Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

(BAP)

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 2

SOSYAL BECERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

VE ÖĞRETİMİ

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 3

Sosyal Beceriler

in Öğretimi

Toplumda bağımsız

Sosyal bir varlık

Okul, iş, ev ortamında var olabilmek

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 4

Sosyal beceri öğretiminin başarılı olabilmesi,

çocuğun sosyal beceri eksikliklerinin ve uygulanan öğretim programının etkililiğinin

belirlenmesine,

sosyal becerilerin doğru bir şekilde değerlendirilmesine bağlıdır.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 5

Anne-babalar gözlemler ve

derecelendirme ölçeklerini

kullanarak sosyal becerileri

değerlendirebilirler.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 6

Sosyal beceri öğretimi, özel çocuklar tarafından gerekli durum ve

zamanlarda sergilenmeyen belli sosyal davranışları öğretmek için doğrudan ve planlı bir şekilde desenlenen, akranlar ve yetişkinler tarafından olumlu sosyal

yeterlik onayı ile sonuçlanan öğretimdir.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 7

Sosyal beceri öğretiminde 5 aşama vardır:

Öğretilecek becerileri belirleme/seçme,

öğretimi planlama,

öğretimin sunulması için hazırlık yapma,

öğretim sunma,

çocuğun performansını değerlendirme.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 8

Öğretimde kullanılan yöntemler

Model olma

Şekil verme

Davranışsal prova ve

rol oynama

Geri bildirim

Sosyal pekiştirme

Videoyla öğretim, sosyal

öyküler

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 9

Model olmaÖğretilmesi hedeflenen sosyal becerinin nasıl

sergileneceğini özel çocuğa göstererek ve çocuğun beceriyi gözlemlemesine fırsat vererek o sosyal becerinin

gerçekleştirilmesini sağlamaktır.

Seçilen model açık, motive edici ve kişinin yaşına/cinsiyetine uygun olmalıdır.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 10

Model olma sürecinde 4 tür model kullanılabilir:

Canlı model

Sembolik model

Sözel model

Video model

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 11

Şekil vermeÖğretilmesi amaçlanan

sosyal beceriye çocuğun giderek yaklaşan

davranışlarının aşamalı olarak

pekiştirilmesidir.

Anne-babalar öncelikle

öğretilmesi amaçlanan

davranış ve bu davranışa yaklaşan

davranışları ve kullanılacak

ipucu ve pekiştireçleri

açık bir şekilde tanımlar.

Çocuğun tanımlanan

hedef davranışa yaklaşan her bir davranışı için ipucu ve

pekiştireç sunarak

çocuğun hedef davranışı

sergilemesini sağlar.

Çocuk beceride ustalaştıktan sonra sunulan

ipucu ve pekiştireçler

aşamalı olarak silikleştirilir.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 12

Davranışsal prova ve rol oynama

Öğretimi amaçlanan sosyal beceri doğal

ortamlarda kullanılmadan önce çocuğun bu beceriyi

prova etmesi sağlanır.

Anne-baba öncelikle canlandırılacak rol ve

durumu seçerek çocuğuna açıklar, daha

sonra rol canlandırılır ve en son aşamada

canlandırma sırasında ortaya çıkan duygu ve düşünceler tartışılır.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 13

Geribildirim

Becerinin gelecekte daha da gelişmesi ya da

kalıcılığının sağlanması için çocuklara

değerlendirici bilgi verme sürecidir.

Anne-baba geri bildirim sunma sırasında öncelikle

olumlu yorumlara yer vermeli, daha sonra bireye beceriyi nasıl sergilemesi

gerektiğine ilişkin düzeltici geri bildirim sunmalı ve tekrar olumlu yorumlara

yer vererek süreci sonlandırmalıdır.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 14

Sosyal pekiştirmeÇocuk tarafından sergilenen davranışın ileride yapılma

olasılığını artıran gülümseme, övgüde

bulunma, sarılma gibi sosyal bir anlam içeren

pekiştireçlerin kullanıldığı pekiştirmelerdir.

