1

รศ. ชนญ วงษวภาค

2

ความน า

วฒนธรรมมขอบเขตทกวางขวางดวยคอทกสงทกอยางทมนษยสรางท าขน มนษยสรางสรรควฒนธรรม

มาตงแตยคกอนประวตศาสตร ผานสมยประวตศาสตรเขาสยคปจจบน โดยพนฐานแลว มนษยโลกมความ

ตองการทางรางกาย 4 อยางคอ ความหวโหย ความรอน หนาว ความหวาดกลว และความปวยไข การสรางสรรค

ปจจย 4 ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค เปนการกระท าทชวยใหรางกายอยรอดและเจรญ

พนธตอไป กระนนตลอดชวตมนษยยงตองการพกผอนและเพลดเพลน เพราะการเดนทางทองเทยวเปนโอกาส

หนงทชวยเพมสสนใหกบชวตจากประสบการณใหมๆ ทผานเขามา สงทพบอาจไดแก ธรรมชาต หรอสงทเกด

จากการกระท าของมนษยทเรยกตามศพทบญญตวาวฒนธรรม คอทกสงทกอยางทมนษยสรางขน มนษยสรางสง

ตางๆ เพออ านวยความสะดวกสบายใหกบชวต สงทมนษยสรางสรรคมทงวตถทสามารถหยบถอหรอลองชม

เพอรผลไดโดยเรว และสวนทไมใชวตถแตกสมผสไดดวยความรสก ความคด และจนตนาการ อาหาร บานเรอน

เครองนงหม ยารกษาโรค และขาวของเครองใชอนๆ ทเกยวเนองดวยปจจยจ าเปนตอการด าเนนชวต เปนของท

ท าความคนเคยไดไมยากนก แตคงตองใชเวลาพอสมควรกวาจะรบรเรองราวทรงสรรคออกมาในรปของศลปะ

ประเพณ และพธกรรม ซงแฝงไวซงคานยมอดมการณ และปรชญานานาประการ ปกตระหวางการเดนทาง

ทองเทยว ผมาเยอนจะไดมประสบการณกบธรรมชาตและวฒนธรรมในถนทไปเยยมเยอนอยเสมอ จะได

ประสบการณใหมๆมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบปจจยหลายอยาง อยางแรก คอ ความอยากรอยากเหนทจะ

กระตนใหตนเตนกบสงใหม อยางทสอง คอ ความแปลกแตกตาง สงใหมทแตกตางไปจากประสบการณเกาโดย

สนเชงยอมเราใหอยากรจกมากเปนพเศษ ยงสามารถท าความคนเคยกบสงใหมไดเรวและเหนวาเปนของม

ประโยชนกอาจรบประสบการณใหมเขาเปนสวนหนงของชวต การเดนทางเพอหาประสบการณในตางถนเปน

ความตองการทมอยตลอด เพราะความซ าซากผลกดนใหใฝหาสงใหมเพอเตมเตมความอยากรอยากเหน

โดยทวไปมนษยรบรเรองราวตางๆ ไดดวยการเรยนทไดรบการอบรมสงสอนมาและการลอกเลยนแบบอยาง

ผอนดวยการลองผดลองถก รเรองนแลวกอยากรอยากท าอยางอนอกการไดเดนทางทองเทยวเปดโอกาสใหไดร

เหนความเปนไปของโลกรอบตวเพมขน การเดนทางทองเทยวเปนหนทางน าไปสการเรยนรอยางเปนธรรมชาต

อยางมาก คอทงไดเหน ไดฟง และอาจไดลองท าในสงทประสบอย ความสนกเพลดเพลนและการไดพกผอน

ระหวางเดนทาง ชวยเพมความสดชนใหอยางนาพงพอใจ อยางนอยกท าใหหางออกไปจากความจ าเจระยะหนง

3

ขอเขยนนมเปาหมายน าเสนอเรองราวของการทองเทยววฒนธรรมทสมพนธกบมตตางๆของศาสนา

ความเชอโดยแบงเนอหาอกเปนสวนๆ กลาวคอ สวนทหนง อภปรายแนวคดองครวม(Holistic approach)และ

แนวคดวฒนธรรมซงเปนแนวคดส าคญทใชอรรถธบายความเกยวของระหวางการทองเทยวกบศาสนาความเชอ

สวนทสอง น าเสนอขอมลพนฐานเกยวกบศาสนาความเชอตามทปรากฏในสงคมตางๆ ซงจ าเปนตองทราบถง

ความแตกตางระหวางพฤตกรรมทเขาขายไสยศาสตร(magic)และพฤตกรรมทจดวาอยในความหมายของศาสนา

(religion) รวมทงบทบาทหนาทศาสนาความเชอตอสงคม สวนทสาม เปนขอมลส าคญทชใหเหนการทองเทยว

เชงศาสนาความเชอตามทปรากฏในโอกาสตางๆ เชนการทองเทยวเชงศาสนาความเชอยามปกตทวไป การ

ทองเทยวเชงศาสนาทจดขนในเทศกาลงานประจ าป และการทองเทยวเชงศาสนาทจดขนในโอกาสพเศษ(event

tourism and invented tradition) สวนทส วาดวยการจดการทองเทยวเชงศาสนาอยางย งยน พรอมเสนอแนวทาง

การศกษาวจยการทองเทยวเชงศาสนา เพออภปรายถงความเปนสากลของการทองเทยวเชงศาสนา ผเขยนไดน า

ตวอยางการทองเทยวเชงศาสนาทปรากฏในแหลงทองเทยวเดนๆของโลกควบคไปกบการทองเทยวเชงศาสนาท

มอยในภมภาคตางๆของประเทศไทย อนงขอเขยนนไดปรบบางสวนมาจาก ต าราการทองเทยววฒนธรรม

(พ.ศ.2552)ทเปนเอกสารใชในการเรยนการวชาสอน การจดการทองเทยววฒนธรรม ระดบบณฑตศกษา และ

ระดบมหาบณฑต ในคณะวทยาการจดการ และคณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

รศ. ชนญ วงษวภาค

มหาวทยาลยศลปากร

4

1. กรอบแนวคดเกยวกบวฒนธรรม

วฒนธรรมคอเรองราวของมนษยจงยอมมแงมมดานตางๆ ทประกอบกนขนมาเปนตวตนหรอเปน

เอกลกษณ หากจะจดกลมการกระท าของมนษยออกเปน 7 หมวดหมกพอรวมไดวาเปนการกระท าทวาดวยเรอง

