Upload
ali-dagdelen
View
543
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
İnsanda Sindirim Sistemi Ders Notu
İnsanda Sindirim
Ağız > Yutak > Yemek Borusu > Mide > İnce Bağırsak > Kalın Bağırsak > Anüs
1.Ağız Besinlerin vücut içerisine alındığı kısımdır DİŞLER , Tükürük Bezleri ve Dil organlarından oluşur
A) Dişler
Besinlerin mekanik sindirimini gerçekleştirir çiğneme parçalama ve öğütme işlemlerini yapar. Kesici dişler besinleri ısırıp koparmada kullanılır, köpek dişleri parçalamada en arkadaki azı dişleri öğütmek için kullanılır.
Yanda dişin enine kesiti görülmektedir.
B) Tükürük Bezleri
İnsanda kulak altı dil altı ve çene altı olmak üzere 3 çift tükürük bezi
bulunur.
Bu bezler salgılarını ayrı kanallarla ağız boşluğuna bırakır
Tükürük salgısı ağzı nemli tutar kurumasını engeller
Tükürük salgısı içerisinde yer alan mukus lokmaların kayganlaşmasını
sağlar.
Sindirimi başlatır ayrıca tükürük içerisindeki amilaz (pityalin) enzimi
nişastanın daha küçük parçalara ve maltoza kadar parçalanmasını
sağlar.
Tükürük içerisindeki lizozim salgısı bakterileri öldürür ve dişlerin
çürümesini engeller
C) DİL
Çiğneme sırasında besini yönlendirir
Lokmaların oluşumuna yardım eder
Besinlerin yutak ve yemek borusuna iletimini sağlar
Çizgili kaslardan oluşmuştur
Sindirim dışında dil konuşmada da yardımcı organdır
2.Yutak Yutak besinlerin soluk borusuna kaçmasını engeller besinler yemek borusuna geçerken alınan hava soluk borusuna verilir. Yemek yerken soluk alma burundan devam edebilir yutak ile bağlantısı olan diğer yapılar,
Ağız boşluğu
Burun boşluğu
Östaki borusu
Soluk borusu
Yemek borusu
3.Yemek Borusu Besin lokmalarının mideye iletildiği kısımdır. Dıştan içe bağ doku düz kas ve mukoza tabakasından oluşur. Lokmalar peristaltik hareket ile ilerlemektedir.
4.Mide ( Proteinlerin Kısmi Sindirimi ) Midede mekanik sindirim + kimyasal sindirim gerçekleşir.
Midenin iç kısmında çift katlı mukoza tabakası ortasında çapraz enine ve
boyuna düz kaslar en dışında bağ doku bulunur bağ dokunun üzerikarın
zarı periton ile kaplanmıştır bu zarın salgıladığı kaygan sıvı organların
birbirine sürtmesini engeller.
Midenin çalışmasını Vagus Siniri ve Gastrin hormonu düzenlemektedir
Besinlerin ağıza alınıp çiğnenmeye başlamasıyla birlikte Vagus
sinirimideyi uyarır ve mide duvarından Gastrin hormonu sentezlenir
Mide içerisinde besin varsa kaslar kasılır ve dalgalanma yaparak
besinleri sıvı bulamaç haline getirir buna kimus denir
Mideye giren besinler Gastrin salgılanmasını devam ettirir
Gastrin hormonu mide bezlerinden Pepsinojen , HCl ve Mukus (Süt
çocuklarında lap enzimi de salgılanır) salgılatır
Mukus mide duvarını örter ve korurken HCl asidinin mideyi tahrip
etmesini de engeller
Pepsinojen enzimi aktif bir enzim değildir HCl ile aktif hale gelir HCl
midede pH değerini 13 civarına getirir (asidik)
Pepsin enzimi ile proteinleri polipeptitlere çevirir bu bir kimyasal
sindirimdir
Midede proteinlerin kimyasal sindirimine başlanır ama tam bir sindirim değildir! Polipeptitler de ince bağırsakta Erepsin enzimietkisinde sindirilir.
5.İnce Bağırsak Mide ile kalın bağırsak arasında yer alan 7,5 metre uzunluğunda kıvrımlı
bir borudur
İnce bağırsak 3 bölümden oluşur 1Oniki parmak bağırsağı 2boş
bağırsak 3kıvrımlı bağırsak
Dıştan içe bağ doku, düz kaslar ve içte epitel doku yer alır bağ dokuyu
dıştan karın zarı periton örter
İçteki epitel doku özelleşmiştir villus ve mikrovillus adı verilen kıvrımlı
yapılar sayesinde emilim yüzeyi artar
İnce bağırsak sindirimin tamamlandığı ve emilimin gerçekleştiği
bölümdür.