Sosyal beceri öğretiminde sosyal pekiştirmenin etkili

olabilmesi için anne-babanın pekiştireçleri çocuğunun

adını kullanarak sunmaları, çocuk için etkili pekiştireçler

belirlemeleri, çocuk beceride bağımsızlaştıkça pekiştireci aşamalı olarak

silikleştirilmeleri gerekmektedir.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 15

Video model öğretimi

Var olan davranışı değiştirmek ya da yeni bir davranış öğretmek için canlı

model yerine kısa videoların kullanıldığı ve öğretilmesi amaçlanan becerinin tüm

basamaklarının öğretim öncesinde video kasetten izletildiği öğretimdir.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 16

Video model uygulamalarında anne-babanın izlemesi gereken

aşamalar:Öğretilecek davranış tanımlanır. Davranışı sergileyecek

model seçilir. Örn; çocuğun kendisi, akranları, yetişkinler ve çizgi film kahramanları vb.

Uygun model belirlendikten sonra senaryolar hazırlanarak videoların çekimine geçilir. çocuğa videoyu

izlettirmek için uygun bir yer ve zaman belirlenir, ortamda video gösterimi sırasında bireyin dikkatini

dağıtacak etmenlerin olmamasına dikkat edilir.Video gösteriminden sonra çocuktan videoda izlediği

davranışı sergilemesi istenir. Anne-baba çocuğuna model olunan davranışı sergilemesi için en az 2 ya da 3 dakika

izin verir.Eğer çocuk videoda izlediği davranışı sergiler ya da

sergileme girişiminde bulunursa anne-baba bu durumu pekiştirir. Eğer çocuk davranışı sergileyemezse anne-baba sözel ya da fiziksel ipuçları sunarak çocuğun bu beceriyi

sergilemesini sağlar.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve

Öğretimi 17

Sosyal öykülerÖzel çocuklara sosyal durumları

açıklamak, sosyal becerileri öğretmek ve çocukların

karşılaştıkları sosyal durumlara uygun tepkide bulunmalarını

sağlamak amacıyla özel bir biçimde, çocuğun ağzından yazılan öykülerdir.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 18

Sosyal öykülerde 6 çeşit cümle vardır:

Betimleyici cümle: Öyküye başlanırken, iki ile beş cümlelik bir bölümde sosyal ortamdaki durum ve

uygun olan davranış tanımlanır.

Yönlendirici cümle: Bir cümle ile olumlu, gözlenebilir ve uygun olan tepki yazılır.

Yansıtıcı cümle: İsteğe göre, diğer kişilerin görüşleri ve duyguları bir cümle ile yazılabilir.

Kontrol cümlesi: Çocuğun sosyal durumda uygun olan davranışı yazılır.

Doğrulayıcı cümle: Genellikle içinde yaşanılan kültürü ve ortak değerleri ifade eden cümlelerdir.

İşbirlikçi cümle: Ebeveynlerin, akranların ve uzmanların çocuğa nasıl yardım edebileceklerini

anlatan cümlelerdir.

6.3.3 Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 19

Sosyal öykü yazarken anne-babaların izlemesi gereken

aşamalar:Anne-babalar ilk olarak hedef davranışı belirlemelidir. Hedef

davranış belirlendikten sonra anne-baba davranış nerede ve ne zaman ortaya çıkıyor, kimler var, olay nasıl sona eriyor, olay

neden ortaya çıkıyor ve neler oluyor gibi sorulara yanıt aramalıdır.

Anne-baba çocuğun öğrenme özellikleri, ihtiyaçları, ilgileri ve yeterlilikleri doğrultusunda ortalama 5-10 cümle arasında

sosyal öyküyü yazmalıdır. Öyküler mutlaka çocuğun anlayabileceği bir dilde yazılmalıdır.

Hedef davranışı sergileyeceği ortama girmeden hemen önce çocuğa öykü okunmalıdır. Çocuk hedef davranışı sergileyeceği ortama girdiğinde kendisinden öyküdeki duruma uygun şekilde

hareket etmesi beklenir.