กฎหมายลั�กษณะบุ คคลั

อ. จั�กรภพ ศิรภากรกาญจัน์

ลั�กษณะบุ�คคลั1กฎหมายไทยแบุ�ง บุ�คคลั ออกเป็!น์ “ ” 2 ป็ระเภท

ค"อ . บุ�คคลัธรรมดา (Natural Person)2. น์ติบุ�คคลั(Juristic Person)

บุ�คคลัธรรมดา

ป็พพ. มาติรา 15 “สภาพบุ�คคลัย�อมเร'มแติ�เม"'อคลัอด

แลั(วอย*�รอดเป็!น์ทารกแลัะส+น์ส�ดลังเม"'อติายทารกใน์ครรภ มารดาก-สามารถม/สทธ

ติ�าง ๆ ได( หากว�าภายหลั�งคลัอดแลั(วอย*�รอดเป็!น์ทารก”

• ป็พพ. มาติรา 1604“บุ�คคลัธรรมดาจัะเป็!น์ทายาทได(ก-ติ�อเม"'อม/

สภาพบุ�คคลัหร"อสามารถม/สทธได(ติามมาติรา 15 แห�งป็ระมวลักฎหมายน์/+ใน์เวลัาท/'เจั(ามรดกถ1งแก�ความติาย

เพ"'อป็ระโยชน์ แห�งมาติราน์/+ ให(ถ"อว�าเด-กท/'เกดมารอดอย*�ภายใน์สามร(อยสบุว�น์น์�บุแติ�เวลัาท/'เจั(ามรดกถ1งแก�ความติายน์�+น์ เป็!น์ทารกใน์ครรภ มารดาอย*�ใน์เวลัาท/'เจั(ามรดกถ1งแก�ความติาย”

ภ*มลั4าเน์า• มาติรา 37• “ ภ*มลั4าเน์าของบุ�คคลัธรรมดา ได(แก�ถ'น์อ�น์บุ�คคลั

น์�+น์ม/สถาน์ท/'อย*�เป็!น์แหลั�งส4าค�ญ”

• มาติรา 41• “ภ*มลั4าเน์าย�อมเป็ลั/'ยน์ไป็ด(วยการย(ายถ'น์ท/'อย*�

พร(อมด(วยเจัติน์าป็รากฏช�ดแจั(งว�าจัะเป็ลั/'ยน์ภ*มลั4าเน์า”

ผู้*(เยาว • มาติรา 19• “บุ�คคลัย�อมพ(น์จัากภาวะผู้*(เยาว แลัะบุรรลั�น์ติภาวะ

เม"'อม/อาย�ครบุ 20 ป็8บุรบุ*รณ ”

• มาติรา 20• “ผู้*(เยาว ย�อมบุรรลั�น์ติภาวะเม"'อท4าการสมรส หาก

การสมรสน์�+น์ได(ท4าติามบุทบุ�ญญ�ติมาติรา 1448”

• มาติรา 1448

• “ การสมรสจัะท4าได(ติ�อเม"'อชายแลัะหญงม/อาย�สบุเจั-ดป็8บุรบุ*รณ แลั(ว แติ�ใน์กรณ/ท/'ม/เหติ�อ�น์สมควร ศิาลัอาจัอน์�ญาติให(ท4าการสมรสก�อน์น์�+น์ได(”

การท4าน์ติกรรมของผู้*(เยาว • มาติรา 21

• “ผู้*(เยาว จัะท4าน์ติกรรมใด ๆ ติ(องได(ร�บุความยน์ยอมของผู้*(แทน์โดยชอบุธรรมก�อน์ การใด ๆ ท/'ผู้*(เยาว ได(ท4าลังโดยป็ราศิจัากความยน์ยอมเช�น์ว�าน์�+น์เป็!น์โมฆี�ยะ เว(น์แติ�จัะบุ�ญญ�ติไว(เป็!น์อย�างอ"'น์”

