ΗαυτοκτονίαEmile Durkheim

Κριπαροπουλου ΑντιγόνηΓΕΛ Καρέα

• Ο Durkheim ως κοινωνιολόγος, θέλησε

να εξετάσει τις αιτίες που επηρεάζουν μια ομάδα στο σύνολό της και όχι ατομικές περιπτώσεις.

• Στο πολύτιμο έργο του «Le Suicide» (1897) ο

ίδιος αποκαλεί αυτοκτονία «κάθε

περίπτωση θανάτου που προέρχεται έμμεσα ή

άμεσα από μια θετική ή αρνητική πράξη του

θύματος που γνώριζε ο αποτέλεσμα που θα

επιφέρει».

Συνέλεξε δεδομένα από διάφορες χώρες, που αφορούσαν 26.000

περιπτώσεις αυτοκτονιών τις οποίες ταξινόμησε με βάση

κάποιους κοινωνικούς παράγοντες όπως είναι το

θρήσκευμα, η οικογενειακή και η εργασιακή κατάσταση.

Επίσης, παρουσίασε ορισμένα θεωρητικά συμπεράσματα ως προς τις κοινωνικές αιτίες της

αυτοκτονίας και διέκρινε τέσσερεις μορφές αυτοκτονίας στηριζόμενος στους βαθμούς απουσίας ή υπερεμφάνισης

δύο κοινωνικών δυνάμεων: της κοινωνικής συμμετοχής και

των ηθικών κανόνων .

Εγωιστικήαυτοκτονία• Οι αυτοκτονίες αυτού του τύπου είναι προϊόντα

της ανεπαρκούς ενσωμάτωσης. • Στις κοινωνίες όπου απαντάται αυτός ο τύπος

υπάρχουν αδυνατισμένοι κοινωνικοί δεσμοί λόγω της (υπερβολικής) έμφασης που δίνεται

στην ατομική ευημερία/επιτυχία και στα ατομικά συμφέροντα.

• Απεικονίζεται στα ποσοστά αυτοκτονιών σε συνάρτηση με τα ποσοστά που δείχνουν την

ιδιαίτερη θρησκευτική ένταξη, την οικογενειακή κατάσταση και τα πολιτικά γεγονότα.

• Έτσι οι Προτεστάντες είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς λόγω της ανάθεσης της ευθύνης στο ίδιο το άτομο. Αντίθετα, οι κοινωνικοί δεσμοί στις Καθολικές κοινωνίες είναι πολύ έντονοι με

αποτέλεσμα να κηδεμονεύεται το άτομο και να είναι στενά ενσωματωμένο στην κοινότητα.

• Οι ανύπαντροι, οι διαζευγμένοι και οι χήροι άνδρες είναι πιο επιρρεπείς στην αυτοκτονία σε

σχέση με τους παντρεμένους. • Τέλος, στις περιόδους έντονης πολιτικής και

στρατιωτικής κινητοποίησης τα ποσοστά αυτοκτονιών είναι μειωμένα.

Αλτρουιστικήαυτοκτονία• Πρόκειται για την περίπτωση

υπερβολικής ενσωμάτωσης. • Οι κοινωνίες αυτές δίνουν ελάχιστη σημασία στις ανάγκες

των ατόμων σε σχέση με τις συνολικές κοινωνικές ανάγκες. • Το άτομο ενδέχεται να

προσφερθεί να σκοτωθεί για το «καλό» του κοινωνικού συνόλου, όπως οι καμικάζι της ιαπωνικής

αυτοκρατορικής αεροπορίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή

άλλοι που ζωσμένοι πυρομαχικά, τα εκπυρσοκροτούν μέσα στο

πλήθος και γίνονται μάρτυρες για χάρη της θρησκευτικής ή

εθνοτικής κοινότητάς τους. • Αυτός ο τύπος αυτοκτονίας συναντάται σε ορισμένες ινδικές

κοινότητες, όπου οι χήρες γυναίκες ανεβαίνουν στην πυρά με τους νεκρούς συζύγους τους.

Φαταλιστικήαυτοκτονία• Αυτός ο τύπος αυτοκτονίας αφορά

περιπτώσεις υπερβολικής ρύθμισης της ζωής των ατόμων από τους κοινωνικούς θεσμούς. • Μοιραία, λέει ο Ντυρκέμ, στις

υπερβολικά αυταρχικές και καταπιεστικές κοινωνίες, όπου δεν

υπάρχουν κοινωνικά κινήματα ικανά να επιφέρουν στοιχειώδεις αλλαγές, θα υπάρξουν άνθρωποι

που θα προτιμήσουν να αυτοκτονήσουν παρά να ζήσουν σε

τέτοιες κοινωνίες. • Τέτοιες είναι π.χ. οι περιπτώσεις

των φυλακισμένων που προτιμούν να κρεμαστούν στα κελιά τους παρά να υφίστανται συνεχείς

κακοποιήσεις και βασανιστήρια από φύλακες, συγκρατούμενους

και ειδικούς βασανιστές.

