วชาการคดและการตดสนใจ (4000106)

อาจารยศรพร จรรยา

คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยกาฬสนธ

การคดและกระบวนการคดของมนษย

บทน ำ

การคดเปนสงส าคญและจ าเปนอยางมาก

ตอการด าเนนชวตของมนษย สงคมท

มนษยอยรวมกนจะมการพฒนาตอไปได

กตอเมอบคคลในสงคมมความคดรเรม

สรางสรรค คดมเหตมผล ร จกปองกน

และแกไขปญหาในชวตประจ าวนได

ดงนนบคคลควรฝกใหตนเองเปนคนคด

อยางเปนระบบ คดถกตองและเหมาะสม

เ พ อส ามารถด า เ นน ช ว ต ไ ดอ ย า ง ม

คณภาพและประสบผลส าเรจในชวต

ความหมายของการคด

การคด หมายถง พฤตกรรมภายใน

ทเกดจากกระบวนการท างานของ

สมอง ในการรวบรวมจดระบบ

ขอมลและประสบการณตาง ๆ ท า

ใหเกดเปนรปรางหรอมโนภาพท

เปนเรองราวข นในใจและสอสาร

ออกมาโดยใชค าพดหรอแสดงออก

ความหมายของการคด

จอหน ดวอ (Jonh Dewey) ใหความหมายวา การคดจะเกดขนกตอเมอมความสบสนวนวายสงสย หรอเกดคบของใจ หรอขดแยงในใจ หลงจากนนจง

จะเกดพฤตกรรมตางๆ เพอคนหาวธการแกปญหา หรอขจดสงทสงสยนน

ฮลการด (Hillgard) กลาววา การคดเปนพฤตกรรมทเกดขนในสมองอนเนองมาจากการใชสญลกษณแทนสงของและสถานการณตางๆ

มากาเรต ดบบลว แมทลน (Matlin) ใหความหมายไววา ความคดเปน

กจกรรมทางสมอง เปนกระบวนการทางปญญา ซงประกอบดวยการสมผส

การรบร การรวบรวม การจ า การรอฟนขอมลเกาหรอประสบการณ

โครงสรางและการท างานของสมองกบการคด

สมองเปนสวนส าคญทสดในการคดของมนษยเพราะสมองเปนศนยกลาง

ควบคมการท างานของรางกาย และเปนศนยกลางความรสกนกคด

สมองแตละสวนท าหนาทควบคมพฤตกรรมตางๆ เชน การจ า การรบร การ

เรยนร การคดหาเหตผล การคดแยกแยะขอมลตางๆ การคดวพากษวจารณ

และการคดสรางสรรค เปนตน

สมองมนษยวยเดกจะมการพฒนาอยางรวดเรวกวาอวยวะสวนอ นๆ ของ

รางกาย และมสงชวดถงความเจรญเตบโตของสมองคอ น าหนกของสมอง ใน

เดกอาย 5 ป จะมสมองหนกประมาณ 90 % ของสมองในผใหญ

โครงสรางและการท างานของสมองกบการคด

โรเจอร สเปอรรย และโรเบรต ออรนสไตล คนพบวาสมองของคนเราแบงเปน 2

ซก คอ สมองซกซาย (Left Hemisphere) กบสมองซกขวา (Right Hemissphere) ซงแตละซกมหนาทตางกนดงน

การกระต นห ร อ พฒนา

สมองควรพฒนาใหเตบโต

ทงสองซกอยางสมดลกน

เพราะสมองมผลตอการ

ก าหนดความสามารถใน

ด า น ต า งๆ ข อ ง ม น ษ ย

รวมถงผลตอการก าหนด

อปนสยของมนษยดวย

ปจจยทมผลตอสมอง

ปจจยภายใน ไดแก พนธกรรม เนองดวยมนษยไดรบการถายทอดทาง

พนธกรรมจากพอ-แม

ปจจยภายนอก หรอสงแวดลอม หมายความถงทกอยางทไมใชพนธกรรมแต

มสงเกยวของกบสมองของบคคลนน ไดแก อาหาร สขภาพของบคคล การ

อบรมเลยงดและการฝกฝน วฒนธรรม คานยม และความเชอ

กระบวนการของการคด

สงเราสถานการณทเปนปญหา

ความตองการความสงสย

จต (ใสใจ)สมอง (คด)รบรสงเรา

ประสาทสมผสทง 5

ขอมล/ความร/เนอหา/ประสบการณ

ผลของการคดค าตอบ/บทสรปแผนปฏบตงานแนวคดใหมๆความรใหมๆ

สามารถตดสนใจไดการท านาย

วธทมประสทธภาพทจะท าใหปญหาหรอความตองการ หรอความสงสยลดลงหรอหมดไป

ประเภทของการคด

การคดของมนษยยอมแตกตางกนไปตามวตถประสงค เหตการณทเกดขน

ประจ าวนตลอดจนสภาพแวดลอม ประเภทของการคดแบงไดเปนหลายชนด

ดงน

1. แบงตามขอบเขตความคด

2. แบงตามความแตกตางของเพศ

3. แบงตามความสนใจของนกจตวทยา

4. แบงตามลกษณะของการคด

แบงตำมขอบเขตควำมคด แบงไดเปน 2 ประเภท

การคดในระบบปด หมายถง การคดทมขอบเขตจ ากดมแนวความคดไม

เปลยนแปลง เชน การคดทางคณตศาสตร การคดทางตรรกศาสตร

การคดในระบบเปด หมายถง การคดในขอบเขตของความรความสามารถ

ของแตละบคคล ซงแตกตางกนตามสงแวดลอมและประสบการณ

แบงตำมควำมแตกตำงของเพศ แบงไดเปน 2 ประเภท

การคดแบบวเคราะห (Analytical Style) เปนการคดโดยอาศยสงเราทเปนจรงเปนเกณฑ การคดแบบนเปนการคดของคนอารมณมนคง มองสงตางๆ โดย

ไมถอเอาความคดของตนเปนใหญ เปนการคดซงเปนพนฐานของการคดแบบ

วทยาศาสตรซงสวนใหญเปนลกษณะการคดของเพศชาย

การคดแบบโยงความสมพนธ (Relational Style) เปนการคดทสมพนธกบอารมณ มกยดตนเองเปนใหญ เกดจากการมองหาความสมพนธของส งเรา

ต งแตสองชนดข นไป เชน สมพนธทางดานหนาท สถานทหรอกาลเวลา

โดยมากเปน ความคดของเพศหญง

แบงตำมควำมสนใจของนกจตวทยำ แบงไดเปน 3 ประเภท

การคดรวมยอด (Concept) เปนการคดไดจากการรบร มการเปรยบเทยบทงในลกษณะทเหมอนและแตกตางกน โดยอาศยประสบการเดม

การคดหาเหตผล (Reasoning) การคดหาเหตผลแบบนเปนการคดทางวทยาศาสตรและจะตองมการทดสอบกอน ดงการคดหาเหตผลจะตองเรมตน

