Эртний 7 гайхамшиг

Гизагийн агуу пирамид гэдэг Хеопсын (Хуфугийн) пирамид нь н гийн ө өө Египет улсын нийслэл Кайр хотын ойролцоох Гизад орших хаадын оршуулгын цогцолбор пирамидуудын хамгийн аварга, хамгийн эртнийх нь б г д ө өө Эртний Дэлхийн 7 гайхамшгаас лдсэн цорын ганц б тээл юм. Энэхү ү үү байгууламжийг Египетийн д р в дэх хаант улсын фараонө ө Хуфугийн (Грекээр Хеопс хэмээн дуудагддаг) шарилыг хадгалах булш гэж здэг. 20 жилийн турш барьж МЭ 2560ү Ө

онд дуусгасан гэж таамагладаг. Уг пирамид баригдаж дууссан цагаасаа хойш 3800 жилийн турш х ний гараар б тээгдсэн хамгийн нд р байгууламж байсан байна. ү ү ө ө

Вавилоны д жин цэцэрлэгүү буюу Семирамидын д жин цэцэрлэг үү нь н гийн ө өө Иракийн Ал Хилла хотын ойролцоо байсан. Энэ байгууламжийг МЭ 600 оныӨ орчимд шинэ Вавилоны хаант улс буюу Чалдийн хаан Навуходоносор II-ын зарлигаар байгуулсан. Тэрээр

рийн эхнэр өө Мэдиагийн Амитист зориулан бариулсан б г д урт наст модод, анхилуун нэрт цэцэгс, ургамлыгө өө ү т ний эх орноос авчруулан ургуулжээ. Уг цэцэрлэг МЭүү Ө I зууны ед газар х дл лт р с йрсэн гэж тэмдэглэгдсэн.ү ө ө өө ү Грекийн т хч үү Диодорус Сикулус, газарз йчү Страбо нар нд р, сахлаг ургамал б хий д жин цэцэрлэгийнө ө ү үү талаар дэлгэрэнг й г лсэн байдаг. Усалгааны системү ө үү нь Архимедын шургийн д рэмү ашигладаг байсан гэж

таамагладаг.

Олимп уулан дахь Зевсийн х ш ө өө нь Эртний Дэлхийн 7 гайхамшигт ордог. Уг х ш г сонгодог еийнө өө ү алдарт уран барималч Фидиас МЭ 432 оны орчимдӨ Грекийн Олимп уулнаа барьсан байна. Суумал д ртэй угү х ш нь рг н цэлгэр с мийн хойморт байрласан,ө өө ө ө ү ойролцоогоор 12 метр нд р байсан ажээ. ө ө “Хэрэв Зевс босоод зогссон бол с мдээ багтахг й байх байсан”ү ү гэж МЭ I зууны ед газарз йч Ө ү ү Страбо тэмдэглэсэн байдаг. Зевсийн баруун гарт нь ялалтын охин тэнгэр Никейгийн багахан х ш , з н гарт нь гэрэлт таяг бариулж, ө өө үү б ргэдү суулгасан байдаг байв.

Фидиасийн загварыг эх болгон гантиг, х рлээр сэргээнү босгосон Сууж буй Зевс. МЭV зууны ед с н хдү ө ө өө Константинополь хот улсын мэдэлд байхдаа их т ймэртү автан шатаж г й болсон гэдэг. 1954-1958 оны хоорондү ү Олимп уулнаа археологийн малталт хийж уг байгууламжийн суурь байх боломжтойг нотолсон.

