1

TIBBİ TERMİNOLOJİYE TIBBİ TERMİNOLOJİYE İLİŞKİN GENEL BİLGİLERİLİŞKİN GENEL BİLGİLER

TERMİNOLOJİ TANIM VE TARİHÇE

2

Terminoloji terimlerle uğraşan bilim dalı anlamına gelmektedir.

Latince ve Grekçe (Yunan) kökenlidir. Sağlık alanında kullanılan, özgün ve özel

sözcükler grubu Tıbbi Terminolojiyi oluşturur.

3

Günümüzde gazete, dergi ve televizyon gibi bir çok yerde tıbbi terimleri görmekteyiz.

Fakat bunların anlaşılması hatta okunması bile çok zor olmaktadır.

4

Dünyada, ortak bir tıbbi terminoloji kullanılarak iletişim kolaylığı sağlanmaya çalışılmaktadır.

5

Tıp bilimleri içinde terimlerini ilk ortaya koyan bilim dalı anatomi olmuştur.

Bilimde gelişmeleri takip edebilmek ve ilerleme sağlayabilmek için ortak bir bilimsel dil gereklidir.

6

Bu ortak dil kilit rol görevi taşımaktadır.

Aynı dili konuştukça kültürel farklılıklar, konuşma farklılıkları ortadan kalkmakta ve aynı amaç için hizmet edilmesi sağlanmaktadır.

7

Tıp terimleri günümüze gelene kadar bir çok aşamadan geçmiş ve yavaş yavaş şekillenmiştir.

İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir.

Daha sonraları Grekçe kelimeler kullanılmıştır.

8

Roma İmparatorluğu’nun gelişimi ile birlikte tüm tıbbi terimlerin Latince’ye dönüştüğü kabul edilmektedir.

9

Ancak tüm terimler için Latince karşılık bulunamamış,

bir kısmı Grekçe devam ederken bir kısmı için de gramer kuralları doğrultusunda değişiklik yapılıp Latinceleştirilmiştir.

10

Artık bilim dili olarak Latince kabul edilmektedir.

Bunun en önemli nedeni de yeni kavramlar ve terimler üretmek için çok zengin olanaklara sahip olmasıdır.

11

Latinceden etkilenmiş diller arasında Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Almanca ve Portekizce vardır.

Türkçede Latince kelimelerden etkilenen bir dildir ve binlerce kelime Latince kökenli olup dilimizde kullanılmaktadır

12

Hekim olan bazı bilim adamlarının Tıbbi terminolojinin şekillenmesi ve gelişimindeki katkıları oldukça önemlidir.

13

Günümüzde kullanılan bir çok tıbbi terim Hippocrates zamanından kalmıştır (peritoneum, bronchus bunlara örnektir)

Aynı dönemde yaşayan bir diğer bilim adamı olan Aristoteles’ten de pancreas, aorta gibi kelimler bu günlere kadar gelmiştir.

14

Bergama doğumlu ünlü bir hekim ve düşünür olan Galenos’da Grekçe’yi kullanmıştır.

Ünlü anatomist olarak da anılan Galenos’un hazırladığı temel anatomi ile ilgili terimler hiç değiştirilmeden günümüze kadar kullanım görmüştür

15

Türkiye’de 31 yıl tıp öğretimi Fransızca olarak yapılmıştır ve 1929 yılına kadar Arapça, Farsça ve Fransızca sözcükler tıp terimlerine hakim olmuştur.

16

Harf devriminden sonra Latin alfabesi esasına dayanan Türk alfabesi kabul edilmiş ve

özelliklede Latince ve Grekçe terimler dilimizde daha aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır.

17

Son yıllarda da bilim dilinin ağırlıklı olarak İngilizce olması nedeniyle tıbbi terimler içinde İngilizce kullanımları dikkat çekmektedir.

Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin son derece hızlı olarak yaşandığı günümüzde bir çok terim dilimize girmektedir.

18

Her yeni giren terimde kullanım açısından karışıklıklara yol açmaktadır.

Bu problemlere çözüm bulmak için ortak ve standart terimlerin kullanılması son derece önemlidir.

19

O halde terminolojinin ana amacı nedir? diye düşünecek olursak: herkes tarafından aynı şekilde kullanılan, yazılan, söylenen ve anlaşılan bir dil oluşturmaktır.

20

NEDEN LATİNCE?

