Masallı rayonuQ ribl r k nd tam orta ə ə ə

m kt binin ə əmü llimi Haşımov K nanın ə ə

«D fin » m kt b-liseyind IXb ə ə ə ə əsinfind Az rbaycan dili ə ə

f nnind n keçirdiyi ə əAçıq d rsə

Standart

• 4.1.1. Mür kk b cüml nin növl rini ə ə ə əf rql ndirir. ə ə

• 4.1.3. Mür kk b cüml d , vasit siz nitqd ə ə ə ə ə ədurğu işar l rind n istifad edir. ə ə ə ə

T lim üsulları v T lim formasıə ə ə

• Beyin h ml siə ə•Müzakirə

•Qruplarla iş•Kollektivl ə

iş

Resurslar• D rslik, işçi v r q si, ə ə ə ə• İKT v proyektorə

Motivasiya

T DQİQAT SUALIƏTabeli mür kk b ə əcüml l rd budaq cüml l r ə ə ə ə əbaş cüml l r hansı ə ə əvasit l rl bağlanılır?ə ə ə

Nümun l rd verilmiş budaq cüml l rin növünü sxemini mü yy nl şdirin v ə ə ə ə ə ə ə ə əbudaq cüml l rin baş cüml l r hansı vasit l rl bağlandığını izah edin?ə ə ə ə ə ə ə əK ss h r kim tökül n qan izini,ə ə ə ə

Qurtaran dahi odur yer üzünü

Kim z hm t könül vers ,ə ə ə ə

vv l-axır xeyir ç k rƏ ə ə ə

Söz var k s r savaşı,ə ə

Söz var k sdir r başı.ə ə

Söz var ağulu aşı,

Bal il ed r yağ bir söz.ə ə

I qrup- İnam

Verilmiş cüml l rd nöqt l rin yerin müvafiq g l n v zlikl ri lav ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə əedib budaq cüml l rin növünü mü yy nl şdirin.ə ə ə ə ə Lev Tolstoy h cmi çox çıxan m ktubların sonuna ...... yazırdı ki, uzun ə ə

yazdığı üçün onu bağışlasınlar , qısa yazmağa vaxtı olmamışdır. ......danılmaz h qiq tdir ki, insanı t bi t yaradır, c miyy t is inkişaf ə ə ə ə ə ə ə

etdirir v yetişdirir.ə Xalq r ssamı Tahir Salahov ölm z b st kar Qara Qarayevi oturaq ə ə ə ə

v ziyy td ......t svir etmişdi ki,sanki Q.Qarayev ele indic qalxıb ə ə ə ə əpianonun arxasına keç c k, böyük enerji il yaradıcılıqla m şğul olacaq.ə ə ə ə

II qrup-Arzu

Nümun l rd f rql ndirilmiş hiss l rin n olduğunu ə ə ə ə ə ə ə əv funksiyasını izah edin.ə Dili söyl diə sə də ,

Ür yind o d rhal:ə ə ə «L n t şeytana»-dedi.ə ə g rƏ ə z hm t ç kmə ə ə əsən, g l c kd uğur qazana ə ə ə ə

bilm zs n.ə əYay g ldiə mi, b zil ri xarici ölk l r s yah t gedir. ə ə ə ə ə ə ə ə

III qrup- Sülh

Verilmiş budaq cüml l rin vv lin baş cüml l r ə ə ə ə ə ə əlav edib budaq cüml l rin növünü ə ə ə ə

mü yy nl şdirin v hansı yollarla baş cüml l r ə ə ə ə ə ə əbağlandığını aydınlaşdırın.

...28 May Az rbaycan Xalq Cümhuriyy tinin ə əyaranması günüdür.

...Yaxşı günd d , pis günd d s nin yanında ə ə ə ə əolsun.

...Avropa m d niyy ti il tanış olsun.ə ə ə ə

IV qrup- Ümid

İnformasİya müzakİr sİə Budaq cüml ni baş cüml y bağlayan ə ə ə

vasit l r hansılardır?ə ə Hansı tabeli mür kk b cüml l rd ə ə ə ə ə

budaq cüml h miş birinci g lir?ə ə ə ə

Artıq qeyd etmişik ki, Tərkib hissələrindən biri qrammatik cəhətdən digərindən asılı olan mürəkkəb cümlələrə tabeli mürəkkəb cümlələr deyilir.

Qrammatik cəhətdən müstəqil olan cümləyə baş cümlə deyilir

• Baş cümlədən asılı olan hissəyə budaq cümlə deyilir.

• Məsələn: Məktubda o da yazılmışdı ki, tezliklə hər şey aydınlaşacaq.

Ümumİl şdİrm v n tİcə ə ə ə ə

Baş cümlənin şərti işarəsi-

Budaq cümlənin şərti işarəsi-

Nümunə:Başa düşdüm ki, onu narahat edən mənim uğurlarımdır.

Ümumİl şdİrm v n tİcə ə ə ə ə

Baş cümləBudaq cümlə

Ümumİl şdİrm v n tİcə ə ə ə ə

Budaq cümlə Baş cümlə

Əgər dərsə gəlməsən, mənə xəbər elə.Hansı şərtlə?Dərsə gəlmədiyin şərtdə.

Budaq cümləni baş cümləyə bağlayan vasitələr

1. İntonasiya Mən bilirəm, biz görüşəcəyik.

2. Tabelilik bağlayıcılarıki, belə ki, çünki, ona görə ki, hərçənd, madam, əgər.

3. Bağlayıcı sözl rəBudaq cümlələrin bir qismi baş cümləyə kim, nə, necə, nə cür, nə vaxt, nə zaman, neçə,nə qədər sual əvəzliklərinin köməyi ilə bağlanır.

Baş cümləni budaq cümləyə bağlayan bu sual əzəliklərinə

bağlayıcı sözlər deyilir.

Bağlayıcı sözlər çox vaxt ki ədatı ilə birgə işlənir.

Məsələn: Kimə ki məktub gələrdi, o hədsiz sevinərdi.

4. –sa (-sə) şəkilçisi və mı4

Atam tez gəlsə, mənə xəbər ver.

Bir şey oldumu, özünü itirmə, mənə zəng vur.

TABELİ MÜRƏKKƏB CÜMLƏLƏRDƏ DURĞU İŞARƏLƏRİ

• Tabeli mürəkkəb cümlələrin tərkib hissələri yazıda vergüllə ayrılır.

• Budaq cümlə baş cümləyə ki, çünki, ona görə ki, indi ki, bir halda ki,madam ki bağlayıcıları ilə bağlandıqda ki-dən sonra vergül qoyulur,lakin o biri bağlayıcılardan əvvəl vergül qoyulur.

Qız deyir ki, rayondan təzə gəlmişəm.

Qeyd. Bağlayıcı sözdə ki ədatından sonra vergül qoyulmur: Harada ki iş çoxdur, orda mən yada düşürəm. Amma tabeli mürəkkəb cümlələrdə ki bağlayıcısından sonra vergül qoyulur. Mən eşitmişəm ki, onlar çoxdan bu evdən köçüblər.

Qruplar

Meyarlar İnam Arzu Sülh Ümid

Budaq cümləni baş cümləyə bağlayan vasitəni tanıyır

Tədqiqetmə

Təqdimetmə

Əməkdaşlıqetmə

Yekun

Qiymətləndirmə

Ev tapşırığı: Dərslik, Çalışma №