TÜRKİYE TARİHİ

KONU ANLATIMI

TÜRKİYE TARİHİ

ANADOLU’YA YAPILAN İLK TÜRK AKINLARI

Anadolu’ya ilk Türk akınları, Avrupa Hunları tarafından yapılmıştır (395 -398).

Anadolu’ya ikinci Türk akınları ise Sibir (Sabar) Türkleri tarafından gerçekleştirilmiştir (516).

Anadolu’ya üçüncü Türk akınları ise Abbasilere bağlı Müslüman Türk komutanları tarafından Bizans’a yönelik yapılmıştır.

Anadolu’ya yapılan bu akınlar keşif amaçlı olup yerleşme amacı taşımamaktadır. Anadolu’yu Türk vatanı haline getirenler ise Oğuz Türkleridir.

Anadolu’yu yurt edinmek amacıyla keşif ve yıpratmaya yönelik akınları başlatan; Büyük Selçuklu liderlerinden Çağrı Bey’dir (1015 - 1021).

TÜRKİYE TARİHİ

ANADOLU’YA YAPILAN İLK TÜRK AKINLARI

Çağrı Bey’in bu akınları sonucunda Anadolu’nun Türklere uygun bir coğrafya olduğu anlaşılmıştır.

1040 Dandanakan Savaşı sonrasında Anadolu’ya düzenlenen akınlar daha da artmıştır.

Çağrı Bey’den sonra Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey tarafından Selçuklu prensleri İbrahim Yınal ve Kutalmış Anadolu’nun fethi için görevlendirilmişlerdir. Bu amaçla yapılan akınlar Selçuklular ile Bizans - Gürcü kuvvetlerini karşı karşıya getirmiştir.

İki taraf arasında yapılan 1048 Pasinler Savaşı sonucunda Bizans yenilmiş ve Türklerin Anadolu’daki etkinliği iyice artmıştır (Anadolu’da Bizans’la yapılan ilk savaş).

TÜRKİYE TARİHİ

ANADOLU’YA YAPILAN İLK TÜRK AKINLARI

NOT: Malazgirt’e kadar Anadolu’ya yapılan Türk akınlarının amacı; keşif ve Bizans’ı yıpratmaya yöneliktir.

Türkleri Anadolu’dan atmak isteyen Bizans ile Selçuklular arasında yapılan 1071 Malazgirt Savaşı sonucunda Bizans’ın direnci kırılmış ve Türkler kısa sürede Ege sahillerine kadar ulaşmayı başarmışlardır.

Bu zaferin kazanılmasında Bizans ordusundaki Uz ve Peçenek Türklerinin Selçuklu ordusu tarafına geçmelerinin etkisi büyüktür.

TÜRKİYE TARİHİ

ANADOLU’YA YAPILAN İLK TÜRK AKINLARI

1071 Malazgirt Savaşı Sonucunda;

Türklere Anadolu’nun kapıları açılmıştır.

Türklerde Anadolu’yu yurt edinme düşüncesi hâkim olmuştur.

Türkler Anadolu topraklarına yerleşmeye başlamışlardır.

Orta Asya’daki Türk boyları Anadolu’ya gelmeye başlamışlardır.

Bizans’ın çağrısıyla Haçlı Seferlerinin düzenlenmesine neden olmuştur.

Anadolu’da ilk Türk Beylikleri ortaya çıkmaya başlamıştır.

TÜRKİYE TARİHİ

ANADOLU’YA YAPILAN İLK TÜRK AKINLARI

Böylece XI. yüzyılda başlamış olan Türkiye Tarihi 5 bölüme ayrılarak incelenmektedir;

I. Beylikler Dönemi

Anadolu (Türkiye) Selçuklu Dönemi (1077 - 1308)

II. Beylikler Dönemi

Osmanlı Devleti Dönemi (1299 - 1922)

Türkiye Cumhuriyeti Dönemi (1923- )

TÜRKİYE TARİHİ

I. BEYLİKLER DÖNEMİ

1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra yapılan antlaşmaya Bizans’ın yeni yönetimi uymayınca Sultan Alparslan komutanlarına Anadolu’nun tamamen fethedilmesini ve fethettikleri yerlerde Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı beylikler kurmalarını emretmiştir.

Bu durum Anadolu’nun hızlı bir şekilde fethedilmesini sağlasa da devletin feodal bir yapı içerisine girmesine neden olmuştur.

Selçuklu komutanları fethettikleri topraklarda devlete bağlı beylik kurmalarına rağmen

Melikşah’ın ölümünden sonra başlayan taht kavgaları sırasında bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir (1092 - 1117).