ของการท ามาหากน (เศรษฐกจ) การจดระเบยบความสมพนธของคนในครอบครวและเครอญาต การศกษา

การเมองการปกครอง การสาธารณสข นนทนาการ และศาสนาความเชอนกสงคมศาสตรชอบเปรยบเทยบการ

ท างานของสวนประกอบวฒนธรรมดงกลาววาคลายกนกบการท างานของอวยวะตางๆ ของรางกายททกสวน

ตองสมพนธเกอกลกนในอนทจะขบเคลอนตอไปได ถามการเปลยนแปลงในสวนใดสวนหนงขององคประกอบ

กจะสงผลกระทบสวนประกอบอนๆ ของโครงสรางเดม การพจารณาวฒนธรรมดวยแนวคดองครวม (holistic

approach) หรอแนวคดระบบ(system approach) ตามทนยมใชกนอยางแพรหลายในชวงป ค.ศ.1930 (Leiper,

1995) อยางทกลาวมานส าคญอยางมากตอการกระท าใดๆ ทเกยวของกบวฒนธรรม โดยเฉพาะการจดวฒนธรรม

ใหเปนทรพยากรส าหรบธรกจการทองเทยวซงเปนการกระท าทเขาขายการประยกตวฒนธรรมเพอใหเปนไป

ตามเปาหมายของการพฒนาขดความสามารถของการทองเทยว ดงไดกลาวมาขางตนแลววาธรกจการทองเทยว

ตองอาศยการบรการจากงานดานตางๆ เปนจ านวนมาก อธบายดวยแนวคดองครวมหรอระบบจงเหนไดวาการ

ทองเทยวเปนโครงสรางทประกอบดวยสวนตางๆ ทตองพงพาอาศยกนอยตลอดเวลา หากเปรยบระหวางการ

ทองเทยวภายในประเทศและการทองเทยวนานาชาตกยงปรากฏชดวาการทองเทยวทมาจากตางประเทศจะม

ภารกจทซบซอนทผซงเกยวของตองรวมมอกนอยางมากเพอใหการทองเทยวกาวไปขางหนาตอไปได ในท านอง

เดยวกน ถาจะลองพจารณาการทองเทยววฒนธรรมอยางเปนองครวมหรอเปนระบบกจะไดภาพเครอขายทโยง

ใยบรบทของวฒนธรรมดานตางๆทประกอบกนเปนโครงสรางทซบซอนเชนกน

บรบทวฒนธรรมประการแรกทควรรบทราบคอแนวคดเกยวกบวฒนธรรมใหญและวฒนธรรมยอย

เวลากลาวถงวฒนธรรมของประเทศชาตใดๆ เชน วฒนธรรมจน ญปน ลงกา พมาขอม ฯลฯ กจะหมายความถง

แบบแผนการด าเนนชวตของคนในประเทศนนๆ โดยรวม เราจงพอทราบวารฐชาตแตละรฐชาตมเอกภาพทาง

วฒนธรรมอยางไรทพอระบไดในเบองตนวาแตกตางไปจาเอกภาพทางวฒนธรรมของคนในรฐชาตอน

บคคลภายนอกเชนชาวตะวนตกจงพอเหนในเบองตนวาวฒนธรรมพมา ลาว กมพชา และไทย ระดบรฐชาตนน

เปนแบบแผนชวตทมอทธพลของความเชอทเนองในพทธศาสนาอยมาก อยางไรกตามในรฐชาตตางๆ กมกจะ

5

ประกอบดวยคนกลมตางๆ ทยงด าเนนชวตตามครรลองทสบทอดมาแตบรรพบรษเมออยเฉพาะในกลมคนพวก

เดยวกนพทธศาสนาแบบชาวบานมอทธพลอยในความคดปรชญาชวตของชาวพมา ลาว กมพชา และไทย

ขณะเดยวกนผคนในกลมประเทศแถบนกยงมความเชอในภตผวญญาณระดบตางๆ อยดวยเชนกนเฉพาะในเขต

ประเทศไทยทประกอบดวยผคนทตงถนฐานอยตามทขนเขาและในทราบลมกคงมความเชอในอ านาจเหนอ

ธรรมชาตแตกตางกนออกไป ความเชอในภตผวญญาณและสงเหนอธรรมชาตทงหลายแฝงอยในวงจรชวตทงใน

ยามปกตและในภาวะวกฤตรปแบบตางๆ ความมเอกลกษณของวฒนธรรมใหญทามกลางความหลากหลายแหง

วฒนธรรมยอยของดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนสงดงดดใจนกทองเทยวจากตางแดนยงนก แตดวย

ขอจ ากดในแงของขนาดกลมนกทองเทยวและระยะเวลาททองเทยว จงเปนทนาสงเกตวานกทองเทยวทมาเปน

หมคณะใหญ (mass tour) จะไดสมผสกบวฒนธรรมของรฐชาตขณะทนกทองเทยวทางเลอกซงมาเปนกลมเลกๆ

และมเวลามากพอทจะไปเยอนตามแหลงทองเทยวในทองถนกยอมมโอกาสไดรบรและซมซบวฒนธรรม

ระดบชาตและระดบทองถนได ความสมพนธระหวางนกทองเทยวและทรพยากรทองเทยวทางวฒนธรรมคอ

สาระส าคญทไดพจารณาไวในบทท 3

บรบทวฒนธรรมประการท 2 ทสมพนธกบการทองเทยว คอแนวคดทวาดวยวฒนธรรมหลวงและ

วฒนธรรมราษฎร ตามพฒนาการทางประวตศาสตรนนการจดระเบยบทางสงคมไดแบงคนออกเปน 2 สวน

ใหญๆ คอ ชนชนเจาขนมลนาย และชนชนบาวไพรหรอสามญชนทวไป ในอดตชนชนเจานายมกมโอกาสใน

เรองตางๆ และมาตรฐานการด าเนนชวตดกวาคนอนๆ ในสงคม การกระจกตวอยทามกลางศนยรวมของประเทศ