Артемисийн с мү нь Дианагийн с мү хэмээн нэрлэгддэг. Уг байгууламж нь Артемист зориулан байгуулагдсан б г д ө өө Персийн Ахейменидийн улсын (одоогийн Турк) нутаг Эфест МЭ 500 оны орчимдӨ баригджээ. Лидийн Кроесусын зарлигаар баригдсан б г д 120 гаруй жилийн турш барьж байгуулсанө өө байна. Эфесийн Артемис нь гоо зэсгэлэнт залууү б сг йн д ртэй б г д т ний хувцасны чимэглэлү ү ү ө өө үү нь ндгийгө санагдуулам байжээ. Эртний Грекийн соёл иргэншлээс мн х шашны онцлог Артемисийнө ө баримлуудад тусгалаа олсон байдаг Артемисийн

с м МЭ 321 оны 7 сарын 21-нд ү Ө Геростратус хэмээх х ний санаатайгаар шатаасанү йлдлээс болж с йрсэн.ү ү

Мауссоллосын булш, Маузоллосын бунхан эсвэл Галикарнассусын бунхан гэж нэрлэгддэг энэ байгууламж нь МЭ 353-350 оны хооронд ПерсийнӨ нэгэн хаант улсын хаан Мауссоллос болон т нийүү эхнэр болон эгч нь болох Кариагийн Артемис II нарт зориулан Галикарнассус буюу одоогийн Турк улсын Бодрумд баригджээ. Уг барилгыг Грекийн архитекторч Сатирус, Пифиус нарын удирдлага дор барьсан б г д ойролцоогоор 45 метр нд р, эртний Грекийнө өө ө ө уран барилгын мастерууд болох Леокарес, Бриаксис, Паросын Скопас болон Тимофиус нарын уран

барилгын онцлогийг тусган, чимэглэл б хий 4-н р талтай хийсэн б г д ү өө ө өө Сидоны Антипатер Эртний Дэлхийн 7 гайхамшгийн нэг гэж нэрлэсэн байдаг. Мавзолиум буюу Мавзолей ( рн дахинд бунхан хэмээн ойлгогддог) хэмээх г нь ер нхийд аварга томӨ ө ү ө өө бунханг илэрхийлдэг б г д Мауссоллост зориулсан хэмээх утгатай ө өө Грек г юм.ү

Родос арлын Колоссус нь МЭ 292-280 оны хоорондӨ уран барималч Линдосын Чаресын удирдлага дор Грекийн Родос арал дээр байгуулагдсан Эртний Грекийн нарны бурхан Гелиосийн аварга х шө өө юм. Уг х ш нь эвдрэхээсээ мнө өө ө ө эртний ерт нцийн хамгийн нд р байгууламж байсан б г дө ө ө ө өө ойролцоогоор 30 метр нд ртэй байсан. Тухайн еийн шинжлэхө ө ү ухааны тооцооллыг ашиглан Мандраки усан боомтын орох хэсгийн амны 15м г н усанд аварга чулуун тулгуур багануудыгү зоож, х ш г байрлуулахаар шийджээ. Х ш г ойролцоогоор 30мө өө ө өө

нд р байхаар тооцоолж т м р их бие зангидан, дээд хэсэгт ньө ө ө ө дохионы галт бамбар асаахуйцаар тооцсон тоосгон цамхаг хийж, гадар хэсгийг нь б хлээр нь зэс хавтангаар б ржээ. Х ш нийү ү ө өө дээд хэсэгт аварга том д л н х рээг шавраар урлаж, баримлыгө ө ү хийх явцад т нийг тойрон асар том хог шороо, чулуун овоо бийүү болж, алсаас харахад галт уул мэт харагддаг байв. Уран барилга б рэн хийгдэж дуусмагц шавар, шороо хогийг зайлуулжээ. Аваргаү

х ш г 12 жилийн турш барьж, МЭ 280онд б рэн дууссан байна. Гелиосийн х ш нь 54ө өө Ө ү ө өө жилийн турш с ндэрлээд МЭ 208 онд Родос аралд болсон газар х дл лт р с йрчээ.ү Ө ө ө өө ү Х ш вд гний хэсгээрээ хугарч, газарт унасан байна. ө өө ө ө Птолемей III хаан х ш г дахинө өө сэргээх тусламж х ссэн боловч Родосчуудын з нч лам нар Гелиос бурхны хилэнгээр нурсанү ө тул дахин б тээх хэрэгг й гэж саналыг з вш р г й байна.Уг х ш ний лдэгдэл 800ү ү ө өө өө ү ө өө ү жилийн турш харагдсаар байсан б г д аялагчид т нийг гайхан биширдэг байжээ. ө өө үү