Bazı kelimeler 2000 yıldan daha eski Eğitimli kişilerin dili Avrupa dillerinin çoğunun kökeni

21

“Ölü dil” olduğu için değişme olasılığı yok Çok uzun sözcüklerin kısaltılarak,

birleştirilerek kısa tek bir sözcükle ifade edilebilmesi olanağı sağlar.

22

LATİNCE TELAFFUZ KURALLARI

“C” Harfi Kural 1: C+ A,O,U,Sessiz Harfler= K sCApula (Skapula): Kürek Kemiği Costa (Kosta): Kaburga Cutis (Kutis): Deri CLaviCUla (Klavikula): Köprücük Kemiği

23

“C” Harfi Kural 2: C + E,İ,AE,OE,Y= S CErebrum (Serebrum): Beyin Cİlium (Silyum): Kıl COEliacus (Sölyakus): Karın Boşluğuyla İlgili Cytologia (Sitoloji): Hücre Bilimi

24

‘’AE” Harfi Kural 1: AE = E: ArteriAE (Arterye)Atardamar VertebrAE (Vertebre): Omurlar CAEcum (Sekum): Kör Bağırsak

25

“OE ve EU” Harfleri Kural 1: OE = Ö / EU= ÖnEUron (Nöron): Sinir Hücresi OEsophagus (Ösofagus): Yemek BorusuOEdem(a) (Ödem): Sıvı Toplanması EUpnea (Öpne): Dinlenme Solunumu

26

“Y” Harfi Kural 1: Y = İ hYpodermis (Hipodermis): Deri Altı thYmus (Timus): Göğüs Boşluğu Bezi sYstem(a) (Sistem): Sistem

27

“İ” Harfi Kural 1: İ + A,E,O,U = Y arterİOla (Arteryol): Küçük Atardamar cilİUm (Silyum): Kıl facİEs (Fasyes): Yüz

28

“J” Harfi

Kural 1: J + Sesli Harf = Y JEJUnum (Yeyunum): Boş Bağırsak Junctura synovialis (Yunktura

Sinovyalis): Oynar Eklem

29

“TH” Harfi Kural 1: TH = T THorax (Toraks): Göğüs ureTHra (Uretra): İdrar Yolu

30

“RH” Harfi Kural 1: RH = R RHin (Rin): Burun RHythmic (Ritmik): Düzenli

31

“CH” Harfi Kural 1: CH = K braCHium (brakyum): Kol parenCHyma (parenkima): Salgı

Bezlerinin İşlevsel Bölümü

32

“PH” Harfi Kural 1: PH = F oesoPHagus (ösofagus): Yemek Borusu PHlebos (flebos): Toplardamar Phalanx (falanks): Parmak Kemiği

33

“SCH” Harfi Kural 1: SCH = Ş SCHizophrenia (Şizofreni): Bir Akıl Hastalığı SCHema (şema): Biçim, şekil

34

“X” Harfi Kural 1: X = KS thoraX (Toraks): Göğüs larynX (Larinks): Gırtlak Pharynx (Farinks): Yutak

35

“AU” Harfi Kural 1: AU = AV / O AUris (Avris): Kulak AUtolysis (Otoliz): Hücrenin Kendi Kendini Eritmesi

36

“G” Harfi Kural 1: G + E,İ,Y = J conGEnital (Konjenital): Doğuştan parapleGİa (Parapleji): Bacak Felçi myalGİa (Mialji): Kas Ağrısı

37

“T” Harfi Kural 1: T + İA, İO, İU = S adventiTİA (Adventisya): Damarın Dış Tabakası articulaTİO(Artikulasyo): Eklem spaTİUm (Spasyum): Aralık, Boşluk

38

39

TIBBİ TERİMLERİN GENEL TIBBİ TERİMLERİN GENEL YAPILARIYAPILARI

Tıbbi terimler genelde kendi alanında kullanılan ve günlük hayatta çok fazla rastlayamayacağımız karmaşık kelimelerdir.

Bir tıbbi terimde genel olarak;

KökÖnekSonekKaynaştırma Ünlüsü bulunur.

40

41

KÖK (KÖKEN)KÖK (KÖKEN)

Bir terimin yeni sözcükler türetilebilen yalın haline kök veya köken denir.

42

ÖNEKÖNEK

Önek veya sonek ekler, genelde tek başına kullanılamayan ama köke anlam kazandıran tanımlayıcı unsurlardır.