İnce Bağırsak Hormonları
Mideden hemen sonra oniki parmak bağırsağı bölümü başlar bu bölümde mideden gelen asitli bulamaçın (kimus) etkisiyle oniki parmak bağırsağından 3 adet hormon salgılanır bunlar:
1.Sekretin
Sekretin hormonu pankrestan bikarbonat iyonları salgılatıp ince bağırsak ortamının bazik olmasını sağlar. Buna ilaveten sekretin hormonu karaciğerden safra salgısını da artırır.
2.Kolesistokinin
Pankreası uyarır bu uyarım sonucunda Pankreas sindirim enzimlerini salgılar ayrıca Kolesistokinin safranın safra kanalına boşalmasını uyarır.
3.Enterogastrin
Besinlerin tamamı mideyi terk edip ince bağırsağa geçtiğinde mide öz suyu ve HCl salgısını durdurur midenin kendini sindirmesini engeller.
6.Kalın Bağırsak
Karın boşluğuna yerleşmiş olan kalın bağırsak 67 cm çapında ve 1,5 metre uzunluğunda bir yapıdır. Kalın bağırsak dıştan içe bağ doku düz kas ve içte epitel doku bulundurur ince bağırsakta olduğu gibi villus ve mikrovilluslar yoktur.
1.Kör Bağırsak (çekum)
2.Kolon
3.Rektum
olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Kör bağırsakta Apandis yer alır iltihaplandığında tehlikelidir. Rektum anüsten hemen önceki düz kısımdır. Kolon yukarı , yatay ve aşağı yönlü kısımdır.
Pankreas ( yardımcı organ )
Sindirime yardımcı organlardan biridir. Pankreastan salgılanan sindirim enzimleri ile ilgileniyoruz. İnsanda midenin altında uzanan 23 cm çapında 1522 cm boyunda yaprak şeklinde bir organdır.
Pankreasın en önemli özelliği ise karma bez olmasıdır. Hem iç salgı bezi (hormon) hem de dış salgı bezidir (pankreas öz suyu)
Pankreas öz suyunda yer alan enzimleri bir görelim;
1.Amilaz (Karbonhidratlara etki eder)
2.Lipaz (Yağlara etki eder)
3.Tripsinojen ve Kimotripsinojen (Proteinlere etki eder)
4.Nükleaz (Nükleik Asitlere etki eder)
Pankreas özsuyunda yer alan bikarbonat iyonları ince bağırsağa giren asidik özellikteki kimusun nötrleşmesini sağlar. Pankreas özsuyuVirsung Kanalı ile Vater Kabarcığına boşaltılır(oniki parmak bağırsağında yer alır)
Karaciğer ( yardımcı organ ) Yaklaşık 2kg ağırlığıyla vücudun en büyük iç organıdır. Karaciğerin çok fazla işlevi vardır. Sindirim başta olmak üzere bunlara bakacağız. Kalpten çıkan temiz kanı karaciğere getiren damarın adı «Karaciğer Atardamarıdır» ince bağırsaktan gelen sindirilmiş besin bakımından zengin kan damarının adı «kapı toplardamarı» dır. Karaciğerden çıkan damar ise karaciğer üstü toplardamarıdır.
Karaciğerin Sindirimdeki Görevi
Karaciğerde üretilen Safra sıvısı yağların sindiriminde ve emiliminde görev alır. Karaciğerde üretilen Safranın bir kısmı safra kesesinde depolanırken bir kısmı koledok kanalı ile oniki parmak bağırsağındakiVater Kabarcığına dökülür. Safranın büyük bir kısmı ince bağırsağın son kısmından geri emilir emilemeyen kısmı ise kalın bağırsağa geçer ve dışkıya rengini verir.
Safranın yapısında safra tuzları,bilirubin,kolesterol ve yağ asitleri bulunmaktadır. Safra tuzları azalırsa kolesterol çöker ve safra taşı oluşturur bu da safranın dökülmesini engeller böylece safra pigmentleri deride birikerek sarılık hastalığına neden olur.
Safranın Görevleri Safra sindirim enzimi içermemektedir ama sindirimde görevlidir
Sindirimdeki aslı görevi büyük yağ parçalarını çok daha küçük hale
getirir böylece Lipaz enzimi küçük parçaları daha hızlı ve kolay sindirir
Safranın büyük yağları küçük yağlara çevirme işi kimyasal değil mekanik
sindirimdir
Safra bazik bir çözeltidir mideden gelen asitli kimusun nötralize
edilmesine yardımcıdır
Bakterileri öldürerek besinleri steril hale getirir
Safra tuzları yağda çözünen ADEK vitaminlerinin ve yağların emilimini de
sağlar
Karaciğerin Sindirim Dışındaki Görevleri
Glikozların fazlasını Glikojen şeklinde depolar
İhtiyaç halinde Glikojeni yıkarak Glikozu kana verir
Proteinlerin karbonhidrat ve yağlara dönüşümünü sağlar
Amonyağı daha az zehirli olan üre ve ürik asite çevirir
Vücuda alınan zararlı ilaçları alkolü vs maddeleri zararsız hale getirir
Çok zehirli bir madde olan H2O2 yi katalaz enzimi ile parçalayıp zararsız
hale getirir.