Александрын гэрэлт цамхаг ба Александрын Фарос нь МЭӨ III зуунд(МЭӨ 285-247оны хооронд) Египетийн Александрия хотын усан боомтод зориулан баригдсан.115-150м өндөр уг байгууламж олон зууны турш хүний гараар бүтээгдсэн хамгийн өндөр барилга байсан. Цамхгийн дээр том түүдэг асаан усан онгоцнуудад зүг чиг заах зорилгоор ашиглагдаж байв. Александрыг 33 насандаа гэнэт таалал төгсөхөд Птолемей I МЭӨ 305онд өөрийгөө хаан ширээнд өргөмжлөн Египетийг захирах болжээ. Тэрээр

хаан ширээнд суумагц Фарос арал дээр гэрэлт цамхаг барихыг зарлигджээ. Уг цамхаг түүний хүү Птолемей Филадельфосын хаанчлалын үед баригдаж дуусчээ. Цамхаг 3 түвшинтэй хийгдсэн. Суурийн хэсэг нь намхавтар, дөрвөн талтай ба дунд хэсэгтээ 8 тал бүхий нарийвтар, дээд хэсэгтээ нарийн дугуй хэлбэртэй байжээ. Оройн хэсэгт нарны гэрэл өдөржин тусахаар толинууд суулгасан ба шөнө нь алсаас харагдахуйц гал асаадаг байв. Ромын эзэнт улсын үед суурь барилгын 4 булангийн оройд Тритоны цутгамал баримлыг байрлуулсан Цамхаг 1223,1303 оны хүчтэй газар хөдлөлтөд нурсан.1480онд Египетийн султан Кайт бэй цамхгийн суурин дээр нуранги чулууны заримыг ашиглан дундад зууны үеийн хэлбэрээр цайзыг байгуулсан.

Шинэ цагийн 7 гайхамшиг

Цагаан хэрмийг МЭӨ VI зуунаас МЭ XVI зууны хооронд барьж, сэргээж, ашиглаж, чулуу шавраар барьжээ. Уг хэрмийг Хятадын хаант улсууд Хүннү болон бусад монголын нүүдэлчдээс хамгаалах зорилгоор умард хилийнхээ дагуу барьжээ. Анх уг хэрэм тусдаа салангид хэрэмүүд байсныг Хятадын анхны нэгдсэн Цин гүрнийг байгуулсан Цин Ши Хуанди МЭӨ 220-200оны хооронд нэгтгэж барьжээ. Манж Чин улсын Энх амгалан хаан цагаан хэрмийг хамгаалалтын өртөг ихтэй, мөн найдваргүй бэхлэлт гэж цаашид засаж сэлбэх

ажлыг зогсоожээ. 1980-аад оноос эхлэн уг хэрмийг дахин шинэчлэн засаж,сэргээн босгож байна. Цагаан хэрэм нь ойролцоогоор 6,700 км урттай. Уг хэрмийг Өвөр Монголын өмнө талаар, зүүнээс баруун тийш барьсан байна. Хятадын Мин улсын үед уг хэрмийг сая гаруй цэрэг хамгаалж байв. Уг хэрмийг барих явцад 2-3 сая хүн нас барсан гэж тооцдог байна.

Петра нь Йордан улсын Маан амбан захирагчийн тойргийн Ваади Арабад орших археологийн бүс юм. Сөнөсөн тэнгисээс Арабын булан хүртэлх аварга хөндий Ваади Арабад сүндэрлэх Хор уулын энгэрт уг байгууламжийг барьжээ. Петраг хадан ханыг цоолборлон байгуулсан байдаг. Шинэ Персүүдийн халдан довтолгоо ширүүсч, байгалийн гамшиг их болох болсон нь Арабын худалдааны гол төв Петрад шинэ барилга байгууламжууд сүндэрлэхэд хориг болж, мөхлийн шатандаа оржээ. МЭ 363онд болсон газар хөдлөлтөөр хотын маш олон барилга нурж, хотын ус түгээлтийн систем бүхэлдээ эвдэрчээ. 2006 онд уран

барилгачдын нэгэн баг Петрагийн загварыг сэргээн босгож, аялагчдын төв байгуулсан нь гайхалтай амжилтанд хүрчээ.