• น์ติกรรมบุางอย�างกฎหมายไม�ยอมให(ผู้*(แทน์โดยชอบุธรรมท4าแทน์ผู้*(เยาว หร"อยน์ยอมให(ผู้*(เยาว ท4า โดยไม�ได(ร�บุอน์�ญาติจัากศิาลั

• มาติรา 1574 • น์ติกรรมใดอ�น์เก/'ยวก�บุทร�พย สน์ของผู้*(เยาว ด�งติ�อ

ไป็น์/+ ผู้*(ใช(อ4าน์าจัป็กครองจัะกระท4ามได( เว(น์แติ�ศิาลัจัะอน์�ญาติ เช�น์ ขาย จั4าน์องอส�งหารมทร�พย , ให(เช�าอส�งหารมทร�พย เกน์สามป็8, ให(ก*(ย"มเงน์ เป็!น์ติ(น์

กฎหมายยกเว(น์บุางเร"'องให(ผู้*(เยาว ท4าได(ด(วยติน์เอง

1. น์ติกรรมท/'เป็!น์ป็ระโยชน์ แก�ผู้*(เยาว ฝ่:ายเด/ยว เช�น์ ร�บุการให(โดยเสน์�หาโดยไม�ม/เง"'อน์ไขหร"อภาระติดพ�น์ใดๆ2. น์ติกรรมท/'ผู้*(เยาว ท4าเองเป็!น์การเฉพาะติ�ว เช�น์ การท4าพน์�ยกรรม3. น์ติกรรมท/'จั4าเป็!น์ใน์การด4ารงช/วติ4. ผู้*(เยาว ท4าน์ติกรรมเก/'ยวก�บุธ�รกจัการค(าท/'ได(ร�บุความยน์ยอมแลั(ว กรณ/ผู้*(เยาว ม/ความสามารถป็ระกอบุอาช/พหร"อธ�รกจัเลั/+ยงติน์เองได( กฎหมายถ"อว�าผู้*(เยาว ม/ฐาน์ะเสม"อน์ผู้*(บุรรลั�น์ติภาวะ

บุ�คคลัวกลัจัรติ• มาติรา 30• “การใด ๆ อ�น์บุ�คคลัวกลัจัรติซึ่1'งศิาลัย�งมได(ส� 'งให(

เป็!น์คน์ไร(ความสามารถได(กระท4าลัง การน์�+น์จัะเป็!น์โมฆี�ยะติ�อเม"'อได(กระท4าใน์ขณะท/'บุ�คคลัน์�+น์จัรติวกลัอย*� แลัะค*�กรณ/อ/กฝ่:ายหน์1'งได(ร* (แลั(วด(วยว�าผู้*(กระท4าเป็!น์คน์วกลัจัรติ”

คน์ไร(ความสามารถ• มาติรา 28• “บุ�คคลัวกลัจัรติผู้*(ใด ถ(าค*�สมรสก-ด/ ผู้*(บุ�พการ/

กลั�าวค"อบุดามารดา ป็*:ย�าติายาย ทวดก-ด/ ผู้*(ส"บุส�น์ดาน์ กลั�าวค"อ ลั*ก หลัาน์ เหลัน์ ลั"'อก-ด/ ผู้*(ป็กครองหร"อผู้*(พท�กษ ก-ด/ ผู้*(ซึ่1'งป็กครองด*แลับุ�คคลัน์�+น์อย*�ก-ด/ หร"อพน์�กงาน์อ�ยการก-ด/ ร(องขอติ�อศิาลัให(ส� 'งบุ�คคลัวกลัจัรติผู้*(น์� +น์เป็!น์คน์ไร(ความสามารถ ศิาลัจัะส�'งให(บุ�คคลัวกลัจัรติผู้*(น์� +น์เป็!น์บุ�คคลัไร(ความสามารถ”