Önekler terimin başında ve bir adet bulunan eklerdir.

Önekler genellikle tanımlayıcı olarak görev yaparlar.

43

44

45

SONEKSONEK

Terimlerin sonuna gelen eklerdir. Terimlerde bir adet sonek bulunur. Sonekler terimlerin sonuna eklenerek

anlamın değişmesini sağlarlar. Soneklerin kökeni genel olarak Latince yada

Grekçedir.

46

47

KAYNAŞTIRMA ÜNLÜSÜKAYNAŞTIRMA ÜNLÜSÜ

Kök ile önek ve/veya sonekleri birleştirmede zaman zaman kullanılan ünlü harflere kaynaştırma ünlüleri denir.

Bunlar o başta olmak üzere a,e,i gibi sesli harflerdir.

Kök: Dermis (deri), Vas (damar), Splen (dalak)

Önek+Kök: Epi+Dermis (Deri üstü) Kök+Sonek: Derma+itis (Deri İltihabı) Kök+KÜ+Sonek: Splen-o-megaly (Dalak

Büyümesi)

48

Kök+KÜ+Kök+Sonek: Laryng-o-pharyng-itis (Gırtlak ve Yutak İltihabı)

Kök+KÜ+Kök+KÜ+Sonek: Cardi-o-my-o-pathy (Kalp Kası Hastalığı)

49

Önek+Kök+Sonek: Pan-sinus-itis (Bütün Sinüslerin İltihaplanması)

Önek+Sonek: Endo+scope (İç Organların İncelenmesi)

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

Önekler - Sonekler

99

ÖNEKLER (Prefixes) Türkçe’de önek yoktur,

Kimi yabancı dillerde sözcük kökünün önüne gelerek sözcüğe belirli bir anlam katan ek şeklinde tanımlanır

100

Önekler gerçekte kendi başlarına belli anlamları da olan ve başka bir kelimenin önüne gelerek ona yeni anlamlar kazandıran yani kendi anlamını eklendiği kelimeye katan eklerdir.

101

Numaralarla ilgili önekler Renklerle ilgili önekler Olumsuzluk veren önekler Yön belirten önekler Büyüklük/derece ile ilgili önekler Zaman ve yön gösteren önekler

102

NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER

Prim/i -> ilk Primi-gravida -> İlk kez gebe kalan kadın

Multi -> çok Multi-ple -> Çok kısım içeren

103

Mon/o -> bir Mono-klonal -> Bir hücreden gelişmiş Uni -> tek Uni-selluler -> Tek hücreden oluşmuş Poli -> çok Poli-daktili -> Çok parmaklı

104

Bi->iki Bi-küspid -> İki uçlu Di->iki, ikili Di-pleji -> İki taraflı felç Diplo->iki kat, duble Diplo-pi -> Çift görme

105

Tri->üç Tri-küspid -> Üç uçlu

Quadri-> dört, dörtlü Quadri-pleji -> Dört taraflı felç

106

Hemi->yarı, tek taraf Hemi-toraks -> Göğsün bir tarafı

Semi- > yarım Semi-lunar -> Yarımay şeklinde

107

RENKLERLE İLGİLİ ÖNEKLER

Gri-Glok-----GLOKOM Mavi-Siyah----SiYANOZ Kırmızı-Erit----ERİTROSİT Sarı-Siro----SİROZ Siyah-Melan-----MELANİN Yeşil-Klor----- KLOROMA

108

Glok-o-ma -> Göz Hipertansiyonu Glauk-o-ma (Latin) Eritr-o-sit -> Alyuvar Melan-in -> Deri pigmenti Siyan-oz -> Morarma Ksant-oma -> Sarı leke

109

OLUMSUZLUK VERENÖNEKLER

a-an -> yok, eksik A-plazi -> Gelişim eksikliği

an (=un) -> olumsuz An-izokori -> Eşit büyüklükte olmayan

110

Anti -> karşıt Anti-dot ->Zehire karşı ilaç

Kontra -> karşı Kontra-lateral -> Karşı taraf

111

de -> aşağı, kayıp De-toksi-fikasyon -> Zehirin uzaklaştırılması

Dis (=dez) -> yok, uzaklaştırma Dis-infeksiyon (Dez-enfeksiyon) -> Patojen organizmayı uzaklaştırmak