Ανομικήαυτοκτονία• Ο Durkheim ανέφερε την «ανομική αυτοκτονία» σε περιπτώσεις κατά τις οποίες

το άτομο βρίσκεται απρόσμενα σε μια κατάσταση

όπου η καθιερωμένη σχέση του με την κοινωνία και τους θεσμούς της «καταρρέει».

• Η ανεργία, η φτώχεια, η μετανάστευση κ.ά. αποτελούν

καταστάσεις που θέτουν εξαιρετικά απότομες αλλαγές στη σχέση του ατόμου με τις

κοινωνικές δομές, δημιουργώντας

αποδιοργάνωση, έντονο στρες και πιθανή απώλεια ελέγχου.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

ΑΥΤΟΧΕΙΡΩΝ

ΗαυτοκτονίατωνγυναικώνστοΣούλιπου …ήθελαννααποφύγουντασκλαβοπάζαρα

• Οι Σουλιώτισσες γνώριζαν καλά ότι μια από τις τακτικές

του Αλή Πασά ήταν ο εξευτελισμός των γυναικών,

που τις άρπαζε και τις πουλούσε στα σκλαβοπάζαρα

τις Τουρκίας.Για να αποφύγουν τη σκλαβιά και τον αναπόφευκτο βιασμό,

αποφάσισαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους, αλλά και

στη ζωή των παιδιών τους.• Μία μία, στέκονταν στην

άκρη του γκρεμού. Έριχναν πρώτα τα παιδιά τους και στη συνέχεια έπεφταν και αυτές.

• Απρίλης 1941. Στις 27 Απριλίου, οι ναζί

μπαίνουν στην Αθήνα και η Πηνελόπη Δέλτα μπαίνει στη λίστα με

τους «ιδανικούς αυτόχειρες».

• Παίρνει δηλητήριο και πέντε μέρες, στις 2 Μαΐου, αργότερα

ξεψυχάει αφήνοντας ένα λιτό σημείωμα για

τα παιδιά της.

Καμικάζε (Ιαπωνικά: 神風 ) ή εσφαλμένα Καμικάζι (Αγγλικά:

kamikaze) είναι ιαπωνική σύνθετη λέξη με δύο ιδεογράμματα, με κυριολεκτική σημασία Θείος

Άνεμος.Στην νεότερη ιστορία της

Ιαπωνίας, ο όρος καμικάζε χρησιμοποιήθηκε κατά τον Β'

Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε, οι ιαπωνικές ένοπλες

δυνάμεις, έχοντας φθάσει το 1944 σε απελπιστική πλέον κατάσταση

στον πόλεμο του Ειρηνικού, αποφάσισαν νέα ναυτική και αεροπορική τακτική η οποία χαρακτηρίστηκε τερατώδης.

Επρόκειτο για τη συγκρότηση ειδικών δυνάμεων αυτοκτονίας,

δηλαδή μονάδων οι επιθέσεις των οποίων κατέληγαν σε

ολοκαύτωμα, πέφτοντας επί των στόχων τους.

« . Τοναπεθάνωσανπολεμιστήςείναιτιμήμου »Σεπαρακαλώμηλυπηθείς

Japanese kamikaze pilots

Οανθυποπλοίαρχοςπιλότος Ριότζι , Ουεχάραπαρότι ήταναντίθετοςμε

« », το καθεστώςτηςπατρίδας θυσιάστηκεαφήνονταςπίσωτην

:παρακάτωεπιστολή

«Αύριο, ένας άνθρωπος που πιστεύει στη δημοκρατία θα αφήσει αυτόν τον

κόσμο. Θα το κάνει με ευχαρίστηση.

Η φασιστική Ιταλία, η ναζιστική Γερμανία έχουν ηττηθεί.

Ο αυταρχισμός μοιάζει με σπίτι που χτίστηκε με σπασμένες πέτρες»…

Σάτι

• Το «σάτι» είναι ένα ινδουιστικό κηδευτικό έθιμο, που πλέον έχει

ποινικοποιηθεί στην Ινδία.• Καλούσε τη χήρα να ριχτεί στη

φωτιά που έκαιγε το πτώμα του συζύγου της.

• Η πράξη έπρεπε να γίνει εθελοντικά, και οι περισσότερες

χήρες αυτοκτονούσαν «με τη θέλησή τους» (λόγω των κοινωνικών πιέσεων και

οικογενειακών προσδοκιών που έκαναν το Σάτι λίγο-πολύ

επιβεβλημένο). • Η δύσκολη θέση στην οποία απέμεινε η χήρα, ιδιαίτερα αν δεν

είχε παιδιά, δεν άφηνε τις περισσότερες φορές περιθώρια

επιλογής. • Υπάρχουν ωστόσο και

περιστατικά που η χήρα πιεζόταν από οικείους και φίλους να μην

αυτοκτονήσει τελετουργικά πάνω στην πυρά του συζύγου της, παρά

την δική της θέλησή...

