Phần má»� Ä�ầu (1 tiết) 1. Mục Ä�Ãch, mục tiêu môn há»�c Côn trùng rừng

Mục Ä�Ãch của môn há»�c côn trùng rừng: - Cung cấp cho SV chuyên ngà nh lâm nghiá»�p má»�t sá»� kiến thức cÆ¡ bản vá»� CT nói chung và CT rừng nói riêng. - Trên cÆ¡ sá»� Ä�ó biết váºn dụng Ä�á»� Ä�á»� ra phÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng nghiên cứu và phòng trừ má»�t sá»� loà i sâu hại và lợi dụng các loà i CT, Ä�á»�ng thá»±c váºt có Ãch góp phần nâng cao, chất lượng, sản lượng của rừng. Mục tiêu môn há»�c Côn trùng rừng - Sau khi há»�c xong môn há»�c nà y sinh viên có khả nÄ�ng nháºn biết , Ä�iá»�u tra, DTDB và nắm Ä�ược các phÆ°Æ¡ng pháp, kỹ thuáºt phòng trừ má»�t sá»� loà i sâu hại rừng.

Phần má»� Ä�ầu 2. Khái niá»�m vá»� côn trùng rừng - Danh từ côn trùng há»�c (Entomologie) xuất phát từ hai chữ Hy Lạp là Entomos và logos có nghÄ©a là côn trùng và khoa há»�c. - Côn trùng há»�c: là má»�t môn KH N/c vá»� CT Lúc Ä�ầu khi nghiên cứu vá»� CT , ngÆ°á»�i ta N/c tất cả các loà i Ä�V thuá»�c ngà nh chân Ä�á»�t (Athrophoda), nhÆ°ng Ä�ến giữa TK 19 CT há»�c chá»� còn nghiên cứu má»�t lá»�p trong 9 lá»�p của ngà nh chân Ä�á»�t Ä�ó là lá»�p CT (Insecta). Phần má»� Ä�ầu? Ngà y nay, xuất phát từ yâu cầu thá»±c tiá»�n sản xuất vá»�i má»�t ná»�n khoa há»�c kỹ thuáºt phát triá»�n, môn côn trùng lại Ä�ược tách ra thà nh những môn há»�c thuá»�c các chuyên ngà nh khác nhau: côn trùng y há»�c, côn trùng thú y, côn trùng nông nghiá»�p, côn trùng rừng v.vâ�¦

? Côn trùng rừng: là má»�t bá»� pháºn của môn côn trùng há»�c, chuyên nghiên cứu vá»� các loà i côn trùng sinh sá»�ng á»� trong rừng. Gây ảnh hÆ°á»�ng trá»±c tiếp Ä�ến SX Lâm nghiá»�p.Phần má»� Ä�ầu3. Ä�ặc Ä�iá»�m, ná»�i dung, phÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng ng. cứu 3 .1. Những Ä�.Ä�iá»�m chủ yếu của lá»�p côn trùng ? Côn trùng là lá»�p Ä�V phong phú vá»� nhiá»�u mặt.* Vá»� sá»� lượng:? Hiá»�n nay các nhà sinh há»�c Ä�â�¢ biết Ä�ược hÆ¡n 1.200.000 loà i Ä�á»�ng váºt, trong sá»� Ä�ó CT Ä�â�¢ chiếm hÆ¡n 1 triá»�u loà i và các loà i CT Ä�â�¢ chiếm gần 1/2 tá»�ng sá»� các loà i sinh váºt hiá»�n cÆ° trú trên hà nh tinhPhần má»� Ä�ầu * Vá»� phân bá»�:? Côn trùng phân bá»� rất rá»�ng râ�¢i trên trái Ä�ất: từ xÃch Ä�ạo Ä�ến nam cá»±c, bắc cá»±c hay trên những hòn Ä�ảo xa xôi hẻo lánh Ä�á»�u thấy có CT.? Môi trÆ°á»�ng sá»�ng của CT rất Ä�a dạng, p.phú. - Trong Ä�ất, dÆ°á»�i nÆ°á»�c, thân, lá, củ, quả của thá»±c váºt...- Trên Ä�á»�nh núi cao cách mặt Ä�ất 5000m cÅ©ng thu tháºp Ä�ược các loà i bá»� xÃt, máy bay bay cao 4.600m vẫn thấy có nhiá»�u loà i CT, má»�i Ä�à o tá»� Ä�à o sâu Ä�ến 36m. Trong mạch nÆ°á»�c nóng 70 - 800 C vẫn thấy CT... Trừ môi trÆ°á»�ng nÆ°á»�c biá»�n.Phần má»� Ä�ầu* Vá»� máºt Ä�á»�: - Có tà i liá»�u cho biết bình quân 250 triá»�u cá thá»� CT cho má»�t Ä�ầu ngÆ°á»�i và 12 triá»�u cá thá»� cho 1km2 Ä�ất.* Vá»� kÃch thÆ°á»�c: - KÃch thÆ°á»�c côn trùng cÅ©ng biến Ä�á»�i nhiá»�u. VD: Loà i ong ký sinh thuá»�c há»� Mymaridae thân dà i 0,21mm. Trong khi Ä�ó 1 loà i bÆ°á»�m (Thysania agrippina) á»� Nam Mỹ dà i xấp xá»� 0,3m. Loà i có kÃch thÆ°á»�c lá»�n nhất và nhá»� nhất gấp từ 1.500 - 2.500 lần.

* Vá»� sinh sản: - CT là loại mắn Ä�ẻ, Ä�á»� nhiá»�u nhất TG. Má»�t con sâu xám có thá»� Ä�ẻ 1500 â�� 2000 trứng/lứa. SRT á»� thÆ°á»�ng Ä�ẻ 350 â�� 500 trứng/lứa...Phần má»� Ä�ầu? Côn trùng sá»� dÄ© phong phú nhÆ° váºy là do: chúng có má»�t sá»� Ä�ặc Ä�iá»�m sau:

- CT có má»�t lá»�p da cứng chắc nhẹ nhà ng, Ä�à n há»�i Ä�ược Ä�á»� bảo vá»� cÆ¡ thá»�. - Thân thá»� nhá»� bé chá»� cần má»�t lượng thức Ä�n rất nhá»� chúng cÅ©ng sá»�ng Ä�ược nên dá»� chiếm má»�t vá»� trà thÃch hợp trong không gian. - CT là Ä�á»�ng váºt không xÆ°Æ¡ng sá»�ng duy nhất có cánh nên phân bá»� rá»�ng râ�¢i. - CT có khả nÄ�ng thÃch ứng vá»�i môi trÆ°á»�ng cao và sức sinh sản phi thÆ°á»�ng.Phần má»� Ä�ầu3.2. Ná»�i dung nghiên cứu môn há»�c

? Nghiên cứu vá»� Ä� Ä� hình thái côn trùng? Ä� Ä� Giải phẫu côn trùng? Ä� Ä� Sinh trÆ°á»�ng, phát triá»�n.? Sinh thái há»�c côn trùng ? Phân loại côn trùng.? Ä�iá»�u tra, Ä�TDT â�� DB sâu hại rừng.? Các P.P phòng trừ sâu hại rừng.? Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặpPhần má»� Ä�ầu3.3. PhÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng nghiên cứu ? Ä�á»� hạn chế những thiá»�t hại do sâu hại gây ra hiá»�n nay con ngÆ°á»�i Ä�â�¢ và Ä�ang nghiên cứu cả CT có hại và CT có Ãch.? Nghiên cứu từng cá thá»� kết hợp vá»�i nghiên cứu quần thá»�, nghiên cứu từng loà i kết hợp vá»�i nghiên cứu quần xâ�¢.? Hiá»�n nay trên Thế giá»�i có hà ng vạn nhà khoa há»�c, hà ng nghìn viá»�n Ä�ang ra sức N/c toà n diá»�n vá»� CT.Phần má»� Ä�ầu4. Vai trò của côn trùng trong tá»± nhiên4.1. Những lợi Ãch của côn trùng:? Các loà i côn trùng có Ãch tiêu diá»�t sâu hại...? Má»�t sá»� loà i CT còn cung cấp cho chúng ta những sản phẩm quý hiếm nhÆ° tÆ¡ tằm, máºt ong, ná»�c ong và cánh kiến Ä�á»�...có giá trá»� xuất khẩu, là m thá»±c phẩm, thuá»�c chữa bá»�nh...? Thụ phấn cho TV là m tÄ�ng NS cây trá»�ng? Vá»� sinh viên MT, Ä�ất tÆ¡i xá»�p.? TÄ�ng tÃnh Ä�a dạng SH? Là Ä�á»�i tượng nghiên cứu khoa há»�c (ruá»�i dấm) Phần má»� Ä�ầu 4.2 Tác hại của côn trùng Trong thá»±c tế sá»� CT có hại chá»� chiếm không quá 10% tá»�ng sá»� loà i và những loà i thÆ°á»�ng gây ra các tráºn dá»�ch chá»� chiếm không Ä�ến 1% nhÆ°ng những tá»�n thất Ä�ó là vô cùng lá»�n....? Phá hại mùa mà ng; truyá»�n dá»�ch bá»�nh cho cây trá»�ng, con ngÆ°á»�i; gây khó khÄ�n trong sinh hoạt con ngÆ°á»�i...) Theo thá»�ng kê của Tá»� chức Nông LÆ°Æ¡ng TG: hà ng nÄ�m Sản lượng NN của toà n TG bá»� thất thu do sâu bá»�nh và cá»� dại: 33 triá»�u tấn ngÅ© cá»�c - Ä�ủ nuôi sá»�ng 150 triá»�u ngÆ°á»�i/nÄ�m.chÆ°Æ¡ng I - Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng â�¢ Mục Ä�Ãch: - Giúp cho sinh viên nắm vững các Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái: Cấu tạo, vá»� trÃ, chức nÄ�ng của các bá»� pháºn bên ngoà i cÆ¡ thá»� côn trùng.? Mục tiêu:

Sau khi há»�c xong chÆ°Æ¡ng nà y sinh viên: - Trình bà y, chá»� ra Ä�ược Ä�ặc Ä�iá»�m cấu tạo, vá»� trÃ, chức nÄ�ng các bá»� pháºn bên ngoà i của cÆ¡ thá»� côn trùng: Ä�ầu:...; Ngá»±c...; Bụng...

chÆ°Æ¡ng I - Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng1 â�� Vá»� trà của lá»�p CT trong giá»�i Ä�á»�ng váºt.

chÆ°Æ¡ng I - Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng1â�� Vá»� trà của lá»�p CT trong giá»�i Ä�á»�ng váºt.

? Trong gi�i �V l�p CT thu�c ngà nh chân ��t (Arthropoda).? Những �V thu�c ngà nh chân ��t là những �V không xương s�ng, thân th� chia là m nhi�u ��t.... ? Toà n thân �ược bao b�c m�t l�p v� cứng � kin tin hoá và �ược coi như b� xương ngoà i (Exoskeleton).? Do có l�p v� cứng nên mu�n l�n lên chúng phải qua nhi�u lần l�t xác.

Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng2. Cấu tạo và sá»± biến Ä�á»�i má»�t sá»� bá»� pháºn trong cÆ¡ thá»� CTCh Æ°Æ¡ng I -Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng2.1. Ä�ầu và các bá»� pháºn của Ä�ầu2.1.1. Ä�ầu (Caput)? Ä�ầu là phần trÆ°á»�c của cÆ¡ thá»�, giữ má»�t chức nÄ�ng quan trá»�ng trong Ä�á»�i sá»�ng côn trùng, vì Ä�ầu có chứa nâ�¢o và các giác quan Ä�á»� xác Ä�á»�nh phÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng hoạt Ä�á»�ng, Ä�á»�ng thá»�i có miá»�ng là công cụ Ä�á»� Ä�n.

? Vá»� nguá»�n gá»�c Ä�ầu là do 5 -6 Ä�á»�t phÃa trÆ°á»�c cÆ¡ thá»� gá»�p lại mà thà nh song không còn Ä�ặc trÆ°ng chia Ä�á»�t (Hình vẽ)Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng* Các bá»� pháºn của Ä�ầua, Râu Ä�ầu (Antennae)

�ặc �i�m hình thái côn trùng Râu �ầu (Antennae)? Côn trùng có m�t �ôi râu �ầu nằm � các � chân râu, chia thà nh nhi�u ��t và cỠ��ng �ược.? V� cấu tạp cơ bản g�m: - ��t sát v�i �ầu là ��t chân râu (Fovea antennalis). - ��t thứ hai là ��t thân râu (Pedicellus) thư�ng chứa các cơ quan cảm giác g�i chung là (Johnston) - Các ��t còn lại là các ��t roi râu (Funiculus).�ặc �i�m hình thái côn trùng? Tuỳ theo từng loà i côn trùng và �i�u ki�n s�ng của nó mà râu �ầu có hình dạng khác nhau

? ThÆ°á»�ng có các dạng chủ yếu sau:1- Râu hình sợi chá»�: 2- Râu hình lông cứng; 3 - Râu hình chuá»�i hạt; 4- Râu hình kiếm;5- Râu hình rÄ�ng cÆ°a; 6 - Râu hình dùi Ä�á»±c; 7 - Râu hình rÄ�ng lược; 8 - Râu hình lông chim; 9 - Râu hình Ä�ầu gá»�i; 10 - Râu hình lá lợp; 11 - Râu có lông cứng.Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngb) Miá»�ng (Mouth)? Miá»�ng là công cụ thu tháºp và sÆ¡ chế thức Ä�n. ? Do côn trùng Ä�n nhiá»�u loà i thức Ä�n khác nhau: Ä�n lá, gặm gá»�, hút máºt hoa, chÃch hút nhá»±a câyâ�¦ nên miá»�ng của chúng có cấu tạo khác nhau.

? * Mi�ng gặm nhai

Miá»�ng gặm nhai thấy á»� các loà i cà o cà o, châu chấu, dế và các loà i thuá»�c bá»� cánh cứng. Cấu tạo miá»�ng gặm nhau gá»�m 5 bá»� pháºn (H.1-4).

Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng - Môi trên: là má»�t mảnh má»�ng có t/d Ä�ỡ TA khá»�i rÆ¡i ra phÃa trÆ°á»�c? Ä�ôi hà m trên (Mandibulae) là các mảnh Ä�ược kitin hoá rât cứng, phÃa ngoà i có rÄ�ng cắt, trong có rÄ�ng nhai. - Chức nÄ�ng: cắt và nghiá»�n nát thức Ä�n.

? Ä�ôi hà m dÆ°á»�i (Maxillae) gá»�m: Ä�á»�t chân hà m, Ä�á»�t thân hà m, lá hà m trong, lá hà m ngoà i, râu hà m dÆ°á»�i có từ 1 - 5 Ä�á»�t có chức nÄ�ng vá»� giác.? Môi dÆ°á»�i: là mảnh má»�ng có t/d Ä�ỡ TA khá»�i rÆ¡i ra phÃa sau? Lưỡi: Là má»�t khá»�i thá»�t nằm á»� chÃnh giữa xoang miá»�ng. Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng - Miá»�ng gặm hút, chÃch hút, hútÄ�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng* Miá»�ng chÃch hút (H.1-5B)? Miá»�ng chÃch hút thấy á»� các loà i bá»� xÃt, ve sầu và rá»�p...dùng Ä�á»� hút nhá»±a cây. + Vá»� cấu tạo so vá»�i miá»�ng gặm nhai nó biến Ä�á»�i nhiá»�u. - Môi trên là má»�t mảnh nhá»� dà i - Hai hà m trên và hai hà m dÆ°á»�i kéo dà i thà nh 4 cái ngòi. Môi dÆ°á»�i kéo dà i thà nh á»�ng vòi, dùng Ä�á»� bao lấy 4 cái ngòi lúc không hút nhá»±a. - Khi hút nhá»±a cây 4 cái ngòi cháºp lại nhÆ° cái kim chÃch và o vá»� cây, còn vòi Ä�á»� á»� ngoà i là m Ä�iá»�m tá»±a.Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng* Miá»�ng hút (H.1-5 CDE).? Miá»�ng hút thấy á»� các loà i bÆ°á»�m thuá»�c bá»� cánh vảy, dùng Ä�á»� hút máºt hoa và các chất dinh dưỡng khác.

Vá»� cấu tạo so vá»�i miá»�ng gặm nhai cÅ©ng biến Ä�á»�i nhiá»�u. - Môi trên và hà m trên tiêu giảm. - Môi dÆ°á»�i kém phát triá»�n chá»� thấy râu môi dÆ°á»�i có 3 Ä�á»�t chìa ra phÃa trÆ°á»�c. - Hai hà m dÆ°á»�i phát triá»�n dà i ra và dÃnh và o nhau tạo thà nh á»�ng hút. á»�ng hút là do vô sá»� các vòng xoắn cứng ná»�i vá»�i nhau bằng các mà ng, phÃa trong có nhiá»�u bắp thá»�t xiên khi không hút máºt vòi Ä�ược cuá»�n tròn hình xoắn á»�c á»� dÆ°á»�i Ä�ầuÄ�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngNgoà i ra trong phân lá»�p CT chúng ta còn gặp cấc kiá»�u miá»�ng: (H.1-5A) â�¢ Miá»�ng gặm hútâ�¢ Miá»�ng liếm hútâ�¢ Miá»�ng cắt hútÄ�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngHình vẽ cấu tạo chung và sá»± biến Ä�á»�i má»�t sá»� bá»� pháºn CTÄ�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng? 2.2. Ngá»±c và các bá»� pháºn của ngá»±c * Ngá»±c (Thorax)Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngNgá»±c (Thorax)? Ngá»±c là phần thứ hai và Ä�ược coi là trung tâm váºn Ä�á»�ng của cÆ¡ thá»� CT vì ngá»±c vì ngá»±c có mang 3 Ä�ôi chân và 1 hoặc 2 Ä�ôi cánh Ä�á»� chạy, nhảy và bay.

? Ngực là do ba ��t thân tạo thà nh từ trư�c v� sau có: ��t ngực trư�c, ��t ngực giữa và ��t ngực sau

? Má»�i Ä�á»�t ngá»±c do 4 mảnh tạo thà nh: mảnh phÃa trên là mảnh lÆ°ng, mảnh dÆ°á»�i là mảnh bụng và hai mảnh bên

Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng* Các bá»� pháºn của ngá»±c? CT có ba Ä�ôi chân nằm á»� ba mảnh bên của 3 Ä�á»�t ngá»±c: hai chân trÆ°á»�c, hai chân giữa và hai chân sau.

a, Chân (Pedes): gá»�m nhiá»�u Ä�á»�t - Ä�á»�t cháºu (Coxa) ná»�i liá»�n vá»�i ngá»±c.

- Ä�á»�t chuyá»�n (Trochanter) có loà i có hai Ä�á»�t. - Ä�á»�t Ä�ùi (Femur) thÆ°á»�ng to dà i, bên trong có nhiá»�u bắp thá»�t - Ä�á»�t á»�ng (Tibia) thÆ°á»�ng thÆ°á»�ng nhá»� dà i, cuá»�i Ä�á»�t á»�ng thÆ°á»�ng có cá»±a, á»� mép sau thÆ°á»�ng có gai. - Các Ä�á»�t bà n chân (Tarsus) thÆ°á»�ng có từ 1 - 5 Ä�á»�t tuỳ theo từng loà i, Ä�á»�t cuá»�i cùng thÆ°á»�ng có vuá»�t . Má»�t sá»� loà i bà n chân còn có Ä�á»�m và má»�t sá»� váºt phụ khác. Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng

Trong ba Ä�ôi chân của CT, Ä�ôi chân trÆ°á»�c và Ä�ôi chân sau biến Ä�á»�i nhiá»�u và hình thà nh nên má»�t sá»� dạng chân sau: - Chân nhảy: Cà o cà o, châu chấu - Chân bắt má»�i: Bá»� ngá»±a - Chân Ä�à o bá»�i: Dế dÅ©i - Chân lấy phấn : Ong máºt - Chân bÆ¡i: Cà niá»�ng - Chân Ä�i (bò): Kiến, má»�i ......Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngb) Cánh (Alae)? Cánh là Ä�ặc Ä�iá»�m tiến hoá nhất của lá»�p CT trong ngà nh chân Ä�á»�t. - Nguá»�n gá»�c của cánh là do các phần bên của mảnh lÆ°ng và mảnh bên của Ä�á»�t ngá»±c giữa và Ä�á»�t ngá»±c sau dÃnh lại kéo dà i ra tạo thà nh. ? Ä�a sá»� côn trùng có hai Ä�ôi cánh nhÆ°ng cÅ©ng có nhiá»�u loà i chá»� có má»�t Ä�ôi cánh nhÆ° các loà i ruá»�i muá»�i và các cá thá»� Ä�á»±c của má»�t sá»� loà i rá»�p ? Cấu tạo cÆ¡ bản của cánh (H.1-7).

Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng A- Côn trùng á»� ká»· thạch thán Lemmatophora typica B - Cấu tạo cánh 1- Phiến vai; 2- Phiến nách thứ nhất; 3- Phiến nách thứ hai; 4- Phiến giữa; 5- Phiến nách thứ ba. C - Các dạng chÃnh 1,2,3- Cánh mà ng của ruá»�i, ong và chuá»�n chuá»�n 4- Cánh vẩy của bÆ°á»�m; 5- Cánh không Ä�á»�u của bá»� xÃt; 6- Cánh cứng của cánh cam; 7- Cánh da của châu chấu.Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngMá»�t sá»� dạng cánhÄ�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùngâ�¢ Mạch cánh (Venae) ( Phần nà y tìm hiá»�u trong GT)â�¢ Mạch cánh là những á»�ng rá»�ng có chứa khà và dây thần kinh

Có hai loại: mạch d�c và mạch ngang (SGK)Cánh CT có sự phân b� mạch rất khác nhau, g�m:

- Mạch mép trÆ°á»�c (V.costalis) là C. - Mạch phụ mép trÆ°á»�c (V.subcostalis) ký hiá»�u là Sc. - Mạch Ä�Æ°á»�ng kÃnh (V.radialis) là R. - Mạch giữa (V.madialis) là M. - Mạch mông (V.analis) ký hiá»�u là A. - Mạch Ä�uôi (V.jugum) ký hiá»�u J. Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng? Những mạch dá»�c và mạch ngang ná»�i vá»�i nhau tạo thà nh nhiá»�u ô Ä�ược gá»�i là buá»�ng cánh (Cellulae)

? Buá»�ng cánh Ä�ược giá»�i hạn bá»�i các mạch dá»�c và mạch ngang là buá»�ng kÃn; buá»�ng cánh Ä�ược giá»�i hạn bá»�i các mạch dá»�c/ mạch ngang và mép ngoà i của cánh là buá»�ng há»�.? á»� má»�t sá»� loà i CT nhÆ° chuá»�n chuá»�n, ong Ä�n lá, ong ký sinh... á»� sát mép trÆ°á»�c gần Ä�ầu cánh trÆ°á»�c còn có má»�t vùng dầy hÆ¡n mà u nâu hay nâu Ä�en Ä�ược gá»�i là mắt cánh có t/d triá»�t tiêu tần sá»� rung Ä�á»�ng của cánh trong khi bay Ä�ảm bảo CT bay vá»�i tá»�c Ä�á»� lá»�n vẫn an toà n. Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng? * Các dạng cánh CT CÄ�n cứ và o hình dạng, Ä�á»� rắn của cánh có các dạng cánh:- Cánh mà ng: cánh má»�m, má»�ng trong suá»�t nhìn rõ các mạch. VD á»� các loà i ong, ruá»�i, muá»�iâ�¦ - Cánh vẩy: Mặt cánh có nhiá»�u vẩy nhá»� li ti xếp lên nhau nhÆ° ngói lợp, trên má»�i vẩy có từ 33 - 1.400 Ä�Æ°á»�ng râ�¢nh dá»�c t/d là m tÄ�ng diá»�n tÃch t/xúc vá»�i K.khà và còn tạo ra các mà u sắc khác nhau. VD á»� các loà i bÆ°á»�m, ngà iÄ�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng? * Các dạng cánh CT - Cánh cứng: cánh Ä�ược ki tin hoá cứng không nhìn Ä�ược mạch cánh. VD cánh trÆ°á»�c của các loà i bá»� hung, xén tóc...- Cánh không Ä�á»�u: hÆ¡n 1/2 cánh trÆ°á»�c Ä�ược ki tin hoá cứng hÆ¡n còn gần 1/2 má»�m má»�ng hÆ¡n. VD cánh trÆ°á»�c các loà i bá»� xÃt , cà cuá»�ng.- Cánh da: Cánh thÆ°á»�ng dà i, hẹp kitin hoá yếu mạch cánh má»� nhÆ° giấy bôi dầu. VD á»� châu chấu, cà o cà o, sát sà nh...Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng2.3. Bụng và các bá»� pháºn của bụng2.3.1. Bụng (Abdomen) - Bụng là phần thứ ba của cÆ¡ thá»� côn trùng (H.1-8). - Bụng Ä�ược cấu thà nh bá»�i nhiá»�u Ä�á»�t, tá»�i Ä�a là 10 Ä�á»�t... Trong lá»�p CT có hai dạng bụng:

- Bụng r�ng: �ặc �i�m ��t bụng thứ nhất to r�ng bằng ��t ngực sau - Bụng hẹp: �ặc �i�m ��t bụng thứ nhất nh� hẹp hơn ��t ngực sau hoặc kéo dà i còn các ��t khác phình to

Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái côn trùng* Các bá»� pháºn của bụng Bụng của STT không có chân. Hai bên má»�i Ä�á»�t bụng thÆ°á»�ng có 2 lá»� thá»�. +) Lông Ä�uôi (Cerci) Má»�t sá»� loà i CT Ä�á»�t cuá»�i cùng của bụng còn có 2 lông Ä�uôi chia Ä�á»�t giá»�ng nhÆ° râu Ä�ầu nhÆ° dế, bá»� ngá»±a.+) Bá»� pháºn sinh dục ngoà i (Ganapophyses) - Bá»� pháºn sinh dục ngoà i của con cái thÆ°á»�ng tạo thà nh á»�ng Ä�ẻ trứng. VD Sát sà nh, dế mèn, muá»�m, ruá»�i ký sinh, ong Ä�n lá mỡ...có á»�ng Ä�ẻ trứng lá»� ra ngoà i

ChÆ°Æ¡ng I - Ä�ặc Ä�iá»�m Hình Thái côn trùng 3 â�� ý nghÄ©a N/c hình thái côn trùng. - CT có cấu tạo hình thái biến Ä�á»�i khác nhau tuỳ theo từng loà i, khi N/c hình thái CT giúp: - Tìm ra sá»± thá»�ng nhất giữa hình thái CT vá»�i hoà n cảnh sá»�ng và sá»± liên quan giữa các Ä�ặc Ä�iá»�m cấu tạo hình thái của các bá»� pháºn.- Sá»± biến Ä�á»�i hình thái CT biá»�u hiá»�n K/n thÃch nghi vá»�i hoà n cảnh sá»�ng của chúng.- Trên cÆ¡ sá»� Ä�ó Ä�á»� phân loaá»� CT Ä�á»� ra phÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng phòng trừ các loà i sâu hại và lợi dụng CT có Ãch. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu c ủa C.TrùngCấu tạo da

côn trùng ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu c ủa C.Trùng Da CT có chức nÄ�ng bảo vá»� cÆ¡ thá»� và là chá»� dá»±a cho các bắp thá»�t váºn Ä�á»�ng (Bá»� xÆ°Æ¡ng ngoà i).1.1. Cấu tạo của da côn trùng Từ trong ra ngoà i là : Da CT có 3 lá»�p chÃnh, (Hình 2-1)1.1.1. Lá»�p mà ng Ä�áy (Membrana basillis) là lá»�p mà ng má»�ng có cấu tạo tế bà o do NSC của TB ná»�i bì sinh ra.1.1.2. Lá»�p ná»�i bá»� (Hypoderma) là lá»�p TB hình á»�ng hay hình láºp phÆ°Æ¡ng có nhân và sắc tá»�.

Trong l�p nà y có TB lông và các TB túi tuyến... Các tuyến nà y ��nh kỳ tiết ra các chất khác nhau có tác dụng nhất ��nh trong ��i s�ng côn trùng. (VD) ...Chương II - �ặc �i�m giải phẫu của côn trùng1.1.3. L�p bi�u bì (Cuticula) * L�p bi�u bì do các TB n�i bì phân tiết ra mà thà nh, có �.� m�m, d� u�n cong, �ược kitin hoá cứng, chia là m 3 l�p phụ:

- Biá»�u bì trong: không mà u, t/p chủ yếu là chất kitin và albumin- Biá»�u bì ngoà i: cứng mà u sắc Ä�áºm hÆ¡n t/p chủ yếu là chất kitin và sclerotin- Biá»�u bì trên: là lá»�p rất má»�ng chá»� Ä�á»� 1m?, thà nh phần chủ yếu là chất lipit và albumin tạo thà nh lá»�p sáp có men bảo vá»� ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng+ Trên da CT còn có nhiá»�u váºt phụ nhÆ° gai, cá»±a, lông, vẩy, Ä�Æ°á»�ng vân â�¦là m cho da lá»�i lõm. T/d của các váºt phụ là m cho da cứng chắc và má»�t sá»� T/d khác (lông Ä�á»�c...) - Da CT có mà u sắc khác nhau. Mà u sắc có thá»� do bản thân sắc tá»�, Ä�á»� dà i bÆ°á»�c sóng ánh sáng, k/n hấp thụ a/s của da, góc Ä�á»� chiếu sáng... - Mà u sắc của CT còn biến Ä�á»�i theo mùa, t/Ä�n ...- Mà u sắc của CT còn quyến rÅ© cái và Ä�á»±c còn có tác dụng nguỵ trang trá»�n tránh, Ä�e doạ kẻ thù (H.2-2).ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng2. ý nghÄ©a của viá»�c nghiên cứu cấu tạo da côn trùng Qua nghiên cứu cấu tạo da CT ta thấy da CT rất cứng, Ä�ược cấu tạo bá»�i nhiá»�u lá»�p và thà nh phần chủ yếu là chất kitin và chất sáp vì váºy trong PTrừ sâu hại:

- Muá»�n cho thuá»�c Ä�á»�c thấm qua da trÆ°á»�c hết phải phá vỡ lá»�p sáp. Cho nên trong thà nh phần của thuá»�c tiếp xúc ngÆ°á»�i ta thÆ°á»�ng hoà thêm chất phụgia nhÆ° Pyrothrine Ä�á»� hoà tan các chất béo hoặc cho thêm bá»�t trÆ¡, bá»�t thuá»· tinh Ä�á»� khi CT bá»� nhiá»�m thuá»�c cá»±a quáºy bá»� cá»� xát là m tá»�n thÆ°Æ¡ng lá»�p sáp và thuá»�c Ä�á»�c Ä�á»� xâm nháºp và o cÆ¡ thá»� tÄ�ng hiá»�u quả tiêu diá»�t. - Khi dùng thuá»�c tiếp xúc t/g phun tá»�t nhất là pha sâu nonChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng3. Thá»� xoang và vá»� trà các cÆ¡ quan bên trong Hình vẽ cấu tạo chung hình thái và vá»� trà các cÆ¡ quan trong cÆ¡ thá»� côn trùng

Chương II - �ặc �i�m giải phẫu của côn trùng3.1. Th� xoangKhi quan sát mặt cắt ngang cơ th� CT ta thấy (H.2-3A) - Vòng ngoà i là da, vòng nh� � giữa là �ng tiêu hoá. Khoảng cách giữa da và �ng tiêu hoá là th� xoang. - Trong th� xoang chứa �ầy máu nên còn g�i là xoang máu. Th� xoang có hai mà ng ng�n nên chia thà nh 3 xoang nh�, thông v�i nhau:? Mà ng ng�n lưng tạo thà nh xoang lưng.

