BİLİM TARİHİ

AYDINLANMA ÇAĞI• Aydınlanma Çağı Nedir?• Aydınlanma Çağı’nın Özellikleri• Aydınlanma Çağı’nın Sonuçları

AYDINLANMA ÇAĞI NEDİR?

18. yüzyılda baş göstermeye başlayan aydınlanma felsefesinin geliştiği döneme aydınlanma çağı adı verilmektedir.

Bu dönemde Avrupa’da her alanda gelişmeler yaşandı.

Akılcılık, bilim ve teknoloji alanları da ilerledi. Ayrıca Sanayi inkılabının yapılabilmesi için uygun ortam sağlandı.

• Aydınlanma çağı, aklı esas almıştır.• Akıl yönünde yapılan çalışmaları desteklemiştir. • Aydınlanma çağında aklın temel alınması sonucunda deney ve gözlem de aklın ürünlerini

ortaya koyduğu gerekçesiyle ortaya çıkmıştır. • 15.yüzyılda aydınlanma çağına ortam hazırlayan keşifler ve icatlar yapılmıştır. • Bu çalışmalar da aydınlanma çağının sürecine bir hız kazandırmıştır.• Bu çalışmalarla karanlık çağ sona ermiştir ve Orta Çağ başlamıştır.

AYDINLANMA ÇAĞI

Yönetimi din ve Tanrı üzerine kurulmuş toplumlar sonucunda aydınlanma çağı kendini göstermiştir.

Genel olarak aydınlanma çağı için, yoğun olarak görülen din, Tanrı ve hatta kilise dönemine tepki olarak çıkan bir dönemdir diyebiliriz.

Buna göre, aydınlanma çağının ortaya çıkmasında Reform ve Rönesans hareketlerinin aydınlanma çağının başlamasında büyük oranda rol oynadığını söyleyebiliriz.

Halk kilisenin diretmesi sonucunda ve kilisenin aslı olmayan bir şekilde cennetten arsa satma gibi faaliyetlerin artmasıyla birlikte Martin Luther’in öncülüğünde Reform ve Rönesans hareketleri başlamıştır ve bu hareketlerin sonucunda da aydınlanma çağı başlamıştır.

AYDINLANMA ÇAĞI

AYDINLANMA ÇAĞI’NIN ÖZELLİKLERİ

Aydınlanma çağının ortaya çıkmasında Rönesans ve Reform hareketleri ile kâğıt ve matbaanın kullanılması etkili olmuştur.

Bu dönemde akılcılık ve bilimsellik, deney ve gözlem ön plana çıkmıştır. -Bu dönemde Newton matematik ve fizik alanında, Kopernik coğrafya alanında, Galileo fizik alanında, Jan Jak Russo edebiyat alanında Mozart müzik alanında çalışmalarda bulunmuştur.

Aydınlanma çağı sanayi inkılabı ve Fransız İhtilâlinin ortaya çıkmasında etkili oldu.

Bu Dönemin Önemli Bilim İnsanları;

Newton ; Fizik ve matematik alanında çalıştı.

Copernik ; Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğünü kanıtladı.

Galileo; Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatladı.

Jean Jacgues Rousseau ; Toplumsal alanda önemli eserler verdi.

Jean Jacgues Rousseau ; Toplumsal alanda önemli eserler verdi.

Mozart Ve Bach; Besteciler müzik alanında önemli başarılar elde etti.

AYDINLANMA ÇAĞI’NIN SONUÇLARI

Bilim, sanat, edebiyat, siyaset ve sosyal alanlarda önemli eserler verildi. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler Sanayi İnkılâbı’nın temellerini oluşturdu. Siyasi ve sosyal gelişmeler ABD’nin kurulmasında ve Fransız İhtilali’nin

çıkmasında etkili oldu. Avrupa’da akılcı düşünce sistemi gelişmiştir. 