ชนชนเจานายจงไดรบอทธพลวฒนธรรมทมาจากภายนอก(ประเทศ) ไวมาก มประเพณพธกรรมทบงย าความ

เปนทางการและความศกดสทธสงสงของความเปนผน าอยเสมอ ประเพณในราชส านกทจดขนในโอกาสตางๆ

คอตวอยางยนยนเอกลกษณของวฒนธรรมหลวงสวนหนง สวนวฒนธรรมราษฎรคอแบบอยางการด าเนนชวต

ของประชากรสวนใหญของสงคมทอาศยการเกษตรกรรมเพอการยงชพเปนส าคญ การจดระเบยบชวตจง

สมพนธกบดนฟาอากาศและการท ามาหากนอยมาก วฒนธรรมราษฎรนาจะเปนตวอยางทดทสะทอนถงการ

ปรบตวของคนในทองถนตอสภาพแวดลอม ดงจะเหนไดจากการสรางสรรคปจจย 4 เพอสนองความตองการ

จ าเปนของชวตสวนใหญจะไดมาจากทรพยากรธรรมชาตทแวดลอมผนวกกบภมปญญาทสบสานมาแตบรรพ

บรษ ปจจยหนงทสงเสรมใหการทองเทยวไทยกาวหนาขนมาเปนอนดบตนๆ ของภมภาคแถบนกคอ ทรพยากร

6

ทองเทยวทเกยวกบวฒนธรรมหลวงและวฒนธรรมราษฎร ในชวงของการรณรงคปการทองเทยวไทยหลายๆ

ครงทผานมาไดมความพยายามทจะจดใหมพธประเพณของหลวงและของราษฎรเปนกรณพเศษอยเนองๆ ใน

โอกาสปกตทมพธประเพณตามธรรมเนยมดงเดมกชนชมกนวาเปนพธประเพณทเลศหรยงในการจดพเศษเพอ

ดงดดนกทองเทยวนานาชาต กเหนวาจดงานกนไดอลงการยงนก กระนนกเปนทนาสงเกตวายงปรงแตง

วฒนธรรมมากเทาไร ภาพทปรากฏออกมากดเหมอนจะเปนของในอดมคตมากกวาทเคยปรากฏจรงในยามปกต

โดยเฉพาะการทองเทยวทมาเปนหมคณะใหญกนาทจะไดสมผสกบวฒนธรรมตามอดมคตคอนขางมาก ขณะท

นกทองเทยวทางเลอกมโอกาสทจะไดรบรความเปนจรงจากเนอหาสาระของวฒนธรรมมากกวา

บรบทวฒนธรรมประการท 3 เปนธรรมชาตอยางหนงของวฒนธรรมทจะมการเปลยนแปลงและการ

สบเนอง วฒนธรรมกอเกดจากมลเหตการประดษฐคดคนและการรบแบบอยางจากตางถน ความจ าเปนตอความ

อยรอด และการตอบสนองการแกปญหาเฉพาะหนาเปนปจจยผลกดนใหมนษยตองคดหาหนทางเพอปรบตวให

ผานพนภาวะทก าลงเผชญ สงคมโลกกาวหนามพฒนาการดานตางๆ อยางทเหนทกวนนกเพราะการคดคนสง

ใหมทมประสทธภาพและเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ณ ขณะนน กระนนมนษยทกผทกนามกมไดม

ความสามารถทจะเปนนกประดษฐมาตงแตเกด แตไดอาศยการเลยนแบบอยางจากผอนเพอปรบผนตนใหเทาทน

ยคสมย พฤตกรรมเชนนมมาตงแตบรรพกาลอยางทประวตศาสตรวฒนธรรมไทยระบไววา ในสมยโบราณไทย

รบอทธพลจากอารยธรรมอนเดยและขอมผสมผสานไปกบรากเหงาวฒนธรรมทองถน พอมาถงยครตนโกสนทร

คนจนทอพยพเขามาตงรกรากในสยามไดน าแบบแผนชวตใหมๆ เขามาเผยแพร โดยเฉพาะการคาขายการชาง

อกทงอาหารการกน ชวงหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา อทธพลวฒนธรรมตะวนตกทปรากฏอยใน

วฒนธรรมหลวงตงแตสมยรชกาลท 4 กขยายขอบเขตจากศนยกลางของประเทศสสามญชน เหนไดชดจาก

วฒนธรรมการบรโภคทเพมปรมาณตามกระแสธารของโลกาภวตน กระนนหากพจารณาแบบแผนชวตคนไทย

อยางลมลกกจะพบวา คนรนลกรนหลานในปจจบนกยงคงสบสานภมปญญาหลายอยางทบรรพบรษเคยถอ

ปฏบตมาแตกาลกอน แมวาความเปนตวตนของคนไทยสมยใหมจะไมเขมขนเทาคนยคกอนกตาม ในบรรดา

แบบแผนชวตทงมวลนน การสรางปฏสมพนธอยางมอธยาศยดวยไมตรนบเปนเสนหหนงทยงคงสรางความ

ประทบใจใหแกแขกผมาเยอน การทองเทยวพกผอนระยะยาว (long stay) ทรฐมเปาหมายดงดดนกทองเทยว

7

ชาวตางชาตผเกษยณอายแลวใหเขามาพ านกในเมองไทยไดผลยงขนกดวยวฒนธรรมความเอออารแบบไทยๆ

นนเอง

1. 1 ลกษณะสงคมและวฒนธรรมไทยในบรบทของการทองเทยว

ดงไดกลาวมากอนหนานบางแลววา วฒนธรรมไทยมพฒนาการมายาวนานจากการผสมผสานพนฐาน

ของทองถนกบอทธพลของอารยธรรมอนเดยและขอม ตนสมยรตนโกสนทรวฒนธรรมจนเรมเขามามบทบาท

ตอวถชวตของคนไทยยงขนตามการอพยพเขามาของชาวจนโพนทะเลชวงตางๆ (สกนเนอร, 2548) พอมาถง

สมยรชกาลท 4 ภยคกคามจากลทธจกรวรรดนยมท าใหไทยตองเปดพนททางวฒนธรรมใหแบบแผนความ

เปนอยของชาวตะวนตกเขามาแทรกตวอยในแวดวงสงคมไทย การผสมเอาลกษณะทางวฒนธรรมตางๆ เขามา

รบใชผคนในสงคมไทยมปรากฏอยในเรองตางๆ ตามทผรบวฒนธรรมอยางคนไทยจะเหนเหมาะสม อาท ใน

เรองของศาสนากเหนไดวาพทธศาสนานกายเถรวาทและศาสนาพราหมณจากอนเดยไดเขามาฝงรกรากใน

ดนแดนแถบนตงแตสมยทวารวด พทธศตวรรษท 9-11 ผนวกเขากบความเชอในผสางเทวดาทมอยในทองถนมา

แตดงเดม สงเหลานสะทอนอยในปรชญา ความเชอ และการคดพจารณาชวตในหมชาวไทย นอกจากนยงปรากฏ

อยในศลปะแบบประเพณซงกคอพทธศลปนนเอง รปแบบสถาปตยกรรม วดวาอารามโบสถ วหาร ศาลาการ

เปรยญ หอไตร ตพระธรรม ธรรมมาสน พระพทธรป จตรกรรมฝาผนง งานปนปนและงานแกะสลกไมเพอ

ประดบตกแตงอารามทงหลาย เหลานคอผลรวมของการสงเคราะหศาสนาความเชอดงกลาวเขาดวยกน อทธพล

ของอารยธรรมขอมหรอเขมรโบราณเดนชดอยในเรองของภาษา นาฏศลป และสถาปตยกรรม โดยเฉพาะค า

ราชาศพททงหลายและรปทรงของพระปรางค เชนพระปรางค 3 ยอด จงหวดลพบร และพระปรางควดอรณ

ราชวรารามฯ ตามคตความเชอเดมพระมหากษตรยคอเทวราชาผมบารมทลงมาจตในโลกมนษย ปรางคคอ

สญลกษณของเขาพระสเมรทสถตแหงเทวะผยงใหญ ในราชธานสโขทย อยธยา และรตนโกสนทร จงพบวาม

การสรางพระปรางคเพอแสดงสถานภาพของผปกครองอยเสมอ ยอนอดตไปเกาแกกวายคของการตงราชธาน

ไทย นกโบราณคดพบวาอทธพลของอารยธรรมเขมรโบราณไดแผขยายทวไปในดนแดนอาณาเขตประเทศไทย

ตงแตภาคอสานลงมายงภาคกลางและไปสนสดอยทางภาคตะวนตกและภาคกลางตอนลาง ทงนดงพอจะแสดง

ไดดวยหลกฐานจากเขาพระวหาร (ซงอยในดนแดนประเทศไทย) ปราสาทเขาพนมรงปราสาทหนพมาย

ปราสาทเมองสงห และโบราณสถานทวดก าแพงแลง อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรวฒนธรรมจนนนแฝงอยในวถ