? Mà ng ngÄ�n bụng tạo thà nh xoang bụng ? Khoảng cách giữa hai mà ng ngÄ�n là xoang thânChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng3.2. Vá»� trà các cÆ¡ quan bên trong- Há»� cÆ¡ nằm á»� dÆ°á»�i da và bao quanh các c/q bên trong - Há»� tiêu hoá nằm chÃnh giữa xoang thân - Há»� tuần hoà n nằm á»� xoang lÆ°ng từ Ä�ầu Ä�ến cuá»�i thân. - Há»� T.kinh nằm chủ yếu á»� xoang bụng từ Ä�ầu Ä�ến cuá»�i bụng. - Há»� hô hấp có 3 Ä�ôi khà quản chÃnh nằm dá»�c 3 xoang - Há»� sinh dục nằm cuá»�i xoang thân hai bên ruá»�t sau. - Há»� bà i tiết chủ yếu là các á»�ng man-pi-ghi gắn vá»�i Há»� tiêu hoá, nằm á»� xoang thân.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng4. Há»� cÆ¡ của côn trùng ? Há»� cÆ¡ là c/quan váºn Ä�á»�ng chủ yếu của CT. (Phần nà y tá»± há»�c) và trả lá»�i câu há»�i sau:? Các dạng bắp thá»�t chÃnh của CT.? Ä�ặc Ä�iá»�m hình dạng, cấu tạo của các bắp thá»�t.? Lấy VD vá»� chức nÄ�ng của các dạng bắp thá»�t liên quan Ä�ến các hoạt Ä�á»�ng của CT.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng5. Há»� tiêu hoá? Chức nÄ�ng của há»� tiêu hoá là tiếp nháºn thức Ä�n từ miá»�ng rá»�i Ä�á»�ng hoá biến thà nh chất dinh dưỡng cung cấp cho cÆ¡ thá»� sinh trÆ°á»�ng và phát triá»�n, Ä�á»�ng thá»�i thải các chát cặn bâ�¢ ra ngoà i.5.1. Cấu tạo của há»� tiêu hoá? Há»� tiêu hoá của CT chia thà nh 3 phần lá»�n có nguá»�n gá»�c phát sinh, hình thái và chức nÄ�ng khác nhau ? Cấu tạo Há»� tiêu hoá CT (Hình vẽ dÆ°á»�i Ä�ây)

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng5.1.1. Ruá»�t trÆ°á»�c (Stamodaeum)- Ruá»�t trÆ°á»�c bắt Ä�ầu là miá»�ng, tiếp theo là hầu hầu ná»�i vá»�i các tuyến nÆ°á»�c bá»�t hình á»�ng/hình chùm. - Sau hầu là á»�ng thá»±c quản hình á»�ng dà i, tiếp á»�ng thá»±c quản là má»�t cái túi phình to gá»�i là diá»�u dùng Ä�á»� chứa thức Ä�n. - Phần cuá»�i cùng là má»� có nhiá»�u bắp thá»�t dầy khoẻ, phÃa trong có nhiá»�u mấu lá»�i cứng dùng Ä�á»� nghiá»�n nát thức Ä�n, trÆ°á»�c khi và o ruá»�t giữa.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng5.1.2. Ruá»�t giữa (Mesenteron)? Ruá»�t giữa thÆ°á»�ng hình á»�ng dà i nằm khoanh lại á»� xoang thân. PhÃa trong có má»�t lá»�p tế bà o chức nÄ�ng tiết dá»�ch tiêu hoá và hút các chất dinh dưỡng nên gá»�i là TB tiết hút.? Chá»� tiếp giáp vá»�i ruá»�t trÆ°á»�c, bên trong có van không cho thức Ä�n Ä�i ngược lên ruá»�t trÆ°á»�c, bên ngoà i có các á»�ng ruá»�t thừa.

? Ch� tiếp giáp v�i ru�t sau bên trong có van ng�n không cho phân �i ngược ru�t sau lên ru�t giữa, bên ngoà i có các �ng man-pi-ghi �ó là cơ quan bà i tiết chủ yếu của CT

? Man-pi-ghi (1628 - 1694) là nhà mô h�c ngư�i Italia, n�m 1669 lần �ầu tiên �� phát hi�n ra các �ng nà y � con tằm nhà Chương II - �ặc �i�m giải phẫu của côn trùng5.1.3. Ru�t sau (Proctodaeum)? Ru�t sau chia là m 3 �oạn: - Ru�t non là �ng ngắn dùng �� dẫn phân và o ru�t già . - Ru�t già là cái túi phình to dùng �� chứa phân

- Ruá»�t thẳng là á»�ng ngắn, phÃa trong có nhiá»�u bắp thá»�t khoẻ có tác dụng co bóp Ä�á»� Ä�ẩy phân ra ngoà i.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng5.2. Quá trình tiêu hoá thức Ä�nCôn trùng có 2hình thức tiêu hoá:5.2.1. Tiêu hoá trong ruá»�t? Thức Ä�n của côn trùng dù là TV hay Ä�V cÅ©ng bao gá»�m 3 thà nh phần chủ yếu là : Gluxit, Lipit và Protit.? Khi thức Ä�n và o miá»�ng Ä�ược hà m nghiá»�n nhá»� nÆ°á»�c bá»�t thấm và o. ? Trong nÆ°á»�c bá»�t có các men: amilaza, mantaza thuá»· phân gluxit trong thức Ä�n thà nh Ä�Æ°á»�ng monoxacarit. (C6H10O5)n + nH2O -> n(C6H12O6)ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng + Sau Ä�ó thức Ä�n và o má»� Ä�ược tiếp tục nghiá»�n nát và Ä�Æ°a và o ruá»�t giữa. Ä�ến ruá»�t giữa thức Ä�n Ä�ược tiêu hoá triá»�t Ä�á»� nhá»� các men tiết ra từ tế bà o tiết hút: Men amilaza, mantaza, lactaza, cacbon hydraza phân giải hết gluxit thà nh monoxacarit. - Men lipaza phân giải lipit thà nh glyxerin và axit béo - Men proteaza, peptidaza phân giải protit thà nh axit amin - Do quá trình phân giải Ä�ó mà các chất hữu cÆ¡ có phân tá» phức tạp trong thức Ä�n chuyá»�n thà nh các chất có phân tá» Ä�Æ¡n giản dá»� thấm qua thà nh ruá»�t và o máu

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng - Khi và o máu các chất Ä�Æ¡n giản lại Ä�ược tá»�ng hợp thà nh những chất gluxit, lipit và protit Ä�á»� cung cấp cho CT STPT còn các chất cặn bâ�¢ xuá»�ng ruá»�t sau rá»�i thải ra ngoà i.5.2.2. Tiêu hoá ngoà i ruá»�t? Có má»�t sá»� loà i côn trùng Ä�n thá»�t nhÆ° sâu non của cà niá»�ng, loà i bẫy kiến, bá»� xÃt Ä�n sâu... khi Ä�n thÆ°á»�ng tiết dá»�ch tiêu hoá từ tuyến ruá»�t qua miá»�ng và o con má»�i, là m cho con má»�i nhÅ©n ra (lá»�ng hoá) má»�i hút dinh dưỡng trá»� lại cÆ¡ thá»�. Cách tiêu hoá nhÆ° váºy gá»�i là tiêu hoá ngoà i ruá»�t.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng5.3. ý nghÄ©a của viá»�c nghiên cứu há»� tiêu hoá Côn trùng + Do thức Ä�n Ä�ược tiêu hoá á»� phần ruá»�t giữa bá»�i các men tiêu hoá, má»�i men có Ä�ặc tÃnh khác nhau tuỳ loại CT:? Trong viá»�c lá»±a chá»�n các loại thuá»�c vá»� Ä�á»�c phù hợp vá»�i dá»�ch tiêu hoá của má»�i loà i côn trùng.

- VD: Loại chì asennát (PbAsO3) có tÃnh axit nên hoà tan nhiá»�u trong dá»�ch tiêu hoá của các loà i CT có tÃnh kiá»�m, còn canxi asennát (CaAsO3) có tÃnh kiá»�m nên tan nhiá»�u trong dá»�ch tiêu hoá của CT có tÃnh axit. - Thuá»�c không có mùi vá»� hắc quá hoặc ná»�ng Ä�á»� quá Ä�áºm Ä�ặc, có K/n hoà tan nhiá»�u trong dá»�ch tiêu hoá và phải á»�n Ä�á»�nh trong cÆ¡ thá»� sâu hại.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng6. Há»� hô hấp: Quan sát Há»� hô hấp trong hình vẽ giải phẫu Côn trùng. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng6. Há»� hô hấp? Chức nÄ�ng của há»� hô hấp là hút oxi và o các mô Ä�á»� oxi hoá các chất dinh dưỡng cung cấp nÄ�ng lượng cho cÆ¡ thá»� Ä�á»�ng thá»�i thải CO2 ra ngoà i.? PhÆ°Æ¡ng thức hấp thu oxi của CT hoà n toà n khác vá»�i Ä�á»�ng váºt xÆ°Æ¡ng sá»�ng. CT nhá»� có há»� thá»�ng khà quản rất phát triá»�n nên oxi từ ngoà i Ä�ược trá»±c tiếp Ä�Æ°a Ä�ến táºn các mô không qua khâu trung gian nhÆ° phá»�iChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng6.1. Cấu tạo của há»� hô hấp Côn trùng? Há»� hô hấp CT gá»�m các á»�ng khà quản và các lá»� thá»�.

? Côn trùng có 3 �ôi khà quản d�c nằm � 3 xoang (H.2-5). - M�t �ôi nằm � xoang lưng hai bên h� tuần hoà n; 1 �ôi chạy d�c xoang bụng hai bên chu�i T.kinh bụng và 1 �ôi nằm � hai bên xoang thân thông v�i các l� th� �mũi�- CT thư�ng có 10 �ôi l� th�: 2�ôi � các ��t ngực còn 8�ôi � các ��t bụng

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng6.1. Cấu tạo của há»� hô hấp Côn trùng? - Các á»�ng K.quản dá»�c Ä�ược ná»�i vá»�i nhau bằng các k.quản ngang và các vi khà quản Ä�ến táºn từng mô.

- Các á»�ng K.quản là các á»�ng rá»�ng có mà u trắng bạc óng ánh, cấu tạo bằng kitin dá»� Ä�à n há»�iChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng6.2. Quá trình hô hấp? Oxi từ không khà qua lá»� thá»� và o há»� khà quản rá»�i phân Ä�ến táºn các mô. Quá trình oxi hoá các chất dinh dưỡng xảy ra á»� các mô Ä�á»� giải phóng nÄ�ng lượng cung cấp cho cÆ¡ thá»�, Ä�á»�ng thá»�i CO2 qua khà quản và lá»� thá»� thải ra ngoà i.? C6H12O6 + 6O2 -> 6 H2O+ 6CO2 + 674 Kcal? Vá»� mặt sinh lý tá»· sá»� giữa CO2/O2 gá»�i là há»� sá»� hô hấp

- Khi oxi hoá gluxit thì há»� sá»� hô hấp bằng 1: cứ tiêu hao má»�t lÃt oxi sẽ sinh ra 6,11 nghìn calo. - Khi oxi hoá lipit thì há»� sá»� hô hấp bằng 0,7 và oxi hoá protit thì há»� sá»� hô hấp từ 0,7 - 1 và cứ tiêu hao má»�t lÃt oxi chá»� cho từ 4,46 - 4,65 nghìn calo.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng6.3. ý nghÄ©a của viá»�c N/C cấu tạo và chức nÄ�ng Há»� H.Hấp? CÄ�n cứ và o cấu tạo và chức nÄ�ng của HHH Ä�á»� tiêu diá»�t sâu hại ngÆ°á»�i ta dùng các loại thuá»�c Ä�á»�c xông hÆ¡i nhÆ°: Cyanhydic, Cloropicrin... hÆ¡i Ä�á»�c thông qua k.quản và o Ä�ến các mô là m tê liá»�t các mô T. kinh, mặt khác hạn chế k/n HH của CT? Hiá»�u lá»±c của thuá»�c xông hÆ¡i phụ thuá»�c nhiá»�u và o cÆ°á»�ng Ä�á»� HH của CT nên có thá»� thêm má»�t lượng khà CO2 hoặc tÄ�ng T0 K.Khà lên 350 C thì hiá»�u lá»±c giết sâu cà ng nhanh...? Có thá»� dùng má»�t sá»� loại thuá»�c dầu phun và o cÆ¡ thá»� côn trùng Ä�á»� bá»�t các lá»� thá»�. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng7. Há»� tuần hoà nChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Chức nÄ�ng của há»� tuần hoà n là lÆ°u chuyá»�n máu á»� trong cÆ¡ thá»� côn trùng.(Há»� tuần hoà n CT chá»� là m nhiá»�m vụ V/c máu chứ không V/c oxy do Há»� hô hấp có cấu tạo Ä�ặc biá»�t. 7.1. Cấu tạo của há»� tuần hoà n? Há»� tuần hoà n CT nằm á»� xoang lÆ°ng nên còn gá»�i là Ä�á»�ng mạch lÆ°ng (H.2-7).? Ä�á»�ng mạch lÆ°ng phÃa trên ná»�i vá»�i da lÆ°ng bằng các bắp thá»�t treo, phÃa bên ná»�i vá»�i mà ng ngÄ�n lÆ°ng bằng các bắp thá»�t hình cánh.

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Ä�á»�ng mạch lÆ°ng chia là m 2 phần: Phần trÆ°á»�c là Ä�ại Ä�á»�ng mạch, Ä�ó là má»�t á»�ng dà i nằm từ Ä�ầu Ä�ến hết các Ä�á»�t ngá»±c; phần sau là các buá»�ng tim phình to. ? CT có từ 8 - 10 buá»�ng tim. Má»�i buá»�ng tim phÃa trÆ°á»�c có van hình nếp gấp, phÃa ngoà i của van tim có 2 cá»a tim Ä�á»� cho máu từ xoang lÆ°ng Ä�i và o. Buá»�ng tim cuá»�i cùng, phÃa sau kÃn

Chương II - �ặc �i�m giải phẫu của côn trùngQuá trình lưu chuy�n của máu? Nh� sự dẫn truy�n xung ��ng của H� T.kinh �ến các

bắp thá»�t hình cánh lần lượt từ dÆ°á»�i lên trên là m cho các buá»�ng tim co bóp theo má»�t thứ tá»± nhất Ä�á»�nh.? TrÆ°á»�c hết buá»�ng tim cuá»�i cùng bóp lại là m cho máu Ä�ẩy cá»a van phÃa trÆ°á»�c trà o lên buá»�ng tim thứ 2. Tiếp theo buá»�ng tim thứ 2 lại bóp lại, ngay khi Ä�ó cá»a tim và van tim của buá»�ng tim thứ 1 Ä�óng lại dá»�n máu lên buá»�ng tim thứ 3ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Tiếp Ä�ó, buá»�ng tim thứ 3 bóp lại, máu lên buá»�ng tim thứ 4. Trong lúc Ä�ó cá»a buá»�ng tim thứ nhất lại má»� ra, máu lại từ xoang trà n qua các cá»a tim mà và o buá»�ng tim thứ nhất. - Nhá»� có buá»�ng tim co bóp so le nhÆ° váºy Ä�â�¢ Ä�ẩy máu Ä�i lên Ä�ại Ä�á»�ng mạch rá»�i trà o và o thá»� xoang và lại từ xoang trá»� lại các buá»�ng tim. (sá»� lần co bóp 30-140lần/p)ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng7.3. Máu và nhiá»�m vụ của máu? Khác vá»�i Ä�á»�ng váºt xÆ°Æ¡ng sá»�ng, máu của CT không mà u, á»� dạng dá»�ch nhà y nếu có mà u thÆ°á»�ng là mà u hÆ¡i và ng hay xanh lá cây. Không có mà u Ä�á»� vì không có sắc tá»� hémoglobin.? Máu CT bao gá»�m có huyết tÆ°Æ¡ng và tế bà o bạch cầu ? Trong huyết tÆ°Æ¡ng của máu chứa gluxit, lipit, protit, axit amin, axit uric, váºt chuyá»�n hoá hoocmôn, muá»�i vô cÆ¡ của natri, canxi, kali và magiê Ä�ôi khi còn có Ä�á»�ng và sắt.

? Nhiá»�m vụ chủ yếu của máu là v/c các chất D.dưỡng từ cÆ¡ quan tiêu hoá Ä�ến các mô, Ä�á»�ng thá»�i tiếp nháºn các sản phẩm trao Ä�á»�i chất Ä�Æ°a Ä�ến các bá»� pháºn bà i tiết Ä�á»� thải ra ngoà i.? Riêng tế bà o bạch cầu là m nhiá»�m vụ bảo vá»� cÆ¡ thá»�. Tế bà o bạch cầu là tế bà o có nhân không mà uChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Má»�t sá»� loà i CT máu còn chứa Ä�á»�c tá»� nhÆ° máu của sâu ban miêu (Meloidae) có từ 0,25 - 0,50% chất Cantharidine Ä�á»�c Ä�á»�i vá»�i ngÆ°á»�i. * ý nghÄ©a N/c cấu tạo Há»� tuần hoà n CT:? Khi nghiên cứu há»� tuần hoà n của CT ta thấy toà n thân CT là má»�t xoang chứa Ä�ầy máu, nên khi dùng thuá»�c Ä�á»�c tiêu diá»�t côn trùng qua Ä�Æ°á»�ng máu thì chá»� cần phá vỡ lá»�p da và các cÆ¡ quan bên trong khác thì láºp tức thuá»�c sẽ thấm và o máu gây rá»�i loạn trong cÆ¡ thá»�.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng 8. Há»� bà i tiết? Bà i tiết là khâu cuá»�i cùng của quá trình dinh dưỡng, có tác dụng thải các sản phẩm của quá trình trao Ä�á»�i chất ra ngoà i cÆ¡ thá»�.? Há»� bà i tiết của côn trùng gá»�m: - Các á»�ng man-pi-ghi, thá»� mỡ, tế bà o tháºn - Các túi tuyến ? NhÆ°ng quá trình bà i tiết chủ yếu là các á»�ng man-pi-ghi và các túi tuyến.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng8.1. á»�ng man-pi-ghi và quá trình bà i tiết axit uric? Các á»�ng man-pi-ghi má»�t Ä�ầu thông vá»�i há»� TH á»� giữa ruá»�t giữa và ruá»�t sau, má»�t Ä�ầu ká»�t kÃn và lÆ¡ lá»ng trong xoang thân thÆ°á»�ng có mà u xanh và ng hay nâu.? Sá»� lượng có từ 2 - 100 á»�ng tuỳ theo từng loà i côn trùng. VD: Rá»�p sáp có 2 á»�ng, xén tóc có 6 á»�ng và dế mèn có 100 á»�ng. - á»�ng man-pi-ghi bà i tiết chủ yếu là axit uric theo phản ứng:? KHCO3 + H2U â��â��â��â��â��> CO2 + H2O + KHU (1)? KHU + H20 + CO2 â��â��â��â��â��> KHCO3+ H2U (2)

- Phản ứng (1) xảy ra � xoang thân, còn phản ứng (2) xảy ra trong �ng man-pi-ghi. (U là urê (CH2NC (O) NH2))

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùngQuan sát Há»� bà i tiết trong hình vẽ giải phẫu Côn trùng. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng 8.2. Các túi tuyến và sá»± bà i tiết của chúng - á»� da côn trùng còn có nhiá»�u túi tuyến chứa các sản phẩm bà i tiết, tiết và o trong hoặc ra ngoà i cÆ¡ thá»� có tác dụng khác nhau trong Ä�á»�i sá»�ng côn trùng.? - Tuyến tÆ¡ - Tuyến sáp - Tuyến hôi - Tuyến lá»�t xác... ? Tuyến tiết phê-rô-môn tiết ra các chất có tác dụng Ä�ặc trÆ°ng Ä�á»�i vá»�i các cá thá»� khác và giữ vai trò nhÆ° tÃn hiá»�u thông tin hay còn gá»�i là â��ngôn ngữâ�� của côn trùng.

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Các tuyến nà y còn có thêm phần phụ là m nhiá»�m vụ phun hoặc bay hÆ¡i hoặc dùng Ä�á»� tiêm phe-rô-môn và o trong cÆ¡ thá»� của các cá thá»� khác...? Phê-rô-môn là những nhóm hợp chất hữu cÆ¡ khác nhau nhÆ° : protit, xteroit, hợp chất rượu và há»�n hợp axit khác.? CÄ�n cứ và o hoạt tÃnh sinh há»�c ngÆ°á»�i ta chia phê-rô-môn thà nh các nhóm khác nhau: chất Ä�ánh dấu, chất báo Ä�á»�ng, chất biến tÃnh sinh dục, chất kÃch thÃch sinh dục và chất dẫn dụ sinh dục v.vâ�¦ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? á»� những loại côn trùng sá»�ng có tÃnh chất xâ�¢ há»�i: kiến, ong, má»�i phê-rô-môn có vai trò quan trá»�ng trong viá»�c Ä�iá»�u hoà nhá»�p nhà ng các hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của tá»�.? Ä�a sá»� kiến khi bò Ä�i kiếm Ä�n hoặc di chuyá»�n tá»� Ä�á»�u dùng chất Ä�ánh dấu lên Ä�Æ°á»�ng Ä�i Chất Ä�ánh dấu của kiến thÆ°á»�ng bay hÆ¡i khá nhanh, hoà n toà n mất tác dụng sau 104 giây (Ä�i Ä�ược 40cm). Chất báo Ä�á»�ng của ong...ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Nhiá»�u loà i CT trÆ°á»�c và trong lúc giao phá»�i cá thá»� Ä�á»±c Ä�â�¢ tiết ra má»�t chất dá»�ch Ä�ặc biá»�t Ä�á»� cho cá thá»� cái Ä�n. Chất dá»�ch nà y có tác dụng kÃch thÃch sinh dục là m cho cá thá»� cái á»� trạng thái Ãt chuyá»�n Ä�á»�ng.? Nhiá»�u phê-rô-môn có tác dụng sinh há»�c rất cao trong không gian rá»�ng lá»�n.

Và dụ: chất dẫn dụ sinh dục của bÆ°á»�m mắt nẻ (Saturnia pyri Schiff) thu hút bÆ°á»�m Ä�á»±c á»� xa tá»�i 8000m.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? - Chất dẫn dụ sinh dục gipton của bÆ°á»�m cái Porthetria dispar L có khả nÄ�ng tá»�n tại trong tá»± nhiên 970 ngà y và có tác dụng hấp dẫn hà ng triá»�u bÆ°á»�m Ä�á»±c trong phạm vi chiá»�u dà i từ 2-3km và chiá»�u rá»�ng từ 150 - 200m.? - NÄ�m 1982 Inscoe Ä�â�¢ thá»�ng kê trên thế giá»�i phát hiá»�n Ä�ược 674 chất phê-rô-môn trong Ä�ó có gần 20 loà i côn trùng tiết chất dẫn dụ sinh dục.? - Ngà y nay ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ sá» dụng các chất dẫn dụ sinh dục Ä�á»� DTDB và phòng trừ má»�t sá»� loà i sâu hại ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng9. Há»� thần kinh (Hình vẽ Há»� thần kinh CT)ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng 9. Há»� thần kinh (Tá»± há»�c) â�� giá»�i thiá»�u ý chÃnh 9.1. Chức nÄ�ng của há»� thần kinh - Chức nÄ�ng: Há»� TK CT có chức nÄ�ng liên há»� giữa cÆ¡ thá»� vá»�i hoà n cảnh bên ngoà i và Ä�iá»�u hoà sá»± hoạt Ä�á»�ng thá»�ng nhất giữa các cÆ¡ quan bên trong.? Khác vá»�i Ä�á»�ng váºt xÆ°Æ¡ng sá»�ng, há»� TK CT cấu tạo theo chuá»�i nằm dá»�c xoang bụng. Há»� TK CT có cấu tạo phức tạp, gá»�m những tế bà o chuyên dẫn truyá»�n xung Ä�á»�ng còn gá»�i là nÆ¡-ron ( H.2- 10A).

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng9.2. Cấu tạo các há»� thần kinh - Há»� TKCT phân hoá thà nh: há»� TK trung Æ°Æ¡ng, há»� TK ngoại biên và há»� TK giao cảm. 9.2.1. Há»� thần kinh trung Æ°Æ¡ng Gá»�m có nâ�¢o và chuá»�i TK bụng, Ä�iá»�u hoà má»�i HÄ� của cÆ¡ thá»�.a, Nâ�¢o: Là phần Ä�ầu của chuá»�i TK do các hạch của Ä�á»�t Ä�ầu gá»�p lại phình to ra. Nâ�¢o Ä�ược chia là m ba phần:- - Nâ�¢o trÆ°á»�c- - Nâ�¢o giữa - Nâ�¢o sau b) Chuá»�i thần kinh bụng là má»�t chuá»�i các Ä�ôi hạch của các Ä�á»�t ngá»±c và bụng ná»�i vá»�i nhau bằng các dây TK.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? 9.2.2. Há»� thần kinh ngoại biên? Gá»�m các hạch TKvà dây TK nằm á»� dÆ°á»�i da có dây TK ná»�i vá»�i TK trung Æ°Æ¡ng và các cÆ¡ quan cảm giác.? 9.2.3. Há»� thần kinh giao cảm? - Gá»�m các hạch TK và dây TK ná»�i vá»�i há»� TK trung Æ°Æ¡ng và các cÆ¡ quan bên trong. ? - Há»� TK giao cảm của côn trùng lại phân thà nh ba phần: Giao cảm miá»�ng diá»�u, giao cảm bụng và giao cảm cuá»�i thân. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? 9.3. Cung phản xạ và tác dụng của cung phản xạ? Chặng Ä�Æ°á»�ng dẫn xung Ä�á»�ng từ khi nháºn kÃch thÃch Ä�ến khi gây ra phản ứng vá»� mặt sinh lý gá»�i là cung phản xạ.? Cung phản xạ Ä�Æ¡n giản nhất chá»� gá»�m có 3 tế bà o: tế bà o thần kinh cảm giác, tế bà o thần kinh liên há»� và tế bà o thần kinh váºn Ä�á»�ng. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng 9.4. Các cÆ¡ quan cảm giác? 9.4.1. Thá»� giác? Thá»� giác của CT có hai dạng: mắt kép và mắt Ä�Æ¡n- Mắt kép (Oculi) nằm á»� hai bên Ä�ầu, gá»�m hà ng trÄ�m hà ng nghìn các yếu tá»� thá»� giác hợp lại mà thà nh VD: mắt của ong thợ có 6.300 cái, chuá»�n chuá»�n á»�t có 20.000 cái và mắt của má»�t sá»� loà i cánh cứng nhá»� chá»� có 7 cái. - Mắt Ä�Æ¡n (Ocelli) thÆ°á»�ng có 3 cái á»� Ä�á»�nh Ä�ầu, má»�t sá»� loà i có Ãt hÆ¡n hoặc không có. VD á»� châu chấu, cà o cà o có 3 cái, á»� dế chÅ©i có 2 cái, á»� má»�i thợ, má»�i lÃnh không có. Mắt Ä�Æ¡n chá»� có má»�t yếu tá»� thá»� giác ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Mắt kép có tác dụng giúp cho CT nhìn rõ váºt thá»� vì váºy giúp cho CT trong má»�i hoạt Ä�á»�ng tìm kiếm má»�i, tìm Ä�ôi...? Mắt Ä�Æ¡n chá»� giúp cho CT phân biá»�t cÆ°á»�ng Ä�á»� a/s mạnh hay yếu: Ä�i kiếm má»�i, trá»� vá»� tá»� khi trá»�i sáng hoặc sắp tá»�i...? Côn trùng nhìn không xa, chuá»�n chuá»�n có thá»� nhìn thấy váºt cá» Ä�á»�ng á»� cách xa từ 1,5 - 2m; bÆ°á»�m từ 1-1,5m; ong máºt từ 0,5-0,6m nhÆ°ng ruá»�i xe xe có thá»� nhìn thấy Ä�à n trâu cách xa 135m.? Mắt của CT nhạy cảm vá»�i tia tÃm nhiá»�u hÆ¡n nên trong phòng trừ ngÆ°á»�i ta thÆ°á»�ng dùng Ä�èn PK4 phát ra tia tá» ngoại Ä�á»� dá»± tÃnh dá»± báo và phòng trừ sâu hại.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng9.4.2. CÆ¡ quan xúc giác? CÆ¡ quan xúc giác của CT phân bá»� á»� khắp thân thá»� Ä�ặc biá»�t táºp trung nhiá»�u á»� râu Ä�ầu, hà m dÆ°á»�i và môi dÆ°á»�i và thá»� lông phân bá»� khắp cÆ¡ thá»�, gÃup côn trùng cảm nháºn Ä�ược nhiá»�t Ä�á»�, ẩm Ä�á»�...môi trÆ°á»�ng. 9.4.3. CÆ¡ quan khứu giác? CÆ¡ quan khứu giác của côn trùng thÆ°á»�ng nằm á»� râu Ä�ầu, nhÆ°ng cÅ©ng có loà i á»� lông Ä�uôi hoặc bà n chân? CÆ¡ quan khứu giác của ong máºt rất nhạy, có thá»� phân biá»�t Ä�ược chÃnh xác má»�t mùi hoa nà o Ä�ó trong muôn và n mùi hoa khác.