Yaşlı alyuvarları parçalar ve lenf yapımında görev alır
Kanın damar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparini üretir
Kanın pıhtılaşmasını sağlayan protrombin ve fibrinojeni üretir
Vücut sıcaklığının ayarlanmasına yardımcı olur
A,D,K ve B12 vitaminleri karaciğerde depolanır
Albümin adı verilen plazma proteinini üretir
Hormonların yapısına katılan kolesterolü üretir
Provitamin A karaciğerde vitamin A ya dönüştürülür
Kansızlık durumunda Alyuvar üretir
Embriyo döneminde de Alyuvar üretir
Karaciğer çok hayati fonksiyonları olan önemli organımızdır.
İnsanda Kimyasal Sindirim ve Sindirilmiş Besinlerin Emilimi Su ve enzimlerin etkisinde Karbonhidratların glikozlara, Proteinlerin aminoasitlere, Yağların yağ asiti ve gliserole kadar parçalanması işlemidir. Böylece hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküller elde edilmiş olur (Monomerler)
ÖNEMLİ NOT! Kimyasal sindirimin olmazsa olmazı su ve enzimlerdir kimyasal sindirimin diğer adının HİDROLİZ olduğunu da unutmayınız.
1.Karbonhidratların Sindirimi
Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar oniki parmak bağırsağı ve ince bağırsakta devam eder.
2.Proteinlerin Sindirimi
Proteinlerin sindirimi midede başlar ve ince bağırsakta sonlanır.
Oniki Parmak Bağırsağı Besinlerin oniki parmak bağırsağına geçmesiyle birlikte Pankreastan Tripsinojen ve Kimotripsinojen enzimleri salgılanır. Tripsinojen Enterokinaz enzimi ile aktifleşir ve Tripsin olur. Kimotripsinojen ise Tripsin ile aktifleşir ve Kimotripsin olur.
3.Yağların Sindirimi
Yağların sindirimi tamamen ince bağırsakta gerçekleşir. Kolesistokinin hormonu etkisiyle salgılanan Safra yağların mekanik sindirimini gerçekleştirir.
Pankreastan salgılanan Lipaz enzimi safranın etkisiyle oluşan yağ damlacıklarını Yağ Asitleri ve Gliserole kadar parçalar.
Emilim
Sindirimi tamamlanan besinlerin kan dolaşımına karışmasınaemilim denir.
Emilim işlemi ince bağırsak yüzeyindeki villuslar ve mikrovilluslar ile yapılır.
Yanda ince bağırsak içyüzeyi ile bir villusun yapısını görüyorsunuz.
1.Glikoz ve Aminoasitlerin Emilimi
Glikoz ve aminoasitler villusun yapısındaki epitel hücreleri tarafından difüzyon ve aktif taşıma ile emilerek kılcal kan damarlarına verilir kılcal damarlar birleşerek kapı toplar damarına oradan da karaciğere uğrayan glikozun fazlası glikojen şeklinde depo edilir. Aminoasitler de gerekirse glikoz ve yağ asitlerine dönüştürülür.
2.Yağ Asiti,Gliserol ve ADEK in Emilimi
Yağ asitleri Gliserol ve ADEK vitaminlerinin emilmesi daha farklıdır. Bunlar Lenf yoluyla dolaşıma katılır. Yağ asitleri ile gliseroller ince bağırsak epitel hücrelerinde birleştirilir ve Trigliseritler elde edilir.
Trigliseritlerin kolesterol ve özel proteinlerle kaplanması sonucunda oluşan Şilomikron tanecikleri lenf kılcallarına geçer oradan lenf damarları yoluyla kan dolaşımına karışır.
ADEK vitaminleri ve yağlar %90 lenf yoluyla dolaşıma katılırken %10 kadarı kılcal kan damarları yoluyla kan dolaşımına katılır.
3.Mineraller , Su , B ve C Vitaminleri
Bunların ince bağırsaktan emilimi epitel hücrelerinden aktif taşıma ve difüzyon ile kılcal damarlara aktarım şeklindedir.
Kalın Bağırsakta Emilim
Kalın bağırsağa gelen atık maddelerin içerisinde bir miktar faydalı madde bulunabilir. Bunlar vitaminler, su ve madensel tuzlardır ve kalın bağırsaktan geri emilirler. Ayrıca K ve B vitaminleri de kalın bağırsakta yaşayan bakterilerce sentezlenip yine buradan emilir.
Kalın bağırsaktaki atıklar (dışkı) peristaltik hareketlerle rektuma doğru ilerler. Bu sırada suyun emilimi gerçekleşir ve dışkı katılaşır. Eğer peristaltik hareket hızlanırsa su yeteri kadar emilemez ve ishal olur eğer çok yavaş olursa su çok emilir ve katılaşır kabızlık olur.
Sindirilen Besinlerin İzlediği Yol