จากการตงสมมตฐาน และทดสอบสมมตฐานเสมอ

ความคดสรางสรรค (Creative Thinking) เปนการคดเพอสรางสงใหมๆ ขนมาโดยอาศยการหยงเหนเปนส าคญ หรอเปนการคนหาความสมพนธใหมๆ

ระหวางสงตางๆ ท าใหสามารถแกปญหา คดประดษฐเครองมอ หรอคดหา

วธการใหมๆ มาแกปญหา

แบงตำมลกษณะของกำรคด แบงไดเปน 2 ประเภท

(1) การคดประเภทสมพนธ (Associative Thinking) เปนการคดทไมมจดมงหมาย ไมมแนวทาง คดเรองนแลวกคดเรองโนนตดตอกนไปเรอยๆ

ไมมการสรป ดงน

การคดเลอนลอยเปนการคดเพอฝนมกจะเปนการคดเกยวกบเรองราวของ

ตวเองมากกวาทจะใชเหตผลตามความเปนจรง

ฝนกลางวนเปนการคดเพอฝนมกจะเปนการคดเกยวกบเรองราวของตวเอง

มากกวาทจะใชเหตผลตามความเปนจรง

การฝนกลางคนเปนการฝนขณะหลบโดยไมร ตว การฝนนเปนการ

แสดงออกของความตองการทเกบกดไว อาจมสาเหตหลายอยาง

การคดทเปนอสระเปนการคดทตามกนมาเปนสายไมหยด นกจตวทยา

วเคราะหเชอวาการคดทเปนอสระเปนการระบายความตองการทอยภายใต

จตไรส านก การวเคราะหผลจากการคดเปนอสระจะชวยใหเขาใจปญหาท

ฝงลกอยในจตใจของคนได

การคดทถกควบคมเปนการคดโดยอาศยสงทเปนแนวใหคด หมายถงเรม

คดอะไรไดอยางหนงแลวคดเกยวกบเรองเดมนนตอเนองกนไปเรอยๆ ซง

การคดแบบนมกฎเกณฑวาจะตองอยใตการแนะน า คอถกควบคมใหคด

เฉพาะแตเรองนน

แบงตำมลกษณะของกำรคด แบงไดเปน 2 ประเภท

(2) การคดทมจดมงหมาย (Directive Thinking) การคดโดยตรงทใชในการแกปญหา การคดหาเหตผล จ าแนกเปนแบบตางๆ ไดดงน

การคดแบบวเคราะหวจารณ คอการหาเหตผลโดยอาศยพจารณาขอมล

และสถานการณตางๆ วามขอเทจจรงเพยงใด แลวประเมนตดสนลง

ความเหนแบงออกได 2 ประเภท คอ

การคดแบบอปมาน (Inductive Thinking) คอ การสรปเปนกฎทวไปจากการพสจนในสถานการณหนงๆ

การคดแบบอนมาน (Deductive Thinking) คอ การคดหาเหตผลซงอาศยความรททราบกน หรอตงสมมตฐานไว แลวน าความรยอยอนๆ ไปพจารณา

เปรยบเทยบ

การคดรเรมสรางสรรค (Creative Thinking) เปนการคดคน เพอพบความสมพนธใหมของสงตางๆ ทมประโยชน คณคา และแปลกใหมกวาเดม

เปนสงประดษฐแปลกใหม หรอคดปรบปรงวธการทมอยแลวใหดขน งายขน

สะดวกขน

การคดแกปญหา (Problem Solving) เปนการคดหาทางแกไขอปสรรคทเกดขนเพอใหบรรลถงจดมงหมาย

การคดอยางมเหตมผล (Reasoning Thinking) เปนการคดโดยอาศยขอมลตางๆ พจารณาความสมพนธของขอมล เปนความสามารถในการคดหา

เหตผลทงทเปนอปมานและอนมาน

การฝกทกษะการคดและลกษณะการคด

ทกษะการคด หมายถง ความสามารถยอยๆ ในการคดในลกษณะตางๆ ซ ง

เปนองคประกอบของกระบวนการคดทซบซอน ทกษะการคดแบงออกได 3 ประเภท คอ

1) ทกษะการคดพนฐาน (Basic Skills) หมายถง ทกษะการคดทเปนพนฐานเชน ทกษะการฟง การอาน การพด การเขยน การรบร การจดจ า เปนตน

2) ทกษะการคดทวไป (General Thinking Skills) หมายถง ทกษะการคดทจ าเปนตองใชอยเสมอในการด ารงชวตประจ าวน เชน ทกษะการสงเกต การ

ส ารวจ การตงค าถาม การเกบรวบรวมขอมล การจ าแนกแยกแยะ เปนตน

3) ทกษะการคดทซบซอน (More Complexed Thinking Skills) หมายถง ทกษะการคดทมขนตอนหลายชนและตองอาศยทกษะการสอความหมาย

และทกษะการคดทวไป เชน ทกษะการสรปความ การวเคราะหการใหค า

จ ากดความ การผสมผสานขอมล เปนตน

การฝกทกษะการคดและลกษณะการคด

ลกษะการคด เปนแบบแผนในการคดทมจดมงหมาย ดงนนบคคลจงตองม

ความเขาใจวาลกษณะการคดนนๆ คออะไร มจดมงหมาย วธก ารหรอ

กระบวนการคดอยางไร เพอน าไปสการฝกฝนและพฒนาลกษณะการคดทพง

ประสงคใหเกดขนกบตวบคคลตอไป

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

1. การคดคลองและคดหลายหลาย เปนความสามารถทคดเรองใดเรองหนง หรอใน

สถานการณใดสถานการณหนง ไดผลการคดจ านวนมาก รวดเรว ตรงประเดน

การฝกหรอการพฒนาการคดคลองและหลากหลาย สามารถปฏบตไดโดยการตง

ปญหาหรอสถานการณทเปนปญหา แลวฝกตอบใหไดค าตอบมากทสดในเวลาจ ากด

และค าตอบนนตองมอยในประเดนของค าถาม

คณคาของการคดคลองและคดหลากหลาย การคดคลองและการคดหลากหลายเปน

กระบวนการพนฐานในการทจะไดความคดทดทเหมาะสมเพราะท าใหไดความคด

จ านวนมากทแตกตางกนท าใหมตวเลอกหรอทางเลอกซงเปนความคดทดท

เหมาะสมมากขน

ตวอยางท 1 จงบอกประโยชนของหนงสอพมพมาใหมากทสด ภายในเวลาทก าหนด….