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Trong phòng thà nghiá»�m mÅ©i của ruá»�i nhà có thá»� phân biá»�t Ä�ược 3 vạn hoá chất khác nhau.? Dá»±a và o nguyên lý của mÅ©i ruá»�i và má»�t sá»� Ä�á»�ng váºt khác ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ chế tạo ra mÅ©i Ä�iá»�n tá». (MÅ©i Ä�iá»�n tá» có thá»� phát hiá»�n Ä�ược mùi xÄ�ng dầu, hÆ¡i Ä�á»�t và axit vá»�i ná»�ng Ä�á»� má»�t phần triá»�u).? CÆ¡ quan khứu giác của CT chủ yếu dùng Ä�á»� tìm kiếm thức Ä�n và tìm Ä�á»±c/cái. Con bá»� hung Ä�á»±c, á»� cách xa 700m có thá»� tìm Ä�ược chá»� á»� của con cái. Má»�t sá»� loà i bÆ°á»�m Ä�á»±c có thá»� tìm Ä�ến bÆ°á»�m cái cách xa hà ng chục km....ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng9.4.4. CÆ¡ quan vá»� giác- CÆ¡ quan vá»� giác của CT táºp trung á»� môi trên, môi dÆ°á»�i, lưỡi và râu miá»�ng - Côn trùng cảm nháºn vá»� khác vá»�i ngÆ°á»�i, axit axetic Ä�á»�i vá»�i ngÆ°á»�i thì chua nhÆ°ng Ä�á»�i vá»�i ong cảm thấy ngá»�t. Chất axetin xacaro Ä�á»�i vá»�i ngÆ°á»�i rất chát nhÆ°ng Ä�á»�i vá»�i ong máºt lại ngá»�t.- CÆ¡ quan vá»� giác của ruá»�i callipora nhạy cảm gấp 30 lần, bÆ°á»�m pyrameis gấp 265 lần so vá»�i lưỡi ngÆ°á»�iChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng9.4.5. CÆ¡ quan thÃnh giác và tiếng kêu của côn trùng ? CÆ¡ quan thÃnh giác của CT Ãt phát triá»�n thÆ°á»�ng chá»� có á»� những loà i côn trùng phát ra âm. ? á»� Sát sà nh và má»�i cÆ¡ quan thÃnh giác nằm á»� hai bên Ä�ầu Ä�á»�t á»�ng chân trÆ°á»�c, á»� châu chấu, cà o cà o nằm á»� hai bên Ä�á»�t bụng thứ nhất, á»� muá»�i Ä�á»±c và kiến nằm á»� râu Ä�ầu, á»� ve sầu á»� hai bên mặt bụng của con Ä�á»±c. Ruá»�i xanh, ong chúa, ong thợ là mà ng má»�ng á»� ngay lá»� thá»� Ä�á»� phát ra âm thanhâ�¦? Ã�m thanh quyến rÅ© giữa cái và Ä�á»±c (ve sầu, dế mèn), âm thanh gá»�i bầy (muá»�i) và âm thà nh báo Ä�á»�ng(ong)ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng9.5. ý nghÄ©a của viá»�c nghiên cứu hoạt Ä�á»�ng há»� TK

Phản xạ là phản ứng phức tạp của cơ th� do h� thần kinh tạo ra �� phản ứng lại ��i v�i sự thay ��i của hoà n cảnh bên ngoà i hoặc yếu t� sinh lý bên trong cơ th�.

9.5.1. Phản xạ không Ä�iá»�u kiá»�n ? Phản xạ không Ä�iá»�u kiá»�n là những phản xạ có tÃnh di truyá»�n bá»�n vững từ Ä�á»�i nà y qua Ä�á»�i khác mà không cần Ä�iá»�u kiá»�n gì Ä�á»� tạo thà nh.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? P/xạ không Ä�K á»� CT Ä�ược biá»�u hiá»�n bằng các xu tÃnh và bản nÄ�ng. a) Xu tÃnh (Taxis) ? Xu tÃnh là sá»± váºn Ä�á»�ng của cÆ¡ thá»� côn trùng bắt nguá»�n từ má»�t loại kÃch thÃch nà o Ä�ó á»� bên ngoà i.? Những váºn Ä�á»�ng nà y có t/c cưỡng bách tiến hoặc lùi xa nguá»�n kÃch thÃch gá»�i là xu tÃnh thuáºn và xu tÃnh nghá»�ch.? Côn trùng có nhiá»�u loại xu tÃnh nhÆ°: xu quang, xu nhiá»�t, xu hoá, xu lÆ°u, xu thuá»·... ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Xu quang (Phototaxis) - Xu quang là sá»± váºn Ä�á»�ng của cÆ¡ thá»� côn trùng do tác dụng của ánh sáng gây ra.

- Và o ban Ä�êm ta thấy có nhiá»�u loà i CT nhÆ° các loà i bÆ°á»�m, má»�i cánh, kiến cánh, dế, bá»�, ngá»±a... thÆ°á»�ng bay Ä�ến ánh sáng Ä�èn. Ä�ó là những loà i CT có tÃnh xu quang thuáºn. - Ngược lại có loà i nhÆ° gián nhà , muá»�i thấy ánh sáng Ä�èn lại trá»�n Ä�ó là tÃnh xu quang nghá»�ch. ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng

? Lợi dụng tÃnh xu quang của má»�t sá»� loà i CT trÆ°á»�ng thà nh, trong SX ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ dùng các loại Ä�èn nhÆ° Ä�èn dầu, Ä�èn mÄ�ng xông, Ä�èn tá» ngoại (PK4) Ä�á»� thu hút CT Ä�ến tiêu diá»�t. ? Tuỳ theo cÆ°á»�ng Ä�á»� á/s và vá»� trà Ä�èn khác nhau mà ta thu Ä�ược các loà i, sá»� lượng cá thá»� của loà i khác nhau nên ngÆ°á»�i ta còn dùng Ä�èn Ä�á»� DTDB sâu hại.? Ä�á»� hạn chế sá»± phá hoại của má»�i, má»�t, xén tóc... ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ bảo quản gá»� á»� những bâ�¢i cao thoáng, các dụng cụ trong nhà là m bằng gá»�, tre, nứa Ä�ược Ä�á»� á»� nÆ¡i sáng sủa, kê xa tÆ°á»�ng.ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng - Xu nhiá»�t (Thermotaxis) Xu nhiá»�t là sá»± váºn Ä�á»�ng của cÆ¡ thá»� CT do t/dụng của nhiá»�t Ä�á»� gây ra.? Trong hoạt Ä�á»�ng sá»�ng CT luôn luôn có xu hÆ°á»�ng tìm Ä�ến nÆ¡i có nhiá»�t Ä�á»� thÃch hợp. Nhá»� có tÃnh xu nhiá»�t mà CT tìm Ä�ược nÆ¡i tránh rét vá»� mùa Ä�ông và tránh nắng gắt vá»� mùa hè.? Dá»±a và o tÃnh xu nhiá»�t của má»�t sá»� loà i CT Ä�n hại các loại hạt cây giá»�ng nhÆ° má»�t, vòi voiâ�¦ngÆ°á»�i ta thÆ°á»�ng phÆ¡i hạt dÆ°á»�i trá»�i nắng Ä�á»� xua Ä�uá»�i chúng, cà y ải phÆ¡i Ä�ất á»� vÆ°á»�n Æ°Æ¡m trÆ°á»�c khi gieo cấy. Vá»� mùa Ä�ông CT thÆ°á»�ng chui xuá»�ng Ä�ất tránh rét nên xá»�i xáo Ä�ất Ä�á»� giết sâu...? NgÆ°á»�i nuôi ong máºt muá»�n Ä�à n ong không bá»�c bay cần biết Ä�iá»�u chá»�nh hÆ°á»�ng tá»� cho phù hợp vá»�i Ä�K thá»�i tiết từng mùaChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng - Xu hoá (Chemotaxis)? Xu hoá là sá»± váºn Ä�á»�ng của cÆ¡ thá»� côn trùng do tác Ä�á»�ng của các chất bay hÆ¡i gây ra.+ TÃnh xu hoá của CT có liên quan tá»�i sá»± nhạy cảm của cÆ¡ quan khứu giác. Nhá»� có tÃnh xu hoá dÆ°Æ¡ng và âm mà CT biết tìm kiếm thức Ä�n, tìm Ä�ôi, trá»�n tránh thiên Ä�á»�ch.+ Dá»±a và o tÃnh xu hoá, trong SX Nông - lâm nghiá»�p ngÆ°á»�i ta thÆ°á»�ng dùng nÆ°á»�c Ä�Æ°á»�ng lên men Ä�á»� bẫy sâu xám...hoặc dùng chất dẫn dụ sinh dục Ä�á»� thu hút CT Ä�ến tiêu diá»�t.

Ä�á»� hạn chế sá»± phá hại của bá»� hung, dế và sâu xám á»� vÆ°á»�n Æ°Æ¡m cây giá»�ng phải vá»� sinh và bón phân hoai mục...ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng b) Bản nÄ�ng? Bản nÄ�ng là những táºp tÃnh phức tạp trong hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của côn trùng Ä�ược biá»�u hiá»�n bằng chuá»�i phản xạ ná»�i tiếp nhau theo má»�t thứ tá»± nhất Ä�á»�nh.? Bản nÄ�ng khác vá»�i xu tÃnh: Bản nÄ�ng là kết quả của má»�t chuá»�i những phản xạ và do kÃch thÃch của các yếu tá»� sinh lý bên trong, còn xu tÃnh chá»� là phản xạ Ä�Æ¡n giản và do kÃch thÃch các yếu tá»� bên ngoà i. - VD: Bản nÄ�ng nuôi con của con tò vò Ä�ất bắt muá»�m(Sphex occtaniscus Lep) - má»�t thà nghiá»�m của Fabrei (1879). (G.H.Fabre là nhà KH tá»± nhiên ngÆ°á»�i Pháp thế ká»· 19)ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng- Trong tá»± nhiên còn rất nhiá»�u loà i CT có các bản nÄ�ng khác nhÆ°: Bản nÄ�ng nuôi con của tò vò bắt sâu non, ong xanh bắt dếâ�¦, bản nÄ�ng ký sinh của ong mắt Ä�á»�, ong kén trắng, bản nÄ�ng bắt má»�i của bá»� ngá»±a, kiến, bản nÄ�ng xây tá»� của má»�i và ong máºt...- Trong sản xuất Nông â�� LN lợi dụng bản nÄ�ng ký sinh, bản nÄ�ng bắt má»�i Ä�n thá»�t của các loà i CT ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ gây nuôi CT Ä�ó hoặc tạo Ä�K cho chúng phát triá»�n rá»�i thả và o các á»� dá»�ch sâu hại.- VD: Gây nuôi ong mắt Ä�á»� ký sinh sâu non sâu róm thông Ä�á»� thả và o rừng thông bá»� SRT phát dá»�ch...ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng 9.5.2. Phản xạ có Ä�iá»�u kiá»�n

* K/n: Phản xạ có Ä�iá»�u kiá»�n là khả nÄ�ng liên tÆ°á»�ng bằng cách nhá»� lại những kÃch thÃch từ bên ngoà i của côn trùng. ? Và dụ: TrÆ°á»�c khi cho ong Ä�n cho ong ngá»i má»�t mùi hoa nà o Ä�ó dần dần trá»� thà nh quen...? Lợi dụng p/x có Ä�K á»� loà i ong, viá»�n sÄ© Gu-bin Ä�â�¢ huấn luyá»�n cho ong thụ phấn cho cá»� ba lá Ä�Æ°a NS cây và hạt tÄ�ng 27 lần. ? Ngà y nay ngÆ°á»�i ta hÆ°á»�ng dẫn ong thụ phấn cho cây trá»�ng.? Trong thá»�i gian chiến tranh, ND ta Ä�â�¢ huấn luyá»�n ong bò vẽ Ä�ánh giặc .ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng 10. Há»� sinh dục

ChÆ°Æ¡ng II - Ä�ặc Ä�iá»�m giải phẫu của côn trùng? Há»� sinh dục của CT có chức nÄ�ng Sinhsản Ä�á»� duy trì nòi giá»�ng. Hầu hết há»� sinh dục CT có phân biá»�t Ä�á»±c/cái. a) Cấu tạo há»� sinh dục cái (H.2-14)? Há»� sinh dục cái gá»�m có má»�t Ä�ôi buá»�ng trứng, á»�ng dẫn trứng, túi tiếp tinh, tuyến sinh dục phụ và âm Ä�ạo.b) Cấu tạo há»� sinh dục Ä�á»±c? Há»� sinh dục Ä�á»±c gá»�m có tinh hoà n, á»�ng dẫn tinh, túi chứa tinh, á»�ng phóng tinh (dÆ°Æ¡ng váºt) và các tuyến sinh dục phụ.? ý nghÄ©a nghiên cứu c/tạo Há»� sinh dục CT: Ä�á»� phòng trừ các loà i có hại ta chá»� cần diá»�t Ä�ược 1 trong 2 loại cá thá»� Ä�á»±c hoặc cái Ä�á»�u có khả nÄ�ng hạn chế sinh sản của chúng.ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT Mục Ä�Ãch: - Giúp cho sinh viên nắm vững các Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n của côn trùng: Các giai Ä�oạn sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n và quá trình biến thái. - Biết cách phân loại sâu non dá»±a và o các Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái của sâu non.? Mục tiêu Sau khi há»�c xong chÆ°Æ¡ng nà y sinh viên: - Trình bà y Ä�ược các giai Ä�oạn sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n trong vòng Ä�á»�i của côn trùng. - Phân biá»�t 2 kiá»�u biến thái chÃnh của côn trùng. - Phân loại các nhóm sâu non chủ yếuChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 1. Những phÆ°Æ¡ng thức sinh sản của côn trùng

1.1. Sinh sản lưỡng tÃnh? Sinh sản lưỡng tÃnh là sinh sản có giao phá»�i thụ tinh thÆ°á»�ng Ä�ẻ ra trứng và trứng ná»� ra sâu non. Hầu hết các loà i CT thuá»�c loại nà y.? Má»�t sá»� hiá»�n tượng Ä�ặc biá»�t: - Sinh sản Ä�a phôi là từ má»�t trứng Ä�ược thụ tinh hình thà nh nên nhiá»�u phôi thai và ná»� ra nhiá»�u sâu non nhÆ° các loà i ong ký sinh há»� Encyrtidae. - Sinh sản thai sinh là hiá»�n tượng trứng phát triá»�n phôi thai ngay trong bụng mẹ và sau Ä�ó Ä�ẻ ra sâu non nhÆ° cánh kiến Ä�á»�, ruá»�i ký sinh SRT..ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 1.2. Sinh sản Ä�Æ¡n tÃnh? Sinh sản Ä�Æ¡n tÃnh là phÆ°Æ¡ng thức sinh sản Ä�ẻ ra trứng không qua giao phá»�i trứng vẫn ná»� ra sâu non nhÆ° các loà i rá»�p á»�ng (Aphis) loà i nà y có thế há»� chá»� toà n là con cái, có thế há»� có cả cái lẫn Ä�ược.? Ngoà i ra trong lá»�p CT còn có hiá»�n tượng gá»�i là Ä�á»�ng thá»� cái Ä�á»±c nhÆ° á»� loà i rá»�p sáp hại phi lao (Icerya purchasi Maskell), bản thân con cái có hai cÆ¡ quan sinh dục: Ä�á»±c và cái Ä�á»� sản sinh ra tinh trùng và trứng.ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT

2. Các pha phát tri�n cá th� của côn trùng 2.1. Trứng Quá trình PT CT thư�ng trải qua 3 -4 pha: trứng, sâu non, nh�ng và STT

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT Trứng là pha Ä�ầu tiên của má»�t vòng Ä�á»�i CT và Ä�ược coi là má»�t TB lá»�n có nhân, NSC và chất dinh dưỡng Ä�á»� phát triá»�n phôi thai.2.1.1. Cấu tạo trứng côn trùng (H.3-1) - PhÃa ngoà i trứng có vá»� cứng, trên vá»� trứng có má»�t hoặc và i lá»� nhá»� gá»�i là noâ�¢n khá»�ng - Bên trong vá»� trứng là mà ng trứng, trong mà ng trứng là lá»�p NSC (lòng trắng) - Trong cùng là lòng Ä�á»� (chất dd).- Nhân nằm á»� phÃa Ä�ầu trứng (hạch trứng)ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT

2.1.2. Các dạng trứng của côn trùng Trứng CT thÆ°á»�ng thấy các dạng chủ yếu sau: 1. Hình thuá»�n dà i á»� loà i muá»�i lá»�n 2. Hình quả trám á»� nhiá»�u loà i ruá»�i 3. Hình á»�ng á»� má»�t sá»� loà i bá»� cánh thẳng. 4. Hình lá»� á»� bá»� xÃt Ä�n sâu thông 5. Hình trá»�ng á»� bá»� xÃt cải 6. Hình vẩy á»� sâu tÆ¡ 7. Hình quả bà Ä�ao á»� châu chấu, dế mèn 8. Hình bán cầu á»� sâu xám 9. Hình cầu á»� bÆ°á»�m phượng 10. Hình trứng chim á»� bá»� xÃt vải...ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.1.3. Cách thức Ä�ẻ trứng? Cách thức Ä�ẻ trứng của các loà i CT rất khác nhau. Có loà i Ä�ẻ từng trứng má»�t cách xa nhau nhÆ° bÆ°á»�m phượng hại cam, có loà i Ä�ẻ thà nh hà ng nhÆ° SRT, thà nh Ä�ám nhÆ° bá»� xit vải, thà nh khá»�i nhÆ° bá»� ngá»±a, gián nhà ...? Có 2 loại Ä�ẻ trứng: Ä�ẻ trứng trần và Ä�ẻ trứng kÃn.- Ä�ẻ trần là trứng Ä�ược Ä�Ãnh chặt và o các giá thá»� bằng các chất nhầy do tuyến sinh dục phụ tiết ra nhÆ° bá»� xÃt vải, SRT...- Ä�ẻ kÃn là Ä�ẻ trong các mô thá»±c váºt nhÆ° ong Ä�n lá mỡ, sâu Ä�ục thân. Ä�ẻ trong Ä�ất nhÆ° các loà i bá»� hung, các loà i dếâ�¦? Cách thức Ä�ẻ trứng của côn CT là má»�t bản nÄ�ng nhằm tạo những Ä�iá»�u kiá»�n sá»�ng tá»�i Æ°u cho sá»± phát triá»�n sau nà y trứng và sâu nonChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 2.1.4. Quá trình phát triá»�n phôi thai? Sá»± phát triá»�n của phôi thai của côn trùng Ä�ược chia là m 5 giai Ä�oạn (H.3-2). (Tham khảo GT T62-65)ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.2. Các kiá»�u biến thái chÃnh của côn trùng? Sâu non ná»� từ trứng ra không chá»� sinh trÆ°á»�ng Ä�Æ¡n thuần mà phải qua má»�t loạt biến Ä�á»�i. Quá trình biến Ä�á»�i Ä�ó gá»�i là biến thái.? Biến thái là sá»± biến Ä�á»�i có tÃnh chất liên tục, sâu sắc cả vá»� mặt hình thái lẫn cấu tạo từ sâu non Ä�ến sâu trÆ°á»�ng thà nh.? Trong lá»�p CT có nhiá»�u kiá»�u biến thái nhÆ°ng chủ yếu là BT không hoà n toà n và BT hoà n toà n. ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.2. Các kiá»�u biến thái chÃnh của côn trùng

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT Các kiá»�u biến thái chÃnh của côn trùngB.thái KHT của Gián nhà B.thái HT BÆ°á»�m giáp

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.1. Biến thái không hoà n toà n (Hemimetabola)? Vòng Ä�á»�i của kiá»�u biến thái không hoà n toà n có 3 pha: trứng, sâu non và sâu trÆ°á»�ng thà nh. ? Ä�ặc Ä�iá»�m của kiá»�u biến thái Không hoà n toà n là sâu non ná»� từ trứng ra có hình thái và táºp tÃnh sinh hoạt gần giá»�ng STT. ? Sâu non sau nhiá»�u lần lá»�t xác các bá»� pháºn còn thiếu trên cÅ©ng dần dần xuất hiá»�n và hoà n thiá»�n Ä�á»� tiến tá»�i STT nhÆ° các loà i châu chấu, bá»� xÃtâ�¦ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.2.2. Biến thái hoà n toà n (Holometabola)- Vòng Ä�á»�i kiá»�u BTHT có 4 pha: trứng, sâu non, nhá»�ng, STT.? Ä�ặc Ä�iá»�m của BTHT là sâu non ná»� từ trứng ra có hình thái và táºp tÃnh sinh hoạt khác hẳn vá»�i STT- VD: Sâu róm thông- - Sâu non qua nhiá»�u lần lá»�t xác rá»�i và o nhá»�ng, từ nhá»�ng biến thà nh STT . Sâu non của kiá»�u BTKHT gá»�i là sâu con (thiếu trùng) . Sâu non của kiá»�u BTHT là sâu non (ấu trùng). ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.2.3. Nguyên nhân của sá»± biến thái CT, ý nghÄ©a N/c BT CT? Ä�á»� trá»� thà nh sâu trÆ°á»�ng thà nh ngoà i lá»�t xác sâu non còn phải trải qua pha nhá»�ng.? Váºy nguyên nhân CT có sá»± biến thái là Ä�á»� hoà n thiá»�n những bá»� pháºn và cÆ¡ quan còn thiếu trong q/trình P.triá»�n phôi thai.? ý nghÄ©a N/c Biến thái CT: - Phân loại CT - Ngà y nay ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ sá» dụng chất hooc-môn ju-ve-nin Ä�á»� gây phát triá»�n lá»�ch pha cho má»�t sá»� loà i sâu hại

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 2.3. Pha sâu non 2.3.1. Hình thái chung và chức nÄ�ng của sâu non Vá»� hình thái sâu con thuá»�c kiá»�u BT KHT, gần giá»�ng nhÆ° STT nên viá»�c nháºn biết chúng không khó Nhìn chung sâu non thuá»�c kiá»�u BT HT khá phức tạp rất khác vá»�i STT nên cần phải n/c chúng.? Chức nÄ�ng chủ yếu của sâu non là Ä�n uá»�ng Ä�á»� dá»± trữ chất dinh dưỡng cho pha nhá»�ng và pha STT sau nà y nên chúng thÆ°á»�ng phát dá»�ch và phá trụi rừng. VD ...

Chương III - �ặc �i�m sinh trư�ng phát tri�n cT C�n cứ và o hình dạng thân th�, s� lượng chân và ��i�m khác ta phân ra 4 nhóm sâu non chủ yếu sau: (SGK)1) Nhóm sâu non không chân2) Nhóm sâu non có 3 �ôi chân ngực (không chân bụng)3) Nhóm sâu non có 3 �ôi chân ngực và có 2; 5 �ôi chân 4) Nhóm sâu non có 3 �ôi chân ngực và có 6; 8 �ôi chân bụng, cu�i chân bụng không có móc

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.3.3. Hiá»�n tượng lá»�t xác và tuá»�i của sâu non? Thân thá»� sâu non, sâu con Ä�ược bao bá»�c má»�t lá»�p mà ng da cứng chủ yếu là chất Kitin, tÃnh Ä�à n há»�i kém nên Ä�â�¢ hạn chế sá»± ST của nó. Trong khi Ä�ó sâu non là pha Ä�n uá»�ng dá»± trữ chất dinh dưỡng nên ST rất nhanh, gây ra mâu thuẫn trong ná»�i bá»�

cÆ¡ thá»�. Mâu thuẫn nà y Ä�ược giải quyết bằng con Ä�Æ°á»�ng lá»�t xác (Ecdysis).? Nhá»� có lá»�t xác mà sâu con lá»�n lên và dần dần biến thà nh STT. Váºy sinh trÆ°á»�ng và lá»�t xác là hai quá trình tất yếu liên quan vá»�i nhau. Hiá»�n tượng lá»�t xác thÆ°á»�ng chá»� thấy á»� pha sâu non và sâu con ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT* Tuá»�i của sâu non:? Ä�á»� tÃnh tuá»�i của sâu non ngÆ°á»�i ta cÄ�n cứ và o sá»� lần lá»�t xác Từ trứng ná»� ra là tuá»�i 1. Cứ sau má»�i lần lá»�t xác tuá»�i của nó lại Ä�ược cá»�ng vá»�i 1 Váºy tuá»�i của sâu non bằng sá»� lần lá»�t xác cá»�ng vá»�i 1? Sá»± quy Æ°á»�c nà y có ý nghÄ©a rất lá»�n trong viá»�c theo dõi STPT và DT- DB mức Ä�á»� phá hại của sâu non. + Sá»� lần lá»�t xác nhanh hay cháºm, nhiá»�u hay Ãt là tuỳ thuá»�c và o loà i và Ä�K ngoại cảnh thức Ä�n, nhiá»�t Ä�á»� và Ä�á»� ẩm... VD: SRT lá»�t xác 4- 5 lần, sâu xám 5- 6 lần, dế 3-4 lần.ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.4. Pha nhá»�ng? Sâu non thuá»�c kiá»�u biến thái hoà n toà n, sau má»�t sá»� lần lá»�t xác Ä�ến tuá»�i thà nh thục tìm nÆ¡i thÃch hợp Ä�á»� hoá nhá»�ng.? Thá»�i gian của pha nhá»�ng dà i ngắn tuỳ theo từng loà i côn trùng.2.4.1. Hình thái chung và các dạng nhá»�ng? Nhá»�ng là pha thứ ba của kiá»�u BTHT, vá»� hình thái bên ngoà i khi nhá»�ng sắp vÅ© hoá nhá»�ng có Ä�ầy Ä�ủ các phần nhÆ°: Ä�ầu, ngá»±c, bụng và các phần phụ: râu, chân, cánhâ�¦giá»�ng nhÆ° STT, nhÆ°ng các phần phụ còn ngắn, má»�m và luôn luôn xếp gá»�n vá»� mặt bụng. ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT Hình vẽ các dạng nhá»�ng, kén CTChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT? + K/n: Nhá»�ng trần (Pupa libera) là dạng nhá»�ng có các phần phụ không dÃnh liá»�n và o mặt bụng của cÆ¡ thá»�, có thá»� cá» Ä�á»�ng Ä�ược nhÆ° nhá»�ng của bá»� cánh mà ng, bá»� cánh cứng và má»�t sá»� loà i thuá»�c bá»� hai cánh.+ K/n: Nhá»�ng mà ng (Pupa obtecta) là dạng nhá»�ng có các phần phụ dÃ-nh liá»�n và o mặt bụng của cÆ¡ thá»�, có mà ng má»�ng bao há»�c, nhÆ°ng mắt thÆ°á»�ng vẫn nháºn biết Ä�ược chúng nhÆ° nhá»�ng của các loà i bá»� cánh vẩyChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT? TrÆ°á»�c khi hoá nhá»�ng nhiá»�u loà i sâu non thÆ°á»�ng là m kén.? K/n Kén tháºt: là kén Ä�ược kết bằng tÆ¡ hoặc bằng các lá, mảnh vụn, cà nh khô, lá rụng Ä�ược tÆ¡ bá»�n lại nhÆ° kén của sâu róm thông và ngà i mắt nẻ.? K/n Kén giả: kén là các vá»� cứng mà u nâu Ä�en, bên ngoà i có ngấn Ä�á»�t Ä�ó là xác của sâu non trÆ°á»�c khi hoá nhá»�ng lá»�t ra nhÆ° kén của ruá»�i ký sinh. Ngoà i ra có laòi còn có buá»�ng nhá»�ng là m bằng Ä�ất.? VD:kén Ä�ất của ong Ä�n lá mỡ,vòi voi Ä�ục mÄ�ng tre...ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 2.4.2. Chức nÄ�ng của nhá»�ng? Nhá»�ng không Ä�n uá»�ng mà sá»�ng nhá»� và o chất d.dưỡng dá»± trữ từ pha sâu non. Nhìn bá»� ngoà i dÆ°á»�ng nhÆ° nhá»�ng không hoạt Ä�á»�ng. NhÆ°ng thá»±c ra á»� pha nhá»�ng có sá»± biến Ä�á»�i sâu sắc cả HT bên ngoà i lẫn cấu tạo GP bên trong Ä�á»� biến thà nh STT Váºy chức nÄ�ng chủ yếu của nhá»�ng là tiêu mô và phát sinh mô? Khi sâu non hoá nhá»�ng các cÆ¡ quan bên trong ngừng hoạt Ä�á»�ng (trừ há»� tuần hoà n) và má»�t sá»� dần dần bá»� tiêu huá»·, biến Ä�á»�i gá»�i là tiêu mô. NhÆ°: chân bụng, thá»� lông, kiá»�u miá»�ng...

? Hà ng loạt các cÆ¡ quan má»�i của STT bắt Ä�ầu hình thà nh gá»�i là phát sinh mô nhÆ° cánh, mắt kép, bá»� pháºn SD...

? M�t s� loà i CT trứng �ược hình thà nh ngay � pha nh�ng...Chương III - �ặc �i�m sinh trư�ng phát tri�n cT2.5. Pha trư�ng thà nh? Khi nh�ng �� hoà n thà nh quá trình phát tri�n biến thà nh sâu trư�ng thà nh, sâu trư�ng thà nh sẽ �ạp tung v� nh�ng �� chui ra.- Hi�n tượng nà y cũng gi�ng như lần l�t xác cu�i cùng của sâu con � ki�u BT KHT �� biến thà nh STT ��u g�i là vũ hoá.

? Sâu trÆ°á»�ng thà nh vừa vÅ© hoá, da còn má»�m cánh còn Æ°á»�t phải qua má»�t thá»�i gian ngắn thân thá»� má»�i ná»� nang Ä�ạt tá»�i kÃch thÆ°á»�c bình thÆ°á»�ng. ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 2.5.1. Hình thái chung của sâu trÆ°á»�ng thà nh? Sâu TT là pha cuá»�i cùng trong vòng Ä�á»�i của CT nên có hình thá»� cá»� Ä�á»�nh, Ä�ây là 1 Ä�.Ä�iá»�m q.trá»�ng Ä�á»� phân loại CT.á»� nhiá»�u loà i C.trùng giữa con cái & Ä�á»±c có sá»± khác nhau vá»� hình dạng nhÆ° loà i bá»� sừng con Ä�á»±c Ä�ầu có má»�t cái sừng cong lên còn con cái thì không có. Châu chấu... - Loà i gạc nai con Ä�á»±c hà m trên phát triá»�n dà i ra nhÆ° sừng nai, còn con cái hà m trên lại rất nhá»�... - Má»�t sá»� loà i C.T STT còn có hiá»�n tượng Ä�a hình...

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.5.2. Ä�ặc tÃnh của sâu trÆ°á»�ng thà nh? Chức nÄ�ng chủ yếu của STT là sinh sản Ä�á»� duy trì nòi giá»�ng.? Sâu TT của nhiá»�u loà i CT thÆ°á»�ng có thá»�i gian sá»�ng rất ngắn ngủi chá»� trong và i ngà y tháºm chà có loà i chá»� trong và i phút và it Ä�n uá»�ng, chúng Ãt sá»�ng thà nh từng Ä�ôi. - NhÆ°ng 1 sá»� loà i do pha sâu non chÆ°a dá»± trữ Ä�ầy Ä�ủ dd và bá»� pháºn sinh dục chÆ°a hoà n chá»�nh nên STT còn Ä�n bá»� sung má»�t thá»�i gian nữa má»�i sinh sản và chết nhÆ° các loà i bá»� hung, châu chấu... các loà i nà y phá hại á»� cả 2 pha: sâu non và trÆ°á»�ng thà nh.

ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT2.5.2. Ä�ặc tÃnh của sâu trÆ°á»�ng thà nh? Nói chung, STT sau khi Ä�ẻ trứng thÆ°á»�ng chết nhÆ°ng có loà i sá»�ng rất lâu nhÆ° ong chúa 5 nÄ�m, kiến chúa, má»�i chúa 10 Ä�ến 15 nÄ�m.? Má»�t sá»� loà i côn trùng có khả nÄ�ng sinh sản rất lá»�n nhÆ° sâu xám con cái Ä�ẻ từ 1500-2500 trứng, ong chúa Ä�ẻ má»�t ngà y từ 800-1200 trứng, má»�t Ä�á»�i má»�i chúa Ä�ẻ và i trÄ�m triá»�u chứng.? Lượng sinh sản và tá»· lá»� cái Ä�á»±c là chá»� tiêu dùng Ä�á»� dá»± tÃnh dá»± báo CTChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT 3. Hiá»�n tượng Ä�ình dục á»� côn trùng ? Khi Ä�iá»�u kiá»�n sá»�ng không thoả mâ�¢n Ä�ầy Ä�ủ vá»�i yêu cầu STPT của CT thì chúng rÆ¡i và o trạng thái tạm ngừng phát dục gá»�i chung là Ä�ình dục (Diapause).? Khi Ä�ình dục CT không Ä�n uá»�ng, hoạt Ä�á»�ng yếu á»�t, cÆ°á»�ng Ä�á»� trao Ä�á»�i chất giảm xuá»�ng rất thấp, tháºm chà tim ngừng Ä�áºp, máu ngừng lÆ°u thông và không cần oxi của không khÃ, sá»�ng hoà n toà n dá»±a và o nguá»�n d.d dá»± trữ trong cÆ¡ thá»�.? Hiá»�n tượng Ä�ình dục á»� CT phần lá»�n gá»�m 2 trạng thái: ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT * Hôn mê là trạng thái ngừng phát dục khi Ä�á»�t nhiên CT gặp phải Ä�iá»�u kiá»�n bất lợi vá»� nhiá»�t Ä�á»�, Ä�á»� ẩm, oxi và các hoá chất khácâ�¦ (cháy rừng, phun thuá»�c hoá há»�c...)

