As orixes (por Tania Pose)

As orixes do galego
en Rianxo.

Substrato, estrato e superestrato.

Tania Pose Ordez 1Bac B

GUIN

Portada: D1

Guin: D2

Introducin: D3

Substrato: D4, D5, D6

Estrato: D7, D8

Superestrato: D9, D11Reino Suevo: D10

Superestrato Xermnico: D12, D13

Superestrato rabe: D14, D15

Toponimia de RianxoArao: D16

Asados: D17

Isorna: D18

Leiro: D19

Rianxo: D20

Taragoa: D21

Restos arqueolxicos de Rianxo:

- Substrato: D22, D23, D24, D25- Estrato: D26, D27, D28

Conclusin: D29

Fontes: D30

Introducin

O galego o resultado do latn, coa aportacin de linguas anteriores e posteriores colonizacin romana. Antes da sa chegada Galiza estaba poboada por diferentes pobos que falaban distintas linguas, pero tras a sa conquista e co paso do tempo adoptaron latn. A pesar disto aportronlle palabras galego, como nomes de animais, plantas, accidentes topogrficos, etc. Despois de que o Imperio Romano desaparecese, pobos como os xermnicos e os rabes instalronse na Gallaecia, pero sen eliminaren o latn. Estes tamn deixaron pegadas no galego, sobre todo no lxico comn e na toponimia.

Mapa lingstico na Pennsula Ibrica antes da chegada de Roma:

SUBSTRATO

Son as aportacins galego que deixaron os pobos anteriores s romanos. Dende o paleoltico at o sculo V a.C. coexistiron diferentes etnias, polo que podemos falar de dous tipos de substratos diferentes. Ambos deixaron a sa pegada na lingua galega.

Substrato PreindoeuropeoSubstrato Indoeuropeo

SUBSTRATO

Substratos preindoeuropeos:Euroafricano ou mediterrneo: cosco, mata, quiroga e variantes (queiroga, queiruga, queiroa...), carqueixa, carrabouxo, carrasco...

Hispano-caucsico: coto, amorodo e variantes, sobaco, gorro ...

Tirrnico: touza, morea, petouto, lastra, barro, cama, veiga, varcia, gndara...

SUBSTRATO

Substratos indoeuropeos:Linguas preceltas ou protoceltas: topnimos co sufixo -asc- e -usc- (Velasco, Ledusco...), xunto con cabana, canastro, cabazo...

Linguas celtas: beizo,boroa,bico,centola,bgoa, vasoira,toucio... Na toponimia terminacins en -obre ou -robe (Lestrobe, O Grove...) e o sufixo -brica ou -briga (Brigantium, Bergantios...)

ESTRATO

O latn a base lingstica mis importante do galego xa que o 70% das sas voces patrimoniais proveen do latn coloquial.

O latn adoptado na Gallaecia ten un carcter altamente conservador porque a maior parte dos funcionarios pblicos que se instalaron nela provian dunha zona romanizada dende moi cedo na que se falaba un latn purista e moi clsico (Baetica) . Isto fixo que conservase formas do latn mis antigas e non as mis recentes como fixo o francs ou o italiano.

ESTRATO

Palabras que veen das formas mis antigas do latn: "paxaro" (passer), "medo" (metus), "comer" (comedere) ou "ma" (maneana)

Palabras procedentes do latn que son exclusivas do galego e non aparecen noutras linguas: acio, arela, garabullo, chaira, intre, lstrego, aloumio, con (rocha no mar)...

SUPERESTRATO

Son as aportacins dos pobos posteriores aos romanos.

Os pobos que chegaron Gallaecia despois da cada do Imperio Romano (no ano 409) foron o britnico (antecedente do crnico, do gals e do bretn) e as linguas xermnicas dos suevos e dos visigodos.

A lingua galega tamn ten prstamos dos mozrabes e dos rabes.

SUPERESTRATO.
O REINO SUEVO

Os suevos chegan Gallaecia no sculo V, tras a cada do Imperio Romano.

Cun acordo, ''Foedus'', co emperador romano Honorio forman o Reino Suevo de Galiza, considerado o primeiro estado de Europa.

Os primeiros Reis de Galiza son os Suevos.

SUPERESTRATO

Superestratos xermnicos e britnicos:Os suevos non impuxeron a sa lingua senn que asumiron a falada polos galaico-romanos.

Durante o reinado visigodo tampouco houbo imposicin da sa lingua, pois desde a corte de Toledo mantiveron os costumes e linguas da zona.

SUPERESTRATO

Lxico de procedencia sueva: laverca, lobio, britar, feltro...

Topnimos acabados en -riz (= que ten autoridade): Guitiriz, Allariz, Mondariz, Arxeriz...

Topnimos finalizados en -mil, -mir, -miro (= famoso): Castromil, Samil, Boimil, Valdomir, Valdomiro...

Toponimia acabada en -monde, -munde, -mondi, -mundi (= proteccin): Baamonde, Rocamonde, Taramundi, Extramundi...

Topnimos coa terminacin -ar (=exrcito) e -mar (= cabalo): Baltar, Gondar, Tosar, Remesar...; Gondomar, Ansemar

Topnimos que acaban en -ulfe, -olfe, -ufe (= lobo): Frexulfe, Randulfe, Trasulfe, Gondufe...

SUPERESTRATO

Toponimia coas palabras godo ou suevos: Godas, Godn, A Gudia, Vilagude, Suevos, Suegos...