Bu beylikler şunlardır; Danişmentliler, Saltuklular, Artuklular, Mengücekliler ve Çaka Beyliği’dir.

TÜRKİYE TARİHİ

I. BEYLİKLER DÖNEMİ

1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra yapılan antlaşmaya Bizans’ın yeni yönetimi uymayınca Sultan Alparslan komutanlarına Anadolu’nun tamamen fethedilmesini ve fethettikleri yerlerde Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı beylikler kurmalarını emretmiştir.

Bu durum Anadolu’nun hızlı bir şekilde fethedilmesini sağlasa da devletin feodal bir yapı içerisine girmesine neden olmuştur.

Selçuklu komutanları fethettikleri topraklarda devlete bağlı beylik kurmalarına rağmen

Melikşah’ın ölümünden sonra başlayan taht kavgaları sırasında bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir (1092 - 1117).

Bu beylikler şunlardır; Danişmentliler, Saltuklular, Artuklular, Mengücekliler ve Çaka Beyliği’dir.

TÜRKİYE TARİHİ

I. BEYLİKLER DÖNEMİ

Saltuklular (1072 - 1202)

Ebu’l Kasım Saltuk tarafından Erzurum ve çevresinde kurulmuştur.

Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.

Gürcülere ve Haçlılara karşı başarılı mücadeleler vermişlerdir.

Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkılmışlardır.

TÜRKİYE TARİHİ

I. BEYLİKLER DÖNEMİ Danişmentliler (1080 - 1178)

Melikşah’ın komutanlarından Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere kuruldu.

Kayseri, Tokat ve Amasya’ya kadar sınırlarını genişletmişlerdir. Haçlılar ve Bizans’a karşı mücadele etmişlerdir. Haçlılarla yapılan

savaşları anlatan “Danişmendname Destanı” günümüze kadar gelmiştir.

Kısa sürede Anadolu’daki ilk Türk Beylikleri içerisinde en güçlüsü haline gelmiştir.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin Anadolu Türk Birliği’ni sağlama konusundaki en büyük rakibi olmuştur.

TÜRKİYE TARİHİ

I. BEYLİKLER DÖNEMİ

Mengücekliler (1080 - 1228) Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah ve Divriği dolaylarında

kurulmuştur. Bizans ve Gürcülere karşı başarılı savaşlar yapmışlardır. Anadolu Selçuklu sultanı I. Alâeddin Keykubat tarafından

yıkılmışlardır.

Artuklular (1102 - 1409) Selçuklu komutanlarından Artuk Bey tarafından Mardin ve çevresinde

kurulmuştur. Daha sonra Hasankeyf (Diyarbakır), Mardin ve Harput olmak üzere üç

kol halinde yaşamışlardır.

TÜRKİYE TARİHİ

I. BEYLİKLER DÖNEMİ Çaka Beyliği (1081 - 1093)

Çaka Bey tarafından İzmir’de kurulmuştur.

İlk denizci Türk beyliğidir. Çaka Bey de ilk Türk denizcisidir.

Türk Deniz Kuvvetleri’nin kuruluş tarihi Çaka Beyliği ile başlar.

Türk Tarihi’nde denizcilik faaliyetlerinin bu kadar geç başlamasının nedeni; Türklerin daha önce denize kıyı coğrafyalarda egemenlik kuramamış olmalarıdır.

Çaka Bey kurduğu donanma ile Bizans ile mücadele etmiş ancak Bizans’ın kışkırtmaları sonucu Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür, toprakları da Bizans’ın eline geçmiştir.

TÜRKİYE TARİHİ

KÜLTÜR VE MEDENİYET Devlet Yönetimi

Anadolu Selçuklu Devleti’nin devlet yönetimi, temelde Büyük Selçuklular ile aynıdır.

Beylikler ise, Selçukluları taklit ederek daha küçük ölçülerde de olsa kurumlarını oluşturmuşlardır.

Daha önceki Türk devletlerinde de görüldüğü üzere, “Devlet hükümdar ailesinin (Hanedanın) ortak malıdır” anlayışı hâkimdi. Bu anlayış sık sık taht kavgalarına neden olmuştur.

Ancak Anadolu Selçukluları, Anadolu coğrafyasının bir bütün olması sayesinde merkeziyetçi bir yönetim anlayışı oluşturmaya çalışmışlardır.

TÜRKİYE TARİHİ

KÜLTÜR VE MEDENİYET Devlet Yönetimi Ülke Yönetimi Ülke bazı idari bölümlere ayrılmıştı;

Meliklerin Yönettiği Eyaletler: Yanlarına tecrübeli bir devlet adamı (Atabey) verilerek gönderilirlerdi. Doğrudan hükümdara bağlıydılar.

