ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ӨРӨМДЛӨГИЙН ДЭЭЖИНД ЗАРИМ МИКРОЭЛЕМЕНТҮҮДИЙГ

ICP-MS БАГАЖААР ТОДОРХОЙЛСОН СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС

Ц.ОЮУНЧИМЭГ, Ц. НАРАНЦЭЦЭГ, Д.ТӨМӨРХҮҮ,

Х. ДОЛГОРСҮРЭН

ШУА-ийн Геологи, эрдэс баялгийн хүрээлэн

DDP10-3

DDP10-1DDP10-2

DDP10-3

ДА

ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ӨРӨМДЛӨГ-2010

ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ЕРӨНХИЙ ТОГТОЦ

1538 м110-130 км, 20-50 км

Оршил, судалгааны түүх

1946-1947 онд явагдсан геологийн судалгаагаар илэрсэн гэж үздэг( Selivanov1967)

1969он. Уфлянд нар 2,1; 1,14 м1988 он. Дорофеюк нар-

2.7м цөмрөг1999 он. Хосбаяр нар -5,5 м2003он. Гиллеспи нар-92 м2005 он. Кривоногов нар-3 цөмрөг – 6,80 м; 3,80 м;1,50 м

Геологийн тогтоц

Дархадын хотгорын баруун болон б/хталаар Рифейн хувирмал чулуулаг, доодпротрозойн карбонат занар, гнейс,гантиг, кембрийн боржин болон боржиндиорит голлон тохиолдоно.Хотгорын зүүн болон з/ө талаарихэнхдээ кембрийн фосфорит агуулсаншохойн чулуу доломит тохиолддог.Дархадын ай савд кайнозойн янзбүрийн гарал үүсэлтэй дөрөвдөгчийнхурдсууд өргөн тархсан байдаг.Тухайлбал, геофизикийн судалгаагаарДархадын хотгорыг дүүргэн тогтсондөрөвдөгчийн хурдас нь хойд талдаа300м, өмнөд талдаа 500м орчимзузаантай.

Дархадын хотгорын өрөмдлөгийн процесс

.

ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ӨРӨМДЛӨГ” ОУТөслийн ажлын гол зорилго

Хойд Монгол, Сибирийн өмнөд хэсгийн хэмжээнд болсон уур амьсгал байгаль орчны өөрчлөлтүүдийг тодруулах мөстлөг-мөстлөг хоорондын үеийн уулын мөстлөгийн цар хүрээ, эртний нуурын хурдас хуримтлалын үүсэл хөгжил хурдсын найрлагын талаархи мэдээлэлийг баяжуулах зорилготой.

Эртний нуурын хурдсын

дээжлэлт, дээж боловсруулалтын

ажил

СУДАЛГААНЫ АРГА АРГАЧЛАЛ

DDP10-3 өрмийн 270ширхэг дээжний геохи-мийн шинжилгээг Хята-дын ШУА-ийн Геохи-мийн хүрээлэнгийн Б/Олабораторид ICP-MSбагажаар шинжилсэн.Үүнд:Li, Be, V, Cr, Ni, Cu, ZnTh, U, Zr, Hf, Nb, Pb, La, Ce, Yb, Ho, Nd, Pr, Sm, Ba, Rb, Sr болон Cs зэрэг 24элемент орно.

НАА, РФА СИ, ICP-AES, ICP-OES, ICP-MS

Квадрупольный ICP-MS масс-спектрометр VGPlasmaQuad II.

Ажиллах зарчим : үүссэн цэнэг бүхий ионы массдхаргалзах спектр линийг хэмжих.Багажны давуу тал: 1.Шинжилгээнд маш бага хэмжээний дээж хэрэглэнэ (30мг-50мг, уусмал 1-5 мл).2. хэмжилт (1-3 мин). 3. 1 удаагийн хэмжилтээр 60-д элемент тодорхойлох боломжтой.4. элементийн изотопийг тодорхойлно. 0,1 – 0,01 мкг/л

5. дээжийн бэлтгэл ажил,задаргаа- холимог хүчил

Үр дүн: Дархадын хотгорын өрмийн

цөмрөгийн литологи

96.3 м139 м 163.8 м

I

Хар ногоон өнгийн зануу

163.8-132 м

II 132-92,6 м

18,3-0,25 м

93,6-18,3 м

IY

III

Хар саарал, хар ногоон өнгийн нягт наанги Цөмрөгийн

122-112.96 м-ийн алхамд 0,7х0,8 см-аас 1х0,7 см хүртлэх

хэмжээтэй хагас мөлгөржсөн сайрга болон хайрганууд илэрсэн.

Бүдүүнээс нарийн ширхэгтэй элс болон ногоовтор саарал өнгийн наанги ээлжлэн хуримтлагдсан.159-141 м алхамд 18,5 м зузаантай нарийнаас бүдүүн ширхэгтэй элсний үе хуримтлагдсан байна. Элсний энэ үе нь олон тооны дунгийн үлдэгдэлтэй.

Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдас

DDP10-3 цөмрөгийн литологи

Хар ногоон өнгийн наанги болон үеллэг наанги, элсний үе.Цөмрөгийн 92.6-85,53 м-т хөх саарал өнгийн нягт наанги, 85.53-80.366 м ногоовтор саарал өнгийн нарийн ширхэгтэй элсний үе тааралдана. Энэ үе олон тооны дунгийн үлдэгдлийг агуулна. 81.36 м-д модны үлдэгдэл илэрсэн.

Хар ногоон өнгийн зануу 18.3-11.1 м нарийнаас бүдүүн ширхэгтэй х/н өнгийн элс . 11-8 м-т дунгийн үлдэгдэл, острокод их хэмжээгээртархсан байна. Мөн олон тооны мөсний шлирүүд тэмдэглэгдэнэ. Хурдсын дээд хэсэгт 1м орчим зузаантай хар хүрэн өнгийнхөрсний үе тохиолдоно.

163,8 м

• Дархадын хотгорын DDP10-3 цөмрөгийн дээжний элементүүдийг геохимийн судалгааны үр дүнд тулгуурлан

– Том ионтой литофиль элемент

– Өндөр цэнэгтэй

– Транзит болон зарим ховор элемент

– Газрын ховор элемент гэсэн 4 бүлэг болгон тус тус хуваалаа.

• Том ионтой литофиль элемент. Ba, Rb, Sr болон Cs

Дархадын хотгорын элементүүд

Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-3

цөмрөгийн элементүүдийн агуулга тэдгээрийн

тархалт

DDP10-3 цөмрөгийн том ионтой литофиль элементүүдийн агуулга

511,4 мкг/г

43,9 мкг/г 184 мкг/г

50.6 мкг/г 241.1 мкг/г

Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-

цөмрөгийн микроэлементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт

DDP10-3 цөмрөгийн өндөр цэнэгтэй элементүүдийн агуулга, тархалтын муруй

r=0.94, p>0.05

• III-р бүлэгт Транзит болон зарим ховор элемент. Энэ бүлэгт Li, Be, V, Cr, Ni, Cu болон Zn зэрэг элементүүд багтана.

Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-3цөмрөгийн элементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт

DDP10-3 цөмрөгийн транзит болон ховор элементүүдийн

агуулга, тархалтын муруй

Zn>Cr>Cu>Ni>Co>Pb

Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-3

цөмрөгийн микроэлементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт

DDP10-3 цөмрөгийн газрын ховор элементүүдийн агуулга, тархалтын

муруй

ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ

Доод нуурынхурдсын Core 1

DDP10-3

Дархадын хотгорын DDP10-3

Доод нуурынхурдсын Core 1

ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ

ДҮГНЭЛТ

1. Дархадын хотгорын өрөмдлөгийн ажлын үр дүнд 3 өрмийн цооногоос нийт 400 м урттай цөмрөгүүдийг гаргаж авсан нь судалгааны үнэт материал боллоо.

2. Дархадын хотгорын DDP10-3 цөмрөгийн литологи нь доод хэсэгтээ янз бүрийн ширхэгтэй элсний үе болон ногоовтор саарал, хар ногоон өнгийн наангиас, дээд хэсэгтээ хар ногоон өнгийн зануу, элсний үеүдээс тус тус бүрдэнэ.

3. ICP-MS багажаар тодорхойлсон DDP10-3 өрмийн цөмрөгийн микро элементүүд нь хурдас хуримтлалын өөр өөр орчинд үүссэн байна. Хурдасд агуулагдах микро элементүүдийн агуулга, тархалтын зүй тогтолыг литологийн үе тус бүрээр авч үзэхэд харилцан адилгүй байна. Тухайлбал том ионтой литофиль элементүүдээс Ba нь үеллэг наанги буюу литологийн III-р багц үед агуулга нь ихсэж байгаа бол Rb, Sr зэрэг элементүүд нь I ба IV р багц үеүдэд карбонатын хэмжээнээс хамааран агуулга өндөртэй байна. Өндөр цэнэгтэй элементүүдээс U болон Nb –н агуулга II, III-р багц үед органик карбоноос хамааралтай байна. Харин Be, V, Cr зэрэг ховор элементүүд ньлитологийн бүрэлдэхүүнээс хамааран хар ногоон өнгийн наанги болонзануугийн үед харьцангуй өндөр агуулгатай байна.

Дээрх ялгаатай байдал нь нуурын эргэн тойрны янз бүрийн чулуулаг тэдгээрийн харилцан адилгүй тархалт, литологийн бүрэлдэхүүн, хурдас хуримтлалын орчин зэргээс ихээхэн шалгаална.

Quaternary International 311 (2013) 12- 24

Quaternary Science Reviews 56 (2012) 142-163Journal of Earth Environment N2,p 462-466, 2011/09Quaternary International 311 (2013) 12- 24