18.Yüzyılda Astronomi, Matematik ve

Fizik

18.Yüzyılda Astronomi

18. yüzyılda Newton'un kurduğu mekanik birçok bilim adamı tarafından Calculus öğrenilerek ve

yeni formüller geliştirilerek ileriye götürülmüştü. Matematiksel analizlerin ve problemlerin rasyonel mekaniğe uygulanmasıyla klasik mekanik isimli bilim dalı ortaya çıkmıştır.

18.Yüzyılda Matematik

18. yüzyılın en etkili matematikçisi muhtemelen Leonhard Euler idi. Yaptığı katkılar, Königsberg ‘in

Yedi Köprüsü problemi ile birlikte grafik teorisi çalışmasını kurmaktan, birçok modern matematiksel

terimi ve gösterimi standartlaştırmaya kadar uzanır.18. yüzyılın diğer önemli Avrupa

matematikçileri arasında Joseph Louis Lagrange ve Laplace da bulunmaktadır. Lagrange, sayılar teorisi,

cebir, diferansiyel hesap ve varyasyon hesabı konusunda öncü çalışmalar yapmıştır ve Laplace,

Napolyon çağında gök mekaniği ve istatistiğin temelleri hakkında önemli çalışmalara yapmıştır.

18.Yüzyılda Fizik

18. yüzyıl ortalarından başlayarak astrofizik bilim dalı gelişme gösterip önceleri Güneş’in, daha

sonra da yıldızların fiziksel ve kimyasal özellikleri incelenmeye başlandı. Yıldızların

atmosferlerinden bize ulaşan ışınımlarını verdiği spektrumlarla, spektral çözümleme çalışmaları yapıldı. 1839’dan sonra gözlemlerde fotoğraf

plakları kullanılmaya başlandı

Leonhard Euler(1707-1783)

İsviçre’nin Basel kentinde doğan Leonhard Eular, hayatının büyük bir bölümünü St.Petersburg ve Berlin’de geçirdi.

Kendisi çoğunklukla, modern matematiksel notasyonların temellerini ortaya koyması ve kalkülüste büyük gelişmeler yapıp grafik kuramını geliştirmesiyle tanınır.

Bilimin bütün alanlara katkısı olağanüstüydü. Yaşamının ilerleyen safhalarında tamamen kör olsa bile hesaplamalarını akıldan yapmayı sürdürdü.

Newton’ın bir parçaçığın hareketi ile ilgili yasalardan, katı bir cismin hareketine ait genel ilkeler çıkarır.

Bu ilkelerde denge çarklarının(gyroscopes) hareketlerini topaçların dönmesini, golf topununun uçusunu ve yerkürenin eğilme ve kayma hareketlerini kapsıyordu.

e ve i harflerin modern matematiksel bağlamların ilk ortaya atan kişi olan Euler ışığın kırılmasını da matematiksel olarak betimledi.

Euler en çok eser bırakan bilim adamı olarak bilinir; hayattayken 530 kitabı ve makalesi çıkmış ve ölümünden sonra ise el yazmalarının yayımlanmasıyla bu sayı 771’e çıkmıştır.

Gyroscopes

Leonhard Euler(1707-1783)

Pierre-Simon Laplace(1749-1827)

Güneş sisteminin kararlılığı üzere yaptığı çalışmalarla ‘‘Fransız Newton’’ olarak adlandırılan Fransız astronom ve matematikçidir.

Laplece, kalkulus kullandığı 5 Ciltlik Gök Mekaniği kitabında astronomi matematiğini geliştirmis ve belirlenimciliği Newton mekaniğini sokmuştur.

Ölümünden sonrada çok sayıda oparetör ve dönüşüm Laplace’ın adıyla anılmaktadır.

Pierre-Simon Laplace , Lavoiser ile birlikte buz kalorimetresini icat etti. Dünyanın Sistemleri’ni yayımlayarak yörüngeler ve gelgitler üzerine

olan kuramlarını ortaya koydu. Güneş Sisteminin, insanlarla alakalı zaman ölçütlerinde durağan

olduğunu kanıtladı. Newton teorisini geliştirme, Güneş sisteminin oluşumunu açıklama,

matematiksel olasılık teorisini kurar. Euler sabiti ile formüller yazan ilk kişidir. Faydasını, tutarlılığını ve bir

sayının sanal üssünü almakta nasıl kullanılacağını Euler formülü ile tanımlamıştır .