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2.การคดวเคราะหและคดผสมผสาน

การคดวเคราะห เปนการแบงหรอแยกแยะสงทสนใจหรอสงทตองการศกษา

ออกเปนสวนยอยๆ แลวท าการศกษาสวนยอยๆนนอยางลกซ ง

การคดผสมผสาน เปนการรวบรวมความร ยอยหรอผลจากการคดวเคราะหใหเปน

ขอมลใหม ขอสรปใหม กระบวนการใหม หรอสงประดษฐใหม เพอน าไปใช

ประโยชนในรปแบบใหมไดมากขน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2.การคดวเคราะหและคดผสมผสาน

การฝกเพอการพฒนาการคดวเคราะห ม 2 ขนตอน

การฝกหดแบงหรอแยกแยะสงทสนใจ ซงสามารถท าไดหลายวธ เชน แบงตาม

สภาพทมองเหน แบงตามสภาพทเปนความรศกนกคด แบงตามสาเหตหรอผลทจะ

เกดขน หรอแบงเปนขนตอน เปนตน

ตวอยางท 2 หนงสอ แบงสวนประกอบได คอ ……

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอการพฒนาการคดวเคราะห ม 2 ขนตอน

การศกษาสวนยอยทแบงหรอแยกแยะออกมาอยางลกซง ไดแก การศกษา

รายละเอยดของแตละสวนยอย เพอเกดความเขาใจอยางลกซง โดย

เปรยบเทยบในแงมมตางๆ เชน เปนคณ-เปนโทษ เปนบวก-เปนลบ ด-ไมด

ควร-ไมควร ถก-ผด จดเดน-จดยอย ขอเทจจรง-ความคดเหน ขอเทจจรง-

ความรสก

ตวอยางท 3 เมอตองการทจะซอบาน จ าเปนตองมความรเกยวกบบานทจะซอ

อยางลกซง โดยใหแยกแยะสวนตางๆ ของบาน ทงสวนทมองเหนได และ

สวนยอยตามสภาพความรสก มอะไรบาง เพอเปนขอมลทชวยในการตดสนใจ

ในการซอบานไดอยางด…….

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอพฒนาการคดผสมผสาน สามารถท าไดหลายแบบ เชนการฝกน าความร

ยอยๆ มาผสมผสาน เพอใหไดแนวคดใหม สงประดษฐใหม กระบวนการใหม ท า

ใหไดขอสรปในการด าเนนการทเหมาะสม ถกตองมากขน

ตวอยางท 4 โทรศพท + เครองถายเอกสาร เครองโทรสาร

วงลอ + เกาอ เกาอ เลอน

ซาลาเปา + รปกระตาย ซาลาเปารปกระตาย

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดวเคราะหและการคดผสมผสาร มดงน

1. ท าใหไดความรความเขาใจในเรองทสนใจ หรอเรองทตองการศกษาไดลกซง

ครอบคลมมากขน

2. ท าใหศกษาและคนพบสงใหมๆ ไดงายขน

3. ไดความร ใหม ขอสรปใหม หรอสงประดษฐใหม

4. เปนการน าความรและขอมลตางๆ มาประกอบในการคด ท าใหสามารถตดสนใจ

ด าเนนการตางๆ ไดอยางถกตองและเหมาะสมมากขน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

3. การคดรเรม เปนการคดทใหผลของการคดทมความแปลกใหมแตกตางไปจาก

ความคดของคนทวๆ ไป มลกษณะหรอมมมองไมเหมอนกบผอน เปนการน า

ความร เดมมาดดแปลงใหเปนความคดใหมซงไมซ ากบใคร

การฝกเพอพฒนาการคดรเรม สามารถพฒนาไดหลายรปแบบตวอยางการฝกเชน

การฝกจนตนาการ โดยตงค าถามเกยวกบสงของ สถานการณ หรอเหตการณ

แปลกๆ แลวจนตนาการค าตอบทแปลกใหมหลายๆ ค าตอบ

ตวอยางท 5 ค าถามส าหรบการฝกจนตนาการ ถามวา ในอนาคตรถยนตนาจะม

รปราง และลกษณะการท างานเปนอยางไร………

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอพฒนาการคดรเรม

การฝกใหมมมมองหลากหลาย โดยก าหนดรปรางสงของ สถานการณในรปแบบ

ตางๆ แลวพยายามบอกและบอกใหไดค าตอบทเกยวของกบสงนนใหมากทสด ให

แปลกทสด

ตวอยางท 6 รปทางขวานมองเปนอะไรไดบาง…..

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอพฒนาการคดรเรม

การฝกหาทางเลอกหลากหลาย โดยก าหนดเหตการณหรอสถานการณทเปนปญหา

แลวพยายามบอกค าตอบทเปนไปไดมากทสด ใหแปลกทสด เพอเปนทางเลอกใหม

ในการเปลยนแปลงสถานการณทเปนปญหา

ตวอยางท 7 วธการทท าใหนกศกษามความตงใจเรยนมากขน…..

การฝกผสมผสานความคด โดยก าหนดของ 2 อยางมาคกน และพยายามคดของสง

หนงตามคณสมบตหรอลกษณะของอกสงหนง

ตวอยางท 8 สถานการณฝกการผสมผสานความคด โดยคดสงหนงตามคณสมบต

ของอกสงหนง หรอเชอมคณสมบตทงสองเปนของใหมใหมากทสด

รถยนต + สบ = ?

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอพฒนาการคดรเรม

การฝกคดปรบปรงสงทมอยเดมใหดขน โดยก าหนดสงทเปนอยในปจจบน เชน

สงของ แนวความคด การปฏบต กระบวนการตางๆ เปนตน แลวฝกวเคราะหเพอ

ปรบปรงและพฒนา โดยคดตามล าดบ

สงนมจดประสงคอะไร

สงนมรปแบบหรอลกษณะอยางไร และตรงไหนเปนจดเดน-จดส าคญ

หาเหตผลวาตอบวตถประสงคไดอยางไร และตรงไหนเปนสวนส าคญ

พจารณาดดแปลง ปรบปรง ตรวจสอบ หาสงทดแทน เพอใหบรรลวตถประสงคไดดขน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอพฒนาการคดรเรม

ตวอยางท 9 สงทเปนอยในปจจบนทสามารถน ามาฝกคดปรบปรง

การแตงกายของนกศกษา

การจดกจกรรมรบนองใหม

การจดการเรยนการสอนในมหาวทยาลย

………………….

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

การฝกเพอพฒนาการคดรเรม

การฝกคดออกนอกกรอบการคดปกต โดยพยายามคดสรางสรรคสงทไมเปนไป

ตามปกตหรอพยายามคดออกนอกกรอบของปญหา การคดออกนอกระบบวธการ

คดหรอกระบวนการคดแบบเดม

ตวอยางท 10 ปญหา “มจดอย 9 จด จดเรยงกนดงรปขางลาง ใหลากเสนตรงผาน

จดทง 9 โดยลากเสนตรงเพยง 4 เสน โดยตองไมยกปลายดนสอ (หรอปากกา)

ออกจากกระดาษ”

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

4. การคดละเอยดชดเจน

การคดละเอยดชดเจน หมายถง การคดทใหผลของการคดทมรายละเอยดทงสวนท

เปนหลกของเรองทคด และสวนทเปนองคประกอบยอยของหลกทคด โดยสามารถ

อธบายเรองทตนเองคด หรอยกตวอยางทสอดคลองกบเรองทตนเองคดได

การฝกเพอพฒนาการคดละเอยดชดเจน สามารถท าไดโดยฝกใหคดวเคราะห

ละเอยด โดยวเคราะหจากองคประกอบหรอปจจยหลกสสวนประกอบยอย ไดแก

1) ฝกการเขยนแผนผง

2) ฝกขยายความ

3) ฝกการวางแผนการจดกจกรรมตงแตเรมตนจนสนสด

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

ฝกการเขยนแผนผง โดยก าหนดเหตการณ

หรอสถานการณขน แลวคดถงองคประกอบ

ทเกยวของน ามาเขยนเปนแผนผง แลวจง

ขยายลงไปในรายละเอยดยอยๆ แผนผงท

ใชมหลายแบบเชน แผนผงกางปลา แผนผง

แบบ Mind map แผนภมเปนตน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

ฝกขยายความ โดยก าหนดสงของ เหตการณ สถานการณขนแลวใหอธบายเพมเตม

ใหวาดรปประกอบ ใหสภาษต – ค าพงเพย – อปมาอปไมย หรอยกตวอยาง

ประกอบ

ตวอยางท 11 ค าถามส าหรบการฝกขยายความ

จงยกสภาษตทบอกบคลกลกษณะทวไปของคนไทย……..