Lxico militar e poltico-xudicial: elmo, guerra, frecha, espiar, dardo, gaar, vasalo, feudo...

Outros verbos e adxectivos: morno, rico, danzar, esmagar, guiar, branco, gris, escarnecer, tripar, arranxar...

Antropnimos: Adela, Afonso, lvaro, Amalia, Bernardo, Carlos, Elvira, Fernando, Henrique, Leonardo, Lus, Matilde, Ricardo, Rodrigo, Xerardo...

A terminacin -iz, -is, -ez e -es dos apelidos (que significa fillo de): Mauriz, Fernndez ou Fernandes, Pais, Mndez ou Mendes, Lopes ou Lpez, Peres ou Prez etc.

SUPERESTRATO

No centro e sur da Pennsula Ibrica estableceuse un estado islmico (Al-Andalus) a comezos do sculo VIII.

A maior parte da poboacin de Al-Andalus seguiu falando as linguas mozrabes (linguas latinas).

O rabe foi a lingua da elite poltica, relixiosa e cultural, e espallouse pouco a pouco incrementando enormemente o nmero de falantes.

Superestrato rabe:

Temos lxico rabe no galego indirectamente e a travs doutras linguas que s conviviron con l,como o casteln (que ten catro mil arabistos) ou o portugus (Mil arabismos).

SUPERESTRATO

Palabras previamente inexistentes no galego de orixe rabe: lxebra, alcohol, algoritmo, alquimia, cero ou cifra, aceite, azafrn, cenoria, arroz, azucena, azucre, limn, laranxa, xarope ou algodn.

Prstamos arbigos logo de que na Idade Media existise unha zona de contacto directo entre falantes de galego e rabe: alcalde, alguacil, alfrez, alfaiate, albane, albarda, alferga, alfoz, alfombra ou alicate entre moitas outras.

TOPONIMIA DE RIANXO

ARAO

- Bua: Nome prerromano. Significa lugar enchoupado, onde estanca a auga.

- Foxacos: Parece ser que ten que ver co foxo, que significa depresin do terreo.

- O Rabado: Provn do ''rapum'' latino, que significa nabo e que en galego deu lugar tamn a rabo, polo que podera tratarse dun lugar con moitos nabos ou un significado metafrico da palabra rabo.

- As Mirns: Pode provir da familia de mirar, ou da familia Miranda, Mirador, Miramar...

TOPONIMIA DE RIANXO

ASADOS

- Asadelos: Pode vir do latn ''arsatum'', que son queimas que se realizan no monte.

- Somoza: Deriva do latn, do prefixo sub (parte inferior) e o substantivo monta (monte)

- Suigrexa: O prefixo ''su'' en latn significa abaixo, polo tanto este topnimo referese a un lugar que est debaixo doutro no que hai unha igrexa.

- Villanustre: Formacin a partir do latn ''villa'' co significado de posesin agrcola medieval.

TOPONIMIA DE RIANXO

ISORNA

- Isorna: a suma de dous termos hidronmicos. Iso (ro, nas linguas prerromnicas) e orna (co significado parello).

- Sestelo: Est relacionado ou co nome Sextus ou co numeral sextus

TOPONIMIA DE RIANXO

LEIRO

- Ra: Pnsase que variante de raoa, que ten relacin con raar e raa, co cal sera un lugar con vexetacin roda ou un prado moi pacido.

TOPONIMIA DE RIANXO

RIANXO

- Rianxo: Provn do latn ''rivus angulos'', que significa ''a curvatura do ro''

TOPONIMIA DE RIANXO

TARAGOA

- Corques: Variante de corcos, co significado de carballo.

- Iobre: O sufixo ''bre'' significa fortificacin, mentres que ''io'' crese que ten que ver coa hodronimia.

- Ourolo: ''Our'' crese que significa ''curso da auga''

- Ourille: Pode vir de ''our'' (curso do ro) e ''aurus'' (ouro)

RESTOS ARQUEOLXICOS DE RIANXO. Substrato.

Petrglifos Os Mouchos (Brin)


Mmoa ''Os Campios'' (Leiro)


''O Castro Barbudo'' (Taragoa)

''O Castro das Cercas'' (Monte Quintns)


Casco de Leiro

RESTOS ARQUEOLXICOS DE RIANXO. Estrato.

''Castelo da La'' (Taragoa)

RunasCmo foi


Estela Funeraria de Arao


Estela galaicorromana, atopada na zona da Igrexa de Taragoa.

CONCLUSIN

Anda que a maior parte do lxico galego provn do latn, non podemos olvidarnos dos pobos e etnias anteriores a esta lingua (substrato) e dos/as posteriores (superestrato) xa que tamn influiron no galego. Grazas a eles hoxe en da o galego e o patrimonio de Galiza como , non soamente grazas latn e s romanos.

FONTES

https://gl.wikipedia.org/wiki/Historia_da_lingua_galega

http://www.slideshare.net/mosteiro/as-orixes-do-galego

http://www.slideshare.net/Socri/toponimia-de-rianxo-iago-f-prol?qid=9bfb3639-cc22-4233-b376-961a8735910c&v=default&b=&from_search=3

http://www.slideshare.net/Socri/rianxo-49879284?qid=7b0854e2-7eb0-46e5-a857-dda17b2a3b7f&v=default&b=&from_search=1

http://omarfeitotradicion.gal/patrimonio

http://www.rianxofala.com/#!mapas/c1ihd

Education

As orixes (por Tania Pose)