8

ชวตชาวไทยทกระดบ เชน ในสมยรชกาลท 3 และรชกาลท 4 โปรดเกลาฯ ใหสรางและปฏสงขรณวดเปน

จ านวนมากดวยรปลกษณศลปะและการตกแตงแบบจน อาท วดกลยาณมตร พระอโบสถเปนสถาปตยกรรมแบบ

จน อาคารกออฐถอปน หนาบนเปนปนปนลวดลายดอกไม ประดบกระเบองเคลอบสลบสลายจน พระอโบสถ

วดนางนอง เขตจอมทองเปนศลปะในสมยรชกาลท 3 บานประตดานนอกประดบมก บานประตและผนงดานใน

เขยนเรองจนเชน สามกก ฮกลกซว พระวหารกเปนสถาปตยกรรมแบบจน หนาบนประดบปนปนเปนรปมงกร

สวนเจดยรปลกษณแบบจนประดบดวยกระเบองส สถาปตยกรรมทวดเทพธดาราม วดบวรนเวศวหารวดสทศน

เทพวราราม วดพชยญาตการาม และวดราชโอรสาราม ฯลฯ กมศลปะจนปรากฏอยเชนกนการใชกระจกส หอย

มก และศลปะลายรดน าปดทอง รวมทงการใชแลกเกอรเคลอบเงาลวนเปนศาสตรในศลปะจนทงสน สมยรชกาล

ท 5 ลงมาอทธพลของศลปะจนทมตองานสถาปตยกรรมรตนโกสนทรอาจนอยลง ตวอยางศลปะจนทสะดดตา

เชน พระทนงเวหาสนจ ารญ ในพระราชวงบางปะอนแตกระนนกมการสงเครองโตะและถวยปนจากประเทศจน

เขามาเปนเครองใชในพระราชวง ต าหนกเจานายและบานขนนางกนอยางแพรหลาย (แนงนอย ศกดศร, 2536 :

11) การรบวฒนธรรมแบบแผนวฒนธรรมจากแหลงตางๆมาปรบปรงเพอใหเหมาะสมกบชวตแบบไทยๆท

ประจกษในมรดกวฒนธรรมทงหลายเปนปรากฏการทเกดขนกบสงคมวฒนธรรมในภมภาคอนๆของโลก

เชนกน สงทงหลายทงมวลจงโยงใยอยางแยกไมออกดงทจะอภปรายในการทองเทยวเชงศาสนาตอไปน

2. ศาสนาและความเชอ

ศาสนาเปนสวนหนงของวฒนธรรม ประกอบดวยความเชอและแบบแผนพฤตกรรมทเกยวเนองกบ

ความเชอ ทมนษยสรางขนมาเพอจะควบคมจกวาลทในความเปนจรงแลวอยเหนอการควบคมของมนษย ใน

ความหมายอยางกวางๆแลวการกระท าในศาสนาความเชอมกเกยวของกบการเซนสรวงบชา หรอการสรางสรรค

สมพนธภาพ ระหวางมนษยกบอ านาจศกดสทธทงหลาย ซงมนษยเชอวาสามารถควบคมหรอมอทธพลเหนอ

วถทางของธรรมชาต และวถชวตของมนษย ศาสนาความเชอเปนสงสากลทพบไดในสงคมวฒนธรรมทกแหง

หนทวโลกตงแตเรมมเผาพนธมนษยกระทงปจจบน ในสงคมทด ารงชวตดวยการหาของปาลาสตวศาสนาคอ

องคประกอบพนฐานของชวตประจ าวนทกแงมม ครนสงคมพฒนาไปสความซบซอนยงขนศาสนากคอยๆลด

บทบาทการครอบง าชวตประจ าวน และมแนวโนมทจ ากดอยในโอกาสพเศษตางๆ ความเชอในอ านาจเหนอ

ธรรมชาตและพลงตางๆคอลกษณะเดนของศาสนาความเชอ โดยการสวดออนวอนเซนสรวงบชา และประกอบ

9

พธโดยเปนชองทางทผคนใชเพอวงวอนขอความชวยเหลอตอโลกเหนอธรรมชาต เราอาจจะจดกลมสงเหนอ

ธรรมชาตออกเปนสามประเภทคอ 1.เทพเจา เทวดา ภตผ และวญญานบรรพบรษ พระเจา และเทพทงหลายเปน

สงเหนอธรรมชาตทหางไกลมนษย และเชอวามอ านาจควบคมจกวาล หรอสวนใดสวนหนงของจกรวาล เชน

เทพเจาแหงทะเล เชน โพไซดอน เทพเจาแหงทองฟา เชน ซส เทพเจาสายน า เชน เจาแมทบทม และเทพเจาแหง