112

in-im (=en-em) -> olumsuz İn-kontinans -> akışı durdurma, bozma İm-potans -> iktidarsızlık, güçsüzlük

113

YÖN BELİRTEN ÖNEKLER Ab -> uzaklaşmak Ab-düksiyon -> Orta hattan uzaklaşmak

Ad -> yakınlaşmak Ad-hezyon -> Kısımların birleşmesi Ad-renal -> Böbrek üstü Ad-düksiyon -> Orta hatta yaklaşmak 114

Dia -> bir şeyden geçerek Dia-liz -> Zardan geçerek temizlenmek

Per -> bir şeyden geçerek Per-kütan -> Deriden geçerek

Trans -> bir şeyden geçerek Trans-füzyon -> Damar içine vermek

115

BÜYÜKLÜK/DERECE ÖNEKLERİ

Hiper -> anormal yükseklik Hiper-tansiyon -> Kan basıncının yükselmesi

Hipo -> anormal düşük Hipo-ventilasyon -> Akciğerlere giren hava

miktarının azalması

116

Olig/o -> az, bir şeyin eksikliği Oligo-spermi -> Sperm sayısının azalması Oligo-menore -> Menstrual kanamanın

azalması

117

Mikro -> küçük Mikro-cerrahi -> Çok küçük yapılara

cerrahi uygulanması

Macro -> normalden büyük Makro-sefali -> Kafatasının büyük olması

Mega -> anormal büyük Mega-mesane -> İdrar kesesi büyüklüğü 118

Pan -> hepsi Pan-sit-o-peni -> Tüm kan hücrelerinde

azalma

İzo -> aynı, benzer İzo-greft -> Genetik olarak benzer

kişilerden alınan graft 119

Neo -> yeni Neo-natal -> Doğumdan sonraki ilk bir haftalık

dönem

Normo -> normal Normo-volemi -> Normal kan basıncı

Psödo -> yalancı Psödo-paralizi -> Yalancı felç

120

ZAMAN VE YÖN GÖSTEREN ÖNEKLER

Ante -> ön Ante-natal -> Doğumdan önce

Pre -> öncesinde Pre-natal -> Doğumdan önce

121

Peri -> sırasında,çevresinde Peri-natal -> Doğum sırasında

Post -> sonrasında Post-natal -> Doğum sonrası

Pro -> öncesinde Pro-filaksi -> Hastalıktan koruma için

hastalıktan önce 122

Dextr/o -> sağ Dextr-o-kardi -> Kalbin vücudun sağ

tarafında olması

Sinistr/a -> sol Sinistra-manuel -> Sol elini kullanan

123

Ekto -> dışında Ekto-pik böbrek -> Normal yerinin dışında

yer alan böbrek Endo -> içinde Endo-skopi -> Bir organın veya boşluğun

içine girerek incelemek 124

SONEKLER (Suffixes)

Kökün sonuna eklenerek anlam değişikliği yapar

125

-ia –iasis -> anormal, olma, bulunma durumu

İn-somn-ia -> uykusuzluk Ameb-iasis -> amiple enfekte olma

durumu Kole-lith-iasis -> Safra taşı

126

-alji, -dini -> ağrı Miy-alji -> kas ağrısı Art-alji -> eklem ağrısı Üro-dini -> idrar yapmada ağrı

127

-ektazi -> genişleme Bronş-ektazi -> bronşların genişlemesi

-oz -> anormal artma Mono-sit-oz -> monositlerin artması

128

-peni -> azalma, eksilme Trombo-sito-peni -> pıhtılaşma

hücrelerinin azalması

-malazi -> yumuşama Osteo-malazi -> kemik yumuşaması

129

-poroz -> zımba delinme Osteo-poroz -> kemik erimesi

-staz -> akımın durması Kole-staz -> safra akışının durması

130

-spazm -> kasılma Anji-o-spazm -> damar kasılması

-gen ->‘den oluşmuş Psik-o-jen -> ruhsal bir nedenden dolayı Karsino-jen -> kanser oluşturan