Бразилийн Рио-де-Жанейр хотын бэлэг тэмдэг болсон Христийн аврага том х шө өө нь 2007 онд ерт нцийн 7 гайхамшгийн нэгээр б ртгэгдсэнө ү билээ.Х ш нь ө өө Корковадын толгодын орой дээр 704 метр нд рт оршино. Х ш ний нд р ньө ө ө өө ө ө суурь орохг йгээр 30 метр.1922 онд Бразилийн эрхү ч л г олсны 100-н жилийн ойг тэмдэглэхө өө өө х рээнд улс ндэснийхээ бэлэг тэмдэг болж чадахү ү тийм х ш дурсгалын уралдаан зарласан байна.ө өө Энэ уралдаанд Эктор да Силва Коста гэдэг барималчны алдалсан гараараа хотыг тэвэрч байгаа гэсэн санааг гаргасан Христийн баримал

т р лсэн юм. Баримлын толгой 35,6тн, Гарын алга 9тн, Алдалсан гар 23м. 1931 оны 10ү үү сарын 12ны д р Коркодавын толгодын орой дээр уг б тээлээ байрлуулж нээлтээө ө ү хийжээ.1985 оноос бараг уулын орой х ртэл трамвай явдаг болсон б г д зогсоолоос 220ү ө өө шат гс д х ш ний сууринд х рдэг байна. Энд алсыг харах талбай байрлана. ө өө ө өө ү

Мачу Пикчу нь Кускогоос баруун хойд з йгт 70ү орчим км-т, Перугийн Урубамба х ндийнө орчимд орших далайн т вшнээс дээш 2430мү

рг гдс н уулсын оргил хяр дээр байгуулагдсанө ө ө Колумбын мн х ө ө Инк дийн хот юм. Уг газар ньүү Инкийн орхигдсон хот гэж алдаршсан. Уг хот нь 1450он орчим баригдаж, х м с тэнд 100ү үү гаруй жил оршин амьдарч байгаад Испаничууд Инкийн эзэнт г рэнг байлдан дагуулах еэрү ү орхисон байна. нээс хойш олон зууны туршҮү уугуул нутгийнхнаас бусад х м сийн хэн нь чү үү энэ хотын талаар мэдэхг й байсаар ХХ зуунтайү золгосон байна. 1911 онд АНУ-ын т хч Хирамүү Бинхам Мачу Пикчуг дэлхий дахинаа нээж

гчээ. Мачу Пикчу нь Инк дийн сонгодог ө үү Архитектур болох Хуурай-хадан хана аргаар баригдсан ба хотын гол байгууламж нь Нарны с м ү Интихуатана юм.Уг хотыг зэхээр з вх нү ө ө 2003 он гэхэд 400000 жуулчин ирсэн нь т нийг хэр алдартай болохыг харуулж байсан.үү

Колизей нь Ром хотноо орших аварга том амфитеатр юм. Ромын эзэн хаан Веспасианы зарлигаар эхл лсэн байгууламж үү Титусын едү буюу МЭ70-МЭ72оны хооронд баригдаж дуусчээ. Колизей 80000 зэгчийн багтаамжтай,ү уртасгасан дугуй хэлбэртэй, гадна талдаа нуман хаалганы хэлбэр б хий гурван давхарү нийтдээ 240 цонхтой юм. Уг байгууламжийн гадна талыг гантигаар нг лж 64 томө ө хаалгатай, тайзнаас 4м нд р ханаарө ө заагласан 80 эгнээ суудалтай. Театрын доод хэсэгт нд р саравч дор хаан болон ромынө ө язгууртнуудад зориулсан суудлууд байна. Колизей дээвэрг й учир ү бороо орсон юм уу

халуун нар т н с н ед өө ө ө ү зотон саравчийг татлага олсоор татаж театрыг б рхдэг байжээ. 2,3ү давхрууд эр зоригийг илэрхийлсэн гантиг баримлуудаар чимэглэгджээ. Амфитеатр нь 846 тохой буюу 258м рг нтэй. ө ө