จงยกตวอยางประกอบ คนไทยชอบสนก ไทยมง……….

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

ฝกการวางแผนการจดกจกรรมตงแตเรมตนจนสนสด โดยก าหนดงาน หรอ ก าหนด

จดประสงคใหกระท าสงใดสงหนง แลวใหวางแผนขนตอนการด าเนนงานดงกลาว

ตวอยางท 12 ค าถามหรอสถานการณทฝกการวางแผน

ถานกศกษาจะลงทะเบยนเรยน นกศกษาตองท าอะไรบาง…..

ถานกศกษาจะปลกตนไม จะมขนตอนด าเนนอยางไร……..

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดละเอยดชดเจน มดงน

1) เปนการแสดงถงความเขาใจในเรองทตนเองคด

2) สามารถชวยใหผอนเขาใจเรองทเราคดไดดขน

3) ชวยใหมองเหนองคประกอบหรอปจจยทคดทงในสวนทเปนองคประกอบหรอ

ปจจยหลกและในสวนยอย

4) ชวยในการท างานในชวตประจ าวนส าเรจไดงายขน เพราะท างานอยางมขนตอน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

5. การคดอยางมเหตผล เปนการคดทอางองหลกฐานมาสนบสนนเพอใหไดขอสรปท

ถกตอง

การฝกเพอพฒนาการคดอยางมเหตผล สามารถท าไดโดยการฝกใหท าการสรปจาก

ขอมล ความร ทฤษฎทก าหนดให ตวอยางแนวทางในการฝกเพอพฒนาการคด

อยางมเหตผลไดแก

1. ฝกสรปจากขอมล

2. ฝกการใหเหตผลสนบสนน-คดคาน

3. ฝกคาดคะเนค าตอบ

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

1. ฝกสรปจากขอมล โดยก าหนดขอมลซงอาจเปนขอความ ความร ตวเลข รปภาพ

แลวใหสรป ซงอาจสรปไดโดยตรง หรออาจตองใชความสามารถทางสตปญญา

มาประกอบการคดขอสรป

ตวอยางท 13 ขอมลส าหรบการฝกสรปจากขอมล

o จากล าดบตวเลข 1,3,5,7,9,…ตวเลขตอไปคออะไร

o ถาA และ B เปนตวเลข และ BA + A = AB แลว Aและ B คอเลขอะไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2. ฝกการใหเหตผลสนบสนน-คดคาน โดยก าหนดขอสรป เหตการณ หรอ

สถานการณขน แลวใหบอกเหตผลเพอสนบสนนหรอเหตผลเพอคดคาน

ตวอยางท 14 ค าถามหรอสถานการณทฝกการใหเหตผลสนบสนน – คดคาน

o ใหเหตผลสนบสนนหรอคดคานส านวน “ไกงามเพราะขนคนงามเหราะแตง”

o ใหเหตผลสนบสนนหรอคดคาน เพอใหไดขอสรปวา “ในสงคมไทย ผนอยมกม

ความเคารพผอาวโส”

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

ฝกคาดคะเนค าตอบ โดยการใหขอมล หรอความร ยอยทยงไมสมบรณ แลวให

คาดคะเนค าตอบทจะเปนไปได (เรยกวธการน วา การตงสมมตฐาน เพอน าค าตอบ

น ไปตรวจสอบความถกตองตอไป)

ตวอยางท 15 ขอมล หรอความรทฝกการคาดคะเนค าตอบ

o จอยเปนนกศกษาทชอบเลนอนเตอรเนต และชอบคยโทรศพทกบเพอนในเวลา

กลางคน ปรากฏวาจอยสอบตกในการสอบปลายภาค สาเหตทจอยสอบตกคออะไร

o แสงชวยใหพชปรงอาหารได แสงสอะไรชวยใหพชปรงอาหารไดดทสด

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดอยางมเหตผล

1. คนมเหตผลสามารถอธบายหรอชกชวนใหผอนยอมรบหรอใหความเชอถอ

2. คนมเหตผลสามารถไดขอสรปทมโอกาสถกตองเปนจรงมากขน

3. การมเหตผลชวยใหไมตดสนใจผลผลามทนททนใด ท าใหมการพจารณาท

รอบคอบมากขน และการมเหตผลท าใหไมเชออะไรอยางงมงาย

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

6. การคดกวางและคดรอบคอบ หมายถง การคดทคอบคลมถงสงทเกยวของกบ

เรองทคดในทกดานทกแงทกมมทเกยวของกบเรองนน

การฝกเพอพฒนาความคดกวางและรอบคอบ สามารถท าไดโดยการฝกใหเปนคนท

มความคดรอบดาน และเปนคนทคดทกแงทกมม ตวอยางแนวทางในการฝกเพอ

พฒนาความคดกวางและรอบคอบ ไดแก

1. ฝกระบหรอบอกองคประกอบเกยวกบเรองทจะคด

2. ฝกระบผลหรอผลกระทบทเกด

3. ฝกคาดคะเนความรสกนกคดของบคคลอน

4. ฝกการคดทกแงทกมม

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

1. ฝกระบหรอบอกองคประกอบเกยวกบเรองทจะคด โดยก าหนดสงของเหตการณ

ขน แลวพยายามระบองคประกอบทเกยวของกบสงทก าหนดนนในทกดาน ไดแก

องคประกอบทเปนสาระโดยตรง องคประกอบอนๆ ทเกยวของ เชน ตนเอง คน

อนๆ สงคม สงแวดลอม และศลธรรม เปนตน

ตวอยางท 16 ค าถามหรอสถานการณทฝกระบหรอบอกองคประกอบ

o ถานกศกษาจะเลอกลงวชาเลอกเสร นกศกษาตองพจารณาถงองคประกอบอะไรบาง

ในการตดสนใจเลอกลงวชานน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2. ฝกระบผลหรอผลกระทบทเกด โดยก าหนดเหตการณหรอสถานการณขนแลว