131

-oid -> e benzer Muk-oid -> mukusa benzer

-sel -> fıtıklaşma Gastro-sel ->

-it -> iltihap Hepa/t-it ->

132

-oma -> tümör Aden-oma -> bez tümörü

-pati -> hastalık Nefro-pati -> Böbrek Hastalığı

-megali -> büyüme Splen-o-megali -> Dalak Büyümesi

133

-faji -> yemek Dis-faji -> Ağrılı yutma

-fazi -> konuşma A-fazi -> konuşma bozukluğu

-fobi -> korku Akro-fobi -> yüksekten korkma

134

-pleji -> felç Hemi-pleji -> Yarı felç

-pitoz -> düşme Blefar/o-pitoz ->

-raji -> dışarı çıkma Hem-o-raji -> kanama

135

-rea -> Akma Diya-re -> ishal

-reksis -> Yırtılma Entero-reksis -> Barsak yırtılması

-sklerosis -> daralma Arteri/y-o-skleroz -> Damar daralması

136

SONEKLER–CERRAHİ İŞLEMLER

-ektomi -> kesip almak Gastr-ektomi -> midenin ameliyat ile

alınması

-sentez -> delmek Tora-sentez -> iğne ile akciğeri delmek

137

-stomi -> ağız açmak Kolo-stomi -> kolona ağız açmak

-tomi -> kesmek Trake-tomi ->

138

-plasti -> operatif şekillendirme Mamo-plasti -> memenin operatif

şekillendirilmesi

-dezis -> sabitlemek, yapıştırmak Plöro-dezis -> Plevra yapraklarının

yapıştırılması 139

-rafi -> dikmek Arteriy-o-rafi ->Atardamarın dikilmesi

-peksi -> sabitlemek Gastr-o-peksi -> Midenin karın duvarına

dikilmesi 140

-lizis -> kaybolma, çözülme Entero-lizis -> Barsakların

yapışıklıklarının alınması

-tripsi -> kırmak Kole-lith-o-tripsi -> Safra taşının

kırılması 141

SONEKLER–TANISAL İŞLEMLER

-grafi -> görüntüleme Miyel-o-grafi -> omuriliğin radyolojik

görüntülenmesi -skopi -> ayna tutma Laring/o-skopi -> gırtlağa ayna ile bakmak -metri -> ölçme Odio-metri -> İşitme ölçümü

142

SONEKLER -SIFATLAR

-erg -> etki Kolin-erj-ik -> asetilkoline yanıt veren

-formis -> şekilli Falsi-formis -> orak şeklinde

143

-fil -> eğilimli Hidro-fil -> suda erimeye eğilimli

-trop -> e etkili Nör/o-trop -> sinir sistemine etkili

-sid -> öldürücü Bakteri-sid -> bakteri öldürücü

-culus -> küçültme Mus-kulus -> küçük kas

144

SONEKLER -İLİŞKİLİ OLMA DURUMU

-ak -ik -ar -al -> le ilgili Kardi/y-ak -> kalple ilgili Lumb-al -> bel ile ilgili Pelv-ik –pelvisle ilgili -genez -> oluşum Pato-genez -> hastalık oluşumu

145

-stenoz -> daralma Trake-stenoz -> soluk borusunun

daralması

-trofi -> beslenme, büyüme Hiper-trofi -> fazla büyüme

-plazi -> oluşum A-plazi -> gelişim eksikliği 146

SONEKLER -İLİŞKİLİ OLMA DURUMU

-loji -> Tıbbın herhangi bir dalı ile ilgilenen bilim.

Fizyo-loji -> Organ sistemlerin görevlerini inceleyen bilim dalı.

Kardi/y-o-loji -> Kalp ile ilgili fizyolojik ve patolojik konuları inceleyen bilim dalı.

147

-ist -> Tıbbın herhangi bir dalında uzman olan kişi.

Pediatr-ist -> Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı

Psikiyatr-ist -> Ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı

148

SAYILAR

1-> Primus 5> Quintus 8-> Octavus

2-> Secundus 6-> Sextus 9->

Nonus

3-> Tertius 7-> Septimus 10-> De

4-> Quartus 149

OKUNUŞLA İLGİLİ KURALLAR

1. c harfi “a,o,u” sesli harflerinden veya sessiz harflerden önce geldiğinde “k” okunur

Kelime Okunuşu AnlamıCutis Kutis DeriCephal Sephal BaşClavicula Klavikula Köprücük

kemiğiSclera Siklera Gözün beyaz

kısmıCirculation Sirkülasyon DolaşımCryo Kıriyo Donmuş, soğukCervix Serviks Boyun