• มาติรา 28 วรรคสอง• “บุ�คคลัซึ่1'งศิาลัส�'งให(เป็!น์คน์ไร(ความสามารถติาม

วรรคหน์1'งติ(องจั�ดให(อย*�ใน์ความอน์�บุาลั การแติ�งติ�+งผู้*(อน์�บุาลั อ4าน์าจัหน์(าท/'ของผู้*(อน์�บุาลั แลัะการส+น์ส�ดของความเป็!น์ผู้*(อน์�บุาลัให(เป็!น์ไป็ติามบุทบุ�ญญ�ติบุรรพ 5 แห�งป็ระมวลักฎหมายน์/+”

• มาติรา 29• “การใด ๆ อ�น์บุ�คคลัซึ่1'งศิาลัส�'งให(เป็!น์คน์ไร(ความ

สามารถได(กระท4าลัง การน์�+น์เป็!น์โมฆี�ยะ”

คน์เสม"อน์ไร(ความสามารถ• มาติรา 32• “บุ�คคลัใดม/กายพการ หร"อม/จัติฟั่?' น์เฟั่@อน์ไม�สมป็ระกอบุ

หร"อป็ระพฤติส�ร� �ยส�ร�ายเสเพลัเป็!น์อาจัณ หร"อติดส�รายาเมา หร"อม/เหติ�อ"'น์ใดท4าน์องเด/ยวก�น์น์�+น์ จัน์ไม�สามารถจัะจั�ดท4าการงาน์โดยติน์เองได( หร"อจั�ดกจัการไป็ใน์ทางท/'อาจัจัะเส"'อมเส/ยแก�ทร�พย สน์ของติน์เองหร"อครอบุคร�ว เม"'อบุ�คคลัติามท/'ระบุ�ไว(ใน์มาติรา 28 ร(องขอติ�อศิาลั ศิาลัจัะส�'งให(บุ�คคลัน์�+น์เป็!น์คน์เสม"อน์ไร(ความสามารถก-ได(

• บุ�คคลัซึ่1'งศิาลัส�'งให(เป็!น์คน์เสม"อน์ไร(ความสามารถติามวรรคหน์1'ง ติ(องจั�ดให(อย*�ใน์ความพท�กษ ”

• คน์เสม"อน์ไร(ความสามารถสามารถท4าน์ติกรรมได(เอง แติ�ม/ข(อยกเว(น์ติามมาติรา 34 ซึ่1'งก4าหน์ดว�าน์ติกรรม 11 อย�างท/'คน์เสม"อน์ไร(ความสามารถจัะติ(องได(ร�บุความยน์ยอมของผู้*(พท�กษ ก�อน์จั1งจัะท4าให(น์ติกรรมสมบุ*รณ ถ(าหากไม�ได(ร�บุความยน์ยอม น์ติกรรมท/'ท4าจัะเป็!น์โมฆี�ยะ เช�น์ น์4าทร�พย สน์ไป็ลังท�น์, ก*(ย"มหร"อให(ก*(ย"มเงน์, เช�าหร"อให(เช�าอส�งหารมทร�พย เป็!น์ติ(น์

น์ติบุ�คคลั• บุ�คคลัท/'กฎหมายสมม�ติข1+น์โดยร�บุรองให(ม/สทธแลัะ

หน์(าท/'เช�น์เด/ยวก�บุบุ�คคลัธรรมดา

มาติรา 70“น์ติบุ�คคลัติ(องม/ผู้*(แทน์คน์หน์1'งหร"อหลัายคน์ ท�+งน์/+ติามท/'กฎหมาย ข(อบุ�งค�บุ หร"อติราสารจั�ดติ�+งจัะได(ก4าหน์ดไว(ความป็ระสงค ของน์ติบุ�คคลัย�อมแสดงออกโดยผู้*(แทน์ของน์ติบุ�คคลั”