- Ä�ặc Ä�iá»�m của hôn mê là CT chÆ°a ká»�p chuẩn bá»� Ä�á»�i phó và khi Ä�K trá»� lại bình thÆ°á»�ng thì CT cÅ©ng khó há»�i phục. * Ngủ nghá»� là trạng thái ngừng phát dục có tÃnh chất chu kỳ. Trạng thái nà y thÆ°á»�ng phù hợp vá»�i sá»± thay Ä�á»�i Ä�iá»�u kiá»�n sá»�ng theo mùa và Ä�ược hình thà nh trong quá trình lá»�ch sá» của loà i. Nên sau ngủ nghá»� CT dá»� bình phục và hoạt Ä�á»�ng trá»� lại. ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT4. Vòng Ä�á»�i, lứa sâu và lá»�ch phát sinh của côn trùng

- Váºy vòng Ä�á»�i của CT là má»�t chu kỳ phát dục Ä�ược ká»� từ khi trứng má»�i Ä�ẻ ra và kết thúc á»� STT bắt Ä�ầu Ä�ẻ trứng.? Thá»�i gian của vòng Ä�á»�i dà i/ngắn, sá»� lượng vòng Ä�á»�i trong nÄ�m nhiá»�u/Ãt là tuỳ á»� từng loà i CT và Ä�K ngoại cảnh trong Ä�ó chủ yếu là Nhiá»�t Ä�á»�, Ä�á»� ẩm và Thức Ä�n.? Muá»�n biết rõ thá»�i gian của má»�t vòng Ä�á»�i và sá»� vòng Ä�á»�i của má»�t loà i CT trong nÄ�m, ta cần phải nuôi loà i sâu Ä�ó á»� trong phòng kết hợp vá»�i viá»�c theo dõi á»� ngoà i rừng Ä�á»� DT-DB. ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT? Lứa sâu hay thế há»� sâu: là thá»�i gian tá»�n tại của tất cả những cá thá»� sâu do cùng má»�t mẹ sinh ra.

+ Thá»�i gian Ä�ẻ hết sá»� lượng trứng của má»�t con mẹ thÆ°á»�ng kéo dà i tá»�i và i ngà y do Ä�ó trong má»�t lứa sâu non sẽ có nhiá»�u cấp tuá»�i xen kẽ nhau rất phức tạp và tÃnh từ khi con sâu non Ä�ầu tiên ná»� ra cho Ä�ến khi con sâu non cuá»�i cùng và o nhá»�ng.

+ Má»�t lứa sâu trÆ°á»�ng thà nh Ä�ược tÃnh từ khi con Ä�ầu tiên vÅ© hoá Ä�ến lúc con cuá»�i cùng bá»� chết . ChÆ°Æ¡ng III - Ä�ặc Ä�iá»�m sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n cT? Lá»�ch phát sinh của côn trùng: là bảng ghi các thế há»� của từng loà i côn trùng theo nÄ�m tháng. + Lá»�ch phát sinh của côn trùng có ý nghÄ©a quan trá»�ng trong sản xuất, vì nó giúp ta biết Ä�ược sá»� lượng thế há»� trong nÄ�m và thá»�i gian xuất hiá»�n của các pha Ä�ặc biá»�t là pha phá hại của sâu non từ Ä�ó ta chủ Ä�á»�ng tiến hà nh các biá»�n pháp phòng trừ.

+ DÆ°á»�i Ä�ây là lá»�ch phát sinh các thế há»� của sâu róm thông nghiên cứu tại Yên DÅ©ng - Bắc Giang nÄ�m 1961 - 1962. (GT - T 76)ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng ? * Mục Ä�Ãch - Giúp cho sinh viên nắm Ä�ược Ä�ặc Ä�iá»�m phân loại của các bá»� CT có hại, có Ãch Ä�á»�i vá»�i sản xuất LN * Mục tiêu Sau khi há»�c xong chÆ°Æ¡ng nà y sinh viên: - Trình bà y Ä�ược cÆ¡ sá»� Ä�á»� phân loại CT - Chá»� ra Ä�ược Ä�ặc Ä�iá»�m của các bá»� CT thuá»�c kiá»�u biến thái hoà n toà n, không hoà n toà n có liên quan Ä�á»�i vá»�i sản xuất Lâm nghiá»�p.ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 1. Khái niá»�m và cÆ¡ sá»� phân loại côn trùng K/n Phân loại côn trùng: là nghiên cứu những cÆ¡ thá»� khác nhau nhằm phân biá»�t và xác Ä�á»�nh má»�i quan há»� thân thuá»�c và nguá»�n phát sinh giữa chúng.? Khi P.loại CT ngÆ°á»�i ta dá»±a và o các Ä�.Ä�iá»�m

- Mức �� phân hoá v� thân th� CT: �ầu, ngực, bụng - S� lượng cánh, phân b� mạch cánh và �� rắn của cánh.

- Sá»± cấu tạo của bá»� pháºn miá»�ng.- Các kiá»�u biến thái của côn trùng...

Chương IV- �.� m�t s� b� CT có liên quan �ến rừng

2. Ä�Æ¡n vá»� phân loại của côn trùng ? Loà i (Species) là Ä�Æ¡n vá»� phân loại côn trùng . * K/n Loà i: là má»�t táºp hợp các cá thá»� giá»�ng nhau có cấu trúc và chức nÄ�ng giá»�ng nhau, trong tá»± nhiên chá»� có thá»� lai giữa chúng vá»�i nhau và chúng có cùng má»�t nguá»�n gá»�c chung

? - Váºy loà i là Ä�Æ¡n vá»� phân loại nhá»� nhất, bên cạnh loà i còn có loà i phụ.ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CTcó liên quan Ä�ến rừng 3. Ä�ặc Ä�iá»�m má»�t sá»� bá»� CT liên quan Ä�ến rừng? Có nhiá»�u há»� thá»�ng phân loại côn trùng và sá»� lượng bá»� của má»�i há»� thá»�ng khác nhau là tuỳ theo các Ä�ặc Ä�iá»�m mà tác giả dùng Ä�á»� phân loại. ? Giáo sÆ° Ma-tÆ°-nôp (1924-1938) Ä�â�¢ dá»±a và o sá»� lượng và cấu tạo và p.pháp Ä�ặt cánh trong tiến hoá của côn trùng chia ra là m 33 bá»� và hai lá»�p phụ là lá»�p phụ không cánh và lá»�p phụ có cánh.

Sau Ä�ây chúng ta chá»� tóm tắt những Ä�ặc Ä�iá»�m chủ yếu của 1 sá»� bá»� có liên quan Ä�ến rừng. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.1. Kiá»�u biến thái không hoà n toà n (Hemimetabola) 3.1.1. Bá»� bá»� ngá»±a (Mantodea) ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� bá»� ngá»±a (Mantodea) ? Bá»� nà y bao gá»�m các loà i bá»� ngá»±a có kÃch thÆ°á»�c thân thá»� lá»�n. Ä�ầu hình tam giác cá» Ä�á»�ng Ä�ược.? Râu Ä�ầu hình lông cứng.? Mắt kép lá»�i to, có 2 mắt Ä�Æ¡n á»� Ä�á»�nh Ä�ầu.? Miá»�ng gặm nhai. Ngá»±c trÆ°á»�c rất dà i, chân trÆ°á»�c bắt má»�i. Cánh trÆ°á»�c là cánh da. Khi không bay cánh Ä�ược xếp hình mái nhà trên lÆ°ng.? Ä�n thá»�t các loà i CT khác. Bá»� ngá»±a là loà i CT có Ãch.? á»� Viá»�t Nam thÆ°á»�ng gặp há»� bá»� ngá»±a (Mantidae) gá»�m các giá»�ng Mantis, Tenodera và Statilia. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.1.2. Bá»� cánh bằng (Isoptera) (H.4-2)

ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh bằng (Isoptera) (H.4-2)? Bá»� nà y bao gá»�m các loà i má»�i, trên TG Ä�â�¢ phát hiá»�n Ä�ược khoảng 2700 loà i? KÃch thÆ°á»�c thân thá»� nhá»�, má»�m. Râu Ä�ầu hình chuá»�i hạt.? Miá»�ng gặm nhai. Có cánh/không có cánh.? Má»�i giá»�ng có 2 Ä�ôi cánh dạng mà ng dà i hÆ¡n thân thá»�, có hình dạng và kÃch thÆ°á»�c giá»�ng nhau. Khi không bay cánh xếp bằng trên mặt lÆ°ng.ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng ? Má»�i là loà i CT sá»�ng có t/c XH ...? - Má»�i sá»�ng á»� trong gá»�, Ä�ất phá hoại các dụng cụ, công trình bằng tre, gá»�... và các sản phẩm chứa xenlulo.? Trong rừng phá hoại cả cây sá»�ng lẫn cây chết - á»� miá»�n Bắc Viá»�t Nam thÆ°á»�ng gặp các há»� Rhinotermitidae, Kalotermitidae, Termopsidae và Termitidae. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.1.3. Bá»� cánh thẳng (Orthoptera) (H.4-3)

Chương IV- �.� m�t s� b� CT có liên quan �ến rừng B� cánh thẳng (Orthoptera)? B� nà y g�m các loà i châu chấu, cà o cà o và dế, trên thế gi�i �� phát hi�n �ược 22.500 loà i.

? KÃch thÆ°á»�c thân thá»� từ trung bình Ä�ến lá»�n. Râu Ä�ầu hình sợi chá»�, hình lông cứng, hình kiếm.? Mắt kép phát triá»�n, có từ 2-3 mắt Ä�Æ¡n. Miá»�ng gặm nhai.? Chân sau thÆ°á»�ng là chân nhẩy. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh thẳng (Orthoptera) (H.4-3)? Cánh trÆ°á»�c là cánh da dà i hẹp. Khi không bay xếp hình mái nhà trên lÆ°ng. Nhiá»�u loà i có á»�ng Ä�á»� trứng và lông Ä�uôi.? Các loà i trong bá»� nà y Ä�á»�u là loà i Ä�a thá»±c má»�t sá»� sá»�ng thà nh Ä�à n nhÆ° các loà i châu chấu gây ra sá»± phá hoại khủng khiếp.? Trong bá»� nà y thÆ°á»�ng gặp 4 há»� sau: Há»� sát sà nh (Tettigonidae), há»� châu chấu (Acrididae), há»� dế mèn (Gryllidae) và há»� dế dÅ©i (Gryllotalpidae). ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.1.4. Bá»� cánh Ä�á»�u (Homoptera) ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh Ä�á»�u (Homoptera) * Gá»�m các loà i ve sầu, rá»�p á»�ng, rá»�p sáp, trên TG Ä�â�¢ phát hiên Ä�ược 32.000 loà i. KÃch thÆ°á»�c thân thá»� từ nhá»� Ä�ến lá»�n. Râu Ä�ầu lông cứng, lông chim, sợi chá»�. ? Miá»�ng chÃch hút ngắn. Cánh là dạng mà ng. Má»�t sá»� loà i chá»� có má»�t Ä�ôi hoặc không có Sâu con há»� ve sầu sá»�ng á»� trong Ä�ất còn lại sá»�ng á»� trên cây? Cả câu con và STT chuyên chÃch hút nhá»±a cây và còn là váºt trung gian truyá»�n bá»�nh cây.? Trong bá»� nà y thÆ°á»�ng gặp 3 há»�: Há»� ve sầu (Cicadidae), há»� rá»�p á»�ng (Aphididae), há»� rá»�p sáp (Coccidae).ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.1.5. Bá»� cánh không Ä�á»�u (Hemiptera) (H.4-3)

ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh không Ä�á»�u (Hemiptera)? Bá»� nà y gá»�m các loà i bá»� xÃt, trên TG Ä�â�¢ phát hiá»�n Ä�ược 23.000 loà i.? KÃch thÆ°á»�c TB. Râu Ä�ầu sợi chá»�, ngắn? Miá»�ng chÃch hút hÆ¡i dà i, vòi phân Ä�á»�t ? Có 2 Ä�ôi cánh, gần 2/3 chiá»�u dà i cánh trÆ°á»�c kitin hoá cứng, hÆ¡n 1/3 còn lại là dạng mà ng. Nhiá»�u loà i có tuyến hôi.? ChÃch hút nhá»±a cây, là váºt trung gian truyá»�n bá»�nh cây. ? Má»�t sá»� loà i có Ãch là há»� bá»� xÃt Ä�n sâu (hút áu CT khác)? Có nhiá»�u há»� hại cây trá»�ng NLN: há»� bá»� xÃt vải, há»� bá»� xÃt hai gai, há»� bá»� xÃt dà i, há»� bá»� xÃt mai rùa. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.2. Kiá»�u biến thái hoà n toà n (Holometabola)3.2.1 Bá»� cánh cứng (Coleoptera)

ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh cứng (Coleoptera) (H.4-4)? Ä�ây là bá»� lá»�n nhất trong lá»�p CT bao gá»�m các loà i: bá»� hung, xén tóc, bá»� củi, má»�t, bá»� rùaâ�¦NgÆ°á»�i ta biết khoảng 290.000 loà i có trên 2000 loà i hại rừng nghiêm trá»�ng.? KÃch thÆ°á»�c từ nhá»� - lá»�n. Râu Ä�ầu: lá lợp, sợi chá»�, rÄ�ng cÆ°a? Miá»�ng gặm nhai. Cánh trÆ°á»�c kitin hoá cứng, khi không bay bao lấy cánh sau. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh cứng (Coleoptera) (H.4-4)? Sâu non có 3 Ä�ôi chân ngá»±c phát triá»�n/thoái hoá Nhá»�ng trần. Bá»� nà y sá»�ng á»� khắp má»�i nÆ¡i, Ä�n cả TV và Ä�V. Bá»� cánh cứng chia ra là m 2 bá»� phụ * Bá»� phụ Ä�n thá»�t: Trong rừng thÆ°á»�ng gặp các loà i thuá»�c há»� hà nh trùng, há»� há»� trùng

* B� phụ �a thực Trong rừng thư�ng gặp các h�: H� xén tóc, h� b� củi, h� b� hung, h� vòi voi, h� b� rùa, các h� m�t...Chương IV- �.� m�t s� b� CT có liên quan �ến rừng 3.2.2. B� cánh mà ng (Hymenoptera) (H.4-5)

ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.2.2. Bá»� cánh mà ng (Hymenoptera) (H.4-5)? Bá»� cánh mà ng gá»�m các loà i: ong, kiến, tò vò. TG Ä�â�¢ biết khoảng 105.000 loà i. KÃch thÆ°á»�c thân thá»� từ nhá»� xÃu Ä�ến lá»�n. ? Râu Ä�ầu: hình Ä�ầu gá»�i, rÄ�ng lược, lông chim. Miá»�ng gặm nhai/gặm hút.? Có 2 Ä�ôi cánh dạng mà ng. Má»�t sá»� loà i cánh ngắn/không có cánh. Con cái có á»�ng Ä�ẻ trứng rất PT, má»�t sá»� loà i biến thà nh kim Ä�á»�t.? Sâu non có Ä�ầu PT, không có chân/3 Ä�ôi chân ngá»±c, 6/8 Ä�ôi chân bụng.ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng - Nhá»�ng trần. Bá»� nà y sá»�ng á»� trên cây, trong Ä�ất/ký sinh trên cÆ¡ thá»� các loà i CT khác, gá»�m cả CT có Ãch và có hại.? Má»�t sá»� loà i ong Ä�n lá, Ä�ục thân phá hại cây rừng nghiêm trá»�ng...? Má»�t sá»� loà i ong, kiến sá»�ng có tÃnh chất xâ�¢ há»�i. Nhiá»�u loà i có Ãch ký sinh/Ä�n thá»�t các loại CT khác (kiến, ong vò vẽ, tò vò bắt sâu...) giúp chúng ta trong viá»�c phòng trừ sâu hại.? Bá»� nà y chia là m 3 bá»� phụ: - Bá»� phụ ong bụng rá»�ng. (ong máºt) - Bá»� phụ ong bụng hẹp. (Tò vò, ong và ng) - Bá»� phụ ong Ä�á»�t.

ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.2.3. Bá»� hai cánh (Diptera) (H.4-6)? Bá»� hai cánh bao gá»�m các loà i ruá»�i muá»�i, khoảng 87.000 loà i. KÃch thÆ°á»�c thân thá»� từ nhá»� - lá»�n. ? Râu Ä�ầu: hình sợi chá»�/cầu lông/lông cứng. Miá»�ng kiá»�u chÃch hút, liếm hút, cắt hút ? Có má»�t Ä�ôi cánh dạng mà ng. Nhá»�ng trần , Nhiá»�u loà i có úch ký sinh và Ä�n thá»�t các loà i CT khác. Má»�t sá»� loà i là váºt trung gian truyá»�n bá»�nh? Có nhiá»�u loà i phá hoại quả, thân nhÆ° ruá»�i Ä�ục quả, ruá»�i Ä�ục thân.? Bá»� nà y Ä�ược chia là m 2 bá»� phụ: bá»� phụ râu dà i và bá»� phụ râu ngắn. ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng 3.2.4 Bá»� cánh vẩy (Lepidoptera) Sâu bÆ°á»�m cú mèo Sâu Ä�ục thân lúa 2 chấm BÆ°á»�m phượng cam

ChÆ°Æ¡ng IV- Ä�.Ä� má»�t sá»� bá»� CT có liên quan Ä�ến rừng Bá»� cánh vẩy (Lepidoptera) (H.4-7)? Gá»�m các loà i bÆ°á»�m, ngà i, khoảng 112.000 loà i. ? KÃch thÆ°á»�c từ nhá»� - lá»�n. Râu Ä�ầu: hình dùi Ä�ục, sợi chá»�, rÄ�ng lược, lông chim? Kiá»�u miá»�ng hút. Có 2 Ä�ôi cánh vẩy? Sâu non có 3 Ä�ôi chân ngá»±c, 2; 5 Ä�ôi chân bụng ? Nhá»�ng mà ng, nhiá»�u loà i nhá»�ng nằm trong kén tÆ¡? Sá»�ng chủ yếu á»� trên cây. STT hút máºt hoa và các chất dd khác. Má»�t sá»� loà i bÆ°á»�m bay thà nh Ä�à n di cÆ° rất xa.? Sâu non của nhiá»�u loà i phá hại nghiêm trá»�ng Ä�á»�i vá»�i cây rừng.(VD...)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 1. Khái niá»�m vá»� sinh thái côn trùng rừng

? Thuáºt ngữ sinh thái nói chung (Ecology) bắt nguá»�n từ hai chữ Hy Lạp: â��Oikosâ�� - nÆ¡i á»� hoặc nÆ¡i trú ẩn và â��Logosâ�� - khoa há»�c. * K/n Sinh thái há»�c: là má»�t môn khoa há»�c nghiên cứu má»�i quan há»� tÆ°Æ¡ng há»� giữa hoà n cảnh chung quanh vá»�i thá»� hữu cÆ¡.? Còn môn sinh thái lấy CT rừng là m Ä�á»�i tượng nghiên cứu Ä�ược gá»�i là môn sinh thái CT rừng.? NhÆ° váºy sinh thái côn trùng rừng là má»�t bá»� pháºn sinh thái n/c má»�i quan há»� qua lại giữa môi trÆ°á»�ng rừng và CTChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng2. Nhiá»�m vụ cÆ¡ bản của sinh thái côn trùng rừng? a) Nghiên cứu sá»± hình thà nh các Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái sinh lý và các Ä�ặc Ä�iá»�m sá»�ng của côn trùng trong má»�i liên há»� vá»�i Ä�iá»�u kiá»�n môi trÆ°á»�ng rừng.? b) Nghiên cứu ảnh hÆ°á»�ng của môi trÆ°á»�ng Ä�ến sá»� lượng cá thá»� của từng loà i Ä�ến tÃnh chất phân bá»� của CT theo lâ�¢nh thá»� và vai trò của chúng trong quần xâ�¢ SV sá»�ng trong các lâ�¢nh thá»� khác nhau. (Quần xâ�¢ SV là má»�t phức hợp các loà i sinh váºt Ä�ược hình thà nh trong quá trình lá»�ch sá» Ä�ặc trÆ°ng cho má»�t sinh cảnh)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng3. ý nghÄ©a của nghiên cứu sinh thái côn trùng rừnga) Kết quả nghiên cứu sinh thái là cÆ¡ sá»� Ä�á»� tiến hà nh hợp lý hà ng loạt các b/p phòng trừ sâu hại, lợi dụng Ä�á»�ng, TV có Ãch, bảo vá»� rừng, bảo vá»� sức khoẻ con ngÆ°á»�i và Ä�V.VD: Dá»�ch ruá»�i củ Chi nÄ�m2001...; muá»�iPhòng rừ SRT, Rầy nâu hại lúa... Thông qua các nhân tá»� thứa Ä�n, thiên Ä�á»�ch...ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừngb) Nhá»� có hiá»�u biết vá»� thái má»�i nâng cao tinh thần cải tạo tá»± nhiên, xây dá»±ng má»�t kế hoạch tá»� chức kinh tế chÃnh xác trên má»�t quy mô lá»�n, vừa phục vụ phát triá»�n kinh tế vừa Ä�ảm bảo môi trÆ°á»�ng sá»�ng lâu dà i.? Chẳng hạn khi xây dá»±ng các mô hình NLKH...? Khi muá»�n trá»�ng rừng táºp trung trên má»�t quy mô lá»�n... ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng4. Những Ä�iá»�m chú ý khi nghiên cứu vá»� sinh thái côn trùng a) Côn trùng là má»�t lá»�p phong phú nhất b) Thân thá»� côn trùng nhá»� bé (từ 0,2mm - 0,3m)c) Côn trùng phân bá»� rá»�ng râ�¢i d) Côn trùng phải trải qua 3 hoặc 4 pha biến thái: ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng5. ảnh hÆ°á»�ng của các yếu tá»� môi trÆ°á»�ng Ä�ến Ä�á»�i sá»�ng CT5.1. Các yếu tá»� phi sinh váºt5.1.1. ảnh hÆ°á»�ng của nhiá»�t Ä�á»� a) ảnh hÆ°á»�ng của nhiá»�t Ä�á»� Ä�ến hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của côn trùng ? Sá»± trao Ä�á»�i nhiá»�t Ä�ược coi là quá trình nÄ�ng lượng chủ yếu và trÆ°á»�c tiên trong quan há»� giữa cÆ¡ thá»� CT và môi trÆ°á»�ng ? Côn trùng là Ä�V có thân nhiá»�t không cá»� Ä�á»�nh (Biến nhiá»�t) DÆ°á»�i t/d của bức xạ mặt trá»�i, nhiá»�t Ä�á»� cÆ¡ thá»� CT có thá»� biến Ä�á»�i hà ng chục Ä�á»�. Song trong má»�t phạm vi nhất Ä�á»�nh thì nhiá»�t Ä�á»� cÆ¡ thá»� CT luôn cao hÆ¡n nhiá»�t Ä�á»� thấp, thấp hÆ¡n nhiá»�t Ä�á»� cao của môi trÆ°á»�ng theo hÆ°á»�ng có lợi cho CT, k/nÄ�ng biến Ä�á»�i (Trong phạm vi +, - 1,5 - 2 Ä�á»�).

ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Nhiá»�t Ä�á»� thÃch hợp

Ä�á»�i vá»�i má»�i loà i côn trùng và ngay cả từng pha biến thái của nó Ä�á»�u thÃch ứng vá»�i má»�t khoảng nhiá»�t Ä�á»� thÃch hợp nhất Ä�á»�nh.? K/n: Khoảng nhiá»�t Ä�á»� thÃch hợp là khoảng nhiá»�t Ä�á»� mà trong Ä�ó má»�i hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của côn trùng nhÆ°: Ä�n uá»�ng, trao

Ä�á»�i chất, hoạt Ä�á»�ng sinh dụcâ�¦Ä�á»�u tiến hà nh má»�t cách thuáºn lợi.? á»� vùng nhiá»�t Ä�á»�i, khoảng hoạt Ä�á»�ng sá»�ng bình thÆ°á»�ng của Ä�a sá»� các loà i CT từ 10-350C nhÆ°ng khoảng nhiá»�t Ä�á»� thÃch hợp thì từ 20-300C.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Khi T0 môi trÆ°á»�ng cao hÆ¡n hoặc thấp hÆ¡n khoảng T0 thÃch hợp thì hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của CT giảm dần và rÆ¡i và o trạng thái choáng váng rá»�i hôn mê, có thá»� chết vì nóng hoặc vì lạnh- Chẳng hạn khi T0 tÄ�ng lên từ 35-420C thì Ä�a sá»� côn trùng choáng váng và từ 420 - 450C thì hôn mê và từ 45-500C thì côn trùng chết (maximum)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Má»�t sá»� loà i có thá»� chá»�u Ä�á»±ng Ä�ược T0 khá cao nhÆ° sâu non của má»�t sá»� loà i ruá»�i thuá»�c há»� Ephydridae vẫn sá»�ng á»� 650C ? Ngược lại khi T0 môi trÆ°á»�ng giảm từ 8- 00C thì CT cÅ©ng rÆ¡i và o trạng thái choáng váng và từ 00C Ä�ến (-100C) thì cÅ©ng hôn mê vì lạnh và từ (-10)- (-150C) thì CT chết (minimum) * K/n Nhiá»�t Ä�á»� khá»�i Ä�iá»�m phát dục: (Ä�iá»�m không sinh lý). là nhiá»�t Ä�á»� mà từ Ä�ó CT bắt Ä�ấu phát dục. Nó có ý nghÄ©a lá»�n trong DT-DB sâu hại - Tuỳ theo loà i CT và pha biến thái mà có T0 khá»�i Ä�iá»�m phát dục khác nhau, khoảng từ 15 Ä�ến (-70C)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng b) ảnh hÆ°á»�ng của nhiá»�t Ä�á»� Ä�ến tá»�c Ä�á»� và thá»�i gian phát dục của côn trùng ? K/n Nhiá»�t Ä�á»� tá»�i thÃch: là nhiá»�t Ä�á»� mà á»� Ä�ó côn trùng:

- Tiêu phà nÄ�ng lượng Ãt nhất - Tá»�c Ä�á»� phát dục nhanh nhất

- Tu�i th� cao nhất- Và lượng sinh sản cao nhất...

+ T0 tá»�i thÃch chá»� có giá trá»� vá»� mặt lý thuyết còn trong thá»±c tế không tá»�n tại... T0 tá»�i thÃch thÆ°á»�ng nằm trong khoảng T0 thÃch hợp và có nhiá»�u ý nghÄ©a trong phòng trừ sâu hại và lợi dụng sâu có Ãch.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Tá»�c Ä�á»� phát dục trong phạm vi nhiá»�t Ä�á»� thÃch hợp tá»· lá»� thuáºn vá»�i sá»± tÄ�ng nhiá»�t Ä�á»�.? Tá»�c Ä�á»� phát dục V Ä�ược xác Ä�á»�nh theo phần trÄ�m của pha phát dục hoà n chá»�nh trong má»�t ngà y Ä�êm hay má»�t giá»� (Shelford 1929).? Theo công thức: V = 1/N x 100 - V là tá»�c Ä�á»� phát dục (%).

- N là thá»�i gian phát dục (ngà y Ä�êm) của má»�t pha nà o Ä�ó á»� nhiá»�t Ä�á»� trung bình Ä�â�¢ biết.? Tá»�c Ä�á»� phát dục và thá»�i gian phát dục là hai Ä�ại lượng tá»· lá»� nghá»�ch vá»�i nhau. (Xem biá»�u Ä�á»� 5-3).ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng* K/n TÃch ôn hữu hiá»�u: Ä�á»� hoà n thà nh má»�t pha phát dục của má»�t loà i côn trùng Ä�á»�u Ä�òi há»�i phải có má»�t tá»�ng lượng nhiá»�t hữu hiá»�u nhất Ä�á»�nh và tá»�ng lượng nhiá»�t Ä�ó là má»�t hằng sá»� (Constant)? NÄ�m 1923 Blunk xác Ä�á»�nh lượng nhiá»�t hữu hiá»�u bằng CT: K = N (T - C) Trong Ä�ó: N - Thá»�i gian phát dục của má»�t pha tÃnh theo ngà y hoặc giá»� T - Nhiá»�t Ä�á»� trung bình trong thá»�i gian Ä�ó (C0) C - Nhiá»�t Ä�á»� khá»�i Ä�iá»�m phát dục của pha Ä�ó (0C)K - Lượng nhiá»�t hữu hiá»�u của pha phát dục (ngà y x Ä�á»�)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng5.1.2. ảnh hÆ°á»�ng của Ä�á»� ẩm và lượng mÆ°a a) ảnh hÆ°á»�ng của Ä�á»� ẩm và lượng mÆ°a Ä�ến hoạt Ä�á»�ng của côn trùng ? Trong cÆ¡ thá»� CT chứa má»�t lượng nÆ°á»�c rất lá»�n, thÆ°á»�ng biến Ä�á»�i từ 45-92% trong lượng cÆ¡ thá»� tuỳ theo từng loà i CT.