พยายามบอกผล หรอผลกระทบทเกดขนในทกๆดาน

ตวอยางท 17 เหตการณหรอสถานการณทฝกระบผลหรอผลกระทบทเกด

o ถาบคคลในครอบครวตดยาเสพยตด จะมผลกระทบในดานใดบาง และมผลกระทบ

อยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

3. ฝกคาดคะเนความรสกนกคดของบคคลอน โดยก าหนดสถานการณหรอ

เหตการณเหตการณทมบคคลหลายสวนเขาไปเกยวของ และบอกความรสกนก

คดของผเกยวของเหลานน

ตวอยางท 18 สถานการณทฝกคาดคะเนความรสกนกคดของบคคลอน

o การทจรตในการสอบของนกศกษา มบคคลใดเกยวของบาง และบคคลเหลาน นาจะ

มความรสกนกคดอยางไรตอการทจรตในการสอบ

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

4. ฝกการคดทกแงทกมม โดยก าหนดสถานท สงของหรอเหตการณตางๆ ขน แลว

บอกขอดขอเสย หรอขอทนาสงเกต นาสนใจ ประโยชน – โทษ ผลบวก – ผล

ลบ ขอจ ากดและขอบเขตของเรองทก าหนดใหนน

ตวอยางท 19 เหตการณตางๆ ทฝกการคดทกแงมม

o อาชพคร มขอด ขอเสย และขอทนาสนใจอะไรบาง

o การใหหนยนตมนษย จะมผลเกดขนอยางไรบาง

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดและรอบคอบ

1. ท าใหการตดสนใจมความถกตองมากขน เพราะไดขอมลจากทกสวนทก

องคประกอบทเกยวของ

2. ท าใหเกดความเขาใจในเรองตางๆไดดขน ถกตองมากขน

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

7. การคดไกล หมายถง การคดถงสงทจะเกดขนในอนาคต ซงอาจเปนผลทเกดขน

จากการกระท าในปจจบน หรอเปนจดประสงคหรอจดมงหมายทตองการใหเกดขน

ในอนาคต

การฝกเพอพฒนาการคดไกล สามารถท าไดโดยการฝกใหคดในเรองเกยวกบผลท

จะเกดขนในอนาคต ตวอยางในการฝกเพอพฒนาการคดไกล ไดแก

1. ฝกใหคดถงผลทจะเกดขนในอนาคต

2. ฝกการวางแผน

3. ฝกการพยากรณ

4. ฝกการมองภาพอนาคต

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

1. ฝกใหคดถงผลทจะเกดขนในอนาคต โดย

ก าหนดการกระท า หรอสภาพการณในปจจบน แลวใหพจารณาวาสงทก าหนดใหจะเปน

อยางไรในอนาคต

ก าหนดการกระท า หรอสภาพการณในปจจบน แลวใหพจารณาผลกระทบทเกดขนใน

อนาคตจากสงทก าหนดให

ตวอยางท 20 สถานการณทฝกใหคดถงผลทจะเกดขนในอนาคต

o บคคลทออกก าลงกายเปนประจ า รบประทานอาหารทเปนประโยชน สขภาพในอนาคตจะ

เปนอยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2. ฝกการวางแผน โดยก าหนดหลกการ จดมงหมาย แลวใหก าหนดขนตอนการ

ปฏบตเพอใหบรรลจดมงหมาย

ตวอยางท 21 สถานการณทฝกการวางแผน

o ถาตองการจะออมเงนไวส าหรบการศกษาในอนาคต จะมการวางแผนในการใชเงน

อยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

3. ฝกการพยากรณ โดยก าหนดสภาพการณตางๆทสมมตวาเปนสภาพปจจบน แลว

ใหใชความรกฎเกณฑ ขอมลทมอย บอกค าตอบทจะเปนไปไดในอนาคต

ตวอยางท 22 สถานการณทฝกการพยากรณ

o ถาเกษตรกรใชสารเคมในการเพราะปลกเปนจ านวนมาก จะมผลกระทบตอ

สภาพแวดลอมและชมชนอยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

4. ฝกการมองภาพอนาคต โดยใหบอกสภาพของสงของตางๆ ในอนาคตลวงหนา

เปนเวลา 5 ป, 10 ป,...40 ป พรอมทงใหเหตผลประกอบ

ตวอยางท 23 สถานการณทฝกการมองภาพอนาคต

o ถาไมชวยกนประหยดไฟฟา อก 10 ปขางหนาจะเปนอยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดไกล

1. ชวยใหสงทจะเกดขนในอนาคตเปนสงทด เปนการเตรยมส าหรบอนาคตทด

2. เปนการปองกนไมใหเกดปญหาในอนาคตหรอปองกนใหเกดปญหานอยทสด

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

8. การคดลกซง หมายถง การคดทท าใหเกดความเขาใจอยางถกตองและลกซ งกบ

เรองทคด

การฝกเพอพฒนาการคดลกซ ง สามารถท าไดโดยฝกตามการพฒนาการคดอยางม

เหตผล และฝกตามการพฒนาการคดวเคราะหมตวอยางการฝกดงน

1. ฝกใหพจารณาล าดบความส าคญ

2. ฝกใหพจารณาล าดบกอนหลง

3. ฝกใหวเคราะหและอธบายความจรงทอยเบองหลงปรากฏการณ

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

1. ฝกใหพจารณาล าดบความส าคญ โดยการก าหนดสถานการณใหวเคราะห

องคประกอบและใหประเมนเปรยบเทยบเพอจดล าดบความส าคญของ

องคประกอบทวเคราะหไว

ตวอยางท 24 สถานการณทฝกใหพจารณาล าดบความส าคญ

o ถานกศกษาตองการซอคอมพวเตอรทมผใชแลว นกศกษาตองค านงถง

องคประกอบอะไรบาง และองคประกอบทส าคญ 4 อนดบแรกคออะไรบาง

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2. ฝกใหพจารณาล าดบกอนหลง โดยการก าหนดสถานการณประเภททตองเลอก

การปฏบตกอนหลง และใหพจารณาความส าคญและความจ าเปนของ

องคประกอบตางๆ ทวเคราะหไดจากสถานการณตางๆ ทก าหนดให

ตวอยางท 25 สถานการณทฝกใหพจารณาล าดบกอนหลง

o ถาตองการสอบวชาการคดการตดสนใจใหไดเกรด A นกศกษาตองเตรยมตวใน

ดานใดบาง มสงใดบางทมความส าคญ 2 อนดบแรก และตองปฏบตอะไรกอนหลง

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

3. ฝกใหวเคราะหและอธบายความจรงทอยเบองหลงปรากฏการณ โดยก าหนดสงท

ปรากฏขนในสงคมหรอในชวตประจ าวน แลวใหวเคราะหอธบายถงกฎเกณฑ

สาเหตทท าใหเกดปรากฎการณนน

ตวอยางท 26 ใหนกศกษาวเคราะหและอธบายการเกดปรากฏการณดงตอไปน

o นกศกษาทส าเรจการศกษาระดบอดมศกษาแลว มกจะเขาไปท างานในเมองหลวง

มากกวาท างานในบานเกด

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดลกซง

1. ชวยใหสามารถมความร ความเขาใจเรองทตองการศกษาอยางลกซ ง

2. สามารถหาขอสรปในเรองทซบซอนได

3. สามารถเลอกปฏบตกจกรรมทมความส าคญและจ าเปนตามล าดบกอนหลงซงท า

ใหประหยดทรพยากรตางๆ และสามารถแกปญหาตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ

ทนเวลา

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

9. การคดด คดถกทาง หมายถง การคดทตรงจดมงหมาย คดในแงทดทเปนประโยชน

ตอตนเอง ตอสวนรวม ทงในระยะสนและระยะยาว

การฝกเพอพฒนาการคดด คดถกทาง สามารถท าไดโดยการฝกใหคดในแงตางๆ

ดงน

1. ฝกพจารณาความสอดคลองของการกระท า หลกการ และจดประสงค

2. ฝกพจารณาถงประโยชนสวนตว สวนรวมในระยะตางๆ

3. ฝกพจารณาคณคา

4. ฝกการคดในแนวทางทเราคณธรรม

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

1. ฝกพจารณาความสอดคลองของการกระท า หลกการ และจดประสงค ท าไดโดย

ก าหนดหลกการและจดมงหมาย แลวพจารณาวาการกระท าใดเปนไปตามหลกการและ

จดมงหมาย

ก าหนดกจกรรมหรอการกระท า แลวพจารณาวามจดมงหมายทถกตองควรเปนอยางไร

• ตวอยางท 27 หลกการหรอการกระท าทฝกพจารณาความสอดคลองของการ

กระท า หลกการและจดประสงค

o การจดแขงขนกฬาเพอจดประสงคอะไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

2. ฝกพจารณาถงประโยชนสวนตว สวนรวมในระยะตางๆ โดยก าหนดการกระท า

แลวใหพจารณาประโยชนหรอโทษทเกดขน

ตวอยางท 28 การกระท าทฝกพจารณาถงประโยชนสวนตว สวนรวมในระยะตางๆ

o การประหยดน ามประโยชนตอตนเอง ตอสวนรวมทงในปจจบนและอนาคตอยางไร

บาง

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

3. ฝกพจารณาคณคา โดยก าหนดสงของหรอกจกรรมตางๆ แลวใหพจารณาคณ

คาทถกตองของสงทก าหนดขน

ตวอยางท 29 สงของหรอกจกรรมตางๆ ทฝกพจารณาคณคา

o โทรศพทมอมคณคาทส าคญคออะไร

o วนครมคณคาทส าคญอยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

4. ฝกการคดในแนวทางทเราคณธรรม โดยก าหนดสถานการณแลวใหฝกพจารณา

แนวคดทเราคณธรรม

ตวอยางท 30 สถานการณทฝกการคดในแนวทางทเราคณธรรม

o เมอเพอนทอกหกและเสยใจมากมาพบนกศกษา นกศกษาจะใหค าแนะน าหรอ

แนวคดกบเพอนวาอยางไร

ทกษะการคด และลกษณะการคดทส าคญทควรพฒนาและ

ฝกฝน คอ

คณคาของการคดด คดถกทาง

1. ชวยใหการกระท าหรอการปฏบตเปนไปอยางถกตอง และบรรลจดประสงคมากขน

2. เปนการสกดจดเรมตนของการประพฤตผด ประพฤตมชอบ

3. ชวยใหการด าเนนชวตไปในทางทถกตอง งดงาม มคณคา และเปนประโยชนทงตอ

ตนเองและสวนรวม

การพฒนากระบวนการคด กระบวนการ หมายถง ขนตอน สงใดทมลกษณะเปนกระบวนการสงนนจะประกอบไปดวย

ขนตอนของการด าเนนงาน เพอน าไปสเปาหมายของกระบวนการนนๆ

กระบวนการคด คอ ขนตอนในการคดเพอใหไดความคดทตองการออกมา

กระบวนการคดทส าคญๆ และมความจ าเปนตอการด ารงชวตมหลายกระบวนการ

ดงตอไปน

1. การคดสรางสรรค

2. การคดวเคราะห

3. การคดอยางมวจารณญาณ

4. การคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

5. การคดทางคณตศาสตร

6. การคดทางการบรหารและการจดการ

ความหมายของการคดสรางสรรค

การคดสรางสรรค (Creative Thinking) หมายถง ความสามารถทางสมองของ

บคคลทประกอบดวยความคดคลอง คดยดหยน คดละเอยดลออ และคดรเรม

ผสมผสานกนจนเกดเปนการคดไดหลายทศทาง

เปนการคดทท าใหเกดสงใหมๆ หรอเปนการดดแปลงปรบปรงแกไขสงตางๆ ทม

อยแลวใหมประสทธภาพดกวาเดม หรอประดษฐคดคนสงใหมๆ ทไมซ าของเดม

และเปนการคดทไมซ ากบผอน

องคประกอบของความคดสรางสรรค

1. ความคดรเรม (Originality)

2. ความคดคลองแคลว (Fluency)

3. ความคดยดหยน (Flexibility)

4. ความคดละเอยดลออ (Elaboration)

กระบวนการคดสรางสรรค

กระบวนการคดสรางสรรค หมายถง วธการคดหรอกระบวนการท างานของสมอง

อยางเปนขนตอน และสามารถคดแกปญหาไดส าเรจ เกดขนเมอบคคลมงคดเพอ

ไปสจดมงหมายทแปลกใหม ขนตอนของกระบวนการคดสรางสรรคมดงน คอ

1. การรบรและการเขาใจ (Cognition) หมายถง ความสามารถของสมองในการเขาใจสงตางๆ ไดอยางรวดเรว

2. การจ า (Memory) หมายถง ความสามารถของสมองในการสะสมขอมลตางๆ ทไดเรยนร และสามารถระลกออกมาไดตามทตองการ

3. การคดแบบเอกนย (Convergent Thinking) หมายถงความสามารถของสมองในการใหการตอบสนองทถกตองและดทสดจากขอมลทก าหนดให

4. การประเมนคา (Evaluation) หมายถงความสามารถของสมองในการตดสนขอมลทก าหนดใหตามเกณฑทตงไว

การพฒนาความคดสรางสรรค

แนวคดในการพฒนาความคดสรางสรรคมดงน คอ

1. การเปดใจกวาง

2. การใหเวลาฟกความคด

3. การมอสระเสรในการแสดงออก

4. บรรยากาศทเอออ านวยตอความคดสรางสรรค

ประโยชนของการคดสรางสรรค

การคดสรางสรรคของมนษยท าใหเกดนวตกรรมและเทคโนโลยใหมๆ ทท าให

สภาพความเปนอยของมนษยดขนและมความสขเพมมากขน ส าหรบประโยชนของ

การคดสรางสรรคสรปไดดงน คอ

1. ความคดสรางสรรคชวยใหสามารถแกปญหาได

2. ความคดสรางสรรคกอใหเกดนวตกรรมทไมหยดยง

3. ความคดสรางสรรคชวยใหไดสงทดกวาแทนสงทมอยเดม

4. ความคดสรางสรรคเปนองคประกอบส าคญของความฉลาด

ความหมายของการคดวเคราะห

การคดวเคราะห หมายถง ความสามารถในการแยกแยะสวนยอยๆ ของเหตการณ

เรองราวหรอเน อเรองตางๆ วาประกอบดวยอะไร มจดมงหมายหรอความประสงค

สงใด และสวนยอยๆ ทส าคญนนแตละเหตการณเกยวพนกนอยางไรบาง และ

เกยวพนกนโดยอาศยหลกการใด เพอใหเกดความชดเจนและความเขาใจจน

สามารถน าไปสการตดสนใจไดอยางถกตองเหมาะสม

องคประกอบของกำรคดวเครำะห

1. ชางสงเกต ชางสงสย ชางใครครวญ

2. ชางซกไซ ชางไตถาม ชางแจกแจง

3. ชางสบคน ชางสะสม ชางเรยนร

4. ชางคด ชางวเคราะห ไมอางวาไมมเวลาคด

ประโยชนของการวเคราะห การวเคราะหสถานการณทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ในแงมมตางๆ ชวยใหเรา เขาใจ