ภ*มลั4าเน์า• มาติรา 68• “ภ*มลั4าเน์าของน์ติบุ�คคลัได(แก�ถ'น์อ�น์เป็!น์ท/'ติ�+ง

ส4าน์�กงาน์ใหญ�หร"อถ'น์อ�น์เป็!น์ท/'ติ�+งท/'ท4าการ หร"อถ'น์ท/'ได(เลั"อกเอาเป็!น์ภ*มลั4าเน์าเฉพาะการติามข(อบุ�งค�บุหร"อติราสารจั�ดติ�+ง”

• น์ติบุ�คคลัแบุ�งเป็!น์ 2 ป็ระเภท ค"อ1. น์ติบุ�คคลัติามกฎหมายเอกชน์ ค"อ น์ติบุ�คคลัติามป็ระมวลักฎหมายแพ�งแลัะพาณชย ไทย ได(แก� สมาคม ม*ลัน์ธ ห(างห�(น์ส�วน์จั4าก�ด ห(างห�(น์ส�วน์สาม�ญน์ติบุ�คคลั บุรษ�ทจั4าก�ด หร"อติามพระราชบุ�ญญ�ติอ"'น์ ๆ เช�น์ บุรษ�ทมหาชน์ จั4าก�ด2. น์ติบุ�คคลัติามกฎหมายมหาชน์ ได(แก�

2.1 กระทรวง ทบุวง กรม2.2 จั�งหว�ด2.3 องค การป็กครองส�วน์ท(องถ'น์2.4 ร�ฐวสาหกจั2.5 ว�ดใน์พ�ทธศิาสน์า

สมาคม• มาติรา 78• “การก�อติ�+งสมาคมเพ"'อกระท4าการใด ๆ อ�น์ม/

ลั�กษณะติ�อเน์"'องร�วมก�น์แลัะมใช�เป็!น์การหาผู้ลัก4าไรหร"อรายได(มาแบุ�งก�น์ติ(องม/ข(อบุ�งค�บุแลัะจัดทะเบุ/ยน์ติามบุทบุ�ญญ�ติแห�งป็ระมวลักฎหมายน์/+”

• มาติรา 81• “การขอจัดทะเบุ/ยน์สมาคมน์�+น์ ให(ผู้*(จัะเป็!น์สมาชก

ของสมาคมจั4าน์วน์ไม�น์(อยกว�าสามคน์ ร�วมก�น์ย"'น์ค4าขอเป็!น์หน์�งส"อติ�อน์ายทะเบุ/ยน์แห�งท(องท/'ท/'ส4าน์�กงาน์ใหญ�ของสมาคมจัะติ�+งข1+น์....”

ม*ลัน์ธ• มาติรา 110• “ม*ลัน์ธได(แก�ทร�พย สน์ท/'จั�ดสรรไว(โดยเฉพาะ

ส4าหร�บุว�ติถ�ป็ระสงค เพ"'อการก�ศิลัสาธารณะ การศิาสน์า ศิลัป็ะ วทยาศิาสติร วรรณคด/ การศิ1กษา หร"อเพ"'อสาธารณป็ระโยชน์ อย�างอ"'น์ โดยมได(ม��งหาผู้ลัป็ระโยชน์ มาแบุ�งป็?น์ก�น์ แลัะได(จัดทะเบุ/ยน์ติามบุทบุ�ญญ�ติแห�งป็ระมวลักฎหมายน์/+”

ห(างห�(น์ส�วน์• มาติรา 1012• “อ�น์ว�าส�ญญาจั�ดติ�+งห(างห�(น์ส�วน์น์�+น์ ค"อส�ญญาซึ่1'ง

บุ�คคลัติ�+งแติ�สองคน์ข1+น์ไป็ติกลังเข(าก�น์เพ"'อกระท4ากจัการร�วมก�น์ ด(วยป็ระสงค จัะแบุ�งป็?น์ก4าไรอ�น์จัะพ1งได(แติ�กจัการท/'ท4าน์�+น์”

ห(างห�(น์ส�วน์สาม�ญ• มาติรา 1025• “อ�น์ว�าห(างห�(น์ส�วน์สาม�ญน์�+น์ ค"อห(างห�(น์ส�วน์