: ΚώσταςΓεωργάκης Οάνθρωπος πουαυτοκτόνησεγιατην

ελευθερία• Τα ξημερώματα της 19ης

Σεπτεμβρίου 1970, η ομάδα οδοκαθαριστών που καθάριζε

την πλατεία Ματεότι, στη Γένοβα, βρέθηκε μπροστά σε

μια εικόνα που έμελλε να αποτελέσει την αρχή της

διεθνούς αντίδρασης για τη χούντα στην Ελλάδα.

• Ένας νέος, τυλιγμένος στις φλόγες, έτρεχε μπροστά από

το δικαστικό μέγαρο και φώναζε «Ζήτω η Ελλάδα, κάτω η δικτατορία». Αρνήθηκε την

βοήθειά τους και πέθανε εννιά ώρες αργότερα, στο κοντινό

νοσοκομείο.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΚΑΙ-ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

: « » Ελλάδα Οι πεσόντες τηςκρίσης

• Υπάρχει «σκοτεινός αριθμός»

αυτοκτονιών επειδή τα περισσότερα

περιστατικά καταγράφονται ως «δηλητηριάσεις» ή

«ατυχήματα»…• «Σε μία αυτοκτονία

αντιστοιχούν τουλάχιστον 20 απόπειρες...»

Β. Κονταξάκης, Καθηγητής

Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου

Αθηνών

• Στο εργοστάσιο Foxconn (Sony, Nokia, Packard, κ.α)

κατασκευάζονται και οι συσκευές της Apple.

• Οι εργάτες δουλεύουν τουλάχιστον 12 ώρες την

ημέρα, 6 μέρες την εβδομάδα, με

εξευτελιστικές αποδοχές των 300 ευρώ/μήνα.

Αμείβονται δηλαδή με αποδοχές που κινούνται κάτω από το ήμισυ της

τιμής πώλησης ενός μόνο iPod.

• Εργάζονται σε καθεστώς «στρατιωτικής

πειθαρχίας», χωρίς να επιτρέπεται να

ανταλλάξουν ούτε μια λέξη μεταξύ τους κατά την

διάρκεια της δουλειάς.

• Μετά το κύμα αυτοκτονιών (από το 2009 και έως σήμερα όλοι όσοι

αυτοκτόνησαν είναι κάτω των 25 ετών), και που σύμφωνα με το

Παρατηρητήριο Εργασίας οφείλεται στην λειτουργία του εργοστασίου ως

κάτεργου και στο γεγονός ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια των

εργατών καταρρακώνεται από το καθεστώς της εργοδοτικής

τρομοκρατίας, αφετέρου η βιολογική τους αντοχή εξαντλείται από τις πολύωρες βάρδιες, η εταιρεία

Foxconn σε συνεννόηση με την Apple έλαβε μέτρα: ανακοίνωσε στους

εργαζόμενους ότι θα πρέπει πλέον να δεσμεύονται… εγγράφως ότι δεν

θα αυτοκτονήσουν!!!• Εντούτοις παρά τις «ενυπόγραφες

δεσμεύσεις», παρά τον αποκλεισμό των παραθύρων, παρά τα μέτρα της

υποχρεωτικής ψυχανάλυσης στα οποία υποβλήθηκαν οι εργαζόμενοι,

οι αυτοκτονίες συνεχίζονται...

• Στη France Telecom, τα κέρδη της οποίας το 2008 ανήλθαν σε 4,5 δις ευρώ, το 2008 και το 2009 ο αριθμός των εργαζομένων της που αυτοκτόνησαν

έφτασαν στα 35 άτομα. • Μέχρι τον Ιανουάριο του 2011 ο συνολικός αριθμός των αυτοκτονιών είχε

ανέλθει στα 58. • Οι αυτοκτονίες, όπως προκύπτει τόσο από τα σημειώματα των αυτοχείρων

όσο και από τις έρευνες των συνδικάτων, συνδέονται άμεσα με τις τακτικές της υπερεντατικοποίησης, της εκμετάλλευσης και της ηθικής κακοποίησης

των εργαζομένων από την εταιρεία. • Όπως αποκαλύφθηκε τον Σεπτέμβρη του 2010, η εταιρεία την προηγούμενη

διετία είχε προχωρήσει στην εξειδίκευση ενός ολόκληρου στρατού στελεχών της με αποστολή να κάνουν την ζωή των εργαζομένων αφόρητη

και με απώτερο σκοπό να τους εξαναγκάσουν σε παραίτηση. • Τα σχέδια κερδοφορίας της εταιρείας προέβλεπαν μείωση προσωπικού

κατά 22.000 αλλά η France Telecom, καθότι ημικρατική, δεν μπορούσε να απολύσει εργαζομένους. Έτσι έπρεπε να βρει άλλους τρόπους για να

απαλλαγεί από την παρουσία τους…