ความรและสนทรยทงหลาย เชน พระพฆเณศ สวนความเชอในผสางเทวดา เปนความเชอทเปนสวนหนงของ

ธรรมชาต 2.ความเชอในผบรรพบรษเปนความคดความเชอทมนษยสรางขนมาจากรางกายและวญญานเชอกนวา

เมอตายไปแลววญญานจะละจากสงขาร และยงคงเกยวของสมพนธกบการกระท าตางๆของมนษย 3.ความเชอ

ในวญญานบรรพบรษจะปรากฏอยในกลมสงคมทจดระเบยบครอบครวและเครอญาตทใหความส าคญกบบรรพ

บรษ ดงจะพบไดในสงคมของชาวจน ชาวเวยดนาม ชาวมอญ และลาวโซง

พฤตกรรมทเกยวเนองกบศาสนาความเชอสวนใหญมเปาประสงคอย บคคลยอมมเปาหมายอยางใด

อยางหนงในใจขณะประกอบพธกรรม ผด าเนนพธกรรมจะปราถนาผลลพธของการกระท านน เชน ขอฝน หยด

ฝน หรอหวงความอดมสมบรณของพชผล ตวเชน ชาวคะฉนและชาวพมาเซนใหวผนท เพอความมนใจวาพชผล

จะเจรญงอกงามและไดผลเกบเกยวสมบรณ ในหลายวฒนธรรมผหญงประกอบพธกรรมความเชอเพอให

ตงครรภ เชนในประเทศโปรแลนด สตรชาวคาทอลกไปทหลมฝงศพของนกบญคาทอลก และอาจารยชาวยว

สวดออนวอนพอใหสตรไดตงครรภ สตรชาวยวออโธะดอคซ ไปสวดใหวทหลมศพของนกบญราเชล ในเมอง

ฮบรอนเพอจดประสงคของการตงครรภเชนเดยวกน เปาหมายและแรงกระตนของการประกอบพธกรรมเหลาน

กเพอหวงผลลพธอยางใดอยางหนงเปนการเฉพาะในการทจะท าใหพลงธรรมชาตและอ านาจธรรมชาต

ตอบสนองความตองการของมนษย

การกระท าทางศาสนาบางอยางมงเนนการชน าการกระท าของมนษยและสามารถท าใหผคนตดสนใจวา

จะมพฤตกรรมอยางไร ผคนจะไปปรกษาหารอโหรและหมอดเพอก าหนดหนทางวาจะกระท าอยางไรเมอเผชญ

กบสงทจะเกดขนขางหนา อะไรเปนเหตกระตนใหปจเจกตองกระท าเชนนน ค าตอบกคอเมอสงสยวาจะ

ตดสนใจใหถก การไปปรกษาหารอผประกอบพธกรรมดงกลาว กใหหนทางทสรางความเชอมนทจะไดรบ

ค าตอบ ในหลายสงคมพฤตกรรมความเชอเนนไปทการรกษาโรคภยไขเจบ ในสงคมทหมอผมบทบาท เชน ใน

หมชาวเขาเมอปวยไขกจะตองหาสาเหตทมกเกยวของสงเหนอธรรมชาต เชอกนวาผคนทชวรายไดใชสงเหนอ

10

ธรรมชาตเพอสรางความปวยไขใหกบคนอน ดงจะเหนไดจากชาวครสเตยนบางกลมปฏเสธการรกษาพยาบาล

จากการแพทยแผนปจจบน หากแตใชการสวดออนวอนเพอรกษาความปวยไข

เมอพจารณาความเกยวของระหวางศาสนาวทยาศาสตร และไสยศาสตร กพบวามความเหมอนกน และ

แตกตางกนพอสมควร ในสงคมยโรปแตเดมมานนเชอวาทกสงทกอยางอยในอ านาจของสงศกดสทธ ใน

ศตวรรษท 17 ชาวคาทอลคเชอวาโลกคอศนยกลางของจกวาล และสงประหารชวตกาลเลโอ เพราะผลการ

ศกษาวจยทางวทยาศาสตรของกาลเลโอไดแสดงใหเหนวาการวจยของโคเปอรนคสถกตอง ทเสนอวาโลกไมใช

ศนยกลางของจกวาลแตดวงอาทตยตางหากทเปนศนยกลางของระบบสรยะจกวาล นบเปนเวลาหลายรอยป

ตอมาทนกายคาทอลกไดยอมรบความผดพลาดนน การคดคนควาตามแนวทางทฤษฎววฒนาการกเปนอก

ตวอยางหนงทสามารถเปลยนค าอธบายทางศาสนาดวยค าอธบายทางวทยาศาสตร ทเชอวาจากเดมพระเจาเปน

ผสรางมนษยมาสค าอธบายทวามนษยในปจจบนคอผลพลวงของการปรบตวตอกระบวนการววฒนาการตาม

แนวคดทฤษฎชาลดาวน

ทงวทยาศาสตร ศาสนาและไสยศาสตรลวนเปนวธการสรางความเขาใจและพยายามจะสรางอทธพลตอ

โลกธรรมชาต ไสยศาสตรและศาสนาตางไปจากวทยาศาสตรตรงทปรากฏการณทางธรรมชาตบางอยางไม

สามารถอธบายดวยวทยาศาสตรได ไสยศาสตรและวทยาศาสตรมลกษณะทคลายกนตรงททงคมเปาหมาย

เฉพาะเจาะจง ไสยศาสตรและวทยาศาสตรตางอยบนพนฐานความเชอทวา หากเรากระท าการอยางใดอยางหนง

กจะไดรบผลทนาพงปรารณา การทดลองทางวทยาศาสตรกดและการประกอบพธกรรมท าคณไสยกดตางหวง

ไดผลลพธในปจจบนทนดวน กระนนไสยศาสตรกแตกตางไปจากวทยาศาสตรตรงททงสองอยบนพนฐาน

ทฤษฎความรทแตกตางกน กลาวคอไสยศาสตรซงเปนสวนหนงของความเชอนนอยบนพนฐานของความเชอ

ทวาถาไดเปาคาถาอาคมหรอประกอบพธกรรมอยางถกตองสงเหนอธรรมชาตกจะปรากฏผลออกมาเปนทพง

พอใจ ไสยศาสตรตงอยบนความคดทวามความสมพนธระหวางสงเหนอธรรมชาต และโลกธรรมชาต สวน

วทยาศาสตรอยบนพนฐานของความสมพนธทเปนเหตผลอนเกดจากการสงเกตระหวางแงมมตางๆของโลก

ธรรมชาต วทยาศาสตรไดความรมาจากสมผสทง 5 ไดแก ห ตา จมก ลน และ ผวกาย ขณะทศาสนานนเปนเรอง

ของเหนอธรรมชาต ไสยศาสตรแตกตางไปจากแงมมอนของศาสนาในประเดนทวา ผคนพยายามทจะควบคม

เหนอธรรมชาตดวยคณไสย ถาประกอบพธกรรมทถกตองกจะไดผลลพธอยางแนนอน เพราะเชอวาไสยศาสตร

11

สามารถโนมน าสงเหนอธรรมชาตไดตามประสงคของผประกอบพธ สวนการประกอบกจพธทางศาสนา มไดม

เปาประสงคเปนการเฉพาะอยางใดอยางหนง พธทางศาสนาเนนถงอตราของความไรอ านาจของมนษย และ

ศาสนากไมไดบงคบผลลพธทางตรงอยางเชนไสยศาสตร พธทางศาสนาจะชกน าผคนใหวงวอนตอเทพเจาซง

เทพผมอ านาจทงปวงอาจจะบรรดารหรอไมบรรดารใหตามทมนษยรองขอ ดงนนไสยศาสตรจงเปนการกระท า

ทแสดงการควบคม และศาสนาเปนเรองของการวงวอนขอความเมตตาปราณ ความรทางไสยศาสตรมกน ามาใช

เพอผลประโยชนของบคคล สวนศาสนาเปนระบบความเชอและการประกอบพธของสงคมชมชน อาจกลาว

โดยสรป ณ ทนไดวา การกระท าทเขาขายไสยศาสตรนนเปนการกระท าทหวงผลในระยะอนไกล ขณะทแบบ

แผนความเชอทเขาขายศาสนาเปนการกระท าทหวงผลระยะยาว เชนในเรองของโลกหนา นรกสวรรค ตามนยยะ