ป็ระเภทซึ่1'งผู้*(เป็!น์ห�(น์ส�วน์หมดท�กคน์ติ(องร�บุผู้ดร�วมก�น์เพ"'อหน์/+ท� +งป็วงของห�(น์ส�วน์โดยไม�ม/จั4าก�ด”

ห(างห�(น์ส�วน์สาม�ญน์ติบุ�คคลั• มาติรา 1064• “อ�น์ห(างห�(น์ส�วน์สาม�ญน์�+น์ จัะจัดทะเบุ/ยน์ก-ได(...”

ห(างห�(น์ส�วน์จั4าก�ด• มาติรา 1077• “อ�น์ห(างห�(น์ส�วน์จั4าก�ดน์�+น์ ค"อห(างห�(น์ส�วน์ป็ระเภท

หน์1'งซึ่1'งม/ผู้*(เป็!น์ห�(น์ส�วน์สองจั4าพวก ด�งจัะกลั�าวติ�อไป็น์/+ ค"อ

• (1) ผู้*(เป็!น์ห�(น์ส�วน์คน์เด/ยวหร"อหลัายคน์ซึ่1'งม/จั4าก�ดความร�บุผู้ดเพ/ยงไม�เกน์จั4าน์วน์เงน์ท/'ติน์ร�บุจัะลังห�(น์ใน์ห(างห�(น์ส�วน์น์�+น์จั4าพวกหน์1'ง

• (2) ผู้*(เป็!น์ห�(น์ส�วน์คน์เด/ยวหร"อหลัายคน์ซึ่1'งติ(องร�บุผู้ดร�วมก�น์ใน์บุรรดาหน์/+ของห(างห�(น์ส�วน์ไม�ม/จั4าก�ดจั4าน์วน์อ/กพวกหน์1'ง”

บุรษ�ทจั4าก�ด• มาติรา 1096• “อ�น์ว�าบุรษ�ทจั4าก�ดน์�+น์ ค"อบุรษ�ทป็ระเภทหน์1'งซึ่1'ง

ติ�+งข1+น์ด(วยแบุ�งท�น์เป็!น์ห�(น์ม/ม*ลัค�าเท�า ๆ ก�น์ โดยผู้*(ถ"อห�(น์ติ�างร�บุผู้ดจั4าก�ดเพ/ยงไม�เกน์จั4าน์วน์เงน์ท/'ติน์ย�งส�งใช(ไม�ครบุม*ลัค�าของห�(น์ท/'ติน์ถ"อ”

• มาติรา 1097• “บุ�คคลัใด ๆ ติ�+งแติ�สามคน์ข1+น์ไป็จัะเร'มก�อการแลัะ

ติ�+งเป็!น์บุรษ�ทจั4าก�ดก-ได(....”

บุรษ�ทมหาชน์จั4าก�ด• พระราชบุ�ญญ�ติบุรษ�ทมหาชน์จั4าก�ด พ.ศิ. 2535• มาติรา 15• “บุรษ�ทมหาชน์จั4าก�ด ค"อค"อ บุรษ�ทป็ระเภทซึ่1'งติ�+ง

ข1+น์ด(วยความป็ระสงค ท/'จัะเสน์อขายห�(น์ติ�อป็ระชาชน์ โดยผู้*(ถ"อห�(น์ม/ความร�บุผู้ดจั4าก�ดไม�เกน์จั4าน์วน์เงน์ค�าห�(น์ท/'ติ(องช4าระ...”

• มาติรา 16• “บุ�คคลัธรรมดาติ�+งแติ�สบุห(าคน์ข1+น์ไป็จัะเร'มจั�ดติ�+ง

บุรษ�ท..”