? VD: á»� loà i vòi voi trÆ°á»�ng thà nh hoặc má»�t hại thóc lượng nÆ°á»�c á»� trong cÆ¡ thá»� có từ 46-47% còn á»� sâu non của bá»� cánh vẩy lượng nÆ°á»�c có từ 90-92%.? Trong hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của CT nÆ°á»�c Ä�ược thải ra khá»�i cÆ¡ thá»� qua Ä�Æ°á»�ng hô hấp, bá»�c hÆ¡i qua da, bà i tiết... vì váºy CT rất cần ẩm Ä�á»� của môi trÆ°á»�ng.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Côn trùng bá»� xung nÆ°á»�c Ä�â�¢ mất Ä�i trong quá trình trao Ä�á»�i chất bằng nhiá»�u phÆ°Æ¡ng thức khác nhau. + Nhiá»�u loại côn trùng nhÆ° bá»� xÃt, ong máºt, ruá»�i, bÆ°á»�m, sâu non uá»�ng nÆ°á»�c. + Côn trùng còn có thá»� hút nÆ°á»�c qua da nhÆ° những loà i sá»�ng trong nÆ°á»�c. Sâu non sá»�ng á»� trong Ä�ất, trong gá»� ẩm Æ°á»�t có tầng biá»�u bì dá»� thấm nÆ°á»�c: Má»�i, sâu Ä�ục thân....? Ä�a sá»� các loà i côn trùng có thá»� sá»�ng Ä�ược bình thÆ°á»�ng trong khoảng Ä�á»� ẩm tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i của môi trÆ°á»�ng từ 70 - <100%.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Khoảng Ä�á»� ẩm tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i thÃch hợp thì chá»� từ 80-90%.? Nếu Ä�á»� ẩm tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i của môi trÆ°á»�ng dao Ä�á»�ng ra khá»�i phạm vi Ä�ó theo hÆ°á»�ng tÄ�ng hay giảm Ä�á»�u là m giảm sức sá»�ng của CT. Nếu Ä�á»� ẩm tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i tiếp tục dao Ä�á»�ng xa hÆ¡n nữa (trong phạm vi Ä�ó) thì côn trùng cÅ©ng sẽ rÆ¡i và o trạng thái hôn mê và sau Ä�ó sẽ chết. VD SRT khi á»� Ä�á»� ẩm KK 45 - 50% tá»· lá»� ná»� của trứng chá»� Ä�ạt khoảng 40%.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừngb) ảnh hÆ°á»�ng của Ä�á»� ẩm và lượng mÆ°a Ä�ến sinh trÆ°á»�ng và phát dục của côn trùng ? Ä�á»� ẩm và lượng mÆ°a Ä�â�¢ gián tiếp ảnh hÆ°á»�ng Ä�ến CT thông qua TV mà Ä�ến thức Ä�n của Ä�a sá»� CT (80%) ? Ä�á»� ẩm và lượng mÆ°a Ä�â�¢ gián tiếp ảnh hÆ°á»�ng Ä�ến CT thông qua thiên Ä�á»�ch ...? VD: MÆ°a rà o là m 1 sá»� loà i chim không Ä�i Ä�n sâu. MÆ°a xuân nhiá»�u, nấm cứng trắng Ä�â�¢ là m cho SRT chết Ä�ến 30-40%.? MÆ°a to là m cho côn trùng Ä�n lá chết hà ng loạt. ? VD tráºn mÆ°a to gió lá»�n kéo dà i trong 6 ngà y liá»�n nÄ�m 1968 Ä�â�¢ là m cho sá»� lượng SRT á»� Yên Láºp - Quảng Ninh giảm từ 1/2 -1/3.? Ä�á»�i vá»�i má»�t sá»� loà i CT mÆ°a lại là Ä�iá»�u kiá»�n sinh hoạt của chúng nhÆ° má»�i cánh và chuá»�n chuá»�n.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừngc) ảnh hÆ°á»�ng tá»�ng hợp của nhiá»�t Ä�á»� và Ä�á»� ẩm Ä�á»�i vá»�i CT Trong thiên nhiên giữa nhiá»�t Ä�á»� và Ä�á»� ẩm có quan há»� qua lại lẫn nhau, khi nhiá»�t Ä�á»� thay Ä�á»�i kéo theo Ä�á»� ẩm thay Ä�á»�i và ngược lại. Vì thế nên trong sinh thái CT ngÆ°á»�i ta thÆ°á»�ng n/c các p.pháp xác Ä�á»�nh Ä�á»�ng thá»�i tác Ä�á»�ng của nhiá»�t Ä�á»� và Ä�á»� ẩm hoặc lượng mÆ°a Ä�ến Ä�á»�i sá»�ng côn trùng theo1 sá»� phÆ°Æ¡ng pháp sau:? 1. PhÆ°Æ¡ng pháp biá»�u Ä�á»� thuá»· nhiá»�t? 2. P.pháp biá»�u Ä�á»� khà háºu và biá»�u Ä�á»� sinh khà háºu? 3. PhÆ°Æ¡ng pháp há»� sá»� nhiá»�t ẩm Ä�á»� (GT Côn trùng rừng T107-112)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 5.1.3. ảnh hÆ°á»�ng của ánh sáng a) ánh sáng ả/h gián tiếp Ä�ến sinh trÆ°á»�ng và phát dục của côn trùng ? Trong á/s thì bức xạ mặt trá»�i là má»�t trong những nguyên nhân chủ yếu sinh ra nhiá»�t trong khà quyá»�n. á/s Ä�â�¢ thông qua bức xạ ả/h Ä�ến nhiá»�t Ä�á»� không khà và Ä�ất mà ảnh hÆ°á»�ng gián tiếp Ä�ến sinh trÆ°á»�ng phát dục của CT á»� các vùng khác nhau.

ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng b) ánh sáng ảnh hÆ°á»�ng Ä�ến hoạt Ä�á»�ng của côn trùng ? TÃnh cảm thụ thá»� giác cÅ©ng nhÆ° các Ä�ặc Ä�iá»�m táºp tÃnh và hoạt Ä�á»�ng sá»�ng của CT có liên quan tá»�i thá»� giác Ä�á»�u phụ thuá»�c và o cÆ°á»�ng Ä�á»� chiếu sáng và tÃnh chất của các tia sáng.? ánh sáng có thá»� kÃch thÃch hoạt tÃnh của má»�t sá»� loà i CT nà y, ngược lại nó lại kìm hâ�¢m má»�t sá»� loà i CT khác (VD...)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng1) Nhóm côn trùng hoạt Ä�á»�ng ban ngà y? Các loà i CT thuá»�c nhóm nà y thÆ°á»�ng hoạt Ä�á»�ng Ä�n uá»�n ban ngà y mạnh hÆ¡n ban Ä�êm nhÆ°: loà i bÆ°á»�m cải, các loà i ong máºt, ruá»�i trâu, ruá»�i nhà , há»� trùng 2) Nhóm côn trùng hoạt Ä�á»�ng ban Ä�êm? Các loà i côn trùng thuá»�c nhóm nà y thÆ°á»�ng hoạt Ä�á»�ng Ä�n uá»�ng ban Ä�êm mạnh hÆ¡n ban ngà y nhÆ°: sâu xám nhá»�, dế, bá»� hung, muá»�i, gián... 3) Nhóm CT hoạt Ä�á»�ng cả ngà y lẫn Ä�êm: cÆ°á»�ng Ä�á»� hoạt Ä�á»�ng ban ngà y và ban Ä�êm tÆ°Æ¡ng Ä�Æ°Æ¡ng nhau. NhÆ° má»�i, kiến, bá»� củi, xén tóc..., má»�t sá»� loà i thuá»�c há»� ngoà i trá»�i lại chá»� bay và o các buá»�i hoà ng hôn.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Mắt CT nhạy cảm vá»�i tia a/s tÃm nhiá»�u hÆ¡n.? Các loà i ong máºt chá»� phân biá»�t Ä�ược 4 mà u: và ng, lam (xanh lá cây), chà m (xanh Ä�áºm), tÃm (tia tá» ngoại). ? Tia sáng và ng xanh có nÄ�ng lượng bằng tia tá» ngoại, nhÆ°ng tác dụng thu hút CT xu quang dÆ°Æ¡ng kém hÆ¡n tia tá» ngoại 20 lần (Mozokhin - Porsniakhov 1965) nên trong thá»±c tế ngÆ°á»�i ta thÆ°á»�ng dùng Ä�èn tia tá» ngoại phát ra tia tÃm Ä�á»� nghiên cứu khu há»� côn trùng và DT-DB phòng trừ sâu hại.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng5.1.4. ảnh hÆ°á»�ng của gió? Gió ả/h gián tiếp Ä�ến CT thông qua là m thay Ä�á»�i T0 KK, W0 Ä�ất.

- Gió ả/h Ä�ến sá»± Ä�n uá»�ng của má»�t sá»� loà i CT. VD Khi gió mạnh, CT thÆ°á»�ng lẩn và o những nÆ¡i khuất gió Ä�á»� nghá»�, hoặc tụt xuá»�ng phÃa dÆ°á»�i gá»�c cây.

- Gió ả/h �ến sự phân tán của CT. M�t s� loại sâu non như SRT, sâu �o �n lá lim�buông tơ �� di chuy�n nh� gió. CT luôn tìm �ến nơi có gió mát v� mùa hè và tránh gió lạnh v� mùa �ông.

- Gió ả/h �ến hư�ng bay của CT. M�t s� loà i CT luôn luôn bay theo chi�u gió như m�i cánh khi chia �à n...

- Gió ả/h Ä�ến hình thái của CT. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng5.1.5. ảnh hÆ°á»�ng của Ä�ất? Ä�ất là hoà n cảnh sinh sá»�ng của nhiá»�u loà i côn trùng, có Ä�ến 95% sá»� loà i CT có liên quan trá»±c tiếp nhiá»�u hay Ãt vá»�i Ä�ất? 1. Ä�á»� ẩm của Ä�ất: Ä�á»� ẩm của Ä�ất ả/h Ä�ến CT sá»�ng á»� trong Ä�ất cÅ©ng giá»�ng nhÆ° Ä�á»� ẩm của không khÃ. ? Khi Ä�á»� ẩm của lá»�p Ä�ất mặt không Ä�ủ thì nhiá»�u loà i CT chui xuá»�ng các lá»�p Ä�ất sâu hÆ¡n Ä�ôi khi Ä�ến >2m.? Khi thiếu hụt Ä�á»� ẩm Ä�á»� bù lại lượng nÆ°á»�c mất Ä�i, má»�t sá»� loà i CT dÆ°á»�i Ä�ất chuyá»�n sang Ä�n TA tÆ°Æ¡i, vì thế khi khô hạn CT dÆ°á»�i Ä�ất gây ra tác hại lá»�n cho cây trá»�ng.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Má»�i loà i CT yêu cầu hà m lượng nÆ°á»�c trong Ä�ất khác nhau. Ä�a sá»� CT yêu cầu hà m lượng nÆ°á»�c trong Ä�ất từ 15-20%, khi hà m lượng nÆ°á»�c trong Ä�ất dÆ°á»�i 8% hoặc > 40% nó không hoạt Ä�á»�ng, < 5% thì nó chết.? Khi Ä�á»� ẩm của Ä�ất quá cao CT không thá»� thải nÆ°á»�c ra ngoà i hoặc không thá»� di chuyá»�n tá»�i lá»�p Ä�ất có Ä�á»� ẩm thÃch hợp thì CT sẽ chết hà ng loạt. Vì váºy trong thá»±c tế SX Ä�á»� tiêu diá»�t các loà i sâu hại vÆ°á»�n Æ°Æ¡m trong những Ä�K nhất

Ä�á»�nh, ngÆ°á»�i ta tháo nÆ°á»�c và o ngâm 1-2 ngà y.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 2) Nhiá»�t Ä�á»� của Ä�ất? T0 của Ä�ất do nhiá»�u yếu tá»� quyết Ä�á»�nh nhÆ°: mà u sắc của Ä�ất, thà nh phần cÆ¡ giá»�i, Ä�á»�a hình, thá»±c váºt che phủ, W0 Ä�ấtâ�¦? Sá»± biến Ä�á»�i T0 á»� trong Ä�ất Ãt hÆ¡n so vá»�i T0 không khà Ä�ặc biá»�t là biến Ä�á»�i theo Ä�Æ°á»�ng thẳng Ä�ứng.? Vá»� mùa hè cà ng xuá»�ng sâu T0 của Ä�ất cà ng giảm, ngược lại vá»� mùa Ä�ông cà ng xuá»�ng sâu T0 của Ä�ất cà ng cao. á»� Ä�á»� sâu khoảng 8-10m thì T0 hầu nhÆ° không thay Ä�á»�i. T0 của Ä�ất biến Ä�á»�i Ãt và cháºm nên giúp cho CT ká»�p di chuyá»�n Ä�á»� tìm Ä�ến Ä�ược những tầng Ä�ất có T0 thÃch hợp Ä�á»� sá»�ng. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 3) Lá»�p thảm mục rừng? Lá»�p thảm mục rừng là nguá»�n TA và là nÆ¡i cÆ° trú của nhiá»�u loà i CT nhÆ°; bá»� hung, gián, kiến, má»�i, dếâ�¦? Má»�t sá»� loà i CT thÆ°á»�ng và o nhá»�ng hoặc qua Ä�ông trong Ä�ất có nhiá»�u thảm mục. NÆ¡i có nhiá»�u mùn, tÆ¡i xá»�p thì máºt Ä�á»� sâu dÆ°á»�i Ä�ất cao hÆ¡n.? T/c lý hoá Ä�ất: ả/h chủ yếu Ä�ến sá»± phân bá»� và sá»� lượng CT - Vá»� lý tÃnh: Ä�a sá»� CT thÃch hợp vá»�i Ä�ất cát pha hoặc thá»�t nhẹ ? Tá»· lá»� sâu xám phân bá»� á»� Ä�ất cát pha là 53,3% còn á»� Ä�ất cát là 15,6%. Ä�ất thá»�t nặng, Ä�ất cát và Ä�ất mặn thÆ°á»�ng không thuáºn lợi cho Ä�a sá»� côn trùng. - Vá»� hoá tÃnh (chủ yếu là Ä�á»� chua pH). Ä�a sá»� côn trùng thÃch sá»�ng á»� trong Ä�ất trung tÃnh. ( pH: 6 -7,5)ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 5.2. Các yếu tá»� sinh há»�c 5.2.1. ảnh hÆ°á»�ng của thức Ä�n? Thức Ä�n Ä�ược coi là má»�t nhân tá»� sinh thái quan trá»�ng nhất trong các yếu tá»� sinh há»�c, vì TA cần cho CT STPT cá thá»�, bù Ä�ắp lại nÄ�ng lượng mất Ä�i trong hoạt Ä�á»�ng sá»�ng và dá»± trữ dinh dÆ°á»�ng cho sinh sản? CT chá»� Ä�n các chất hữu cÆ¡ sẵn có và Ä�n nhiá»�u loại thức Ä�n khác nhau: thá»±c váºt, Ä�á»�ng váºt, xác thá»±c, Ä�á»�ng váºt, Ä�n phânChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng CÄ�n cứ và o tÃnh Ä�n củaCT , ngÆ°á»�i ta chia thà nh 3 loại:? Loại Ä�a thá»±c (Polyphaga) bao gá»�m các loại CT Ä�n nhiá»�u loại thức Ä�n khác nhau nhÆ°: châu chấu, sâu xám, bá»� hung...? Loại Ä�Æ¡n thá»±c (Monophaga) gá»�m những loà i chá»� Ä�n má»�t loại thức Ä�n nhÆ°: ong Pseudaphiacus malinus Gah chá»� ký sinh lên rá»�p sáp Pseudococcus comstocki. Loại nà y rất hiếm.? Loại hẹp thá»±c (Oligophaga) gá»�m những loà i CT chá»� Ä�n các cây thuá»�c cùng má»�t giá»�ng hay má»�t há»� nhÆ°: sâu róm thông chá»� Ä�n các loà i thông thuá»�c giá»�ng Pinus.

Song viá»�c phân chia nhÆ° trên chá»� có T/c tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i mà thôiChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng a) ảnh hÆ°á»�ng của thức Ä�n Ä�ến sinh trÆ°á»�ng và phát dục của CT? Thà nh phần dinh dưỡng tuỳ thuá»�c và o từng loại thức Ä�n. Nguá»�n thức Ä�n chủ yếu của CT là cây xanh (TV rừng). Có Ä�ến 80% CT Ä�n cây xanh. Tuỳ theo từng loại TV, tuỳ theo từng loà i CT và các pha biến thái của nó mà ả/h của TA Ä�ến chúng là rất khác nhau.? Má»�i loà i CT Ä�á»�u có má»�t loại TA mà chúng Æ°a thÃch nhất. - Nếu TA thÃch hợp (Ä�úng và Ä�ủ) thì tá»�c Ä�á»� phát dục nhanh, CT chết Ãt và sinh sản nhiá»�u, vòng Ä�á»�i ngắn, nguy cÆ¡ phát dá»�ch cao và ngược lại...? VD: Sâu róm thông...

ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng * Chất lượng thức Ä�n ả/h Ä�ến ST và phát dục của CT + Tuỳ theo mức Ä�á»� ST và phát dục của từng tuá»�i sâu non mà yêu cầu các loại TA khác nhau.? Sâu non má»�i ná»� Ä�ến tuá»�i 2 cần những thức Ä�n có nhiá»�u nÆ°á»�c, Ãt gluxit nên chúng thÆ°á»�ng Ä�n búp non và lá non. NhÆ°ng từ tuá»�i 3 sâu non cần những thức Ä�n có nhiá»�u gluxit và protit nên chúng chuyá»�n sang Ä�n lá bánh tẻ và lá già .? Nếu thiêud TA và chất lượng TA kém: Lá cây già cá»�i, bá»� bá»�nh là cho sâu non sinh trÆ°á»�ng kém, phát sinh nhiá»�u cá thá»� Ä�á»±c...VD: rá»�p sápChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng b) ả/h của thức Ä�n Ä�ến khả nÄ�ng chá»�u Ä�á»±c nóng và lạnh của Côn trùng? Khi CT Ä�n thức Ä�n thÃch hợp không những phát dục nhanh mà còn dá»± trữ Ä�ược nhiá»�u thá»� mỡ nên chá»�u lạnh tá»�t hÆ¡n. Lượng nÆ°á»�c có trong thức Ä�n Ä�â�¢ ảnh hÆ°á»�ng Ä�ến tá»· lá»� hà m lượng nÆ°á»�c tá»± do và kết hợp trong cÆ¡ thá»� CT nên Ä�â�¢ ả/h Ä�ến tÃnh chá»�u nóng và lạnh của CT.? Và o mùa Ä�ông khi CT Ä�n thức Ä�n ch ứa Ãt nÆ°á»�c, khả nÄ�ng chá»�u rét sẽ cao hÆ¡n. Ngược lại và o mùa hè CT Ä�n thức Ä�n chứa nhiá»�u nÆ°á»�c thì khả nÄ�ng chụi nóng tá»�t hÆ¡n.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng c) ảnh hÆ°á»�ng của thức Ä�n Ä�ến phân bá»� của côn trùng ? Ta thấy rất rõ á»� rừng há»�n giao khác tuá»�i có sá»� loà i côn trùng nhiá»�u hÆ¡n á»� rừng thuần loại Ä�á»�ng tuá»�i, nhÆ°ng sá»� lượng cá thá»� trong má»�t loà i thì lại Ãt hÆ¡n.

? Theo cách diá»�n Ä�ạt bóng bẩy của Uollex thì: â��Trong quần xâ�¢ sinh váºt giầu á»� vùng nhiá»�t Ä�á»�i viá»�c bắt 100 loà i khác nhau dá»� hÆ¡n bắt 100 cá thá»� cùng loà iâ��.? Cho nên trong rừng thuần loà i máºt Ä�á»� sâu hại cùng loà i bao giá»� cÅ©ng cao hÆ¡n á»� rừng há»�n giao. VD: SRT...ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừngd) ả/h của thức Ä�n Ä�ến hình thái, giải phẫu CT? Ä�á»� Ä�n Ä�ược các loại thức Ä�n khác nhau trong quá trình phát triá»�n Côn trùng Ä�â�¢ hình thà nh nên các kiá»�u miá»�ng có cấu tạo khác nhau: Miá»�ng gặm nhai, hút, chÃch hút...? Các loà i CT Ä�n lá cây thÆ°á»�ng có mà u xanh, Ä�n vá»� có mà u nâu, hoặc có hình thái biến Ä�á»�i Ä�á»� nguỵ trang nhÆ° bá»� que, bÆ°á»�m lá gá»�...? Má»� (dạ dà y hình cá»�c) của các loà i CT miá»�ng gặm nhai rất phát triá»�n khoẻ hÆ¡n nhiá»�u so vá»�i má»� của các loà i CT miá»�ng chÃ-ch hút hoặc miá»�ng hút. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 5.2.2. ảnh hÆ°á»�ng của thiên Ä�á»�ch Ä�ến côn trùng? Vá»� góc Ä�á»� phòng trừ sâu hại + K/n thiên Ä�á»�ch: Ä�ược dùng Ä�á»� chá»� các loà i sinh váºt có Ã-ch giúp con ngÆ°á»�i tiêu diá»�t sâu hại.? Thiên Ä�á»�ch là tên chung chá»� nhiá»�u nhóm sinh váºt có Ãch nhÆ°: côn trùng ký sinh và Ä�n thá»�t, chim thú rừng Ä�n côn trùng , tuyến trùng, nấm vi khuẩn, virut gây bá»�nh cho côn trùng và các loà i cây Ä�n côn trùng.? Thiên Ä�á»�ch ả/h chủ yếu Ä�ến sá»� lượng và k/n phân bá»� của CTChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 1) Côn trùng ký sinh

NgÆ°á»�i ta Ä�â�¢ tìm thấy hà ng chục nghìn loà i CT kà sinh chiếm gần 70% tá»�ng sá»� các loà i Ä�á»�ng váºt ký sinh.? Những loà i CT ký sinh có khoảng 87 há»�, nhÆ°ng Ä�áng ká»� nhất là các loà i thuá»�c há»� ong ký sinh: ong mắt Ä�á»�, ong kén trắng, ong bụng bằng...thuá»�c bá»� cánh mà ng. ? Các há»� ruá»�i: ruá»�i 3 vạch, ruá»�i Ä�n rá»�p, ruá»�i Ä�n cÆ°á»�p...thuá»�c bá»� hai cánh.

? Ä�a sá»� CT có thá»� là váºt chủ của nhiá»�u loà i ký sinh VD SRT có Ä�ến 28 loà i CT ký sinh. Côn trùng ký sinh có loà i chá»� ký sinh lên má»�t ký chủ (Ä�Æ¡n ký sinh); có loà i ký sinh lên nhiá»�u váºt chủ (Ä�a ký sinh) nhÆ° loà i ong mắt Ä�á»� (Trichogramma evanescens West) có k/nÄ�ng ký sinh trứng của 84 loà i bÆ°á»�mChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 2) Côn trùng Ä�n thá»�t? Là những loà i CT lấy CT khác là m thức Ä�n (BMAT)? Những loà i CT Ä�n thá»�t có thá»� Ä�n tất cả các pha biến thái của sâu hại. ? Thuá»�c nhiá»�u bá»� há»� khác nhau nhÆ°ng phá»� biến: há»� kiến, há»� ong Ä�n thá»�t bá»� cánh mà ng; há»� bá»� rùa, hà nh trùng bá»� cánh cứng; há»� bá»� xÃt Ä�n sâu bá»� cánh không Ä�á»�u, bá»� bá»� ngá»±a và bá»� chuá»�n chuá»�n â�¦? VD sâu non của giá»�ng Calosoma thuá»�c há»� hà nh trùng Ä�n hết 40, STT Ä�n hết 270 sâu non các loà i CT khác/ngà y Ä�êm. Tá»� kiến của loà i (Formica polyctera Foerst) tiêu diá»�t Ä�ến 20.000 côn trùng/ngà y Ä�êm.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 3) Ä�á»�ng váºt khắc Ä�n côn trùng ? Các loà i Ä�V khác Ä�n côn trùng thuá»�c nhiá»�u nhóm khác nhau nhÆ°: nhá»�n, lưỡng cÆ°, bò sát, chim, thúâ�¦

- �a s� nh�n �n tất cả các loà i CT rơi và o lư�i của chúng.

- Rất nhiá»�u loà i lưỡng cÆ° nhÆ° cóc, nhái Ä�n thá»�t - Các loà i bò sát: thằn lằn, rắn má»�i, tắc kè... - Có gần 8000 loà i chim Ä�n CT nhÆ°: chim sẻ, chim bạc má, chim chìa vôi, chim gõ kiến, chim sẻ núiâ�¦Má»�t Ä�ôi chim bạc má trong thá»�i kỳ nuôi con má»�t ngà y Ä�â�¢ mang vá»� tá»� từ 250 - 300 con sâu non Ä�n lá sá»�i.- Thú rừng nhÆ°: tê tê,lợn rừng, chá»�n, chuá»�t, dúi...ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 4) Vi sinh váºt gây bá»�nh cho côn trùng ? Có tá»�i >1000 loà i tuyến trùng gây bá»�nh cho CT? Vi khuẩn, virut và nấm gây bá»�nh cho CT? Những bá»�nh do VSV gây ra thÆ°á»�ng thông qua tÃnh truyá»�n nhiá»�m dẫn tá»�i giảm dần quần thá»� của nhiá»�u loà i CT. - Những VK gây bá»�nh cho các loà i CT phá»� biến là các loà i thuá»�c giá»�ng Bacillus và Bacterium. ? VK Bacillus alvei Ches và Bacillus thuringiensis gây bá»�nh chết nhÅ©n của nhiá»�u loà i sâu hại ? Chế phẩm (B â��T) là từ VK Bacillus thuringiensis Ä�á»� phòng trừ sâu hại Ä�n lá. VD sâu róm thông...ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? VR gây bá»�nh cho CT thÆ°á»�ng lấy má»�t sá»� loà i nhÆ°: loà i virút Ä�a giác (Virus polyegreun), loà i virút u hạt thuá»�c giá»�ng baculovirusâ�¦ Các bá»�nh do virút gây ra có Ä�ặc Ä�iá»�m Ä�ược truyá»�n từ thế há»� nà y Ä�ến thế há»� sau và gây thà nh dá»�ch là m giảm sá»� lượng quần thá»� CT ghê gá»�m.? Những VSV gây bá»�nh cho CT thÆ°á»�ng phát sinh trong Ä�iá»�u kiá»�n Ä�á»� ẩm cao, nhiá»�t Ä�á»� vừa phải.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng - Nấm gây bá»�nh cho CT thuá»�c lá»�p nấm tảo, lá»�p nấm túi và lá»�p nấm bất toà n nhÆ° giá»�ng: Empusa, Entomophtora, Massospora. Bá»� nấm trắng (Hyphomycetables). VD: Nấm Bạch cÆ°Æ¡ng (Beauveria bassiana Vuille) tạo ra chế phẩm Bô vê rin. Hiá»�n nay Ä�ang Ä�ược sá» dụng Ä�á»� phòng trừ SRT...6) Thá»±c váºt Ä�n côn trùng ? Hiá»�n nay ngÆ°á»�i ta Ä�â�¢ biết trên 400 loà i cây Ä�n CT, ná»�i tiếng là các loà i cây nắp ấm, cây bắt ruá»�i, cây bắt sâu.

Chương V - Sinh thái côn trùng rừng 5.2.3. ảnh hư�ng của con ngư�i

Trong quan há»� sinh thái thì con ngÆ°á»�i Ä�óng má»�t vai trò hết sức quan trá»�ng Ä�á»�i vá»�i má»�i VS nói chung và CT Con ngÆ°á»�i a/h Ä�ến CT theo 2 hÆ°á»�ng: có lợi hoặc có hại- V/c hạt giá»�ng, cây con.- Trá»�ng rừng thuần loà i.- Sá» dụng thuá»�c hoá há»�c không Ä�úng cánh..- Con ngÆ°á»�i hoà n toà n có thá»� tạo ra những Ä�K bất lợi Ä�á»�i vá»�i sâu hại: áp dụng tất cả các biá»�n pháp phòng trừ: Trá»�ng rừng há»�n giao, gây nuôi các thiên Ä�á»�ch, phun thuá»�c hoá há»�câ�¦ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 6. Má»�t sá»� Ä�ặc trÆ°ng của sinh thái quần thá»� côn trùng (Tham khảo SGK)6.1. K/N vá»� quần thá»�: CT cÅ©ng nhÆ° má»�i SV khác chúng thÆ°á»�ng tá»�n tại trong má»�t quần thá»� nhất Ä�á»�nh (Ä�à n) nhÆ°: Táºp Ä�oà n rá»�p - Tá»� kiến - Tá»� ong â�� Ä�à n SRT trên má»�t cây hay trong má»�t khu rừng.* Q.thá»� Ä�á»�a lý: Dùng Ä�á»� chá»� má»�t táºp Ä�oà n những cá thá»� cùng má»�t loà i phân bá»� trong má»�t khu vá»±c nhất Ä�á»�nh của lâ�¢nh thá»�. * Q.thá»� sinh thái: Dùng Ä�á»� chá»� má»�t táºp hợp những cá thá»� cùng loà i sá»�ng trong má»�t sinh cảnh. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 6.2. Nhiá»�m vụ của sinh thái quần thá»� ? - Nghiên cứu những Ä�iá»�u kiá»�n hình thà nh nên cấu trúc và biến Ä�á»�ng của má»�t nhóm cá thá»� của má»�t loà i nhất Ä�á»�nh sá»�ng trong má»�t phà n lâ�¢nh thá»� của khu vá»±c.? - Tìm hiá»�u sá»± phân bá»� của loà i và má»�i quan há»� giữa các cá thá»� cúng loà i và nguyên nhân gây nên sá»± biến Ä�á»�ng sá»� lượng của chúng (và dụ tìm hiá»�u các chá»� tiêu gây ra các tráºn Ä�á»�ch). * Má»�i quan há»� trong quần thá»� khá phức tạp nhÆ°ng Ä�iá»�u Ä�áng chú ý nhất là má»�i quan há»� ná»�i bá»� các cá thá»� và sá»± biến Ä�á»�ng sá»� lượng của quần thá»�.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.3. Má»�i quan há»� trong quần thá»�? Má»�i quan há»� trong Q.thá»� CT vá»� cÆ¡ bản là má»�i quan há»� sinh sản và tá»· lá»� nhóm tuá»�i và má»�i quan há»� phát sinh trong quá trình sá»�ng nhÆ°: tÃnh háu Ä�n, tÃnh tá»± vá»� và chiếm cứ lâ�¢nh thá»�. - á»� những loà i CT phân bá»� thà nh bầy Ä�à n nhÆ° má»�i, kiến, ong máºt giữa các cá thá»� còn má»�i quan há»� trong bầy Ä�à n. Má»�i quan há»� bầy Ä�à n Ä�â�¢ tạo Ä�K cho các cá thá»� những Ä�K thuáºn lợi nhất.VD: Viá»�c Ä�i kiếm má»�i, dá»± trữ thức Ä�n, chá»�ng kẻ thùâ�¦tất cả những Ä�K Ä�ó, Ä�ảm bảo cho các cá thá»� má»�i sá»�ng và phát triá»�n quanh nÄ�m.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.4. Má»�i quan há»� ngoà i quần thá»�? Má»�t quần thá»� Côn Trùng thÆ°á»�ng sá»�ng chung vá»�i má»�t sá»� quần thá»� SV khác nhÆ° TV, các loà i côn trùng và Ä�V khác.6.4.1. Quan há»� vá»�i thá»±c váºt? Thá»±c váºt có vai trò quan trá»�ng trong Ä�á»�i sá»�ng CT vì nó là thức Ä�n của nhiá»�u loà i CT.? Má»�i quan há»� giữa TV và côn trùng Ä�ược hình thà nh trong quá trình phát triá»�n lâu dà i trong má»�i quan há»� thÃch nghi vá»� thức Ä�n và nÆ¡i á»�. Trên cÆ¡ sá»� Ä�ó mà quyết Ä�á»�nh Ä�ến sá»± phân bá»� và biến Ä�á»�ng sá»� lượng của quần thá»�.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.4.2. Quan há»� vá»�i quần thá»� cùng loà i? - Má»�i quan há»� giữa những quần thá»� cùng loà i CT Ä�ược thá»±c hiá»�n nhá»� sá»± phát tán hoặc di cÆ° từ nÆ¡i nà y qua nÆ¡i khác của những cá thá»� của các quần thá»�, tạo Ä�K cho sá»± giao phá»�i xa.