นพอเหนไดวากจจกรรมการทองเทยวศาสนาทพบทกแหงหนอาจนบเนองเปนการทองเทยวทมเปาหมายทเปน

ไสยศาสตร หรอจดประสงคทเปนศาสนาอยางใดอยางหนง หรอมลกษณะทงไสยศาสตรและศาสนาในเวลา

เดยวกน

เปนทนาสงเกตวาศาสนาใหญๆมผน าทจดวาเปนศาสดาเผยแพรลทธความเชอนนๆ เชน ศาสนาครสต

นกายตางๆ ศาสนาพทธ ลทธเตาและ ศาสนาอสลาม ทเปนศาสนาความเชอซงมอทธพลตอผคนในประเทศแถบ

ตะวนออกกลาง และชาวมสลมประเทศอนๆอยางเดนชด ในเดอนทถอศลอด เมองเมกกะซงเปนทตงของแทน

บชาหนด าหรอทตามภาษามสลมวา “คะบาห” ซงประกอบดวยหนศกดสทธ 360 แทงและกฎขอบงคบตางๆทาง

ศาสนา จะมผแสวงบญจากดนแดนอาราเบยและผแสวงบญจากประเทศอนๆมงมารวมสกการะและบ าเพญบญ

ณ สถานทแหงน สวนศาสนาอนดแมจะเปนศาสนาใหญทปรากฏมาตงแตอารยธรรมอนเดยโบราณมาจนถง

ปจจบน แมจะไมมศาสดาเพราะศาสนาฮนดคอแนวทางการด าเนนชวตจงไดรบการผสมผสานไปกบศาสนา

อนๆโดยเฉพาะศาสนาพทธหนยานในสงคมวฒนธรรมอษาอาคเนย อยางเชนทชาวไทยพทธถอปฏบตกนอย

สวนศาสนาครสตนกายคาทอลกมบทบาทส าคญในทกแงมมชวตของคนยโรปยคกลาง การเผชญตอความทกข

ยากในชวตท าใหผคนตางฝากความหวงไวกบค าสอนของครสตศาสนา ครสตศาสนาสอนใหมหลกน าทางชวต

เพอเพมความสขสบายใจ ผคนสรางโบสถเพอการสารภาพบาปและเพอหวงความสขนรนดร นอกจากน ศาสน

จกรยงท าหนาทในกจการบานเมอง เนองจากพระผท างานใหกบโบสถเปนผทมการศกษาเหตนกษตรยและขน

นางตางตองขอค าปรกษาจากศาสนจกร ศาสนจกรจงมอทธพลส าคญตอการตดสนใจในเรองตางๆ ยงกวานนศา

12

สนจกรยงมอทธพลครอบคลมผคนทอาศยพนทของโบสถเปนแหลงท ามาหากนอกดวย สนตะปาปาพ านกอยท

วาตกนในกรงโรม เปนผมต าแหนงสงสด มอ านาจทงทางจตวญญาณและทางการเมอง ในโอกาสส าคญๆเชนใน

การท าพธมซซากรงวาตกนจงเปนทชมนมผมาเดนทางทองเทยวเพอรวมประกอบพธอยางลนหลาม

การศกษาทางมานษยวทยาพบวาผคนในสงคมวฒนธรรมตางๆมแบบแผนในการตดตอกบสงศกดสทธ

โดยทวไป 12 วธดวยกน กลาวคอ 1.การสวดมนต การสวดมนตเปนกจกรรมของปจเจกบคคลหรอกลมคน บาง

ศาสนามบทสวดมนตทเขยนขนโดยเฉพาะส าหรบพธกรรมตางๆ 2.การรองเพลง เตนร าหรอการใชดนตรขบ

กลอมเพอสรางความโปรดปรานใหแกสงศดสทธ 3.การใชยาประสาทหรอการทรมานตนเองเพอให “เขาถงดวง

วญาณหรอสงศกดสทธ ศาสนาบางศาสนามความเชอวาเมอนกบวชท าการเทศนเพอสงสอนศาสนกชน พระผ

เปนเจาหรอสงศกดสทธจะมาสถตอยกบนกบวช 4.การฟงเทศนจงเปนการฟงพระวาจาของพระเจาโดยผาน

นกบวชนนเอง 5.การถอศล หรอการปฏบตตามกฏของศาสนาอยางเครงครดเพอใหผถอศลมจตใจบรสทธและ

เปนทโปรดปรานของสงศกดสทธ 6.การใชเวทมนตคาถาอาคม 7.การใชเครองรางของขลง 8.การกนเลยงเฉลม

ฉลอง เชนการท าพธมซซาในศาสนาครสตเพอระลกถงอาหารค าเมอสดทายของพระเยซและเหลาสาวก 9.การ

ท าพธบชายญเซนสงเวยอาหารหรอสตวเลยง 10.การรวมกลมเพอประกอบพธกรรมรวมกน 11.การเขาทรงเพอ

ตดตอสงศกดสทธโดยตรง และ12.การใชสญลกษณบางอยางเชน การน าเอาพระพทธรป เหรยญ หรอสาย

ประค า มาคลองคอเพอใหเกดความมนใจและความรสกใกลชดกบสงศกดสทธ

ศาสนาความเชอทงหลายมบทบาทหนาทหลายประการในทางจตวทยาและในทางสงคมเพราะชวยลด

ความวตกกงวลในการอธบายในสงทไมรนนใหเปนทเขาใจ ขณะเดยวกนกใหความอบอนใจในความเชอทวาสง

เหนอธรรมชาตทวา การชวยเหลอจากสงเหนอธรรมชาตทมอยในเวลาวกฤต นอกจากนศาสนาความเชอยง

ควบคมพฤตกรรมมนษยใหกระท าในสงทถกและลงโทษการกระท าทผด พธกรรมทจดขนตามศาสนาความเชอ

ยงเปนประหนงเครองสงเสรมการเรยนรเกยวกบประเภณจากค าบอกเลาทส าคญทสด ศาสนาความเชอมบทบาท