Divan’a Bağlı Eyaletler: Divan tarafından görevlendirilen yüksek rütbeli komutanlar tarafından yönetilirlerdi. Bunlara Emir-i Sipehsalar(Subaşı) denilirdi.

Uç Eyaletleri: Bizans sınırında bulunan bu eyaletleri, merkeze bağlı kalmak şartıyla Türkmen Beyleri yönetirdi.

TÜRKİYE TARİHİ

KÜLTÜR VE MEDENİYET Ordu ve Donanma Ordu 3 bölümden oluşurdu;

Guleman-ı Saray (Hassa Ordusu): Devşirme usulüne göre oluşturulan merkez ordusudur. Devletten üç ayda bir maaş alırlardı (Kapıkulu Teşkilatı). Bu bölümdeki askerler Gulamhane denilen kışlalarda yetiştiriliyorlardı.

İkta Askerleri (Tımarlı Sipahiler): Ordunun en kalabalık bölümünü oluştururlardı. Tamamen Türklerden oluşan bu askerlerin hepsi süvariydi. Devletten maaş almazlar, bütün ihtiyaçları iktasahiplerince karşılanırdı.

Türkmenler ve Yardımcı Kuvvetler: Uç bölgelerinde (sınırlarda) daima savaşa hazır

TÜRKİYE TARİHİ

ÖRNEK SORU

Aşağıdaki Türk devletlerinden hangisi donanmaya önem vermiş ve tersaneler kurmuştur?

A) Büyük Selçuklular

B) Anadolu Selçukluları

C) Karahanlılar

D) Gazneliler

E) Harzemşahlar

CEVAP: B

TÜRKİYE TARİHİ

KÜLTÜR VE MEDENİYET Toprak Sistemi

Toprak, devletin malı olup (Miri Arazi), kullanma hakkı halka aitti. Kullanılış amacına göre toprak, dört bölüme ayrılmıştır;

Has Arazi: Geliri hükümdara ait topraklardı. Dirlik (İkta) Arazi: Ordu mensupları ve devlet memurlarına hizmet

ve maaş karşılığı olarak verilen arazilerdi. Mülk Arazi: Üstün hizmetleri görülen devlet adamlarına verilirdi. Bu

toprağa sahip olanlar tam bir tasarruf hakkına sahipti. Devredebilir, satabilir veya miras bırakabilirdi.

Vakıf Arazi: Geliri hayır hizmetleri ve ilmi kuruluşların masraflarına ayrılmış arazilerdi. Vakıf arazisinin gelir ve giderlerini düzenleyen kişiye “Mütevelli” adı verilirdi.

TÜRKİYE TARİHİ

KÜLTÜR VE MEDENİYET Hukuk

Adli teşkilat bütün beyliklerde ve Anadolu Selçuklu Devletinde “Şer’i” ve “Örfi” olarak ikiye ayrılmıştır.

Kadılar Şer’i davalara bakardı ve başlarında Kadi’l-Kudat (Kadılar Kadısı) yer alırdı (Konya’da bulunurdu).

Örfi hukuktan Emir-i Dad sorumluydu. Toplumun huzur ve asayişini bozan ve kanunlara uymayanların davalarına bakardı. Bu kurum aynı zamanda “Adalet Bakanlığı” niteliğindeydi.

TÜRKİYE TARİHİ

KÜLTÜR VE MEDENİYET

Ekonomi

Ekonomik uğraşları tarım, hayvancılık, zanaat, dokumacılık, dericilik, madencilik, sanayi ve ticaretten oluşan ülke ekonomisinde en çok ticaret belirleyici olmuştur.

Zanaatkârlar, aralarında dayanışmayı sağlamak için Ahilik teşkilatını kurmuşlardır. Her esnaf kendi mesleğiyle ilgili esnaf loncasına üye olmuştur.

TÜRKİYE TARİHİ

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi Ahi topluluğu olarak örgütlenmiştir?

A)Esnaf B) Kadı C) Müderris D) Sipahi E) Melik

CEVAP: A

TÜRKİYE TARİHİ

ÖRNEK SORU

Türk-İslam mimarisinde çeşitli amaçlara hizmet eden yapı topluluğuna verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kümbet B) Han C) Medrese D) Külliye E) Camii

CEVAP: D

TÜRKİYE TARİHİ

ÖRNEK SORU

Külliyeler genellikle aşağıdakilerden hangisinin çevresinde yer alır?

A) Bimarhane B) Medrese C) Mektep D) Han E) Cami

CEVAP: E