- Ä�iá»�u chá»�nh và phân bá»� lại các cá thá»� trong các quần thá»� cho ứng vá»�i nguá»�n sá»�ng tìm Ä�ược những nÆ¡i có khà háºu thuáºn lợi, tạo Ä�K má»� rá»�ng vùng phân bá»�. VD Các quần thá»� bÆ°á»�m cải (Pieris) phân bá»� rải rác á»� trong rừng nhÆ°ng Ä�ến mùa sinh sản ta thấy hà ng Ä�à n bÆ°á»�m cái Ä�á»±c bay xuôi theo chiá»�u gió rất xa... - Má»�i khi chia Ä�à n thì bay theo hÆ°á»�ng gió rất xa tá»�ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.4.3. Quan há»� vá»�i các quần thá»� Ä�á»�ng váºt khác loà i? Má»�i quan há»� giữa quần thá»� côn trùng vá»�i các quần thá»� Ä�á»�ng váºt khác loà i Ä�ược thá»� hiá»�n trên nhiá»�u mặt phức tạp song chủ yếu là : quan há»� cạnh tranh và quan há»� thiên Ä�á»�ch. * Quan há»� cạnh tranh: Ä�ược thá»� hiá»�n rõ nét khi các loà i khác nhau có cùng nhu cầu thức Ä�n, nÆ¡i á»�... Khi những Ä�K không Ä�ược thoả mâ�¢n hoà n toà n thì các loà i CT có quan há»� sinh thái gần nhau sẽ phát sinh quan há»� cạnh tranh cà ng gay gắt. - Và dụ: quan há»� giữa các tá»� kiến khác loà i, giữa ong máºt ta và ong máºt Italia nháºp ná»�i...ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng* Quan há»� vá»�i thiên Ä�á»�ch? Sá»� lượng quần thá»� sâu hại phụ thuá»�c rất lá»�n và o sá»� lượng của các quần thá»� thiên Ä�á»�ch nhÆ° quần thá»� CT ký sinh, CT Ä�n thá»�t - Khi sá»� lượng quần thá»� các loà i thiên Ä�á»�ch tÄ�ng lên thì sá»� lượng quần thá»� sâu hại giảm xuá»�ng rất nhanh.? Những q.thá»� thiên Ä�á»�ch Ä�a thá»±c có sá»� lượng cá thá»� lá»�n thÆ°á»�ng là n.tá»� kìm hâ�¢m sá»± p.triá»�n sá»� lượng của nhiá»�u q.thá»� sâu hại trong sinh cảnh * Nghiên cứu má»�i quan há»� giữa các q.thá»� sâu hại và q.há»� giữa các q.thá»� sâu hại vá»�i các q.thá»� thiên Ä�á»�ch có ý nghÄ©a nhiá»�u mặt trong viá»�c xác Ä�á»�nh phÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng phòng trừ sâu hại và lợi dụng các loà i thiên Ä�á»�ch. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.5. Thà nh phần và giá»�i tÃnh của quần thá»� ? Thà nh phần tuá»�i của quần thá»� là má»�t Ä�ặc trÆ°ng cấu trúc quan trá»�ng, vì tá»· lá»� sá»� lượng cá thá»� á»� các nhóm tuá»�i có liên quan Ä�ến chiá»�u hÆ°á»�ng phát triá»�n của quần thá»�. * Tuá»�i của quần thá»� Ä�ược chia là m 3 giai Ä�oạn: ? Giai Ä�oạn trÆ°á»�c khi sinh sản (tuá»�i 1)? Giai Ä�oạn sinh sản (tuá»�i 2)? Giai Ä�oạn sau sinh sản (tuá»�i 3) - Ä�á»�i vá»�i côn trùng tuá»�i 1 rất dà i. Và dụ sâu non ve sầu châu Mỹ (cicada septemdium) có tuá»�i 1 dà i tá»�i 17 nÄ�m; tuá»�i 2 ngắn, tuá»�i 3 không có. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng Giá»�i tÃnh của quần thá»� thÆ°á»�ng Ä�ược biá»�u thá»� bằng tá»· lá»� cái Ä�á»±c của má»�t vòng Ä�á»�i. * Tá»· lá»� cái Ä�á»±c Ä�ược tÃnh bằng tá»· sá»� giữa sá»� con cái so vá»�i sá»� con cái cá»�ng vá»�i sá»� con Ä�á»±c trong quần thá»�.? Giá»�i tÃnh của quần thá»� chia thà nh 3 báºc. ? Báºc I - Tá»· lá»� giữa sá»� lượng cá thá»� cái vá»�i cá thá»� Ä�á»±c của trứng Ä�â�¢ rụng tinh ? Báºc II - Tá»· lá»� cái Ä�á»±c khi trứng ná»� ra sâu non ? Báºc III - Tá»· lá»� cái Ä�á»±c á»� các cá thá»� nhá»�ng và STT Tá»· lá»� cái Ä�á»±c là chá»� sá»� quan trong trong DÄ�DB sâu hại.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng * á»� các loà i sâu hại khi thức Ä�n thÃch hợp, Ä�ầy Ä�ủ thì sá»� lượng con cái lá»�n hÆ¡n con Ä�á»±c và quần thá»� sinh trÆ°á»�ng nhanh. - Ngược lại khi phải Ä�n thức Ä�n miá»�n cưỡng hoặc chất lượng kém thì sá»� lượng con Ä�á»±c nhiá»�u hÆ¡n và quần thá»� suy giảm. ? Trong phòng trừ sâu hại ta thÆ°á»�ng dùng phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ tá»�ng hợp (IPM) Ä�á»� hạn chế các giai Ä�oạn sâu hại vÃ

dùng các chất phóng xạ, phê-rô môn dẫn dụ hoặc dùng Ä�èn Ä�á»� bẫy hoặc triá»�t sản con Ä�á»±c là m tÄ�ng chênh lá»�ch của tá»· lá»� cái Ä�á»±c mà hạn chế sá»± giao phá»�i và phát sinh của chúng. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng 6.6. Tá»· lá»� sinh Ä�ẻ và sá»�ng sót ? Tá»· lá»� sinh Ä�ẻ của quần thá»� phụ thuá»�c và o sá»� lượng trứng Ä�ẻ trong má»�t lứa Ä�ẻ. ? Sá»� lượng trứng Ä�ẻ lại phụ thuá»�c và o khả nÄ�ng dinh dưỡng của sâu non, tá»· lá»� cái Ä�á»±c và máºt Ä�á»� q.thá»�. ? Khả nÄ�ng sinh sản của nhiá»�u loà i côn trùng thÆ°á»�ng khá lá»�n. VD: SRT má»�i con cái Ä�ẻ TB từ 300 - 500 trứng/lứa; sâu xám nhá»� Ä�ẻ từ 1500 - 2000 trứng/lứa. - Qua theo dõi các tráºn dá»�ch sâu hại cho thấy: sức s.sản của CT thÆ°á»�ng giảm Ä�i và o cuá»�i các tráºn dá»�ch do thiếu TA, máºt Ä�á»� sâu hại tÄ�ng. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Tá»· lá»� sá»�ng sót: - Tá»· lá»� sá»�ng sót phụ thuá»�c và o trạng thái sinh lý của từng nhóm tuá»�i, giá»�i tÃnh và các yếu tá»� sinh thái khác nhau nhÆ° thức Ä�n và thiên Ä�á»�ch... - Tá»· lá»� chết của 1 vòng Ä�á»�i Ä�ược XÄ� bằng C.Thức: M = 1- (1-t)(1-s)(1-n). Trong Ä�ó: M là tá»· lá»� chết của cả vòng Ä�á»�i; t: tá»· lá»� chết của trứng. s: tá»· lá»� chết của sâu non; n: tá»· lá»� chết của nhá»�ng.? Nghiên cứu tá»· lá»� sá»�ng sót và tá»· lá»� sinh Ä�ẻ có má»�t ý nghÄ©a lá»�n trong khi dá»± báo xu thế phát triá»�n của các lứa sâu hại Ä�á»� chủ Ä�á»�ng phòng trừ.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.7. Máºt Ä�á»� quần thá»� côn trùng ? Máºt Ä�á»� quần thá»� CT là chá»� sá»� chá»� mức Ä�á»� phong phú của quần thá»� và Ä�ược xác Ä�á»�nh bằng sá»� lượng cá thá»� trung bình của quần thá»� CT trên má»�t Ä�Æ¡n vá»� diá»�n tÃch, hay trên má»�t cây. ? Máºt Ä�á»� quần thá»� Ä�ược coi là má»�t trong những Ä�ặc tÃnh cÆ¡ bản của quần thá»�. Máºt Ä�á»� quần thá»� biá»�u hiá»�n mức Ä�á»� sá» dụng nguá»�n sá»�ng trong sinh cảnh, mức Ä�á»� lan truyá»�n và tần sá»� gặp nhau giữa các cá thá»� cái và Ä�á»±c ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Quần thá»� luôn luôn sinh trÆ°á»�ng nên máºt Ä�á»� quần thá»� luôn luôn thay Ä�á»�i và chá»�u sá»± chi phá»�i bá»�i Ä�á»�ng lá»±c Ä�á»�i láºp nhau Ä�ó là : Sức sinh sản và mức Ä�á»� tá» vong. ? Khi sá»� lượng quần thá»� Ä�ạt tá»�i giá»�i hạn sức chứa của sinh cảnh thì máºt Ä�á»� quần thá»� sẽ dừng lại. Máºt Ä�á»� trong thá»�i Ä�iá»�m nà y Ä�ược gá»�i là máºt Ä�á»� tá»�i hạn. ? VD máºt Ä�á»� sâu róm thông trong giai Ä�oạn phát dá»�ch có thá»� Ä�ạt tá»�i hà ng nghìn sâu non hoặc sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»� lên tá»�i 713 lá thá»�/cây. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? Máºt Ä�á»� quần thá»� Ä�ược tá»�n tại bá»�i 2 khái niá»�m có ý nghÄ©a khác nhau. ? a) Máºt Ä�á»� tuyá»�t Ä�á»�i là sá»� lượng cá thá»� của quần thá»� côn trùng trung bình trên má»�t Ä�Æ¡n vá»� diá»�n tÃch hay trên 1 cây. ? b) Máºt Ä�á»� tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i là tá»· sá»� phần trÄ�m giữa Ä�iá»�m hoặc cây có sâu so vá»�i tá»�ng sá»� Ä�iá»�m hoặc cây mà ta Ä�iá»�u tra. ? Máºt Ä�á»� tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i của quần thá»� sâu hại nó chá»� mức Ä�á»� phân bá»� và lan trà n của quần thá»� sâu hại Ä�ó. ? Muá»�n biết máºt Ä�á»� tuyá»�t Ä�á»�i và máºt Ä�á»� tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i của quần thá»� phải Ä�iá»�u tra tại rừng. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 6.8. Sá»± phát sinh hà ng loạt, nguyên nhân và diá»�n biến má»�t tráºn dá»�ch sâu hại? 6.8.1. Vá»� nguyên nhân

? Vá»� nguyên nhân có thá»� chia là m 2 loại: ? 1) Nguyên nhân ná»�i tại: những loà i có khả nÄ�ng sinh sản lá»�n, vòng Ä�á»�i ngắn, có sức sinh trÆ°á»�ng phát triá»�n nhanh khi gặp Ä�iá»�u kiá»�n thuáºn lợi. ? 2) Nguyên nhân ngoại cảnh: là do các nhân tá»� môi trÆ°á»�ng mà chủ yếu là tác Ä�á»�ng tá»�ng hợp của nhiá»�t Ä�á»�, Ä�á»� ẩm thức Ä�n và thiên Ä�á»�ch.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 6.8.2. Vá»� quá trình phát dá»�ch ? Chu kỳ phát dá»�ch của sâu Ä�n lá trải qua 4 giai Ä�oạn sau: ? 1) Giai Ä�oạn chuẩn bá»� ? Giai Ä�oạn chuẩn bá»� dà i hay ngắn thÆ°á»�ng do Ä�iá»�u kiá»�n môi trÆ°á»�ng quyết Ä�á»�nh. ? Ä�ặc Ä�iá»�m của giai Ä�oạn nà y là : ? - Thức Ä�n (lá cây rừng) rất dá»�i dà o ? - Sâu non sinh trÆ°á»�ng thuáºn lợi, tá»· lá»� chết giảm, sức sinh sản ngà y má»�t tÄ�ng. ? - Cây rừng bá»� hại chÆ°a rõ ? - Sá»� lượng thiên Ä�á»�ch còn Ãt ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 2) Giai Ä�oạn bà nh trÆ°á»�ng ? Ä�ặc Ä�iá»�m của giai Ä�oạn nà y là do Ä�iá»�u kiá»�n sinh thái thuáºn lợi nên sá»� lượng cá thá»� sâu hại tÄ�ng lên rõ rá»�t.

? - Sá»� lượng con cái tÄ�ng lên so vá»�i con Ä�á»±c ? - Máºt Ä�á»� quần thá»� ngà y cà ng tÄ�ng và bắt Ä�ầu lan ra các khu rừng lân cáºn. ? -Tán rừng bá»� hại tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i rõ.? - Thiá»�n Ä�á»�ch á»� các nÆ¡i khác bắt Ä�ầu táºp trung Ä�ến.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 3) Giai Ä�oạn phát dá»�ch? - Máºt Ä�á»� quần thá»� sâu hại tÄ�ng lên á»� mức tá»�i hạn? - Rừng bá»� hại nghiêm trá»�ng nhìn xa nhÆ° bá»� cháy. ? - Song á»� giai Ä�oạn nà y Ä�â�¢ xuất hiá»�n các tiá»�n Ä�á»� của giai Ä�oạn giảm sút. ? - Do máºt Ä�á»� quần thá»� sâu hại quá cao thức Ä�n thiếu hụt sức sinh sản và tá»· lá»� sá»�ng sót giảm Ä�i rõ rá»�t. ? - Sá»� lượng con Ä�á»±c tÄ�ng lên, con cái giảm Ä�i. ? - Thiên Ä�á»�ch á»� gần cuá»�i giai Ä�oạn nà y sẽ tÄ�ng lên cá»±c Ä�á»� khiến cho sá»� lượng sâu hại giảm Ä�i rất nhanh và bÆ°á»�c sang giai Ä�oạn giảm sút. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 4) Giai Ä�oạn giảm sút ? - Do má»�t loạt nguyên nhân trên nên sá»� lượng cá thá»� sâu hại còn lại rất Ãt. ? - Thiên dá»�ch do thiếu hụt ký chủ cÅ©ng dần dần di chuyá»�n sang các lâm phần khác. ? - Tráºn dá»�ch Ä�ược coi là kết thúc song từ Ä�ó lại bÆ°á»�c sang giai Ä�oạn chuẩn bá»�.Qua nghiên cứu sá»± phát dá»�ch của nhiá»�u loại sâu Ä�n lá ngÆ°á»�i ta thấy chu kỳ phát dá»�ch của chúng thÆ°á»�ng trải qua từ 7 - 9 thế há»�. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 6.8.3. á»� phát dá»�ch của má»�t sá»� loà i sâu Ä�n lá ? á»� phát dá»�ch là má»�t khu rừng nà o Ä�ó có Ä�iá»�u kiá»�n sinh thái thuáºn lợi cho má»�t loà i sâu hại là m cho quần thá»� của chúng sinh sản sá»�m và nhanh hÆ¡n, tán cây bá»� Ä�n hại sá»�m hÆ¡n các khu rừng khác. ? Và dụ: á»� phát dá»�ch của sâu thông á»� Quảng Ninh thÆ°á»�ng là khu rừng thông Ä�uôi ngá»±c có từ 7 - 15 nÄ�m tuá»�i; sÆ°á»�n núi thấp, khuất gió, khà háºu nóng; láºp Ä�á»�a nghèo xấu; thá»±c bìa thÆ°a Ãt phát triá»�n; sÆ°á»�n dá»�c từ Ä�ông nam Ä�ến tây.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng

? 6.8.4. PhÆ°Æ¡ng hÆ°á»�ng ngÄ�n chặn má»�t tráºn dá»�ch 1) Vá»� tÆ° tÆ°á»�ng

? TrÆ°á»�c hết phải quán triá»�t sâu sắc phÆ°Æ¡ng châm phòng trừ, thấy Ä�ược tác hại của tráºn dá»�ch vá»� kinh tế, vá»� môi trÆ°á»�ng sinh thái nhất là khi phun thuá»�c hoá há»�c. 2) Vá»� tá»� chức ? Tá»� chức tÃnh dá»± báo thÆ°á»�ng xuyên Ä�á»� phát hiá»�n các á»� dá»�ch sá»�m. Nhân lá»±c, thuá»�c trừ sâu, máy móc và an toà n lao Ä�á»�ng. Dá»± trù kinh phÃ, máy móc thuá»�c trừ sâu. ? 3) Vá»� kỹ thuáºt? Nắm vững chu kỳ phát dá»�ch Ä�ặc biá»�t là các á»� dá»�ch. ? áp dụng các p.p Phòng trừ ngay từ Ä�ầu: bắt giết...ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.9. Vá»� trà của côn trùng trong má»�i quan há»� quần xâ�¢ ? Má»�i quan há»� ngoà i quần thá»� côn trùng thá»±c chất là má»�i quan há»� quần xâ�¢. ? Quần xâ�¢ hay sinh quần (Biosenose) dùng Ä�á»� chá»� má»�t phức hợp các loà i sinh váºt Ä�ược hình thà nh trong quá trình lá»�ch sá» Ä�ặc trÆ°ng cho má»�t sinh cảnh. ? Má»�i quan há»� cÆ¡ bản là nhân tá»� quyết Ä�á»�nh Ä�ến tÃnh á»�n Ä�á»�nh của quần xâ�¢ là má»�i quan há»� thức Ä�n- dinh dưỡng. ? Má»�i quan há»� thức Ä�n trong quần xâ�¢ Ä�â�¢ hình thà nh nên các chuá»�i và lÆ°á»�i thức Ä�n phức tạp.ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng6.9.1. Chuá»�i thức Ä�n

Có 2 kiá»�u chuá»�i thức Ä�n: a) Chuá»�i thức Ä�n có côn trùng Ä�n là thá»±c váºt

? - Cây thông -> Rá»�p thông -> Bá»� rùa -> Nhá»�n? - Cây thông -> Sâu róm thông -> Ruá»�i ký sinh -> Chim Ä�n côn trùng Trong Ä�ó sinh váºt sản xuất chủ yếu là cây xanh và váºt liá»�u tiêu thụ cấp I cấp II là côn trùng váºt tiêu thụ cấp III các Ä�á»�ng váºt khác. ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? b) Chuá»�i thức Ä�n có côn trùng Ä�n váºt phế thải ? - Xác Ä�á»�ng thá»±c váºt -> Má»�i -> vi khuẩn ? - Xác Ä�á»�ng thá»±c váºt -> Ruá»�i -> vi khuẩn ? Trong Ä�ó bắt Ä�ầu là xác Ä�á»�ng thá»±c váºt tiêu thụ cấp I là côn trùng và cấp II là vi khuẩn hoặc nấm.? Trong quần xâ�¢ sinh váºt rừng má»�i loà i không chá»� liên há»� vá»�i má»�t chuá»�i thức Ä�n mà có thá»� liên há»� vá»�i nhiá»�u chuá»�i thức Ä�n khác. ? Tất cả các chuá»�i thức Ä�n nà y liên kết vá»�i nhau tạo thà nh lÆ°á»�i thức Ä�n.

ChÆ°Æ¡ng V - Sinh thái côn trùng rừng? 6.9.2. LÆ°á»�i thức Ä�n? LÆ°á»�i thức Ä�n là mô hình phức tạp hoá của các chuá»�i thức Ä�n. LÆ°á»�i thức Ä�n của quẫn xâ�¢ sinh váºt rừng rất phức tạp.? Nghiên cứu chuá»�i và lÆ°á»�i thức Ä�n ta thấy côn trùng cùng vá»�i các Ä�á»�ng váºt khác là nhân tá»� tham gia tÃch cá»±c và o chu trình tuần hoà n váºt chất và nÄ�ng lượng của há»� sinh thái rừng.ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng 6.1. Khái niá»�m và mục Ä�Ãch yêu cầu chung của viá»�c phòng trừ sâu hại rừng? * K/n: Phòng trừ sâu hại rừng là sá» dụng các biá»�n pháp khác nhau, tác Ä�á»�ng từ nhiá»�u phÃa lên nhiá»�u mặt khác nhau của rừng Ä�á»� hạn chế Ä�ến mức thấp nhất những thiá»�t hại do sâu hại gây ra.

? * Mục Ä�Ãch: của phòng trừ sâu hại rừng không chá»� Ä�Æ¡n giản là tiêu diá»�t sâu hại cÅ©ng không phải chá»� là ngÄ�n ngừa

tác hại của sâu hại mà chÃnh là góp phần và o viá»�c tÄ�ng nÄ�ng suất, chất lượng cây trá»�ng.ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng? . Phải trá»±c tiếp tác Ä�á»�ng lên quần thá»� sâu hại là m giảm sá»� lượng chúng xuá»�ng mức gây hại có ý nghÄ©a kinh tế.? .Phải tác Ä�á»�ng lên cây rừng Ä�á»� phát huy các Ä�ặc tÃ-nh chá»�ng chá»�u và miá»�n dá»�ch của chúng .? Phải tác Ä�á»�ng toà n bá»� lên há»� sinh thái là m thay Ä�á»�i các má»�i quan há»� trong sinh quần theo hÆ°á»�ng hạn chế sâu hại và tÄ�ng thà nh phần sâu có Ãch.? .Khi tiến hà nh các biá»�n pháp phòng trừ ngoà i viá»�c nắm vững Ä�ặc tÃnh sinh há»�c của các loà i sâu hại, cây trá»�ng và Ä�iá»�u kiá»�n tá»± nhiên còn phải chú ý Ä�ến ngưỡng kinh tế và ngưỡng gây hạiChÆ°Æ¡ng VII â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng6.2. Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại6.2.1 PhÆ°Æ¡ng pháp Kỹ thuáºt lâm sinh:? K.n: PhÆ°Æ¡ng pháp kỹ thuáºt lâm sinh là thông qua hà ng loạt những biá»�n pháp kỹ thuáºt Ä�ược áp dụng trong kinh doanh và quản lý rừng nhÆ°: Chá»�n giá»�ng, gieo Æ°Æ¡m, trá»�ng rừng, chÄ�m sóc, nuôi dưỡng và khai thác rừng... nhằm tạo ra má»�t khu rừng khoẻ mạnh có sức Ä�á»� kháng cao và hạn chế sá»± phát sinh của sâu hại Ä�ến mức thấp nhất.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng *Ä�á»�i vá»�i vÆ°á»�n Æ°Æ¡m? VÆ°á»�n Æ°Æ¡m nên Ä�ặt á»� những nÆ¡i cao ráo dá»� thoát nÆ°á»�c, có Ä�á»� dá»�c nhá»� (3-4 Ä�á»�), xung quanh vÆ°á»�n Æ°Æ¡m cần có há»� thá»�ng, tÆ°á»�i tiêu thuáºn lợi.? VÆ°á»�n Æ°Æ¡m nên Ä�ặt á»� những nÆ¡i Ä�ất má»�i chÆ°a canh tác nông nghiá»�p hoặc trá»�ng rau mà u, trÆ°á»�c khi gieo Æ°Æ¡m phải cà y láºt Ä�ất, nhặt sạch cá»� rác? Trứơc khi láºp vÆ°á»�n Æ°Æ¡m phải Ä�iá»�u tra thà nh phần, máºt Ä�á»� sâu hại, nếu thấy nhiá»�u sâu không nên Ä�ặt vÆ°á»�m Æ°Æ¡m á»� Ä�óChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng *Ä�á»�i vá»�i vÆ°á»�n Æ°Æ¡m? TrÆ°á»�c khi gieo Æ°Æ¡m phải Ä�iá»�u tra thà nh phần, máºt Ä�á»� sâu hại Ä�á»� có biá»�n pháp xá» lý Ä�ất.? Xá» lý hạt giá»�ng, chá»�n hạt tá»�t, giá»�ng tá»�t Ä�á»� gieo.? Vá»� sinh vÆ°á»�n sạch sẽ thÆ°á»�ng xuyên, theo dõi sá»± xuất hiá»�n của sâu hại Ä�á»� có biá»�n pháp phòng trừ ká»�p thá»�i.? ChÄ�m sóc cây con theo Ä�úng quy trình kỹ thuáºt.? Không bón phân chuá»�ng chÆ°a hoai mục? Luôn canh các loà i cây gieo Æ°Æ¡m.ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng* Ä�á»�i vá»�i rừng trá»�ng- Thiết kế rừng trá»�ng hợp lý. - Chá»�n cây Ä�ủ thiêu chuẩn Ä�á»� trá»�ng.- Trá»�ng rừng há»�n giao theo dải rá»�ng Ä�á»� hạn chế sâu hẹp thá»±c: SRT, SXAL bá»� Ä�á»�...? Rừng má»�i trá»�ng phải chÄ�m sóc trong 3 nÄ�m Ä�ầu ? ThÆ°á»�ng xuyên theo dõi sá»± xuất hiá»�n của sâu bá»�nh hại DTDB và phòng trừ ká»�p thá»�i. ? Tiến hà nh chặt vá»� sinh rừng.? Sau khi khai thác phải dá»�n vá»� sinh rừng triá»�t Ä�á»�ChÆ°Æ¡ng VII â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng6.2.2 PhÆ°Æ¡ng pháp cÆ¡ giá»�i, váºt lý? K.n PhÆ°Æ¡ng pháp cÆ¡ giá»�i váºt lý là dùng sức ngÆ°á»�i hay các yếu tá»� váºt lý Ä�á»� tiêu diá»�t sâu hại.? PhÆ°Æ¡ng pháp nà y gá»�m má»�t sá»� biá»�n pháp sau:? * Bắt giết:

? Biá»�n pháp nà y chủ yếu dùng nhân lá»±c Ä�á»� bắt trứng, sâu non, nhá»�ng, sâu trÆ°á»�ng thà nh giết Ä�i. Và dụ: - Bắt sâu xám và o sáng sá»�m.á»� bâ�¢i ngô, VƯ - Rung cây cho bá»� xÃt rÆ¡i. - Dùng sà o chá»�c cho sâu róm thông rÆ¡i... ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng * Biá»�n pháp dẫn dụ sâu hại: Ä�ây là má»�t biá»�n pháp mà lợi dụng má»�t sá»� Ä�ặc tÃnh sinh hoạt của các loà i sâu hại Ä�á»� tiêu diá»�t chúng.? Và dụ: Các loà i má»�i thÆ°á»�ng rất thÃch các loại gá»� thông, gá»� trám... Các loà i dế thì thÃch mùi cám rang... là m bả Ä�á»�c Ä�á»� bẫy ? - Ä�á»�i vá»�i các loà i sâu thÃch ánh sáng Ä�èn nhÆ° má»�t sá»� loà i bÆ°á»�m sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»�, bÆ°á»�m sâu Ä�ục thân lúa 2 chấm rầy nâu, má»�i cánh... dùng bẫy Ä�èn Ä�á»� tiêu diá»�t.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng? 6.2.3 PhÆ°Æ¡ng pháp sinh há»�c K/n PhÆ°Æ¡ng pháp sinh há»�c là các biá»�n pháp lợi dụng các sinh váºt tá»± nhiên (thiên Ä�á»�ch) và các chất tiết ra từ sinh váºt Ä�á»� phòng trừ sâu hại.? Các thiên Ä�á»�ch tá»± nhiên gá»�m các nhóm sau: + Nhóm côn trùng Ä�n thá»�t:Kiến, ong, bá»� ngá»±a, bá»� rùa...+ Nhóm côn trùng ký sinh: các loà i ong, ruá»�i ký sinh+ Nhóm các Ä�á»�ng váºt khác Ä�n côn trùng: ChÃm, thú, bò sát..,+ Nhóm các Vi sinh váºt gây bá»�nh côn trùng: Nấm. VK. VR...ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng Hiá»�n nay ngÆ°á»�i ta phòng trừ sâu hại bằng phÆ°Æ¡ng pháp sinh há»�c theo hÆ°á»�ng: + Tạo Ä�iá»�u kiá»�n cho các loà i thiên Ä�á»�ch phát triá»�n: Và dụ: Thu gom trứng bá»� ngá»±a, bá»� xÃt Ä�n sâu Ä�á»� và o á»� dá»�ch.- Bảo vá»� các loà i CT có Ãch- Mang tá»� kiến, chia tá»� kiến từ cây rừng tá»± nhiên vá»� rừng trá»�ng có sâu hại Ä�á»� thả... + Tiến hà nh nháºp ná»�i hoặc thuần hoá: - NÆ°á»�c ta Ä�â�¢ nháºp ná»�i các loà i bá»� rùa, ong mắt Ä�á»� ... và gây nuôi rá»�i thả và o các á»� dá»�ch.VD Phòng trừ Sâu róm thông, rá»�p hại mÃa...ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng- Bảo vá»� các loà i cây có máºt Ä�á»� tÄ�ng thà nh phần côn trùng có Ãch...- Trá»�ng các Ä�ải cây bụi. cây có máºt là m nÆ¡i cÆ° trú cho thiên Ä�á»�ch. - Sá» dụng các chế phẩm sinh há»�c nhÆ° nấm Bạch cÆ°Æ¡ng Beauveria basiana , vi khuẩn Bacilus thuringiensis Ä�á»� tiêu diá»�t sâu hại.- Lá cây: Trúc Ä�à o, tá»�i củ, hà nh củ...Ä�á»� tiêu diá»�t sâu Ä�n lá và sâu xám....ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừngƯu khuyết Ä�iá»�m của phÆ°Æ¡ng pháp sinh há»�c? - Không gây ô nhiá»�m môi trÆ°á»�ng.? - Không là m ả/h Ä�ến sức khoẻ con ngÆ°á»�i, thá»±c váºt và các sinh váºt có Ãch.? - Không là m ả/h Ä�ến tÃnh Ä�a dạng sinh há»�c mà ngược lại nó còn là m tÄ�ng và giữ cân bằng sinh há»�c trong há»� sinh thái. ? - Tuy nhiên P.P nà y tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i tá»�n nhiá»�u thá»�i gian, nhân lá»±c. Má»�t sá»� biá»�n pháp thì chi phà cao và phụ thuá»�c rất nhiá»�u và o Ä�K tá»± nhiên.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng? 6.2.4 PhÆ°Æ¡ng pháp kiá»�m dá»�ch thá»±c váºt? * K/n: là hà ng loạt các biá»�n pháp nhằm kiá»�m tra và phát

hiá»�n các mầm má»�ng sâu hại có trong các loại hà ng hoá nhÆ° hạt giá»�ng, cây con, hoa quả hay các lâm sản khác khi váºn chuyá»�n từ vùng nà y sang vùng khác hoặc từ nÆ°á»�c nà y sang nÆ°á»�c khác.? * Các loaá»� kiá»�m dá»�ch:? Có 2 loại kiá»�m dá»�ch: KD Ä�á»�i ná»�i và KD Ä�á»�i ngoại? Kiá»�m dá»�ch Ä�á»�i ná»�i: KD trong nÆ°á»�c? Kiá»�m dá»�ch Ä�á»�i ngoại: KD quá»�c tếChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng? * Nhiá»�m vụ của công tác kiá»�m dá»�ch thá»±c váºt.? - NgÄ�n ngừa sâu bá»�nh nguy hiá»�m xâm nháºp lan trà n.? - Bao vây sâu bá»�nh hại á»� má»�t vùng nhất Ä�á»�nh Ä�á»� tiêu diá»�t.? - Lúc Ä�â�¢ phát sinh sâu bá»�nh á»� má»�t vùng má»�i phải Ä�ược cô láºp và tiêu diá»�t ká»�p thá»�i.? - Chá»� Ä�ược phép kiá»�m dá»�ch những loà i sâu bá»�nh hại có trong danh lục quy Ä�á»�nh của Quá»�c tế hoặc Quá»�c gia.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng* Các biá»�n pháp Kiá»�m dá»�ch thá»±c váºt? - Cấm nháºp các loại hà ng hoá và nguyên liá»�u, lâm sản từ các vùng Ä�ang có Ä�á»�i tượng kiá»�m dá»�ch nguy hiá»�m.? - Chá»� cho nháºp những loại hà ng hoá và lâm sản khi Ä�â�¢ Ä�ược kiá»�m dá»�ch cẩn tháºn theo Ä�úng quy Ä�á»�nh.? - Vá»�i các Ä�ói tượng khó phát hiá»�n chá»� Ä�ược nháºp sau khi Ä�â�¢ Ä�ược gieo Æ°Æ¡m thá» má»�t thá»�i gian mà không bá»� sâu bá»�nh hại. * Ưu khuyết Ä�iá»�m của phÆ°Æ¡ng pháp Kiá»�m dá»�ch - NgÄ�n chặn sâu hại lây lan, Ä�ảm bảo cho hà ng hoá, nguyên liá»�u, lâm sản... có chất lượng Ä�áp ứng yêu cầu, song hạn chế tá»�cÄ�á»� lÆ°u thông hà ng hoá.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng6.2.5 PhÆ°Æ¡ng pháp hoá há»�c? K/n: Biá»�n pháp hoá há»�c là sá» dụng các chất Ä�á»�c hoá há»�c Ä�á»� tiêu diá»�t sâu hại thông qua tiếp xúc hoặc xâm nháºp và o cÆ¡ thá»� sâu hại là m cho sâu hại chết.* Những y/c chung Ä�á»�i vá»�i thuá»�c hoá há»�c - Ãt Ä�á»�c vá»�i con ngÆ°á»�i, gia cầm, gia súc và các sinh váºt có Ãch - Dá»� bảo quản - Dá»� sá» dụng. - Chi phà thấp. - Ãt gây ô nhiá»�m môi trÆ°á»�ng.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng* Các dạng thà nh phẩm của thuá»�c trừ sâu Thuá»�c trừ sâu có các dạng thà nh phẩm sau: - Thuá»�c dạng sữa. - Thuá»�c dạng nÆ°á»�c: hai loại thuá»�c nà y thÆ°á»�ng Ä�óng chai. - Thuá»�c dạng bá»�t thÆ°á»�ng Ä�óng gói trong túi ni lon - Thuá»�c dạng viên hạt có thá»� Ä�óng và o há»�p nhá»±a hoặc Ä�óng gói trong túi ni lonChÆ°Æ¡ng VII â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng* Ký hiá»�u các dạng thà nh phẩm của thuá»�c trừ sâu: + EC là dạng thuá»�c sữa hay nhÅ© dầu. + SWP, SCW, SL, SC: dung dá»�ch tan trong nÆ°á»�c + SP là dạng thuá»�c bá»�t tan trong nÆ°á»�c (dd không lắng Ä�á»�ng) + WP là dạng thuá»�c bá»�t thấm nÆ°á»�c hay thuá»�c bá»�t hoà nÆ°á»�c (dung dá»�ch Ä�á»� lâu lắng Ä�á»�ng) + G, GR là dạng thuá»�c bá»�t không thấm nÆ°á»�c + D là Thuá»�c bá»�t á»� dạng bá»�t hoặc dạng viên hạt ChÆ°Æ¡ng VII â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng* Các biá»�n pháp sá» dụng thuá»�c+ Phun thuá»�c (gá»�m phun lá»�ng và phun bá»�t) thÆ°á»�ng áp dụng vá»�i các loà i sâu Ä�n lá.- Phun lá»�ng: phun nÆ°á»�c, phun sÆ°Æ¡ng, phun mù