การส+น์สภาพบุ�คคลั• บุ�คคลัธรรมดา– การติายติามธรรมชาติ– การสาบุส*ญ

น์ติบุ�คคลั

การสาบุส*ญ• มาติรา 61 วรรคหน์1'ง• “บุ�คคลัใดได(ไป็จัากภ*มลั4าเน์าหร"อถ'น์ท/'อย*� แลัะไม�ม/

ใครร* (แน์�ว�าบุ�คคลัน์�+น์ย�งม/ช/วติอย*�หร"อไม�ติลัอดระยะเวลัาห(าป็8 เม"'อผู้*(ม/ส�วน์ได(เส/ยหร"อพน์�กงาน์อ�ยการร(องขอ ศิาลัจัะส�'งให(บุ�คคลัน์�+น์เป็!น์คน์สาบุส*ญก-ได(”

• มาติรา 61 วรรคสอง• “ระยะเวลัาติามวรรคหน์1'งให(ลัดลังเหลั"อสองป็8• (1) น์�บุแติ�ว�น์ท/'การรบุหร"อสงครามส+น์ลัง ถ(าบุ�คคลั

น์�+น์อย*�ใน์การรบุหร"อสงครามแลัะหายไป็ใน์การรบุหร"อสงครามด�งกลั�าว

• (2) น์�บุแติ�ว�น์ท/'ยาน์พาหน์ะท/'บุ�คคลัน์�+น์เดน์ทางอ�บุป็าง ถ*กท4าลัายหร"อส*ญหายไป็

• (3) น์�บุแติ�ว�น์ท/'เหติ�อ�น์ติรายแก�ช/วติน์อกจัากท/'ระบุ�ไว(ใน์ (1) หร"อ (2)ได(ผู้�าน์พ(น์ไป็ ถ(าบุ�คคลัน์�+น์ติกอย*�ใน์อ�น์ติรายเช�น์ว�าน์�+น์”

• มาติรา 62• “บุ�คคลัซึ่1'งศิาลัได(ม/ค4าส�'งให(เป็!น์คน์สาบุส*ญ ให(

ถ"อว�าถ1งแก�ความติายเม"'อครบุก4าหน์ดระยะเวลัาด�งท/'ระบุ�ไว(ติามมาติา 61”

• พระราชบุ�ญญ�ติยกเว(น์การน์�บุระยะเวลัาแลัะเง"'อน์ไขติามมาติรา 61 แห�งป็ระมวลักฎหมายแพ�งแลัะพาณชย มาใช(บุ�งค�บุแก�ผู้*(ส*ญหายจัากกรณ/ธรณ/พบุ�ติ พ.ศิ. 2548

• มาติรา 4• “ให(ยกเว(น์การน์�บุระยะเวลัาแลัะเง"'อน์ไขติามมาติรา 61แห�ง

ป็ระมวลักฎหมายแพ�งแลัะพาณชย มาใช(บุ�งค�บุแก�ผู้*(ส*ญหายจัากกรณ/ธรณ/พบุ�ติ

• เม"'อผู้*(ม/ส�วน์ได(เส/ยหร"อพน์�กงาน์อ�ยการร(องขอ ศิาลัจัะส�'งให(ผู้*(ส*ญหายจัากกรณ/ธรณ/พบุ�ติเป็!น์คน์สาบุส*ญก-ได(

• บุ�คคลัซึ่1'งศิาลัได(ม/ค4าส�'งให(เป็!น์คน์สาบุส*ญติามวรรคสอง ให(ถ"อว�าถ1งแก�ความติายติามมาติรา 62 แห�งป็ระมวลักฎหมายแพ�งแลัะพาณชย เม"'อเวลัาท/'เร'มเกดธรณ/พบุ�ติ เว(น์แติ�พส*จัน์ ได(ว�าบุ�คคลัน์�+น์ได(ส*ญหายไป็ใน์เวลัาอ"'น์หลั�งจัากเวลัาท/'เลักเกดธรณ/พบุ�ติ ก-ให(ถ1งแก�ความติายใน์เวลัาน์�+น์”