Buz Kalorimetresi

Pierre-Simon Laplace(1749-1827)

Laplace’ın ‘‘Nebüloz Hipotezi’’

Laplace gezegenlerin oluşumunu açıklamak için ünlü ‘Nebüloz Hipotezini’ geliştirir.Buna göre; Güneş başlangıçta uzayda dönen kocaman bir sıcak gaz kitlesi, giderek soğuyan kitle

büzülmeye başlar sonra birbirini izleyen halkalar halinde parçalanır.Kopan halkaların her biri Laplace’ a göre daha sonra yoğunlaşarak bir gezegen meydana getirir.

Uzun süre bilim çevrelerinde akla yatkın bulunur ama yetersiz kalması nedeniyle eleştiriye uğrar.

Laplace’ın Nebüloz Hipotezini bugün eski değerlerini koruyamamaktadır.

Joseph Louis Lagrange(1736-1813)

Fransız bir baba ile İtalyan bir annenin oğlu olan Lagrange’nin matematiğe ilgisi, kalküsün Yunan geometresine üstünlüğü ile ilgili olarak Halley’in yazdığı bir makaleyi okumasıyla başlamıştır.

Kısa sürede matematik dehası kendini göstermiş ve 19 yaşındayken matematik profesörü olmuştur.

Fransız Bilimler Akademisi tarafından bir çok ödüle layık bulunmuştur.

Lagrange Analitik Fonksiyonlar Kuramı’nı yayımlayarak ve yeni bir kalkülüs yaklaşımını ortaya koydu.

O zamanlar geniş kitlelerce kabul görmesine rağmen 20.yüzyılda, Langrance’ın fikirlerinin özellikle kuantum mekaniği alanında paha biçilmez olduğu kanıtlandı.

Varyasyonlar hesabını bulur ve diferansiyel denklemler konusunu sistemli bir temele oturtur.

Lagrange küçük bir cismin(Ay gibi) kendisinden daha büyük diğer iki cisme(Dünya Ve Güneş gibi) beş yerde bulunabileceğini keşfetti. Bunlar Lagrance Noktaları olarak bilinir.

Lagrance Noktaları

Joseph Louis Lagrange(1736-1813)

Antoine-Laurent de Lavoisier(1743 -1794)

Zengin bir tüccarın oğlu olan Lavoisier, Mazarin kolejinde okudu, astronomi dersleri aldı.

23 yaşında "Paris İçin En İyi Aydınlatma Sistemi" adlı inceleme yazısıyla, Fen Akademisi'nden ödül aldı. Daha sonra, "Dağ Tabakaları Üzerine İnceleme ve Paris Civarındaki Alçıtaşlarının Analizi" adlı iki çalışma daha yayınladı.

General Baudon'un yardımcısı oldu ve sonunda fermier general oldu; barut ve güherçile fabrikasının müdürlüğünü yürüttü, ölçü ve tartı aletlerini geliştirmekle yükümlü komisyonun üyeliğini yaptı.

Maliye bakanlığında vergi reformu yapmak için görevlendirildi ve bu konuda bir eser yazdı. 1793 yılında fermier generallerin tümünün tutuklanması emredildi.

1794 yılında ölüm cezasına çarptırıldı ve aynı gün (8 Mayıs) giyotinle idam edildi.

Lavoisier bilim dünyasında en başta yanma olayına ilişkin geliştirdiği yeni kuramıyla ün kazanır.

Simya devrimini oluşturmada başka önemli çalışmaları da vardır.

Deneylerinde, özellikle ölçme işleminde gösterdiği olağanüstü duyarlılık, kendisini izleyen yeni kuşak araştırmacılar için özenilen bir örnek olmuştur.

Kimya dili; mantıksal düzen ve kuramsal açıklama yönlerinden bilimsel kimliğini Lavoisier'e borçludur.

Tüm bu çalışmalarında ona büyük desteği eşi sağlar: deney şekillerini çizer, yabancı dillerden kaynak çeviriler yapar, makale ve kitaplarını yayıma hazırlar.