2. “j” harfi sesli bir harfin önüne gelirse “y” olarak okunur.Kelime Okunuşu AnlamıMajor Mayor BüyükJuvenile Yuvenil Gençlik ,gençl

ere dairJejunum Yeyunum İnce

bağırsağın bir kısmı

Epidemiology Epidemiyoloji

Sağlıkla ilgili olayları inceleyen bilim dalı

3. “y” harfi “i” şeklinde , “i” harfi de “i” şeklinde okunur (ancak “a,e,o,u” harflerinden önce gelirse “y” şeklinde okunur).Kelime Okunuşu AnlamıHypodermis Hipodermis DerialtıHygienic Hijyenik Koruyucu sağlıkla

ilgiliHyperemetic Hiperemetik Aşırı kusma ile ilgiliSplenectomy Siplenektomi Dalağın alınmasıGerontology Gerontoloji Yaşlılık bilimiMaterial Materyal MaddeMedian Medyan Bir yapıyı iki eşit

parçaya bölenCyanotic Siyanotik Siyanoze olmuşCylic Siklik Belli aralarla tekrar

etme

4“x” harfi “ks” şeklinde okunur

Kelime Okunuşu AnlamıOxygen Oksijen Canlıların

yaşamı için gerekli gaz

Ex Eks Hayatın kaybedilmesi, ölmek

Excise Eksize Kesip çıkarmak

5. “ph” harfleri “f” şeklinde okunur

Kelime Okunuşu AnlamıPharmacology Farmakoloj İlaç bilimiPharynx Farinks YutakPhotic Fotik Işıkla ilgiliPhysical Fizikal Vücutla ilgiliNephros Nefroz BöbrekSphincter Sfinkter Büzücü,

kapatıcı

6. “ch harfleri “k” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu AnlamıCharacter Karakter Organizmayı

diğer yapılardan ayıran özellik

Chlor Klor Yeşil anlamında ön ek

Cholera Kolera Kolera hastalığı

Chronic Kronik Uzun süreliBronchus Bronkus BronşChronologic Kronolojik Oluş sırsına

göre dizilim gösteren

7. “th” harfleri “t” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu AnlamıThyroid Tiroid Boynun ön

tarafına yerleşmiş bez

Thrombus Trombus Damar içi pıhtı oluşumu

Thein Tein Çayda bulunan kafein benzeri madde

Thermal Termal Isı ile ilgili

8. “rh” harfleri “r” şeklinde okunur

Kelime Okunuşu AnlamıRhythm Ritim Kalbin belli

düzende atışı

Rhinorrhagia

Rinoraji Burun kanaması

Rhonchus Ronküs Kuru tıkırdar tonda akciğer sesi

9. “sch” harfleri “ş” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu AnlamıSchistasis Şiştaz Vücudun

herhangi bir parçasında ortaya çıkan yarık

Schistosoma Şiştozoma İnsan ve hayvanlarda kanda yaşayan parazit

Schema Şema ŞekilSchizophrenia Şizofreni Bir akıl hastalığı

10. “ae” harfleri “a” ya da “e” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu AnlamıAerobic Aerobik Oksijenli

ortamda yaşayan

Caecum Çekum Kalın bağırsağın başlangıç kısmı

Costae Kosta KaburgalarVertebrea Vertebra Omurlar

11. “g” harfi “g” ya da “j” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu AnlamıGastral Gastral Mide ile ilgiliGel Jel Erimiş maddenin

pelte haline gelmiş hali, jel

Gingivitis Jinjivitis Diş eti iltihabıGlucose Glikoz Vücutta bulunan

şeker cinsiGynecology Jinekoloji Kadın üreme

organlarının hastalıklarını inceleyen bilim dalı

12. “t” harfi “ia, io, iu” harflerinden önce gelirse “s” şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu Anlamı

İsolation İzolasyon Ayırma

Tertiar Tersiyer Üçüncül

İmmunization İmmünizasyon

Bağışıklama

13. “oe” harfleri “ö” şeklinde okunurKelime Okunuşu Anlamı

Oestrogen Östrojen Kadınlık hormonu

Oedema Ödem Vücutta bir yerde su birikmesi

14. “eu” harfleri “ö” harfi şeklinde okunur.