- Phun bá»�t: + Xông hÆ¡i là biá»�n pháp sá» dụng các loại thuá»�c có tÃnh bay hÆ¡i mạnh Ä�á»� hÆ¡i Ä�á»�c xâm nháºp và o cÆ¡ thá»� sâu hại ngÆ°á»�i + Là m bả Ä�á»�c: Bá»� hung thÃch mùi phân trâu bò tÆ°Æ¡i. Dế thÃch mùi cám rang...+ Bón thuá»�c và o Ä�ất: Tiêu diá»�t CT dÆ°á»�i Ä�ấtChÆ°Æ¡ng VII â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng* Má»�t sá»� yêu cầu chung khi sá» dụng thuá»�c hoá há»�c + Ä�úng thuá»�c: thuá»�c sâu có nhiá»�u loại nhÆ°ng khi sá» dụng phải chá»�n Ä�úng các loại thuá»�c phù hợp vá»�i từng loại sâu hại thì má»�i có hiá»�u quả. Và dụ khi sá» dụng thuá»�c Ä�á»� là m bả Ä�á»�c thì không thá»� lấy thuá»�c có mùi vá»� khó chụi nhÆ° Bi58, Cloropicrin...+ Ä�úng lúc: Ä�úng pha biến thái, thá»�i tiết...+ Ä�úng phÆ°Æ¡ng pháp: pha chế Ä�úng ná»�ng Ä�á»�, Ä�úng liá»�u lượng, và dùng Ä�úng cách (Phun hoặc là m bả Ä�á»�c...)+ An toà n lao Ä�á»�ng trong sá» dụng thuá»�c BVTVChÆ°Æ¡ng VII â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừngâ�¢ Má»�t sá»� Ä�iá»�m cần lÆ°u ý khi sá» dụng thuá»�c BVTV+ Thuá»�c pha xong phải phun ngay.+ Phải có bảo há»� lao Ä�á»�ng khi phun thuá»�c Gá»�m+ Không Ä�ứng phun liên tục quá 2 tiếng Ä�á»�ng há»� nếu phun lâu sẽ có hại cho cÆ¡ thá»�.+ Phải phun và o ngà y râm, mát hoặc lúc sáng sá»�m hay chiá»�u tá»�i Ä�á»� tránh gây Ä�á»�c cho ngÆ°á»�i và cây trá»�ng, không phun thuá»�c và o những ngà y trá»�i quá nắng nóng, hoặc quá lạnh . + Không phun thuá»�c và o lúc trá»�i Ä�ang mÆ°a vì thuá»�c sẽ trôi hết không có tác dụng tiêu diá»�t sâu hại.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng+ Phải Ä�ứng xuôi theo hÆ°á»�ng gió tránh hÆ¡i thuá»�c bay và o ngÆ°á»�i.+ Những ngÆ°á»�i có sức khoẻ yếu hoặc Ä�ang má»�t má»�i không nên phun thuá»�c.+ Các dụng cụ sau phun thuá»�c phải Ä�ược rá»a sạch ngay tại rừng, không rá»a á»� những nÆ¡i nguá»�n nÆ°á»�c sinh hoạt nhÆ° các ao, há»�, sông, suá»�i... + Các dụng cụ phun thuá»�c và các loại thuá»�c phòng trừ sâu bá»�nh nên Ä�á»� á»� kho xa nÆ¡i sinh hoạt của con ngÆ°á»�i, xa nguá»�n nÆ°á»�c..+ Sau khi phun thuá»�c phải tắm rá»a sạch sẽ và nghá»� ngÆ¡i Ä�n uá»�ng hợp lý.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừngâ�¢ Ưu khuyết Ä�iá»�m của phÆ°Æ¡ng pháp hoá há»�c - Hiá»�u quả tiêu diá»�t sâu hại cao, nhanh, gá»�n, giá thà nh hạ, nhÆ°ng nhược Ä�iá»�m là rất dá»� gây Ä�á»�c vá»�i ngÆ°á»�i, gia cầm, gia súc và các sinh váºt có Ãch. - Sá» dụng thuá»�c hoá há»�c sẽ là m ô nhiá»�m môi trÆ°á»�ng - Sá» dụng thuá»�c hoá há»�c sẽ nhanh chóng phá vỡ sá»± cân bằng sinh há»�c tá»± nhiên - Sá» dụng má»�t loại thuá»�c hoá há»�c nhiá»�u lần sẽ là m cho sâu hại có khả nÄ�ng kháng thuá»�c là m cho hiá»�u quả tiêu diá»�t á»� những lần sau sẽ giảm dần.ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng

Má»�t sá»� loại thuá»�c hoá há»�c thÆ°á»�ng dùng Hiá»�n nay trên thá»� trÆ°á»�ng có rát nhiá»�u loại thuá»�c hoá há»�c khác nhau vì váºy cÄ�n cứ và o từng loại sâu hại khác nhau chúng ta có thá»� lá»±a chá»�n các loại thuá»�c phòng trừ khác nhau: (Nháºn biết trong phòng TH)ChÆ°Æ¡ng VI â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng6.2.6 PhÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại tá»�ng hợp (IPM) K/n: Phòng trừ sâu hại tá»�ng hợp là táºp hợp các biá»�n pháp khác nhau áp dụng trong má»�t thá»� liên hoà n nhằm giữ cân bằng

sinh thái tạo Ä�iá»�u kiá»�n cho cây trá»�ng khá»�i bá»� sâu hại và Ä�ạt Ä�ược nÄ�ng suất, chất lượng tá»�t.ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng* Mục Ä�Ãch, y/cầu chung của PP (IPM)- Hạn chế sá»± phát sinh, phát dá»�ch của sâu hại.- Hạn chế ô nhiá»�m môi trÆ°á»�ng.- Tạo các sản phẩm có chất lượng tá»�t (an toà n)- Bảo vá»� sức khẻo con ngÆ°á»�i và các sinh váºt có Ãch.- TÄ�ng cÆ°á»�ng sá» dụng các biá»�n pháp sinh há»�c.- Hạn chế tá»�i mức thấp nhất viá»�c sá» dụng thuá»�c hoá há»�c và sá» dụng các loại thuá»�c có tÃnh chá»�n lá»�c cao.ChÆ°Æ¡ng VIâ�� Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ sâu hại rừng* Ưư khuyết Ä�iá»�m của phÆ°Æ¡ng pháp IPM.? Ãt gây ô nhiá»�m môi trÆ°á»�ng.? Ãt ảnh hÆ°á»�ng Ä�ến sức khoẻ con ngÆ°á»�i và các sinh váºt có Ãch khác.? Ä�ảm bảo cân bằng sinh há»�c trong há»� sinh thái.? Hạn chế sá»± phát sinh các loà i sâu hại má»�i và sá»± tái phát dá»�ch của sâu hại.? Khắc phục Ä�ược những nhược Ä�iá»�m của các biá»�n pháp trên.? Mất nhiá»�u thá»�i gian vì phải tiến hà nh theo dõi phòng trừ thÆ°á»�ng xuyên liên tục.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Các P.P phòng trừ sâu hại rừng7.1. Nhóm sâu hại vÆ°á»�n Æ°Æ¡m. 7.1.1 Ä�ặc Ä�iá»�m chung của nhóm sâu hại vÆ°á»�n Æ°Æ¡m: - Trong vÆ°á»�n Æ°Æ¡m cây giá»�ng á»� nÆ°á»�c ta có rất hiá»�u loà i sâu hại: nhóm Ä�é, nhóm sâu xám, nhóm bá»� hung và các loà i sâu Ä�n lá khác - Chúng phá hại từ lúc hạt má»�i gieo cho Ä�ến cây con trÆ°á»�c khi xuất vÆ°á»�n gây thiá»�t hại lá»�n Ä�á»�i vá»�i SXLN và ả/h Ä�ến chất lượng, nÄ�ng suất rừng trá»�ng. - Phần lá»�n chúng thuá»�c nhóm côn trùng Ä�a thá»±c.- Môi trÆ°á»�ng trú ngụ chủ yếu trong Ä�ất. - Hoạt Ä�á»�ng chủ yếu và o ban Ä�êm. - Có tÃnh xu hoá mạnh hÆ¡n xu quang.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp7.1.2 Các biá»�n pháp phòng trừ chung Ä�á»�i vá»�i nhóm sâu hại vÆ°á»�n Æ°Æ¡m. - Chá»�n láºp vÆ°á»�n Æ°Æ¡m hợp lý. - VÆ°á»�n Æ°Æ¡m phải dá»� thoát nÆ°á»�c và thÆ°á»�ng xuyên vá»� sinh sạch sẽ, không Ä�á»� cá»� rác xung quanh vÆ°á»�n Æ°Æ¡m. - TrÆ°á»�c khi gieo Æ°Æ¡m phải Ä�iá»�u tra máºt Ä�á»� sâu dÆ°á»�i Ä�ất, xá» lý Ä�ất và xá» lý hạt giá»�ng trÆ°á»�c khi gieo Æ°Æ¡m. - Sau khi xuất vÆ°á»�n nên cà y Ä�ất phÆ¡i ải - Tuyá»�t Ä�á»�i không bón phân chuá»�ng chÆ°a hoai mục. - áp dụng các bắt giết và KTLS má»�t cách liên hoà n. - Là m bả Ä�á»�cChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp 7.1.3. Má»�t sá»� loà i sâu thÆ°á»�ng gặp a. Sâu xám nhá»� (Agrostis ypsilon Root)* Phân loại, phân bá»� và tình hình phá hại- Là loà i sâu hại phá»� biến và phân bá»� á»� khắp má»�i nÆ¡i trên Thế giá»�i. á»� nÆ°á»�c ta sâu xám nhá»� phân bá»� từ bắc Ä�ến nam. - thuá»�c nhóm CT Ä�a thá»±c, phá hoại nhiá»�u loà i cây trá»�ng nông, lâm nghiá»�p. - Cây nông nghiá»�p nhÆ° lạc Ä�áºu, rau các loại, bông... - Cây lâm nghiá»�p nhÆ°: mỡ, há»�i, trám lát, bạch Ä�à n, thông... - Thuá»�c chi Agrotis, há»� ngái Ä�êm: Noctuidea, bá»� cánh vảy (Lepidoptera).

Chương VII � M�t s� loà i sâu hại rừng thư�ng gặp Sâu xám nh� (Agrostis ypsilon Root) 1.Trư�ng thà nh; 2.Trứng; 3.Sâu non; 4.Nh�ng

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Táºp tÃnh sinh hoạt:- á»� nÆ°á»�c ta sâu xám nhá»� má»�i nÄ�m có 5- 7 lứa, thá»�i gian phát triá»�n của má»�i giai Ä�oạn nhÆ° sau: Trứng từ 4- 5 ngà y , sâu non 25-31 ngà y, nhá»�ng 9- 13 ngà y, sâu trÆ°á»�ng thà nh 3- 5 ngà y. - Sâu trÆ°á»�ng thà nh hoạt Ä�á»�ng và o ban Ä�êm, có tÃnh xu quang, xu hoá. Ban ngà y lẩn tránh trong các kẽ há»� của Ä�ất, dÆ°á»�i lá»�p cá»�, sau hoà ng hôn bay ra hoạt Ä�á»�ng, Ä�ẻ trứng á»� bá»� bụi cá»�, luá»�ng gieo.

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Táºp tÃnh sinh hoạt:- Sâu non thÆ°á»�ng phá hại cây con và o ban Ä�êm, tuá»�i 1, tuá»�i sá»�ng trên cây. Từ tuá»�i 3 trá»� Ä�i chui xuá»�ng Ä�ất. Ban ngà y nằm trong Ä�ất sâu 5-7cm quanh gá»�c cây, ban Ä�êm trèo lên cắn ngang thân cây kéo rút xuá»�ng Ä�ất Ä�á»� Ä�n. á»� tuá»�i lá»�n chúng hoá nhá»�ng á»� trong lá»�p Ä�ất mặt. Ä�ất thá»�t nhẹ, cát pha máºt Ä�á»� sâu xám ca, phá hoại nghiêm trá»�ng- Những nÆ¡i có nhiá»�u cá»� dại chúng phá hoại cà ng nặng, trong nÄ�m những lứa Ä�ầu phá hoại mạnh hÆ¡n những lứa sau. Thá»�i gian phá hoại mạnh hất trong nÄ�m là tháng 12 -1 nÄ�m sau.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp * Biá»�n pháp phòng trừ sâu xám nhá»� - CÅ©ng nhÆ° các loà i sâu xám khác, Ä�á»�i vá»�i sâu xám nhá»� chúng ta cần chú ý những biá»�n pháp sau: - Trong kinh doanh cần chú ý chá»�n và quản là tá»�t vÆ°á»�n Æ°Æ¡m không Ä�á»� Ä�ất dÃnh chặt và nhiá»�u cá»� dại, tÄ�ng cÆ°á»�ng bón phân hoai. + Những nÆ¡i có Ä�ủ nguá»�n nÆ°á»�c trÆ°á»�c khi gieo Æ°Æ¡m có thá»� dẫn nÆ°á»�c và o ngâm 2 â�� 3 cho chết sâu non, nhá»�ng. + Cuá»�c cá»� dại diá»�t sâu non, xá»�i xáo giết nhá»�ng qua Ä�ông trong Ä�ất.? + Bẫy Ä�èn bắt sâu trÆ°á»�ng thà nh vao ban Ä�êm.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? +Và o lúc sáng sá»�m tìm bắt sâu non Ä�á»� bắt giết.? + Là m má»�i dẫn dụ sâu xám và o chiá»�u tá»�i.? + Là m bả Ä�á»�c bằng nÆ°á»�c Ä�Æ°á»�ng lên men Ä�á»� bẫy sâu non và STT.? + Phun thuá»�c hoá há»�c: có thá»� phun Dipterex ná»�ng Ä�á»� 0.5 %, liá»�u lượng 0.3 - 0.5lÃt /m2.? + Thuá»�c thảo má»�c: Lá Kim ngân, lá thanh hao, lá khá»� sâm: 1kg giâ�¢ nhá»� thêm 3-5lÃt nÆ°á»�c lá»�c tÆ°á»�i/phun? Tá»�i củ, hà nh củ:1kg giâ�¢ nhá»� thêm 3l nÆ°á»�c giải ngâm 5-7 ngà y pha thêm nÆ°á»�c lâ�¢ thà nh 10lÃt tÆ°á»�i và o Ä�ấtChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặpb, Nhóm dế. * Phân loại, phân bá»� và tác hại: - Dế có rất nhiá»�u loại: dế mèn nâu lá»�n, nâu nhá»�, nâu Ä�en, dế dÅ©i, thuá»�c 2 há»�: Há»� dế dÅ©i và há»� dế mèn, bá»� cánh

thẳng, kiá»�u BTKHT - Chúng phân bá»� á»� khắp má»�i nÆ¡i trên Thế giá»�i. ThÃch hợp vá»�i những vùng có khà háºu nhiá»�t Ä�á»�i và cáºn nhiá»�t Ä�á»�i. Ưa Ä�ất cát pha hoặc thá»�t nhẹ nhiá»�u mùn.- Phá hại cả cây trá»�ng Nông lâm nghiá»�pChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp

? Dế dũi; ? 2. Dế mèn nâu l�n; ? 3. Dế mèn nâu nh�

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp b1. Dế dÅ©i:* Hình thái: - Sâu trÆ°á»�ng thà nh có thân dà i 30 - 40 mm, mà u nâu sẫm hay mà u nâu và ng nhạt. Ä�ầu hình tam giác có 2 mắt Ä�Æ¡n á»� Ä�á»�nh Ä�ầu. Chân trÆ°á»�c dạng Ä�à o bá»�i - Râu Ä�ầu hình sợi chá»� ngắn hÆ¡n thân. mảnh lÆ°ng ngá»±c trÆ°á»�c hình cái nÆ¡m.- Cánh ngắn không phủ hết các Ä�á»�t bụngChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp * Táºp tÃnh sinh hoạt : ? Dế dÅ©i phá hại từ tháng 4 Ä�ến tháng 10 mạnh nhất là tháng 5 tháng 6, ban ngà y chúng ẩn nấp dÆ°á»�i Ä�ất, trú á»� các Ä�á»�ng cá»� khô hoặc rác trong vÆ°á»�n Æ°Æ¡m ngay lá»�p Ä�ất mặt. ? Ban Ä�êm chúng bò ra luá»�ng gieo cà y xéo những thà nh những Ä�Æ°á»�ng hầm ngang dá»�c trên mặt luá»�ng cây con, Ä�n rá»�, hoặc là m Ä�ứt rá»�, phá mầm non là m hÆ° hại hạt má»�i gieo và cây con. ? Dế dÅ©i có tÃnh xu quang yếu và xu hoá vá»�i mùi cám rang.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặpb2. Dế mèn nâu lá»�n * Hình thái:? STT có thân dà i từ 40 - 50 mm, rá»�ng 13 mm, mà u nâu sẫm. Ä�ầu và mảnh lÆ°ng ngá»±c trÆ°á»�c phát triá»�n to rá»�ng hÆ¡n thân. ? Có 2 mắt Ä�Æ¡n nằm trên ngấn trán. Râu Ä�ầu hình sợi chá»� dà i bằng thân. Chân sau là chân nhảy.? Cánh trên con Ä�á»±c có nếp nhÄ�n, cánh phủ hết bụng.? Trứng hình quả bà Ä�ao, dà i 4,5 mm trứng Ä�ẻ thà nh Ä�ám á»� cuá»�i hang. Sâu non có 5 tuá»�i .ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Táºp tÃnh sinh hoạt? Dế mèn nâu lá»�n phá hại từ tháng 2 Ä�ến tháng 4. STT giao phá»�i và o tháng 10.? Sâu non từ tuá»�i 1 Ä�ến tuá»�i 3 thÆ°á»�ng sá»�ng táºp trung cùng má»�t hang , khi lá»�n má»�i con Ä�à o má»�t hang dà i từ 0.5 - 1m., trên miá»�ng hang có nhiá»�u Ä�ất vụn. ? Ban ngà y ẩn nấp trong hang, ban Ä�êm chúng má»�i ra cắn cây con. ? Thá»�i kỳ giao phá»�i dế Ä�á»±c và dế cái á»� chung má»�t hang. ? Dế mèn nâu lá»�n có tÃnh xu quang mạnh hÆ¡n dế dÅ©i và xu hoá vá»�i mùi cám rang.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp

b3. Dế mèn nâu nhá»� : * Hình thái: ? STT có thân dà i từ 18 -20 mm, rá»�ng 7 mm mà u nâu nhạt hay mà u nâu Ä�en giá»�ng dế mèn nâu lá»�n nhÆ°ng nhá»� hÆ¡n * Táºp quán sinh hoạt:? Dế mèn nâu nhá»� phá hại mạnh nhất từ tháng 2 Ä�ến tháng 5, Ä�ẻ trứng trong Ä�ất nhÆ°ng khi ná»� sâu non sá»�ng táºp trung dÆ°á»�i các Ä�ám cá»� khô. ? Ä�ến mùa giao phá»�i con cái và con Ä�á»±c cÅ©ng á»� gần nhau. Ban ngà y ẩn nấp dÆ°á»�i các Ä�ám cá»� khô, ban Ä�êm bò ra cắn cây con. Dế mèn nâu nhá»� cÅ©ng có tÃnh xu quang, Xu hoá yếu. ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Các biá»�n pháp phòng trừ nhóm dế:? Ngoà i các biá»�n pháp chung Ä�á»�i vá»�i vÆ°á»�n Æ°Æ¡m thì Ä�á»�i vá»�i dế cần phải chú ý các biá»�n pháp sau:? - ThÆ°á»�ng xuyên là m vá»� sinh xung quanh vÆ°á»�n Æ°Æ¡m, khi là m cá»� không nên chất Ä�á»�ng mà phải Ä�em Ä�á»� ra xa vÆ°á»�n Æ°Æ¡m.? - Khi dế mèn má»�i xuất hiá»�n tìm hang dế Ä�á»� Ä�á»� nÆ°á»�c và o cho ngáºp hang chá»� dế chui lên rá»�i bắt.? Là m bả Ä�á»�c.? Xá» lý Ä�ất và xá» lý hạt giá»�ng bằng thuá»�c hoá há»�cChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp c. Nhóm bá»� hung. * Ä�ặc Ä�iá»�m phân bá»�, phân loại và tác hại Bá»� hung có rất nhiá»�u loại, chúng phân bá»� á»� khắp má»�i nÆ¡i trên Thế giá»�i, phát sinh phát triá»�n mạnh á»� những vùng có khà háºu nhiá»�t Ä�á»�i và cáºn nhiá»�t Ä�á»�i. ThÃch hợp á»� những nÆ¡i Ä�ất thá»�t nhẹ , nhiá»�u mùn. ? Chúng thuá»�c há»� bá»� hung, bá»� cánh cứng (Coleoptera), kiá»�u BTHT? Sâu trÆ°á»�ng thà nh Ä�n lá Ä�ôi khi phát thà nh dá»�ch vá»�i các loà i cây trám, lát, xà cừ, bạch Ä�à n, keo...á»� cả vÆ°á»� Æ°Æ¡m và rừng trá»�ng.? Sâu non và STT trú ngụ trong Ä�ất cắn rá»� cây con.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp c.1 Bá»� hung nâu lá»�n: * Hình thái:? - Sâu trÆ°á»�ng thà nh thân dà i khoảng 30 â�� 35mm. Toà n thân mà u nâu hoặc nâu sẫm. ? - Râu Ä�ầu hình Ä�ầu gá»�i lá lợp. ? - Cánh cứng không phủ hết Ä�á»�t bụng cuá»�i.? - Nhá»�ng trần mà u trắng ngà nằm trong Ä�ất.? - Sâu non có 3 tuá»�i, mà u trắng sữa, thân thá»� cong hình chữ C.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp

- B� hung nâu l�n

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp * Táºp tÃnh sinh hoạt.? Sâu non và STT trú ngụ trong Ä�ất á»� Ä�á»� sâu 20- 25 cm, Sâu non cắn rá»� cây con mức Ä�á»� hại không Ä�áng ká»�, Ä�n phân và chất mục.? - STT có tÃnh Ä�n bá»� xung, sau khi vÅ© hoá chúng Ä�n rất mạnh. Chúng thÆ°á»�ng bắt Ä�ầu bay lên khá»�i mặt Ä�ất Ä�n hại lá cây á»� vÆ°á»�n Æ°Æ¡m hặc rừng trá»�ng từ cháºp tá»�i Ä�ến gần sáng lại

chui xuá»�ng Ä�ất.? Sâu trÆ°á»�ng thà nh Ä�ẻ trứng trong Ä�ất gần các Ä�á»�ng phân trâu bò hoặc do chúng lấy vá»�.? Ä�ây là loà i bá»� hung phá»� biến nhất, phá hại nhiá»�u loà i cây, Cả sâu non và sâu T.thà nh Ä�á»�u thÃch mùi phân trâu bò tÆ°Æ¡i.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặpc2 . Bá»� hung nâu nhá»�.* Hình thái:? Sâu trÆ°á»�ng thà nh có hình thái gần giá»�ng bá»� hung nâu lá»�n, có thân dà i khoảng 10 mm rá»�ng 6 mm. ? Toà n thân có mà u nâu Ä�á»� hoặc nâu sẫm * Táºp tÃnh sinh hoạt và tác hại:? Táºp tÃnh sinh hoạt và tác hại gần giá»�ng vá»�i bá»� hung nâu lá»�n Ä�ặc biá»�t và o cuá»�i tháng 3 Ä�ầu tháng 4 trong những Ä�êm ấm áp, nhiá»�u mây, lất phất mÆ°a sâu trÆ°á»�ng thà nh bay ra rất nhiá»�u. ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Các biá»�n pháp phòng trừ chung vá»�i bá»� hung? Ngoà i các biá»�n pháp chung Ä�á»�i vá»�i vÆ°á»�n Æ°Æ¡m thì Ä�á»�i vá»�i bá»� hung cần phải chú ý các biá»�n pháp sau:? TrÆ°á»�c khi gieo Æ°Æ¡m nếu máºt Ä�á»� sâu hại cao nên xá» lý Ä�ất vá»�i lượng 0.5 - 0.7 kg thuá»�c basudin bá»�t, hoặc padan trá»�n vá»�i Ä�ất bá»�t rắc Ä�á»�u cho 1sà o bắc bá»�, rá»�i cà y bừa kỹ.? TrÆ°á»�c khi cấy cây phải tiến hà nh xá» lý rá»� Lợi dụng tÃnh xu quang hoặc tÃnh chết giả Ä�á»� bắt STT.? Khi STT xuất hiá»�n nhiá»�u có thá»� phun thuá»�c hoá há»�c và o lúc 5 â�� 6 giá»� tá»�i Ä�á»� STT bay lên Ä�n lá và chết.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp 7.2 Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng trá»�ng 7.2.1. Nhóm sâu Ä�n lá * Ä�ặc Ä�iá»�m chung của nhóm sâu Ä�n lá: ? - Có rất nhiá»�u loà i sâu Ä�n lá khác nhau: sâu róm thông, sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»�, ong Ä�n lá thông, ong Ä�n lá mỡ, sâu Ä�o Ä�n lá lim...? - Phần lá»�n chúng thuá»�c nhóm sâu hẹp thá»±c.? - Chúng Ä�n lá, sinh sản nhanh, vòng Ä�á»�i ngắn.? - Chá»�u ảnh hÆ°á»�ng trá»±c tiếp của các Ä�iá»�u kiá»�n môi trÆ°á»�ng nhÆ° thức Ä�n, thiên Ä�á»�ch, nhiá»�t, Ä�á»�, ẩm Ä�á»�, mây, mÆ°a, gió, nắng...nên rất dá»� phát thà nh dá»�ch khi gặp Ä�iá»�u kiá»�n thuáºn lợi.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặpCác biá»�n pháp phòng trừ chung Ä�á»�i vá»�i nhóm sâu Ä�n lá:? - Trá»�ng rừng há»�n giao theo dải rá»�ng 6 -8m Ä�á»� hạn chế sâu hại lây lan.? - Phun thuá»�c hoá há»�c khi sâu hại có nguy cÆ¡ phát dá»�ch.? - Chá»�n giá»�ng kháng sâu hại Ä�á»� trá»�ng, chÄ�m sóc rừng.? - Ä�iá»�u tra dá»± tÃnh dá»± báo ká»�p thá»�i.? - Bắt giết khi máºt Ä�á»� sâu hại thấp...ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp7.2.2 Má»�t sá»� loà i sâu Ä�n lá a. Sâu róm Ä�n lá thông (Dendrolimus punstatus walker)* Ä�ặc Ä�iá»�m phân bá»� phân loại và tình hình phá hại:? - SRT phân bá»� chủ yếu á»� những vùng có khà háºu nhiá»�t Ä�á»�i và cáºn nhiá»�t Ä�á»�i. ? Nó Ä�â�¢ từng phát thà nh dá»�ch á»� nhiá»�u nÆ°á»�c. Theo tà i liá»�u của trung Quá»�c thì sâu róm thông phân bá»� từ sông Hoà ng Hà trá»� xuá»�ng. á»� Viá»�t nam SRT Ä�â�¢ phát dá»�ch á»� các tá»�nh Nghá»� An, Hà TÄ©nh, Quảng Bình, Thanh Hoá, Hà Nam, Hà Ná»�i... Ä�n hại hà ng trÄ�m,

hà ng nghìn ha rừng thông gây nên những t�n thất l�n trong kinh doanh rừng thông nư�c ta? - Chúng thu�c b� cánh vẩy (Lepidoptera), ki�u BTHTChương VII � M�t s� loà i sâu hại rừng thư�ng gặp