สาเหตทเกดข น ผลกระทบทตามมา และสงทจะเกดข นในอนาคต อนน าไปสการแกไข

ปญหา การเตรยมการปองกน การวางนโยบาย และการวางกลยทธเพอมโอกาสทดกวาใน

อนาคต

การวเคราะหขาว ท าใหเราทราบเบ องหนาเบ องหลงของเหตการณทเกดขนในแตละวน ไม

เพยงแตจะรบร วามอะไรเกดข นเทานน แตยงทราบอกวาเหตใดจงเกดเหตการณดงกลาว

และยงท าใหทราบอกวาเหตการณทเกดขนจะสงผลกระทบอยางไร ซงเปนประโยชนในการ

วางกลยทธและปองกนอยางไรตอไปได

การวเคราะหบคคล ชวยท าใหเราเขาใจวาเหตใดเขาจงแสดงออกมาเชนนน มอะไรเปน

มลเหตจงใจ สงทเขาแสดงออกมาจะสงผลกระทบตอเขาหรอผอนหรอไม อยางไร ใน

อนาคต และถามลเหตเปลยนพฤตกรรมของเขาจะเปลยนไปดวยหรอไม

การวเคราะหวตถ สสารตางๆ ท าใหเราทราบวาสงนนประกอบดวยอะไรบาง แตละสวน

ชวยท างานประสานเชอมโยงกนอยางไร การร โครงสรางและสวนประกอบท าให

นกวทยาศาสตรสามารถน าสารทสกดออกมานนไปใชประโยชนตางๆ ไดอยางอเนกอนนต

ความหมายของการคดอยางมวจารณญาณ

การคดอยางมวจารณญาณ (Critical Thinking) หมายถง การใชความคดใน

ลกษณะวเคราะห สงเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาโดยยดหลกการคดดวยเหตผล

จากขอมลทเปนจรงมากกวาอารมณ ทท าใหเกดความล าเอยง ซงจะมผลเสยตอการ

ตดสนใจ

ดงนนการคดอยางมวจารณญาณจงเปนความคดทเปดกวาง มเปาหมายทแนนอน ม

เหตผล มความถกตอง แมนย า สามารถตรวจสอบความคดและประเมนความคด

ของตนเองได

องคประกอบการคดอยางมวจารณญาณ ม 7 ประการ คอ

1. จดมงหมาย

2. ประเดนค าถาม

3. สารสนเทศ

4. ขอมลเชงประจกษ

5. แนวคดอยางมเหตผล

6. ขอสนนษฐาน

7. การน าไปใชและผลทจะตามมา

กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ

1. การก าหนดปญหา

2. การรวบรวมขอมล

3. การจดระบบขอมล

4. การตงสมมตฐาน

5. การสรปอางองโดยใชหลกการตรรกศาสตร

6. การประเมนสรปอางอง

การพฒนากระบวนการคดอยางมวจารณญาณ

การพฒนากระบวนการคดอยางมวจารณญาณสามารถท าไดโดยการสราง

สถานการณหรอเหตการณทเปนปญหาในระดบทไมสามารถใชวธการใดวธการหนง

แกไขทนท ตองมการประมวลขอมล ความร หรอขอคดเหนตางๆ อยางกวางขวาง

มาประกอบการพจารณา เพอใหเกดการคดทรอบคอบและสมเหตสมผล

ประโยชนของการคดอยางมวจารณญาณ

สามารถคดอยางมวจารณญาณในการตดสนใจ

สามารถคดอยางมวจารณญาณในเรองเกยวกบความร การเรยนร การสนทนา หรอ

อภปราย รวมไปถงการแกปญหาตางๆ

ดงนนบคคลทมการคดอยางมวจารณญาณยอมมความสามารถในการคดวเคราะห

ไดอยางมหลกการ สามารถควบคม จดการ และตรวจสอบความคดตนเองได

รวมทงสามารถตดสนใจและแกปญหาโดยการใชเหตผลอยางถกตองเหมาะสม

ความหมายของการคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

การคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง กระบวนการคดทใชในการแกไข

ปญหา

ล าดบขนตอนของกระบวนการคดน ไดมาจากการวเคราะหวธการคนหาความรของ

นกวทยาศาสตร

หลกการของการคดแบบน คอ การคาดคะเนค าตอบ (สมมตฐาน) ของปญหา และ

การหาขอมลมาตรวจสอบวาการคาดคะเนค าตอบนนถกตองหรอไม

กระบวนการคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

1. ขนปญหา เปนการก าหนดปญหาหรอระบปญหาใหชดเจน

2. ขนตงสมมตฐาน เปนการคาดคะเนของค าตอบลวงหนาแตเปนการคาดคะเน

อยางมเหตผล

3. ศกษาคนควารวบรวมขอมล เปนขนตอนทเกบกบวธวางแผนในการหาขอมลมา

เพอสรปวาสมมตฐานทตงไวถกตองหรอไม รวมทงหาขอมลตามแผนทคดไว ถา

ปญหาทคดเปนเรองทางวทยาศาสตรการคดในขนตอนน จะเปนการคดออกแบบ

การทดลอง เพอจะเกบขอมลทถกตองตรงกบสมมตฐานทตงไว แตถาเปนปญหา

อนอาจเกบขอมลดวยการคนควาหรอรวบรวมดวยวธการอน

4. ขนสรปผล เมอท าการรวบรวมขอมลไดแลว กน าขอมลมาวเคราะหและสรปเพอ

ตรวจสอบวาสมมตฐานทตงไวถกตองหรอไม ซงการสรปน จะเปนค าตอบของ

ปญหาทตงไวในขนตอนท 1

การพฒนาการคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

การพฒนาการคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร สามารถท าไดโดยการสราง

สถานการณหรอเหตการณทเปนปญหาในระดบทไมสามารถใชวธการใดวธการหนง

แกไขทนท ลกษณะเดนของสถานการณหรอเหตการณทเหมาะสมกบการคดตาม

กระบวนการทางวทยาศาสตร ไดแก

1. สถานการณหรอเหตการณทมค าตอบทนาเปนไปไดอยางนอย 1 ค าตอบ

2. การตรวจสอบค าตอบทนาเปนไปไดวาถกตองหรอไม ตองมการรวบรวมขอมล

(ซงอาจเปนขอมลเชงปรมาณหรอเชงคณภาพ)