Antoine-Laurent de Lavoisier(1743 -1794)

Phlogiston Deneyi

Lavoisier Araştırmalarına başladığında eski Yunan dan beri gelen maddenin dört elementten (toprak, su, hava, ateş) meydana geldiği görüşü tamamen geçerliliğini yitirmemişti. Bilim adamları kimyasal olayları, özellikle yanma olaylarını açıklamada “phlogiston” teorisinde yararlanıyorlardı.

Yunanca “alev” anlamına gelen “phlox” kelimesinden türetilen phlogiston kavramını ilk kez 17.yy da Becher, daha sonra onu izleyen Stahl kullanmıştır.

Phlogiston Deneyi

Yürürlükteki kurama göre, yanma; yanan nesnenin phlogiston denen, ama ne olduğu bilinmeyen, gizemli bir madde çıkarması demekti.

Odun kömürü gibi yandığında geriye en az kül bırakan nesneler  phlogiston bakımından en zengin nesnelerdi.

Yüzyıllardan beri metal elde etmede odun kömürü kullanıldığı için, phlogiston aynı zamanda “metalleştirici” olarak da düşünülüyordu. Metal cevheri + odun kömürü=metal

Phlogiston deneyi

Kurşun gibi madenlerin, erime derecesinde ısıtıldığında, yüzeylerinde oluşan "calx"ın, madenin eksilen bölümünden daha ağır olduğu düşünlüyordu.

Metal- phlogiston =calx Yapılan deneysel çalışmalar calx’ın metalden daha ağır olduğunu gösterince

teori tam olarak açıklanamayan bir şekle dönüşmüştür. Bu zorluk için phlogiston’ın ağırlığının negatif olduğu, yani eklendiği maddeyi hafiflettiği, çıktığı maddeyi ağırlaştırdığı düşünülmüştür.

Boyle ‘ın yapmış olduğu deneylerde yanmanın olabilmesi için havaya ihtiyaç olduğunu gözlemlemişti. O bu olayı Phlogiston teorisi ışığında şöyle açıklıyordu:

«Bir maddenin yanması için çıkardığı phlogiston’ı almaya yetecek havaya ihtiyacı vardır»

Oksijenin Bulunuşu

Hollandalı kimyacı Van Helmont (1577-1644) ilk kez gaz kelimesini kullanmış olmasına rağmen, gazları ayrıntılı incelememiştir.

İlk olarak İskoç kimyası Joseph Black (1728-1799) , CO2 nin havadan farklı bir gaz olduğunu deneysel olarak gözlemler. On yıl sonra 1766 ‘da Cavendish başka bir gaz bulduğunu açıklar. Cavendish’in “yanar hava” dediği ve asitlerin metal üzerindeki etkisinden elde ettiği bu gaz hidrojen gazı idi.

Birkaç yıl sonra İngiliz Joseph Priestley (1733-1804) on kadar yeni gaz keşfetmiştir. Fakat phlogiston teorisinin savunucularından biri olan Priestley , bu keşfettiği gazları tam olarak açıklayamamış,1774 yılında oksijen’in keşfetmiş olmasına rağmen bunun ne kadar önemli bir keşif olduğunun farkına varamamıştır.

Lavoisier’ın Oksijenin Bulunuşuna Katkısı

Bu keşif kimya tarihi için çok önemliydi ve bunun önemini keşfeden kişi ise Fransız Lavoisier olmuştur.

Lavoisier deneylerini sürdürerek daha sonra havanın tek bir elementten oluşmadığı, oksijen ve azottan meydana geldiğini ve kalsinasyon süresince metal ile birleşen şeyin hava değil oksijen olduğunu da göstermiştir.

Lavoisier’ın Oksijenin Bulunuşuna Katkısı

Oksijen’in olduğu gibi, suyun bileşimini de Lavoisier keşfetmemiştir; ama her iki keşfin de teorik açıklamasını yapmayı başarmıştır.

