Ahmet Zogu vs Fan Noli

Klasa XIIb, Vore 2014

Klasa XIIb, Vore 2014 2

Punoi:XhulianaHaxhiu

•Ahmet Zogu,

formalisht Naltmadhnia e Tij Zog

I Skëndërbeu III Mbret i

Shqiptarëve, (Lindi më 8

Tetor 1895 , në Burgajet të Matit,

në një kështjellë të ndërtuar rreth

shekullit të XV. - 9

Prill 1961. Suresnes pranë Parist),

ishte politikan shqiptar, Ministër i

Brendshëm (30 janar 1920 – 14

nëntor, 1920), kryeministër

i Shqipërisë (1922-1924),

president (1925 - 1928) dhe mbret

i shqiptarëve 1 shtator1928 - de

facto 7 prill 1939 pas pushtimit

italian, ndërsa de iure më 2

janar1946 pas shpalljes së

Shqipërisë Republikë

3Klasa XIIb, Vore 2014

Ahmet Zogu lindi ne Burgajet me 8 tetor 1895. Mbas vdekjesse babait te tij Xhemal Pasha Zogu ai u be kryeja e shtepisese tij duke u mbeshtetur nga nena e tij, Sadije Toptani qe me pas u be nena mbretereshe. Ne kete kohe 13 vjec AhmetZogu behet keshtu shef i krahines se Matit.

Qe i ri dergohet ne liceun Francez te Gallatasarait ne Turqiper te kryer studimet.

Ne vitin 1912 Zogu largohet nga Turqia per tu kthyer ne Shqiperi, mbas lajmeve alarmante qe vinin nga vendi i tij.

Ne moshen 17 vjecare Zogu rrok armet dhe ne krye te 2000 njerezve te besuar shkon e lufton per te mbrojtur Shkodren e rrethuar nga serbet e Malazezet.

Megjithe moshen e re Zogu eshte i ftuar te marre pjese ne ceremonine e shpalljes se Pavaresise ne 28 nentor 1912.

Zogu merr pjese ne luftimet kunder serbeve ne Kruje kuarrin nje fitore me njerezit e tij duke refuzuar ndihmen e Austro-Hungarezeve.


Ne 1917 nje komision imperial idrejtuar nga PrinciWindischgraetz dergohet ne Mat dhe i ofron Zogut graden e Kolonelitte ushtrise Imperialedhe e fton qe te lidhet me forcatAustriake. Zogu refuzon duke u shprehur keshtu :

“Austria ka ardhur ne Shqiperi simike per te smbrapsur ushtrineserbe. Ne te njeten kohe po simike e jona ajo nuk ka te drejtente nderhyje ne problemet tona tembrendeshme. Shqiperia eshtenje vend neutral dhe neutraliteti isaj duhet respektuar.”


Nen preteksin e vdekjes se PerandoritJozef nje delegacion i kryesuar nga Zoguniset ne Austri dhe aty Zogu mbahet ne Austri nen survejim shtepiak dhemegjithe protestat e Zogut ai do teleshohej vetem mbas amnistise se 1918.

Ne kete moment 1919-1920 Zogu kthehetnga ekzili i forcuar atje me pas niset me nje grup njerezish per te marre pjese ne kongresin e Lushnjes.

Zogu deklaron ne kete kongres : “Ne nuk do t’ju lejome armiqeve tane te

futen ne tokat tona si ne nje shtepi pa zot. Pushkeve dhe topave te tyre ne do t’jukunderveme fortifikatat e trupave tane.

I emeruar nga qeveria Delvina, minsiter iBrendeshem ne moshen 25 vjecare, Zoguarrin ne krye te tripave Shqipetare tethyeje trupat Italiane neVlore.


Mbas doreheqjes se kryeministritVrioni dhe Pandeli Evangjeli, Emerohet Kryeminister dheKomnadat i Ushtrise Shqipetare.

Me 2 dhjetor 1922 ai adresonkete mesazh : Jam i bindur se qeveria e re do t’ju pergjigjetdeshirave te popullit, njekohesisht deshiren e tij per tekrijuar nje shtet Perendimor, plotesisht te civilizuar. Qeveriakurre nuk do te pengoje te drejtate qytetareve dhe lirine e shtypit. Shqiperia eshte nje vend i vogeldhe politika e saj duhet te jete e qarte, transparente dhe e realizueshme. Ne perkrahimshtetet feqinje dhe kerkojme qeketo shtete te respektojneplotesisht e njekohesishtpavaresine dhe suvranitetin e Shtetit tone.”


Me 1924 perballe tensionit te krijuar nga opozita e NolitZogu strehoet ne Jugosllavi, ne 20 prill.

Me 24 dhjetor Zogu drejto trupat cliruese dhe mberrinne Tirane ku aklamohet nga populli.

5 janar 1925 Zogu emerohet nga Keshilli regjent i krijuar ne Lushnje, te formoje nje qeveri te re.

21 Janar Zogu paraqet nje projekt kushtetute qee ben Shqiperine Republike.

31 Janar Zogu shpallet President i Republikes Shqipetare. 1925 mbasi mbledh 540 shefat e Krahines se Shkodres,

Dibres dhe Kosoves e ju paraqet programin e tij ata i japinbesen se do ta mbeshtesin dhe ti sherbejne dinjesisht.