ส าคญในการด ารงใวซงความเปนปกแผนทางสงคม

13

3. การทองเทยวเชงศาสนาและความเชอ

ดงไดกลาวใวในสวนท 1 ของงานเขยนนวา สงทงหลายทเปนวฒนธรรมสมพนธเกอกลตอกน

โดยเฉพาะการทองเทยวนนยงเปนสงทตองอาศยทรพยากรหลากหลาย เพอตอบสนองความตองการทองเทยวได

อยางครอบคลม หากพจารณาแหลงทองเทยวทางทองเทยวทางวฒนธรรมทผานมาอาจกลาวไดวา ศาสนสถาน

ในศาสนาตางๆ อาท โบสถครสต มสยต วดในพทธศาสนา สถานทศกดสทธในทตางๆเชน ศาลหลกเมอง ศาล

เจา และสถานทส าคญทางประวตศาสตร อนมอนสาวรย และสสาน ฯลฯ เปนปลายทางการทองเทยวทมผมา

เยอนเสมอมา แหลงทองเทยวเหลานจงมบทบาททบซอนกน กลาวคอ ในยามปกตผทเกยวของใชเปนทประกอบ

กจพธ และผทมารวมงานสวนใหญมกไดแกชมชนในละแวกนน แตความโดดเดนมชอเสยง มเอกลกษณทาง

ศลปะ มประวตความเปนมา และเปนทพ านกของบคคลส าคญ เหลานลวนเปนปจจยดงดดใหมผมาเยอน และ

เมอการทองเทยวตามสถานททเกยวของกบศาสนาและความเชอกลายเปนกระแสสถานทเหลานจงตองปรบ

บทบาทเพมขนเพอสนองความตองการมาเยอน โดยทวไปการปรบบทบาทเชนนมกเปนไปในเรองของการปรง

แตงทางกายภาพของสถานทและการเพมบรการดานตางๆ เชน การใหขอมลประวตความเปนมา ขอมลการ

เดนทาง ขอมลการตดตอขอเยยมชม และขอมลเกยวกบทพก ในบางกรณมการใชสอหลากหลายรปแบบ เชน

แผนพบ หนงสอคมอทองเทยวทองถน และการประชาสมพนธผานอนเทอรเนต และเมอจะมการจดงานครง

ส าคญกจะมการประชาสมพนธในลกษณะโฆษณาทงทางวทย และโทรทศน

ในแงของพฤตกรรมนกทองเทยวโดยทวไปแลวมเหตผลหลายประการทผคนเดนทางทองเทยว การ

เดนทางทองเทยวเพอพกผอนดจะเปนเหตผลของคนสวนใหญทประสงคจะหลดออกไปจาความเบอหนายจ าเจ

ทบาน ทท างานหรอถนก าเนด การเทยวดวยเหตผลเชนนนอกจากจะไดพกผอนทงจตใจและรางกายแลวยงได

เตมเตมประสบการณใหมๆระหวางการไปเยอน กระนนกมผคนอกจ านวนไมนอยทไดรบประโยชนดวยเปนผล

พลวงจากการทองเทยวระหวางการเดนทางไปตางถนเพอประชม เพอศกษาตอ เพอเยยมญาต และหรอเพอไป

ตดตอคาขาย ฯลฯ

ตามนยยะนอาจกลาวไดวาการทองเทยวเชงศาสนาความเชอกเปนพฤตกรรมทคลายกนกบผคนในกลม

หลงดวยมจดประสงคหลกแนชดในการเดนทางเพอเตมเตมความตองการในลกษณะทเขาขายไสยศาสตรและ

14

หรอศาสนา สวนประโยชนทองเทยวอนๆดงทกลาวมาขางตนจงเปนผลพลอยไดจากการไปเยอนปลายทาง

นอกจากนนกเดนทางทองเทยวเชงศาสนายงมเปาหมายอนๆในการไปเยอนแหลงทองเทยวเหลาน น

นกทองเทยวจ านวนหนงตองการจะเชอมโยงการรบรเรองราวของสถานทแหงนนกบขอมลทตนเคยรบทราบมา

ใหชดเจนยงขน จงพบวาแหลงทองเทยวเชงศาสนา ซงเปนทรจกกนมาแตอดตกยงคงมนกทองเทยวทงเกาและ

ใหมมาเยอนอยเสมอ จงไมเปนทประหลาดแตอยางใดทจะพบวาจ านวนชาวครสต และนกทองเทยวทวไปตาง

ใหความสนใจไปเยอนนครวาตกนศนยกลางอนเกาแกของศาสนาครสในกรงโรมประเทศอตาลเพมขนตลอดมา

สวนชาวมสลมทวภมภาคของโลกตางกปรารถณาทจะไดไปประกอบกจพธทมหามสยด(Haram)นครเมกกะใน

เทศกาลถอศลอดเพมขน ประมาณกนวาปหนงๆมผมาแสวงบญถง 3 ลานคน ในชวงเทศกาลเชนนธรกจการ

ทองเทยวจงคกคกเปนพเศษ เหนไดจากการเพมเทยวบนและเพอรบนกทองเทยวไดมากยงขน รฐบาลซาอดอาร

เบยไดใชเงนจ านวนพนๆลานดอลลารจากรายไดการขายน ามนเพอปรบปรงสวสดการความสะดวกสบายดาน

สาธารณสข การคมนาคม และระบบน าปะปาในนครศกดสทธแหงนเพมขน ตามความเชอของอสลามการไดไป

แสวงบญ ณ สถานทดงกลาวเปนโอกาสทยงใหญทสดของชวต การไดแสวงบญทนนเปนหนงในหาหลกธรรม

ของศาสนาอสลาม ผคนจงพยายามจะไดไปรวมแสวงบญแมจะมคาใชจายสงเทาใดกตามเพราะเปนการกระท าท

จะนบเปนคณความดในวนพพากษาหลงความตายชาวไทยมสลมผทกลบจากการแสวงบญจะไดรบการยกยอง

เปนพเศษดวยการเรยกผชายวา “ฮจย”และเรยกผหญงผกลบจากแสวงบญวา “ฮจยะ”นบเปนสถานภาพทางสงคม

ทนาสรรเสรญยงนก จดประสงคอนอกประการหนงของการเดนทางทองเทยวเชงศาสนากคอการไดไประลกถง

ความดงามในอดตของสถานทนนๆหรออาจจะเรยกวาการเดนทางทองเทยวเพอจดประสงค “วนวานยงหวาน

อย”(nostalgia)ใครๆไดไปเยอนพกามตางกระลกชนชมกบความยงใหญในอดตของอาณาจกรแหงนทเคยรงเรอง