Lavoisier'in aslında ne yeni kimyasal bir nesne, ne de yeni kimyasal bir olgu keşfettiği söylenebilir. Onun amacı yeni ve işler bir sistem kurmaktı. 1789'da yayımlanan Traité Élémentaire de Chimie adlı yapıtı, kendi alanında, Newton'un Pincipia'sı sayılsa yeridir. Lavoisier modern kimyanın temelini atmıştır.

Kitabında ilk kez elementlerin bir listeside yer almıştır. Lavoisier ilk kez “Kütlenin Korunumu” ilkesinide bu kitapta açıklamıştır.

Lavoisier’i İzleyen Gelişmeler

Lavoisier’in ölümünden sonra phlogiston teorisi gözden düştü. Yapılan tüm çalışmalar kimyayı artık kantitatif bir bilim haline getirmenin yolunu açmıştır. Bundan sonra kimya ile ilgili yasaların bulunması çabuklaşmıştır.

Fransız Kimyacı Proust (1754-1826) – “sabit oranlar kanunun” formüle etmiştir. Tüm kimyasal bileşiklerde , bileşimi meydana getiren elementlerin ağırlıkları arasında değişmeyen, belirli bir oran vardır.

Modern Kimya alanında önemli çalışmalar yapan bir diğer bilim adamı da İngiliz Bilim adamı John Dalton (1766-1844) dır. Gazlar ile ilgili yapmış olduğu çalışma “Dalton Kısmi Basınçlar Kanunu “ olarak bilinir.

Pi=xi.PT

Lavoisier’i İzleyen Gelişmeler

Thales’in 2500 yıl önce sorduğu “Evreni oluşturan madde nedir?” sorusuna “Hidrojen” dir, cevabı verilmeye başlandı.

Gazlar la ilgili çalışmalar yapan bir diğer bilim adamı Fransız Gay-Lussac ve Boyle Mariotte dur. Bu iki bilim adamının çalışmalarını temel alan İtalyan Avagadro genel ilişkiye ulaşır.

Lavoisier’i İzleyen Gelişmeler

 Rus kimyaci Dimitriy Ivanoviç Mendeleyev 1860'larda elementlerin özellikleri arasındaki ilişkileri ayrıntılı olarak araştırmaya başladı.

1869'da, elementlerin artan atom ağırlıklarına göre dizildiklerinde özelliklerinin de periyodik olarak değiştiğini ifade eden periyodik yasayı geliştirdi.

Gözlemlediği bağlantıları sergilemek için bir periyodik tablo hazırladı.

Kaynakçalar

Bilim Tarihi.(2013). (K.Cankoçak, M.M Türkoğlu, S.Yıldız, S.Atay Çev.) İstanbul: Alfa Tameroğlu, S.S.(2001). Bilimlerin Tarihi. İstanbul: Birsen Tekeli, S. ve Kahya, E. (2001). Bilim Tarihine Giriş. Ankara:Nobel Yıldırım, C.(2015).Bilim Tarihi. İstanbul:Remzi Gribbin J.(2014)Bilim Tarihi.İstanbul:Alfa http://aliosmankoca.com/leonhard-euler/ http://www.nkfu.com/astronomi-tarihcesi/ https://tr.wikipedia.org/wiki/Fizik_Tarihi https://tr.wikipedia.org/wiki/Matematik_tarihihttps://tr.wikipedia.org/wiki/Antoine_Lavoisier http://www.arastiralim.net/ilk/modern-kimyanin-babasi-antoine-laurent-de-lavoisier.html http://www.genbilim.com/fen-bilimleri/kimya/periyodik-tablonun-tarihcesi/ http://www.eokul-meb.com/aydinlanma-cagi-nedir-kisaca-60635/ http://www.sosyalbilge.com/index.php/zaman-icinde-bilim/260-ronesansreform-ve-aydinlanma-cagi

GRUP İSİMLERİ

KÜBRA GÜLDEREN BEYZA İLKNUR ÜNAL NESLİHAN ÖNTEMEL EBRU TEMEL YAĞMUR YILMAZ SARA HATİCE DUMLU EDANUR KASAP