Me 1 shtator 1928 ndryshime kushtetues e Shpall ShqiperineManarki dhe Zogun mbret i Shqipetareve.

Kjo behej per ta bere Zogun mbert te shqipetareve ne Kosove dhe Cameri.


27 nentor 1926 dhe 21 nentor 1927 nenshkruhen dy pakte me Italine, keto pakte kanekarakter politik, ekonomik dhe ushtarak me njekohezgjatje 20 vjecare.

2 Maj 1938 Zogu 1 martohet me Zonjushen KonteshenXheraldine Apollonin, hungareze.

5 prill 1939 Zogu therret Asamblene Kombetareper te shpallur gjendej e luftes.

7 prill Zogu largohet nga Shqiperia. Mbas ketij casti Zogu me familjen kalojne peripeci

duke kaluar nga Greqia,Rumani, Poloni, vendet Balte, Suedi, Norvegji per te arritur ne France ne prill 1939 me oborrin e tij te perbere nga 60 vete.

10 maj 1940 me hyrjen e nazisteve ne France peripecitenuk mbarojne per Zogun ai detyrohet te largohet ne Orleans, Royan, Bordeaux, ST Jean de Luz ku niset per ne Angli ku mbreti George 6 i jep azil politik.


I zhgenjyer nga mos perkrahja e perendimoreve ai largohet ngaLondra ne Egjipt ne janar 1946 kupritet nga Mbreti Faruk 1.

7 janar 1947 Zog mbas njemarveshje me Ballistet zgjidhet siPresident i Juntes Ushtarake dheduke pasur si zevendes Z.Ermenjidhe Kryeziu. dhesekrater GajiGogo.

Krijon Kompanine 4000 duke pasur qellim stervitjen e patrioteveper te rezuar qeverine komuniste.

1951 Zog shkonne USA per te diskutaur dhebashkepunaura me CIA per rrezzimin e qeverise koministene Tirane.

Me urdher te Zogut Kompania4000 shperndahet mbas disadeshtimeve dhe vrasjen e ushtareve dhe me vone u morrvesh se nje nga komandantetamerikane KIM PHILBY ishteagjent sovjetik.


Ne 1954 Zogu largohet ngaEgjipti pas renies se mbretitFarouk dhe ardhjes ne pushtet te Naserit.

Zogu mberinne Cannes ne France

5 shtator 1957 Zoguu shpallLekenTrashigimtar te KuroresMbreterore.

9 prill 1961 Ahmet Zogushuhet ne Spitalin e Sursnesafer Parisit ne oren 16 ne moshen 65 vjecare.


Lindi më 6 janar 1882 në Qytezë (turqisht: Ibrik Tepe), fshat shqiptarnë Trakë, jo shumë largnga Edreneja. Si disa fshatra tëtjera të asaj krahine të banuar me shqiptarë, Qyteza kishte ruajtur me kohë gjuhën, doket dhe kostumet e të parëve. Noli e mbante fisin e vet me prejardhje nga Qytezae Kolonjës. I ati, Stiliani, ndonësetrashëgoi një pronë tokë, nuk u mor me bujqësi, po shërbeu si psaltnë kishën e fshatit. E ëma, Maria, ishte shtëpiake. Familja u shtuashumë dhe erdhi një kohë që jetesau bë e vështirë për të. Sa qe i miturNoli hoqi sëmundje të rënda, prandaj shkollën e nisi me vonesë. Filloren dhe të mesmen i bërigreqisht.


Por me shumë ndikoi tek ai krenaria e fshatitshqiptar për të kaluarën historike dhe dashuria përshkrimin shqip. Që në bankat e shkollës iu shfaqënkarakteri i pavarur dhe fryma e revoltës. Për këtëshkak nuk iu dha diploma në kohën e duhur, gjëqë e pengoi të emërohej mësues atë vit shkollor. Më 1900 vajti në Greqi, me qëllim që të nxirrtejetesën dhe të ndiqte fakultetin e filozofisë. Në Athinë u lidh me një shoqëri belge, e cilazotëronte tramvajet me kuaj. S'i eci mbarë. Studimenuk i bëri. Atëherë u hodh në punë të tjera, sikopist, sufler dhe aktor pranë një trupe greke teatrishëtitës. Tek punonte atje, iu ngjall dëshira të mërejme dramaturgji.


Më 1903 kaloi në Egjipt, ku zuri punë si mësuesi greqishtes . Ndërkohë, njihet me lëvizjenkombëtare. I ndihmuar nga patriotë, nisveprimtarinë politike dhe letrare: shkruanartikujt publicistikë, përkthen greqisht»Shqipëria ç'ka qenë, ç'është dhe ç'do të bëhet« të Sami Frashrit. Nga viti 1908 deri më 1912 kryen studimet e larta për arte në Universitetine Harvardit, të cilat i përfundon me cum laude në Bachelor of Arts.