Чичэн Итца нь умард Маяагийн нам дор газарт байрлах Маяагийн соёл иргэншлийн бий болгосон Колумбаас мн х еийн ө ө ү археологийн аварга том т в юм. Чичэн Итцагийн дурсгалтө газар Бабачаногийн гэр б лийн хувийн эзэмшилү газар ордог ч Мексикийн Антропологи, Т хүү судлалын ндэсний институтын Ү хяналтан дор холбооны мч хэлбэртэйгээр оршдог байна.ө Умард Юкатан гадаргын ус багатай б г д голө өө м р н маш ц н, хуурай уур амьсгалтай. Чичэнө ө өө нь энэ б с нутгийн ганц усны баялаг сан б хийү ү нэн тааламжтай газар байсан тул х н ам ихээрү

суурьшиж эхэлжээ.Чичэн Итца нь сонгодог еийн эхээр буюу 600 оны орчмоос товойн гарчү иржээ. Хожуу сонгодог еэс б с нутгийн хэмжээндээ улс т р, нийгэм-соёл, эдийн засаг, оюунү ү ө санааны амьдралын хамгийн х чирхэг ноёлох гол т в болжээ. Чичэн Итца нь маш том хотү ө байсан б г д ойролцоогоор 5 км квадрат нутаг дэвсгэрийг хамарч байсан. Эдийн засгийнө өө х чин чадавхаараа умард Маяачууд дунд тэрг лэх байр суурьтай байсан ба худалдааныү үү сайн с лжээтэй байсан. 1221 онд ү бослого гарч, иргэний дайн дэгдэж нийг батлах мэтүү Чичэн Итцагийн барилгуудын дийлэнх модон хийц дэд шатсан ул м р байдаг. үү ө

Таж Махал нь Энэтхэг улсын Агра хотод орших бунхан ба Их Моголын эзэнт г рний хаан ү Шах Жахан рийн хайрт хатан өө Мумтаз Махалд зориулан бариулжээ.Таж Махал нь Моголын архитектурын хамгийн тод жишээ гэгддэг б г дө өө Перс, Оттоман, Энэтхэг болон Исламын архитектурын хэв маяг шингэсэн байдаг.Цасан цагаан гантигаар б тээгдсэн б мб г р орой ньү ө ө ө Таж Махалын цогцолбор байгууламжийн хамгийн алдартай нь юм. Мянга мянган уран дархан, гар урлалчдын х ч х д лм р шингэсэн Таж Махалү ө ө ө нь 1632оны орчимд баригдан эхэлж, 1653оны

орчимд дуусчээ. Персийн уран барилгач Устад Ахмад Лахаури Там Махалын ер нхийө дизайнераар ажилласан гэдэг. Таж Махалыг ерт нц д дахин давтагдахг й б тээл болгохынө ө ү ү тулд газар газраас авчирсан урчуудыг с мийг барьж дуусахад нь их цайллага хийж, тэрү цайллага дээр гары нь тас цавчсан гэдэг домог байдаг. Таж Махалын с мийн оройгоос хатныү магнай дээрх очир алмазанд д р нарны гэрэл, ш н сарны гэрэл тусч тал тал тийш гэрэлө ө ө ө цацарч байхаар зохион б тээхийг х счээ. Удаан ргэлжилсэн ажил дууссан уу гэхэд урчуудү ү ү эзэн хаанд ялихг й юм лдсэн учраас "дууссан" гэж хэлсэн аж. Нэгэнт дууссан гэсэн учраасү ү хаан урчуудын гарыг тасдах тушаал буулгахад урчууд з вх н хатны магнай дээр тусахө ө тусгалын хийц дутуу байгааг хэлэхэд амиа хамгаалахын тулд худал хэлж байна хэмээн санаад тэдний гарыг тасдаж, архитекторын н дийг сохолсон гэдэг. Тиймээс Тажмахалынү оройгоос нарны гэрэл тусах бус борооны ус нулимс мэт дусалдаг болсон гэдэг домог байдаг юм. Энэ домгоор бичсэн "Таж Махалын нулимс" гэдэг г ллэг байдаг.ө үү