Kelime Okunuşu AnlamıEutopic Ötopik Normalde

bulunan, dokuda ortaya çıkan

Euthyroid Ötiroid Tiroid bezinin fonksiyonun normal olması

Euthanasia Ötonazi Kolay ve ağrısız ölüm

15. “au” harfleri “uv” ya da “o” şeklinde okunur.Kelime Okunuşu AnlamıAutoallergy Otoallerji Vücudun kendi

dokularına alerji oluşturması

Autism Otizm İleri derecede içine kapanık otistik

Autopsy Otopsi Ölüm nedenini anlamak için cesedin iç organlarınınincelenmesi

Autonomy Otonomi Kendi kendine bağımsız çalışma

Trauma Travma Yaralanma , zedelenme

166

TIBBİ TERMİNOLOJİDE SIK TIBBİ TERMİNOLOJİDE SIK KULLANILAN ÖNEKLERKULLANILAN ÖNEKLER

167

Negatif Anlamlı/Olumsuzluk Veren Önekler

a- an- contra- dys-, dis- de- im-, in- non-

168

Her, Her bir, Çevresinde gibi Anlamlar Veren Önekler

Amb-, ambi-, amphi- Circum- Par-, para- Peri-

169

Yer yön Bildiren Önekler

o Ant-, ante- : ön, önündeo Epi- : üst, üstündeo Hyper- : üst, yukarı, üzerinde, aşırı, fazlao Meta- : ötesinde, sonra

o Pre-, pro- : ön, önündeo Post- : arka, ardında, sonrao Retro- : arka, arkasında, gerisindeo Supra-: üst, üzerinde, üstünde

170

171

İçinde Dışında Gibi Anlamlar Veren Önekler

Ecto-: dışında, dış kısmı, çevre kısmı Ex-, exo-, extra-: dış, dışında, dışarı En-, endo-, em-, intra- : iç, içerisinde

172

Diğer Önekler

Ab-, abs- : uzaklaştırma, ayırma Ad- : yapıştırma, yapışma, yaklaştırma, getirme Auto- : kendi, kendi kendine, kendisi Holo- : tüm, bütün, bütüncül, tamamı Multi- : birden çok, fazla, çok fazla

Per- : aşırı güçlenerek, içinden geçerek Poly- : çok, fazla, çoğalma Pseudo- : sahte, yalancı, taklit Re-: iki farklı anlamda kullanılmaktadır. 1. Yeniden, tekrardan 2. Geri, geriye doğru Xero-, xer- : kuru, kurumuş

173

174

TIBBİ TERMİNOLOJİDE SIK KULLANILAN SON EKLER

175

Oluşturma, oluşum, neden olma anlamını veren sonekler

-Gen, -genic : oluşmasında neden olan etken

-Genesis, -genus : oluşma, meydana gelme, yapma, üretme

-Poesis, -poiesis : oluşma, meydana gelme, meydana getirme

176

Benzer, biçiminde, şeklinde anlamını veren son ekler

-Al, -alis, -aris, -acus, -ac, -ic, -icus, -orius : ilgili, ilintili, ait olmak, benzeri, ilişkili olmak

-Eus, -formis, -icus, -ideus, -oid, -oideus : benzer, biçiminde, şeklinde

177

Azaltma, küçültme anlamını veren sonekler

-Ella, -ellum, -ellus, -illa, -illus, -ola, -olus, -ula, -ulum, -ulus : azaltma, azalma, küçültme, küçülme

178

Tıbbi sistemler ve bunlarla ilgili sonekler

-Gram: grafik yada sayısal olarak sonuç alınması

-Graph, -graphy: kaydetme yada kaydeden alet

-Scope, -scopy : tanı, inceleme yada bakım cihazı

-Tome, -tomea, -tomy, -tome, -ectomy, -ektome : kesip çıkarma aracı yada kesme, kesip çıkarma

179

180

Hastalık yada tedaviye yönelik terimlere ilişkin sonekler

-Algia : ağrı, acı -İtis : iltihap -Pathy : hastalık, bozukluk -Paralysis, -plegia : felç -Penia : azlık, eksiklik -Phagia, -phagy : yeme, yutma

181

Sık kullanılan diğer sonekler -Arium : belirli bir mekan, işlem yeri -Bula, -cula, -tula, -ula, -ola : bir gereç,

gelişen oluşum veya yapı -Ema, -ma : hastalık ve belirtilerin

adlandırılmasında kullanılır. -İa, -ria : daha geniş bir kapsam, yaygınlık

ve bazen hastalık adları ifade edilir.