3. วธการรวบรวมขอมลอาจเปนการทดลอง (ในกรณเนอหาของปญหาเปนเรองทาง

วทยาศาสตร) หรอเปนเรองศกษาคนควาดวยวธการอนอนกได

การคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตรเปนกระบวนการแกปญหาหรอการคนควา

หาความรทใชไดกบเรองตางๆ มากมาย ไมเพยงเฉพาะวทยาศาสตรเทานน

ประโยชนของการคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

ท าใหไดค าตอบในการแสวงหาความร ทถกตอง มความนาเชอถอเนองจากเปน

กระบวนการทสามารถพสจนไดและเปนทยอมรบในทกๆ วงการ

อกทงยงเปนการพฒนาองคความร ในเรองตางๆ ท าใหเกดสงประดษฐใหม

นวตกรรม หรอเทคโนโลยสมยใหมตางๆ เครองอ านวยความสะดวกกเปนประโยชน

ของกระบวนการคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตรนนเอง

ความหมายของการคดทางคณตศาสตร

การคดทางคณตศาสตร หมายถง กระบวนการทสรปขอเทจจรงอยางเทยงตรงโดย

อาศยชดของขอมลมาประกอบ ทงน ตองสรางขอคาดเดา คนหาวธการศกษาหา

ความร ทดลอง เพอแกปญหาหรอเพอสรปคณสมบตหรอกฎเกณฑ แลวตรวจสอบ

ความถกตอง และอธบายเพอยนยนการสรป ขอสรปเหลาน จะหลอมรวมเปน

แนวคดใหม

ธรรมชาตของคณตศาสตรเปนวชาเกยวกบการค านวณ การแกปญหาและการใช

เหตผล ดงนนควรท าความเขาใจเกยวกบธรรมชาตของคณตศาสตร ดงน

1. คณตศาสตรมลกษณะเปนนามธรรม

2. คณตศาสตรมความเปนระบบ

3. คณตศาสตรเกยวของกบการใชเหตผล

การคดทางคณตศาสตร

1. การคดขนระลกได จะรวมทกษะการคดซงเปนไปโดยอตโนมตตามธรรมชาต

และรวมทงขอเทจจรงเบองตนทางเลขคณต เชน 3 x 2 = 6 แนวคดเหลาน จะ

ไดรบการสงสอนมาตงแตวยเดกโดยผานกระบวนการศกษา

2. การคดขนพนฐาน จะรวมการเขาใจแนวคดทางคณตศาสตรไวดวย เชน การบวก

ลบ การคณและการหาร รวมทงการจดจ าบทประยกตในปญหาทเรยนจาก

โรงเรยนและเรยนจากชวตประจ าวน

3. การคดขนวจารณญาณ เปนการคดทมการตรวจสอบการมองความสมพนธ การ

ประเมนคารปแบบตางๆ ของการแกปญหาหรอสถานการณ

4. การคดสรางสรรค เปนจดเรมตนทกอใหเกดผลทซบซอน การคดสรางสรรคเปน

สงประดษฐ การรแจงและการจนตนาการ

การพฒนาการคดทางคณตศาสตร

เนองจากการคดทางคณตศาสตรมล าดบขนตอนการคด 4 ขนตอน ดงนนการฝกหรอการพฒนาความคดจงควรมทกขนตอนส าหรบขนตอนการระลกไดนนถา

ตองการใหไดผลจะตองอาศยคณสมบตตอไปน

1. เปนนกสงเกตทด

2. มสมาธในการเรยน

3. มความสามารถสรางความคดรวบยอดไดด

4. มความเปนระเบยบ

5. มความรอบคอบ

6. มความอดทน

7. ชอบจดบนทก

ประโยชนของการคดทางคณตศาสตร

1. คณตศาสตรสงเสรมความมเหตผล

2. คณตศาสตรสงเสรมความคดสรางสรรค

3. คณตศาสตรสงเสรมนนทนาการ

4. คณตศาสตรสงเสรมความมสมาธและความอดทน

5. คณตศาสตรมประโยชนตอชวตประจ าวนน าไปใชแกปญหาในสภาพแวดลอมท

หลากหลาย

6. คณตศาสตรมประโยชนตองานอาชพบางอยาง เนองจากแนวคดทางคณตศาสตร

บางอยางสามารถน าไปใชในชวตประจ าวนอยางงายได

ความหมายของการคดทางการบรหารและการจดการ

การคดทางการบรหารและการจดการ หมายถง ความคดทมงไปสความส าเรจของ

การปฏบตงานขององคการซงประกอบไปดวย

1. การวางแผน

2. การจดระบบ

3. การจดบคคลเขาท างาน

4. การสงการ

ปจจยเสรมตอการคดทางการบรหารและการจดการ

1. การสงเกต

2. ความคดสรางสรรค

3. ประสบการณ

4. การประเมนคา

5. การใหเหตผล

การพฒนาการคดทางการบรหารและการจดการ

สามารถกระท าไดดวยกระบวนการเรยนการสอน ดงน

1. การใหศกษาคนควาเพอใหรจกวธการแสวงหาขอมลดวยตนเอง

2. การใหท างานรวมกนเปนกลม

3. การใหแกปญหา ผสอนมอบปญหาใหแตละบคคลแลวใหแตละบคคลคด และน า

แนวคดของตนเขาอภปรายในกลมยอย สรปผลการประชมกลมยอย น าผลสรป

ของกลมยอยอภปลายกลมใหญแลวสรปการอภปลาย

4. การก าหนดกรณศกษา ใหผเรยนแสดงความคดในการแกปญหาตางๆ

5. การฝกปฏบต คอ การมอบหมายงานหรอปญหาใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง

ผเรยนจะตองศกษาปญหา แสวงหาขอมล คดเลอกขอมล น าขอมลมาแกปญหา

ประโยชนของการคดทางการบรหารและการจดการ

การคดทางการบรหารและการจดการเปนกระบวนการคดทมระบบและสามารถ

น าไปใชใหเกดประโยชนไดหลายประการ คอ

1. ท าใหเกดความคดกวางไกล

2. ท าใหเกดวสยทศนมองไกลไปในอนาคต

3. ท าใหมองสรรพสง หรอปญหาในองครวมชวยใหการพจารณาสงตางๆ ไดอยาง

ละเอยดถถวน

4. ท าใหการวางแผนชวตไดสมบรณแบบ

5. ท าใหการพจารณาปญหาหรอเรองราวตางๆ เปนไปอยางรอบคอบ

แบบฝกหดทำยบท

จงยกตวอยางสถานการณหรอเหตการณทตองใชกระบวนการคดตอไปน เพอแกปญหา

1. การคดสรางสรรค

2. การคดวเคราะห

3. การคดอยางมวจารณญาณ

4. การคดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

5. การคดทางคณตศาสตร

6. การคดทางการบรหารและการจดการ