? - Sâu róm thông �uôi ngựa 1.Trư�ng thà nh; 2.Trứng; 3. Sâu non; 4.Nh�ng

ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái:? Trứng có hình bầu dục, lúc má»�i Ä�ẻ có mà u xanh nhạt dần chuyá»�n sang mà u há»�ng khi sắp ná»� có mà u há»�ng sẫm, trứng bá»� ung mà u Ä�en, bá»� ký sinh tÃm sẫm? Sâu non có 5-6 tuá»�i, toà n thân có mà u Ä�en nâu ánh bạc xen lẫncác Ä�iá»�m trắng, tuá»�i thà nh thục sâu non có thá»� dà i tá»�i >65mm. ? Kén mà u trắng xám có chứa nhiá»�u lông Ä�á»�c của sâu non. Nhá»�ng có mà u nâu cánh dán/hạt dẻ. ? Ngà i SRT có mà u nâucánh trÆ°á»�c rá»�ng và nâu sẫm hÆ¡n cánh sau, mép ngoà i cánh trÆ°á»�c co 8 chấm xếp gần hình sá»� 3.Sâu non SRTChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Táºp tÃnh sinh hoạt:? Sâu non có từ 5 - 6 tuá»�i, á»� tuá»�i 1, tuá»�i 2 di chuyá»�n hoặc tá»± vá»� bằng nhả tÆ¡ buông theo gió, sau khi ná»� khoảng ná»a ngà y sâu non bắt Ä�ầu Ä�n? Tuá»�i 1 - 2 gặm lá thông thà nh hình rÄ�ng cÆ°a, từ tuá»�i 3 sâu non bò nhanh từ cà nh nà y sang cà nh khác hoặc cây nà y sang cây khác...sức phá hại tÄ�ng...? Nếu máºt Ä�á»� sâu tÄ�ng cao sâu Ä�n trụi Ä�ến cuá»�ng lá. Ä�ến cuá»�i tuá»�i 6 (Tiá»�n nhá»�ng) ? Khi vÅ© hoá sau 1 -2 giá»� ngà i có thá»� giao phá»�i, thá»�i gian giao phá»�i 6 - 12 tiếng, bay Ä�i Ä�ẻ trứng và o ban Ä�êm, má»�i con có thá»� Ä�ẻ khoảng 300 -350 trứng. Con Ä�á»±c vÅ© hoá trÆ°á»�c con cái? á»� nÆ°á»�c ta SRT thÆ°á»�ng có 4 - 6 lứa/ nÄ�m tuỳ theo vùng. Vòng Ä�á»�i của SRT từ 70 - 180 ngà y.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp * ảnh hÆ°á»�ng của má»�t sá»� yếu tá»� sinh thái Ä�ến sâu róm thông - ảnh hÆ°á»�ng của nhiá»�t Ä�á»� và ẩm Ä�á»�? SRT sinh trÆ°á»�ng và phát triá»�n Ä�ược á»� nhiá»�t Ä�á»� từ 15-350C Thá»�i gian của má»�i vòng Ä�á»�i dà i hay ngắn phụ thuá»�c và o nhiá»�t Ä�á»� TB của các tháng.? Vòng Ä�á»�i 1 có nhiá»�t Ä�á»� TB 240C trải qua 74 ngà y.? Vòng Ä�á»�i 2 có nhiá»�t Ä�á»� TB 280C trải qua 66 ngà y.? Vòng Ä�á»�i 3 có nhiá»�t Ä�á»� TB 25,70C trải qua 71 ngà y.? Vòng Ä�á»�i 4 có nhiá»�t Ä�á»� TB 17,70C trải qua 150 ngà y.? Khá»�i Ä�iá»�m phát dục của vòng Ä�á»�i sâu róm thông là 90C.? Tá»�ng nhiá»�t lượng hữu hiá»�u của má»�t vòng Ä�á»�i là 1200 ngà y? Ä�á»�ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? SRT sinh sá»�ng Ä�ược á»� ẩm Ä�á»� từ 75 â�� 100%, thÃch hợp nhất từ 80 â��86%? MÆ°a bâ�¢o thÆ°á»�ng là m cho sâu róm thông chết hà ng loạt.? Trong nÄ�m SRT thÆ°á»�ng hay phát dá»�ch á»� các tháng 6, 7, 8, 9

- ảnh hÆ°á»�ng của thức Ä�n:? SRT thÃch Ä�n nhất là thông Ä�uôi ngá»±a, thông nhá»±a...? Sâu từ tuá»�i 1 â�� 3 thÃch Ä�n lá thông non, từ tuá»�i 4 trá»� lên thÃch Ä�n lá bánh tẻ hoặc lá già . SRT thÆ°á»�ng phát dá»�ch á»� những khu rừng từ 10 â�� 20 tuá»�i. ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp- ảnh hÆ°á»�ng của Ä�á»�a hình:? Sâu róm thông thÆ°á»�ng hay phát dá»�ch á»� rừng thông có Ä�á»� cao từ 100 â�� 200m so vá»�i mặt nÆ°á»�c biá»�n, còn á»� Ä�á»� cao từ 300 â�� 600 m cÅ©ng có nhÆ°ng Ãt phát dá»�ch.? Trên hÆ°á»�ng dá»�c khác nhau máºt Ä�á»� sâu róm thông cÅ©ng khác nhau, nói chung hÆ°á»�ng nam máºt Ä�á»� sâu róm thông bao giá»� cÅ©ng cao hÆ¡n các hÆ°á»�ng khác, máºt Ä�á»� sâu á»� ven rừng cao hÆ¡n á»� trong rừng.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp - ảnh hÆ°á»�ng của thiên Ä�á»�ch? SRT bá»� nhiá»�u loà i côn trùng ký sinh và Ä�n thá»�t.? Theo kết quả Ä�iá»�u tra cho Ä�ến nay Ä�â�¢ phát hiá»�n Ä�ược 28 loà i côn trùng ký sinh và 8 loà i côn trùng Ä�n thá»�t.? + Côn trùng ký sinh lên trứng chủ yếu là : Ong tấm Ä�en, Ong mắt Ä�á»�, Ong tấm xanh.? + Côn trùng ký sinh lên sâu non và nhá»�ng là ong hai mà u, ong Ä�ùi to, ruá»�i 3 vạch.? + Côn trùng Ä�n thá»�t có: bá»� ngá»±a, kiến vá»�ng, kiến Ä�en cong Ä�uôi, bá»� xÃt Ä�n sâu...? + Vá»� nấm có nấm cứng trắng.? + Các loà i chim bạc má, chim khách, chim Ä�á»� Quyên.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Biá»�n pháp phòng trừ SRT:? - Biá»�n pháp cÆ¡ giá»�i: khi máºt Ä�á»� sâu non còn thấp.? - Dùng sà o chá»�c cho sâu rÆ¡i xuá»�ng và giết.? - Biá»�n pháp váºt lý: bẫy Ä�èn có thá»� dùng Ä�èn mÄ�ng sông, Ä�èn Ä�iá»�n, tá»�t nhất dùng Ä�èn có tia tÃm thá»�i gian bẫy từ 7 h tá»�i Ä�ến 5 h sáng hôm sau. Ä�ặt bẫy á»� nÆ¡i quang Ä�â�¢ng. ? - Biá»�n pháp sinh há»�c: dùng chế phẩm nấm Beauveria bassiana (BB) và chế phẩm Bacillus thuringiensis (B - T) ná»�ng Ä�á»� 4g/lÃt sâu bá»� nhiá»�m vi khuẩn sẽ chết nhÅ©n. ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? Gây nuôi ong kà sinh trứng Ä�á»� thả ra á»� dá»�ch á»� rừng.? - Biá»�n pháp hoá há»�c: dùng Deces 25 EC, Cymbus WEC , Trebon... Chú ý phải thá»±c hiá»�n nghiêm ngặt các quy Ä�á»�nh vá»� bảo há»� lao Ä�á»�ng, tránh gây Ä�á»�c cho ngÆ°á»�i và gia súc.? - Biá»�n pháp Lâm sinh: Trá»�ng rừng há»�n giao? Chế phẩm BB nên sá» dụng trÆ°á»�c khi mÆ°a 1-2 ngà y vá»�i ná»�ng Ä�á»� 10g/l khi chết do bá»� nấm BB sâu bá»� phủ má»�t lá»�p phấn trắng. ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặpb. Sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»�. (Pentonia. sp)* Ä�ặc Ä�iá»�m phân bá»�, phân loại và tình hình phá hại.? - Sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»� phân bá»� á»� các nÆ°á»�c có khà háºu nhiá»�t Ä�á»�i và cáºn nhiá»�t Ä�á»�i. á»� nÆ°á»�c ta sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»� phân bá»� á»� các vùng trá»�ng bá»� Ä�á»� táºp trung á»� miá»�n bắc nÆ°á»�c ta nhÆ°: Phú Thá»�, Tuyên Quang, Hoà Bình... chúng Ä�â�¢ từng phát thà nh dá»�ch gây nên những tá»�n thất cho viá»�c kinh doanh rừng ngyên liá»�u giấy sợi á»� Miá»�n Bắc nÆ°á»�c ta.? - Sâu xanh Ä�n lá bá»� Ä�á»� thuá»�c chi Pentonia, há»� ngà i thiên xâ�¢ (Notonontidae), bá»� cánh vảy (Lepidoptera).ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp

? Sâu xanh �n lá b� ��1. Sâu trư�ng thà nh ; 2.Trứng; 3.Sâu non; 4.Nh�ng

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái.? - Sâu trÆ°á»�ng thà nh có thân dà i 20 -25mm, khi má»�i vÅ© hoá cánh mà u rêu phá»�t trắng, sau dần dần ngả sang mà u xanh lục cùng vá»�i mà u của lá bá»� Ä�á»�. ? - Trứng hình bán cầu hÆ¡i lõm phÃa dÆ°á»�i , má»�i Ä�ẻ có mà u trắng ngà , sau có nhiá»�u chấm há»�ng, sắp ná»� có mà u há»�ng loang lá»�.? - Sâu non tuá»�i 1 toà n thân mà u trắng phá»�t xanh phủ nhiá»�u lông. Tuá»�i 3 trá»� Ä�i thân mà u xanh lục giá»�ng mà u là bá»� Ä�á»�.? - Nhá»�ng mà u nâu cánh gián nằm trong kén tÆ¡ á»� dÆ°á»�i Ä�ất.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Táºp tÃnh sinh hoạt? STT hoạt Ä�á»�ng và o ban Ä�êm, ban ngà y Ä�áºu trên thân cây hoặc mặt dÆ°á»�i của lá, Ä�ẻ trứng thà nh Ä�ám á»� lá hay trên cây? Sâu non má»�i ná»� sá»�ng táºp trung trên các lá á»� tuá»�i nà y chúng Ä�n Ãt và mức Ä�á»� hại chÆ°a Ä�áng ká»�, sau Ä�ó dần dần phân bá»� rải rác trên cây sức phá hại tÄ�ng dần. ? Khi và o nhá»�ng sâu non chui xuá»�ng dÆ°á»�i Ä�ất mùn nhả tÆ¡ kết kén má»�ng bao lấy thân sâu, và o nhá»�ng ngay sát mặt Ä�ất. NÆ¡i nà o có nhiá»�u mùn máºt Ä�á»� máºt Ä�á»� nhá»�ng sẽ cao hÆ¡n.? Má»�t nÄ�m có từ 6 â�� 7 vóng Ä�á»�i, các vòng Ä�á»�i luôn gá»�i nhau vì thế trong rừng bá»� Ä�á»� hầu nhÆ° lúc nà o cÅ©ng có sâu Ä�n lá. ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Biá»�n háp phòng trừ:? Ä�á»�i vá»�i rừng bá»� Ä�á»� từ 1 â�� 3 tuá»�i khi Ä�iá»�u tra trong á»� dá»�ch nếu thấy trên 1 cây có 1000 trứng không bá»� ký sinh hoặc 250con sâu non á»� tuá»�i 3/cây hoặc 1,5 nhá»�ng khoẻ/m2 Ä�ất thì rừng bá»� Ä�á»� sẽ bá»� Ä�n trụi từ 75-100%. Ä�á»�i vá»�i rừng 4 tuá»�i trá»� lên thì các chá»� sá»� trên Ä�ược nhân gấp Ä�ôi.? á»� giai Ä�oạn trứng và sâu non nếu bá»� ký sinh >50% thì á»� dá»�ch chẽ bá»� kìm hâ�¢m. ? áp dụng các biá»�n pháp phòng trừ giá»�ng nhÆ° sâu róm thông.? Xá»�i xáo Ä�ất giết nhá»�ng, sâu non ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp7.2.2. Nhóm sâu hại thân cà nh và gá»�. * Ä�ặc Ä�iá»�m chung của nhóm sâu hại thân cà nh.? - Sâu Ä�ục thân cà nh cÅ©ng có rất nhiá»�u loại. Chúng phá hại cả cây trá»�ng trong rừng và gá»� á»� các kho bâ�¢i, công trình xây dá»±ng.? - Phần lá»�n chúng thuá»�c nhóm CT Ä�a thá»±c? - Sá»�ng trong thân cà nh cây nên Ãt chá»�u ảnh hÆ°á»�ng trá»±c tiếp của Ä�iá»�u kiá»�n môi trÆ°á»�ng: mÆ°a, nắng, bâ�¢o gió, thiên Ä�á»�ch...? - Sức phá hại thá»� hiá»�n không rõ rà ng nhÆ° sâu Ä�n lá.? - Chúng Ãt phát thà nh dá»�ch, nhÆ°ng ảnh hÆ°á»�ng nghiêm trá»�ng Ä�ến phẩm chất gá»�, nÄ�ng xuất rừng trá»�ng.ChÆ°Æ¡ng VIII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp * Các biá»�n pháp phòng trừ nhóm sâu hại thân cà nh.? - Chá»�n giá»�ng cây có tÃnh kháng sâu hại cao.

? - ThÆ°á»�ng xuyên vá»� sinh rừng trá»�ng sạch sẽ. Sau khai thác phải dá»�n vá»� sinh rừng triá»�t Ä�á»�.? - Tránh gây vết xÆ°á»�c cho cây các loà i sâu Ä�ục thân và má»�i má»�t dá»� xâm nhiá»�m.? - Tá»�a cà nh và chặt vá»� sinh: những cây cong keo, cây sinh trÆ°á»�ng kém Ä�â�¢ bá»� nhiá»�m sâu bá»�nh hại.? - Gá»� sau khai thác phải váºn chuyá»�n ká»�p thá»�i vá»� bến bâ�¢i.? - TÄ�ng cÆ°á»�ng công tác quản lý rừng: cấm chÄ�n thả gia súc bừa bâ�¢i, hạn chế cháy rừng...ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp 7.2.2.1. Sâu Ä�ục ngá»�n thông. (Evetria .Sp) * Ä�ặc Ä�iá»�m phân bá»�, phân loại và tình hình phá hại.? Sâu Ä�ục ngá»�n thông có nhiá»�u loại: Sâu Ä�ục ngá»�n thông lá»�n, Sâu Ä�ục ngá»�n thông nhá»�...? Chúng phân bá»� và phát triá»�n mạnh á»� những vùng trá»�ng thông táºp trung? Thuá»�c chi Evetria, há»� ngà i cuá»�n lá (Tortricidea) bá»� cánh vảy) (Lepidoptera)? Sâu Ä�ục ngá»�n thông là m cho ngá»�n cây ngá»�n cà nh khô héo, chảy nhá»±a ả/h lá»�n Ä�ến nÄ�ng xuất và chất lượng rừng trá»�ng gây nên những tá»�n thất vá»� kinh tế.

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Ä�ặc Ä�iá»�m hình thái.? - STT có thân nhá»� dà i 13mm, rá»�ng 3mm, mà u nâu xám, râu Ä�ầu hình sợi chá»�, khi Ä�áºu nằm dá»�c thân., cánh trÆ°á»�c có 3 vân trắng sáng nằm ngang chia cánh là m 4 phần gần bằng nhau. Mép ngoà i cánh trÆ°á»�c và cánh sau có hà ng lông nhÆ° tua cá»�.? - Trứng hình bầu dục, kÃch thứơc khoảng 0,5mm, sâu non thà nh thục dà i khoảng 20mm., mà u trắng há»�ng.? - Nhông dà i khoảng 10mm, rá»�ng 2mm mà u nâu và ng, phÃa cuá»�iÄ�ót bụngcó 6 lông dạng móc câu. ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Táºp tÃnh sinh hoạt.? Sâu non má»�i ná»� gặm vá»� non, khi lá»�n lên Ä�ục 1 lá»� và o ngá»�n cà nh, ngá»�n cây, tuỳ theo vá»� trÃÄ�ục mà Ä�Æ°á»�ng Ä�ục có thá»� Ä�i lên hoặc Ä�i xuá»�ng. Tại lá»� Ä�ục thÆ°á»�ng có nhá»±a chảy ra kèm vá»�i phân của sâu non, ngá»�n héo dần và khô Ä�i dá»� bá»� gió bẻ gâ�¢y. Khi sắp và o nhá»�ng sâu non Ä�ục 1 lá»� vÅ© hóa rá»�i và o nhá»�ng gần Ä�ó. Thá»�i kỳ nhá»�ng có thá»� kéo dà i từ 10 â�� 13 ngà y. ? sâu trÆ°á»�ng thà nh hoạt Ä�á»�ng và o ban Ä�êm, có tÃnh xu quang mạnh, sau khi giao phá»�i sâu trÆ°á»�ng thà nh Ä�ẻ trứng và o các ngá»�n cà nh, ngá»�n cây và chá»� sá»�ng Ä�ược từ 3 â�� 5ngà y.? Sâu Ä�ục ngá»�n thông phá hoạt mạnh từ tháng 2 â�� 5 nhất là những nÄ�m có mÆ°a phùn kéo dà i.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp * Biá»�n pháp phòng trừ.? - ThÆ°á»�ng xuyên theo dõi và phát hiá»�n sá»�m Ä�á»� ká»�p thá»�i cắt bá»� các ngá»�n có sâu hại và Ä�em Ä�á»�t.? - Phun thuá»�c trừ sâu và o giai Ä�oạn trứng má»�i ná»�.? - Dùng bẫy Ä�èn và o ban Ä�êm Ä�á»� bắt sâu trÆ°á»�ng thà nh.? - trá»�n rừng há»�n giao giữa thông và các loà i cây lá rá»�ng.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp7.2.2.2. Má»�i hại gá»� và cây Ä�ứng.? * Ä�ặc Ä�iá»�m phân bá»�, phân loại và tình hình phá hại của má»�i.

? - Má»�i có rất nhiá»�u loại: Trên Thế giá»�i hiá»�n nay Ä�â�¢ phát hiá»�n Ä�ược khoảng 2.700 loà i má»�i khác nhau. ? - Chúng thuá»�c nhóm côn trùng sá»�ng có tÃnh chất XH? - Má»�i có rất nhiá»�u há»� khác nhau và thuá»�c bá»� cánh bằng (Isoptera), kiá»�u BTKHT? - Má»�i phân bá»� á»� nhiá»�u nÆ¡i trên trái Ä�ất. ? - á»� Viá»�t nam chúng phân bá»� khắp cả nÆ°á»�c.? - Nó có thá»� phân bá»� á»� Ä�á»� cao Ä�ến 2000m so vá»�i má»±c nÆ°á»�c biá»�n.

ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? - Má»�i sá»�ng và là m tá»� trong Ä�ất, trong thân cây. Trong Ä�ất má»�i có thá»� phân bá»� Ä�ến Ä�á»� sâu 5m, Ä�ôi khi lên tá»�i khoảng 36m..? - Má»�i gây nên những thiá»�t hại lá»�n cho ná»�n kinh tế quá»�c dân. Má»�i Ä�n gá»� phá hại tất cả các sản phẩm chứa xenlulô, trong rừng má»�i phá hại cả cây sá»�ng lẫn cây chết. Hà ng nÄ�m những thiá»�t hại do má»�i gây ra Ä�â�¢ lên tá»�i con sá»� khá»�ng lá»�.? VD: á»� Mỹ những thiá»�t hạido má»�i gây ra trung bình khoảng 150 triá»�u Ä�ôla/nÄ�m. ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Hình thái và chức nÄ�ng các dạng má»�i.+ Má»�i trÆ°á»�ng thà nh@. Dạng má»�i sinh sản.? - Má»�i chúa: Chức nÄ�ng của má»�i chúa là giao phá»�i vá»�i má»�i vua Ä�á»� sinh sản, duy trì nòi giá»�ng, có hình thái biến Ä�á»�i nhiá»�u. Phần bụng to có thá»� gấp từ 250 -300 lần Ä�ầu. á»� nÆ°á»�c ta thÆ°á»�ng gặp loà i má»�i chúa có kÃch thÆ°á»�c dà i khoảng hÆ¡n 50mm. Má»�i chúa Ä�ạt ká»· lục Thế giá»�i dà i tá»�i 140mm.? ThÆ°á»�ng trong tá»� má»�i chá»� có 1 má»�i chúa song cá biá»�t có loà i có tá»�i 2 â�� 3 má»�i chúa trong 1 tá»�.ChÆ°Æ¡ng VIII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp - Má»�i vua:? ThÆ°á»�ng trongtá»� mói cÅ©ng chá»� có 1 má»�i vua song cá biá»�t có loà i có tá»�i 2 â�� 3 má»�i vua trong 1 tá»�.? Chức nÄ�ng của má»�i vua là thụ tinh cho má»�i chúa. ? Má»�i vua hình dạng và kÃch thÆ°á»�c vẫn giữ nguyên hình thái má»�i cánh Ä�á»±c ban Ä�ầu, duy chá»� có bá»� má rất phát triá»�n bè rá»�ng hÆ¡n. ? Má»�i vua và má»�i chúa Ä�ược má»�i thợ nuôi dưỡng chÄ�m sóc chu Ä�áo và sá»�ng á»� â��Hoà ng cungâ��ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp - Má»�i giá»�ng:? . Má»�i giá»�ng có cánh: loaá»� nà y chiếm sá»� Ä�ông trong quần thá»�, vá»� hình thái Ãt biến Ä�á»�i, có 2 Ä�ôi cánh dạng mà ng. Ä�ây là Ä�á»�i tượng Ä�á»� chia Ä�à n phát tán nòi giá»�ng.? . Má»�i giá»�ng không có cánh: loại nà y chá»� chiếm sá»� Ãt trong quần thá»�. Vá»� hình dạng chá»� khác má»�i giá»�ng có cánh là không có cánh hoặc có cánh rất ngắn. Loà i má»�i nà y còn Ä�ược gá»�i là má»�i vua, má»�i chúa dá»± bá»� (bá»� xung) Ä�á»� phòng khi má»�i vua hoặc má»�i chúa chết thì chúng sẽ thay thế.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp @. Dạng má»�i không sinh sản:Má»�i LÃnh:? - Chức nÄ�ng chủ yếu của má»�i lÃnh là : bảo vá»� tá»�, chá»�ng kẻ thù. Ä�á»� thÃch nghi vá»�i chức nÄ�ng Ä�ó hình thái của má»�i lÃnh cÅ©ng biến Ä�á»�i theo: Ä�ầu má»�i lÃnh to, dà i gần bằng 1/2 thân thÃ

¢n thá»�. Miá»�ng hÆ°á»�ng vá»� phÃa trÆ°á»�c.? Trong xâ�¢ há»�i loà i má»�i có 3 dạng má»�i lÃnh.- Có loại hà m trên phát triá»�n to nhá»� không Ä�á»�u nhau nhô vá»� phÃa trÆ°á»�c là m vÅ© khà chiến Ä�ấu nhÆ° giá»�ng Macrotermes.- Có loà i hà m trên tiêu giảm, trán kéo dà i thà nh vòi có tuyến phun hạch Ä�á»�c (axit mà kiến rất sợ). ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? - Có loà i thì có cả 2 nên chúng tấn công kẻ thù và bảo vá»� tá»� rất hiá»�u nghiá»�m nhÆ° giá»�ng Cotopttermes. Má»�t sá»� loà i má»�i lÃnh có 2 loại:? - Loại có kÃch thÆ°á»�c thân thá»� lá»�n là m nhiá»�mvụ chuyên trách bảo vá»� â��Hoà ng cungâ�� nÆ¡i má»�i vua, múa chúa á»�. Nếu không có gì xảy ra thì chúng không bao giá»� ra khá»�i tá»�. ? - Loại có kÃch thÆ°á»�c thân thá»� nhá»� bé nhanh nhẹn là m nhiá»�m vụ á»� ngoà i chúng Ä�ược Ä�iá»�u Ä�á»�ng Ä�i công tác 4 ngà y/1 lần bất ká»� ngà y Ä�êm, là m nhiá»�m vụ trinh sát: Tìm nguá»�n thức Ä�n, tìm hÆ°á»�ng Ä�ắp Ä�Æ°á»�ng mui, tìm nguá»�n nÆ°á»�c, bảo vá»� cho má»�i thợ Ä�i kiếm Ä�n, bảo vá»� má»�i con.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? - Má»�i thợ:? Chức nÄ�ng của má»�i thợ là xây tá»�, Ä�ắp Ä�Æ°á»�ng mui, váºn chuyá»�n nÆ°á»�c, váºn chuyá»�n thức Ä�n. ChÄ�m sóc má»�i vua, má»�i chúa, má»�i lÃnh, má»�i non, tha trứng của má»�i chúa sang phòng ấp trứng Ä�á»� ấp, là m vÆ°á»�n cây nấm cho má»�i non chÆ¡i. Trao Ä�á»�i thông tin liên lạc giữa các cá thá»� trong tá»�, Ä�iá»�u tiết khà háºu trong tá»�...? - Trứng: Tuỳ theo từng loà i má»�i mà trứng của má»�i có hình dạng và kÃch thÆ°á»�c khác nhau. Có loà i trứng hình Ä�ế già y, có loà i trứng có hình trụ hÆ¡i cong... nói chung trứng nói chung trứng có chiá»�u dà i từ 0,4 â�� 2mm, có mà u trắng sữa.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp? Má»�i con: - Má»�i non lúc má»�i ná»� Ä�ược má»�i thợ chÄ�m sóc và nuôi dưỡng chu Ä�áo. - Má»�i non thÆ°á»�ng có mà u trắng Ä�ục, miá»�ng hÆ°á»�ng xuá»�ng dÆ°á»�i, dầu to hÆ¡n ngá»±c. Lúc má»�i ná»� tÆ°Æ¡ng Ä�á»�i giá»�ng nhau. - Qua nhiá»�u lần lá»�t xác nó biến Ä�á»�i dần hình thái Ä�á»� trá»� thà nh các dạng má»�i trÆ°á»�ng thà nh khác nhau: má»�i giá»�ng, má»�i thợ, má»�i lÃnh...ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp* Các biá»�n pháp phòng trừ má»�i:? @. Ä�á»�i vá»�i các công trình xây dá»±ng có sá» dụng tre gá»�...? Nếu có má»�i phải xá» lý ná»�n móng bằng các loại thuá»�c bá»�t hoá há»�c nhÆ° Basuzin, lin dan khoảng 20 â�� 30kg cho 100m2 ná»�n móng trá»�n Ä�á»�u rá»�i ná»�n chặt. ? Các cá»�c móng bằng tre nứa phải ngâm tẩm thuá»�c, hoặc có chân kê bằng bê tông, Ä�á...? Gá»�, tre nứa thì trÆ°á»�c khi Ä�Æ°a và o là m phải Ä�ược ngâm nÆ°á»�c từ 3 â�� 6 tháng ? Khi thấy má»�i xuất hiá»�n phải có biá»�n pháp xá» lý ká»�p thá»�i: Ä�á»� dầu và o chân cá»�t, tìm tá»� Ä�á»� thuá»�c ná»�n chặt lại.? Nhà cá»a phải thiết kế cá»a ra và o, cá»a sá»� sáng sủa, thoáng gióChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp @ - Ä�á»�i vá»�i các Ä�á»� dùng trong gia Ä�ìh nhÆ° giÆ°á»�ng tủ, bà n ghế... - Khi kê phải kê xa tÆ°á»�ng tá»�i thiá»�u 20cm. có chân kê bằng các váºt khác gá»�.

? - Phải Ä�ược gia công là m nhẵn và quét sÆ¡n 2 mặt.? - á»� nÆ¡i công sá»�, phòng thà nghiá»�m, gia Ä�ình khi má»�i xuất hiá»�n tá»�t nhất Ä�ặt bả sinh há»�c á»� nÆ¡i má»�i hay Ä�i lại kiếm Ä�n Ä�á»� tiêu diá»�t táºn gá»�c qua con Ä�Æ°á»�ng lây nhiá»�m bá»�nh từ má»�i thợ.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp @ - Ä�á»�i vá»�i rừng trá»�ng:? TÄ�ng cÆ°á»�ng công tác quản lý rừng, dá»�n vá»� sinh rừng sạch sẽ. ? Cấm chÄ�n thả gia súc bừa bâ�¢i, tránh gây vết xÆ°á»�c cho cây. ? Chặt bá»� các cây sinh trÆ°á»�ng kém, cây cong queo sâu bá»�nh, cây quá già cá»�i, cây bá»� nhiá»�m má»�i má»�t...? Khi rừng bá»� nhiá»�m má»�i cần có biá»�n pháp phòng trừ ká»�p thá»�i: tấp cà nh lá thà nh Ä�á»�ng cho thêm cây má»�i nhÆ° gá»� trám, gá»� thông cắt khúc gá»� táºn dụng bá»� xung sau Ä�ó chá»� má»�i Ä�ến Ä�n rá»�i phun thuá»�c diá»�t má»�i.ChÆ°Æ¡ng VIIâ�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp @ - Ä�á»�i vá»�i rừng trá»�ng:? Dùng bẫy Ä�èn bắt má»�i giá»�ng cánh chia Ä�à n á»� ngoà i bìa rừng.? Trong khai thác rừng hạn chế tá»�i mức thấp nhất há»� sá»� Ä�á»� vỡ.? Sau khai thác phải dá»�n vá»� sinh rừng triá»�t Ä�á»�.? Gá»� sau khai thác phải ká»�p thá»�i váºn chuyá»�n vá»� bến bâ�¢i, bóc vá»�. Sau Ä�ó váºn chuyá»�n vá»� bâ�¢i chÃnh bằng Ä�Æ°á»�ng thuá»·, nếu là gá»� Ä�á»� dá»±ng thì cần ngâm trong nÆ°á»�c má»�t thá»�i gian.ChÆ°Æ¡ng VIII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp @ - Ä�á»�i vá»�i bâ�¢i gá»�:? - Bâ�¢i gá»� phải Ä�ược thiết kế á»� nÆ¡i cao ráo thoáng mát.? - Phải có cá»�t bê tông cách ly Ä�á»� là m Ä�à kê.? - Gá»� phải Ä�ặt trên Ä�à kê, phân loại theo nhóm.? - Bâ�¢i gá»� phải có mái che.? - ThÆ°á»�ng xuyên theo dõi sá»± xuất hiá»�n của má»�i. Khi thấy má»�i xuất hiá»�n phải ká»�p thá»�i tìm tá»� Ä�á»� tiêu diá»�t.? - Quét thuá»�c bảo quản gá»� thÆ°á»�ng xuyên.? - Không Ä�á»� gá»� lÆ°u quá lâu á»� bâ�¢i mà cần có kế hoạch sá» dụng sá»�m.ChÆ°Æ¡ng VII â�� Má»�t sá»� loà i sâu hại rừng thÆ°á»�ng gặp -

<PIXTEL_MMI_EBOOK_2005>3###########################################################</PIXTEL_MMI_EBOOK_2005>