-İa, -ea: hastalık belirti veya durum belirten çok sayıda tıbbi terimin türetilmesinde yaygın kullanılan son ektir.

-İna (-una) : latincede yaygın olarak kullanılan bu son ek ile meslek, sanat, beceri ve sanat eseri ifade edilir.

-İsmus : süregelen durum, alışkanlık, rahatsızlık 182

183

-Mentum : bir eylemin gerecini, aletini veya ürününü tanımlar

-Osis : gelişen hastalık, yayılan bulaşıcı etkeni ifade etmede yaygınlıkla kullanılır.

-Tio, -tion, -sio, -sion, -xio, -icatio, -isatio, -ficatio : eylem kökenli adlar için çok yaygın kullanılan soneklerdir.

-Tus (-sus, -xus) : eylem veya sıfat kökenli kavramlar için yaygın kullanılan sonektir.

184

185

TIBBİ TERİM ÇEŞİTLERİTIBBİ TERİM ÇEŞİTLERİ Genel Terimler Eponim Terimler Akronim Terimler

AKRONİMLER Günümüzde bazı sözcükler birden fazla

terimle ifade edilmektedir, yazım açısından kısaltmak ve daha kolay

okunur hale getirmek için çoğunlukla birkaç harfleri birleştirilerek okunur ve yazılırlar.

186

BOS: Beyin Omurilik Sıvısı BT: Bilgisayarlı Tomografi VKİ: Vücut Kitle İndeksi EKG: ElektroKardioGrafi MR: ManyetikRezonansGörüntüleme IVP: IntravenözPyelogram

187

TİT: Tam idrar tetkiki KOAH: kronik obstrüktif akciğer hastalığı DM: Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) US: ultrasonografi UV: ultraviole

188

EPONİMLER

Bir kişi veya yer ile anılan hastalık, belirti, bulgu, cerrahi alet , test veya sendromlar ya da genelterimlerin özel kişi adlarıyla anılmasıdır.

189

Genelliklede o yapıyı bulan ya da üzerinde çalışan kişilerin isim ya da çoğunlukla soy-isimleriyle adlandırılmasıyla oluşturulur.

190

Fallopian tüpü Bowman kapsülü Wirsung kanalı, Parkinson hastalığı Fanconi anemisi Cushing sendromu Down sendromu gibi

191

192

KISALTMALARKISALTMALAR Tıbbi terminolojide kısaltmaların önemli

bir yeri vardır. Çok geniş bir kullanım alanına sahip olan

kısaltmalar çoğu kez ana terimin önüne geçmiştir.

Örneğin ; BT, CA, Ca, DIC, EKG, FSH, Hb, Hct, HUS, IA, IM, IV, KML, MR, NT, RBC, Tbc, TSH, TD, US, UV sık kullanılan kısaltmalardandır.

193

A. , a. Arteria Ab: antikor Art. Articulatio Dex. Dexter Dist. Distalis İm : intramüsküler Ca: kalsiyum Hb: hemoglobin Hct: hematokrit 194

Tbc: tüberküloz Iv: intravenöz(damar içi) İm: intramüsküler (kas içi) Post: posterior (arka) Kcal : kilokalori Sup. superior Rbc.: alyuvar sayısı (kırmızı kan hücresi

sayısı) CA: kanser 195

CV: kardiyovasküler(kal-damar sistemi) Lig.: ligamentum (bağ) M.,m.: musculus: kas N ., n.: nervus: sinir

196

197

Ölçü Birimlerine ilişkin Ölçü Birimlerine ilişkin kısaltmalar;kısaltmalar;

L, dL, mL, g, g-cal, mg, mEq, mm, mm3, mmol, U, K, Ng, dg, Dg, Atm, m3, cm3…gibi

L : litre dL: desilitre litrenin onda biri mL: mililitre g: gram kg: kilogram

198

mg: miligram mEq:miliequivalen μm:mikrometre U: ünit gt: damla gtt: damlalar atm: atmosfer b: bar mmol: milimol Ng: nanogram

199

200

SimgelerSimgeler

Simgeler ile örneğin; pozitif yada negatif, büyüktür, eşit değildir, yaklaşıklık… gibi pek çok şeyi ifade ederiz.

<: küçüktür >: büyüktür ≤: küçük eşittir ≥: büyük eşittir α: alfa β: beta

201

202