leundu ahala, hurrengora jaisten ziren, eta beraz, beheko aldea, lurzoruaren mailan zegoena, leundu zuten azkena.

HERODOTO, Bederatzi historia-liburuak. Egokitua

5


Nefertariren hilobiaren horma-pintura

5

Tutankamonen hilobiaren aurkikuntza


Mastaba baten barrualdea Inperio Zaharreko eskultura: Kefren

6


Erdiko Inperioko estatua-kuboa Inperio Berriko estatua: Ramses II.a

6


Urregintza: Horusen begia Urregintza: kakalardoa

Urregintza: lepokoa

6


TENPLUAK

• Hilobiekin batera, eraikinik garrantzitsuenak

• Kanpoan esfingeak edukitzen zituzten eta obeliskoak.

6


ESKULTURA• Batez ere hilobietan• Helburua: hildakoen arima jasotzea zen

“hieratikoa”, serioa, espresiorik gabe.

6


PINTURA• Helburua bikoitza zen:

1. Erlijiosoa: hildakoari hil ondoren nola jokatu behar den erakusteko

2. Hildakoari hurrengo bizitzarako jarraipena eman nahi zion, eguneroko bizitza margotuz, familiarekin, lagunekin, lanean...

6


6


Egiptoko arteari buruzko ariketa

EGIPTOKO ARTEAREN SINBOLISMOA

ESANAHIA: ESANAHIA:

•_______________ jainko-jainkosen bizilekua ziren.

•_______________ hildakoen egoitza ziren.

•_______________ hildakoak, jainko-jainkosak eta zenbait erritu adierazteko egiten zituzten.

•_______________ faraoien boterea adierazteko egiten zituzten.

ARKITEKTURA: EZAUGARRIAK

• • •

ERAIKINAK

• •

EGITURA• _________________• _________________• _________________• _________________

HIRU ERAIKIN MOTA NAGUSI EGON ZIREN

• _________________• _________________• _________________

PINTURA, ESKULTURA ETA ERLIEBEA

PRINTZIPIOAK

• ___________________________________

• ___________________________________ • ___________________________________ • ___________________________________

6


Egiptoko jainko-jainkosak (I)

AMON-RA ANUBIS APIS HATHOR

• Izenak “ezkutukoa” esan nahi du. Eguzkiaren jainkoa zen.

• Giza itxura zuen.

• Momifikazio-prozesuaren burua zen, eta nekropolien zaindaria.

• Txakal-burua zen haren ikurra.

• Idi sakratua zen.• Zezen itxuraz

adierazten zuten, eguzki-diskoa adarren artean duela, edota zezen- burudun gizon gisa.

• Hathor zeruko jainkosa bat zen.

• Emakume nahiz behi gisa adierazten zuten, eguzki-diskoa buruan zuela.

7


Egiptoko jainkoak (II)

HORUS ISIS OSIRIS

• Zeruaren jainkoa.• Belatz-burudun gizon gisa

adierazten zuten, edota Egiptoko koroa bikoitza daraman belatz gisa.

• Biziaren haziaren, hazkundearen eta segurtasunaren ikurra zen.

• Giza itxura zuen eta eguzki-diskoa zeraman buruan, adarren artean.

• Hildakoen jainkoa zen.• Momia gisa adierazten zuten,

eskuetan zetroa eta zigorra zituela.

7


Momifikazio-prozesuari buruzko animazioa

8


8

Momifikazio-prozesua


Idazkera sistema propioa zuten, mesopotamiarrengandik desberdina.

Lehen zibilizazio bakoitzak asmatu behar zuen idazkera osoa.

Hieroglifikoa deitzen zen: objetuak irudien bidez adierazten ziren

Idazkera sistema - Hieroglifikoa

Education

C:\Fakepath\1 M Antzinako Egipto Zs Rg