Në korrik 1913 Fan Noli shkoi për herë të parënë Shqipëri ku mbajti shërbesën e parëkishtare ortodokse në gjuhën shqipe në vend më 10 mars 1914, në prani të princit Vilhelmzu Vid, i cili kishte mbërritur në Durrës vetëmtri ditë më parë me një anije austro-hungareze. Në gusht 1914 Noli qëndroi për një farë kohenë Vienë, por me afrimin e reve të zeza tëluftës, u kthye në Shtetet e Bashkuara në maj1915. Nga 21 dhjetori 1915 deri më 6 korrik1916, u bë përsëri kryeredaktor i “Diellit” tëBostonit, tashmë gazetë e përditshme. Nëkorrik 1917 u bë edhe një herë kryetar iFederatës Vatra. Në shtator të vitit 1918 Nolithemeloi të përmuajshmen në anglishte The Adriatic Review (Revista e Adriatikut), qëfinancohej nga Federata për të përhapurinformacion për Shqipërinë dhe për kauzën e saj. Gjashtë muajt e parë revista u botua ngaNoli, ndërsa më 1919, këtë detyrë e mori nëdorë Kostandin Çekrezi.


Me fondet e Vatrës, të mbledhura nën drejtimin e Nolit, u dërguan në Paris, Londër dhe Uashingtondelegatë shqiptaro-amerikanë për të promovuarnjohjen ndërkombëtare të pavarësisë së Shqipërisë. Më24 mars 1918, Noli u caktua administrator i KishësOrtodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara dhe nëfillim të korrikut të atij viti mori pjesë në një konferencëpër popujt e shtypur në Mount Vernon, Virxhinia, ku u takua me presidentin Udrou Uillson, përkrahës i tëdrejtave të pakicave në Evropë. Më 27 korrik 1919 Noliu emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare nëAmerikë, që tashmë ishte dioqezë e pavarur. Një vit mëpas, duke pasur parasysh rritjen e figurës së Nolit siudhëheqës politik e fetar i bashkësisë shqiptare dhe sishkrimtar, orator dhe komentator politik i talentuar, ishte e logjikshme që ai të zgjidhej kryetar idelegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve nëGjenevë, ku arriti ta anëtarësonte Shqipërinë më 17 dhjetor 1920.


Gazeta The Manchester Guardian, në një komentmë 23 korrik 1924, e përshkruante Nolin si njëburrë që do të kishte qenë i shquar në çdo vend. Diplomat i përkryer, ekspert i politikësndërkombëtare, mjeshtër i debatit, që prej fillimit aila mbresa të thella në Gjenevë. Me shumë mjeshtëri, por gjithmonë me buzë në gaz, ai i vuri me shpatulla pas murit të gjithë kundërshtarët e tijballkanas. Ai është një njeri me kulturë të pamasë, që ka lexuar çdo gjë që ia vlen të lexohet në anglishtedhe frëngjishte.


Gjatë Lëvizjes së Qershorit 1924 nuk ishte për përmbysjen me forcë që ndodhi, u vendos në krye të saj vetëm si kërkesë e krahuttë të rinjve që shihnin tek ai një njeri me formim perëndimoro-amerikan. Regjimi zogist i rikthyem me t'ashtuquajturën Fitoren e Legalitetit më 24 dhjetor, e dënoi me vdekje në mungesë. Programii tij me njëzet pika për modernizimin dhe demokratizimin e Shqipërisë, ndër të cilat edhe reforma agrare, ishte tejet i nxituar e idealist për një vend të prapambetur pa tradita parlamentare. Mëvonë ai i shkroi arsyet e dështimit të tij në një letër që ia drejtontenjë mikut të tij anglez “Duke këmbëngulur tek reformat agrare, zgjovazemërimin e aristokracisë çifligare; duke mos i zbatuar reformat, humbambështetjen e masave fshatare”. Ishte ardhja e një delegacioni rus me në krye Arkady Krakovetsky që shqetësoi kancelaritëperëndimore deri n'atë pikë sa të mbështisnin ardhjen e Zogut me anë të 106-112 oficerëve të ish-Ushtrisë Perandorake Ruse. Sipasmendimit të A. Këlcyrës në "Shkrime për historinë e Shqipërisë" vërehet se lidhjet me Bashkimin Sovjetik ishin munduar ngaherët'i sendërtonin, por ishte pikërisht kjo lëvizje që duhej të soste.



Historia e 24-es, eshte keshtu me pak fjale.1)Noli fitoi zgjedhjet2)Zogu nuk pranoi rotacionin3)Noli beri Revolucionin4)Zogu mori Serbet dhe e deboi Nolin.


Ndryshimi midis Nolit e Zogut eshte fundi. Noli vdiq si Fan Noli, ndersa Zogu vdiq sitradhetar (nuk tradhetoi popullin,tradhetoititullin e tij si Mbret).Megjithese, Noli kishte simpatizante midis intelektualeve patriote, ishte dhe nje nganjerezit me te urryer nga populli ithjeshte,myslymanet e katoliket nuk e deshensepse ishte prift ortodoks,ndersa ortodoksetnuk e deshen sepse hoqi greqishten nga gjuhafetare...


Education

Ahmet Zogu vs Fan Noli