ดวยความเลอมใสศรทธาในพทธศาสนาเถรวาททยงคงอธบายไดดวยทรากปรกหกพงของเจดยทรงตางๆอกทง

มณฑปและศาสนสถานอนๆโดยเฉพาะอานนทเจดยทไดรบการบรณะใหคงความงดงามอลงการตามอทธพล

ของศลปะอนเดยอยางครบถวน รายการทองเทยวประเทศพมาสวนใหญพลาดไมไดทจะจดใหนกทองเทยวได

ไปกราบใหวเจดยชเวดากอง เพราะเปนตวอยางของความเลอมใสศรทธาอยางแนนแฟนของพทธศาสนกชน

กรมศลปากรของประเทศพมาถอเปนนโยบายทจะตองปฏสงขรศาสนสถานหลกๆอยางเจดยชเวดากองใหดเดน

เปนสงาดงทองสกปลงอยเสมอ ผไปเยอนประเทศพมาในชวงทก าลงบรณะเจดยแหงนอาจตองผดหวงทไมได

เหนความอลงการและความอมเอบในบญทไดมาบชาศาสนสถานแหงน หากตดอยในรปลกษณของเจดยชเวดา

15

กอง นกทองเทยวจ านวนไมนอยไปเยอนแหลงทองเทยวทางศาสนาความเชอกเพอหวงเพมบญบารมเพอชาตน

และชาตหนา วดทโดงดงดวยพระศรอรยเมตรยมกเนองแนนไปดวยนกทองเทยวผปวรณาจะไดรบความสข

สบายในภพหนา สวนการท าบญท าทานดวยการปลอยโค กระบอ ปลอยนก และกงหอยปปลา ในหลายๆโอกาส

เชนในวนเกดหรอในเทศกาลงานบญทจดขนตามวดตางๆ ของนกทองเทยวบางรายอาจจะเนองดวยประสงคท

จะช าระชะลางความไมดงามทเคยกระท ามา

รายการทองเทยววฒนธรรมทหลายบรษทจดขนนอกจากจะใหไปเยอนสถานทส าคญมชอเสยงทวไป

แลวปลายทางของการทองเทยวอกสวนหนงกเปนแหลงทองเทยวทเกยวของกบศาสนาความเชอและมกเปนเปน

การทองเทยวนานาชาต บรษททวรชาวยวสตางกจดใหนกทองเทยวไดไปเยอนวหารในนครเยรซาเลม สวนการ

ทองเทยวเนองดวยครสศาสนากเนนการไปเยอนดนแดนศกดสทธเชน กรงเบธธแรมทอยหางจากกรงเยรซาเลม

ไปทางทศตะวนตกเฉยงใตในแควนจเดยประมาณสบกโลเมตร ซงเชอวาเปนทประสตรของพระเยซ นอกจากน

ยงจดใหไปเยอนต าบลแนสอะเรธ(Nazareth) ทประทบของพระเยซในปาเลสไตนหลงหนภยมาจากกรงเบธธ

แรม และแหลงทองเทยวทายสดกคงไมพนหมบานบทาน(Bethany)ทตงอยในทศตะวนของประเทศจอรแดน ซง

เชอวาเปนทฟนคนชพของพระเยซ ส าหรบการทองเทยวเชงศาสนาพทธจากประเทศไทยหลายบรษทได

สนองตอบความตองการนกทองเทยวใหไดไปเยอนพทธภมแดนพทธองค เสนทางแสวงบญ ตามเสนทางของ

สงเวชนยสถานตางๆ ซงเรมตนทต าบลลมพนอนเปนทสถานทประสต ตอดวยพทธคยาอนเปนสถานทตรสร

จากนนกไปเยอนสารนาถสถานทซงพระพทธองคทรงเทศนาสงสอนเปนครงแรก และรายการทวรกจะจบลงท

กสนาราอนเปนสถานทปรนพพานของพระพทธเจา รายการทองเทยวจากประเทศไทยใหไปเยอนสาธารณรฐ

ประชาธไตยประชาชนลาวนอกจากจะจดรายการใหตรงกบเทศกาลงานบญส าคญๆ เชน เขาพรรษาและออก

พรรษาแลวสถานททองเทยวสวนใหญกยงคงนบเนองอยในการทองเทยวเชงศาสนาเชนกน ท งนดงจะ

ยกตวอยางของการทองเทยวจากบรษทแหงหนงดงขอมลตอไปน

16

เยอนสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว 3 วน

หลวงพระบาง มรดกโลก

วนทหนง กรงเทพฯ-หลวงพระบาง-วดใหม-วดวชน-วดเชยงทอง

08.30 น. พรอมคณะทสนามบนดอนเมอง เคานเตอรสายการบนบางกอกแอรเวยส 2 แถวท 10พบเจาหนาท

บรษทคอยตอนรบและอ านวยความสะดวก

10.40 น. ออกเดนทางสเมองหลวงพระบาง โดยสายการบนบางกอกแอรเวยส เทยวบนท PG632

12.30 น. ถงสนามบนหลวงพระบาง สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

ผานขนตอนการตรวจคนเขาเมองและศลกากร

13.30 น. อาหารกลางวนทภตตาคาร

บาย น าชมวดใหมสวรรณภมาราม สรางโดยพระเจาอนรทธ ในป พ.ศ.2337 และบรณะในสมยพระเจามนตา ทราช ในชวงปลายพทธศตวรรษท 24 ทงโปรดใหเปลยนชอจากเดมวา “วดสวรรณภมมาราม” เปน “วดใหมสวรรณภมาราม” วดแหงนเคยเปนทประดษฐานพระบางระยะหนงในสมยของเจามหาชวตสกรนทร (ค าสก) ซงครองราชยในชวง พ.ศ.2431-2448,น าชมวดวชน สรางขนในสมยพระเจาวชนราช ราว พ.ศ.2046-2047 มพระเจดยองคใหญรปทรงคลายแตงโม ชาวลาวเรยกวา “พระธาตหมากโม” และเคยเปนทประดษฐานพระบางอกทงเปนแหลงรวบรวมผลงานฝมอสกลชางตางๆ น าชมวดเชยงทอง วดคบานคเมองของหลวงพระบาง บรเวณทตงของวดอยทดอนหวโคงของแผนดนทมแมน าคานมาบรรจบกบแมน าโขง และเปนศนยรวมของศลปกรรมแหงอาณาจกรลานชาง ความงามของวดอยทความสงบ สงา สะอาด มการวางผง ออกแบบ และการบ ารงรกษาอยางดเยยม ภายในพระอโบสถตกแตงดวยภาพเขยนสทองบนพนชาดแดงดวยลวดลายอนสงสงของราชส านกพระไชยเชษฐา ชมวหารประดบกระจก หอพระนอน ซงประดษฐานพระพทธรปส ารดปางไสยาสนอนงดงามทสดของเมองหลวงพระบางขนาดเทาคนจรง ชมโรงราชรถและพระโกศทใชในพระราชพธศพของอดตกษตรยลาว ชมฝมอการแกะสลกไมเลาเรองภาพรามเกยรตน าชมวดพระบาทใต นมสการพระพทธบาท อนเปนทมาของชอวดทตงอยรมฝงแมน าโขงชมพระอาทตยอสดงอนสวยงาม จากนนน าเขาสทพก

17

18.30 น. อาหารค าทภตตาคาร

วนทสอง ตกบาตรขาวเหนยว-น าตกตาดกวงส-ลองเรอชมแมน าโขง-ถ าตง

05.30 น. เชญทานรวมท าบญตกบาตรรวมกบชาวเมองหลวงพระบาง ทจะพากนออกมารอตกบาตรกบ

พระภกษสามเณรนบรอยๆ รป ซงนบเปนภาพอนนาประทบใจและมชวตชวาของเมองหลวง

พระบาง โดยสะทอนใหเหนถงวถชวตของสงคมทเลอมใสศรทธาในพทธศาสนา จากนนเชญ

ทานเดนชมตลาดเชา ชมบรรยากาศของชาวบานทออกมาจบจายใชสอยสนคาอปโภคบรโภค

08.00 น. อาหารเชาในโรงแรม

09.00 น. น าเดนทางสน าตกตาดกวงส น าตกขนาดกลางทมความกวางประมาณ 70 เมตร ม 2 ชนชนท 1 สง 50 เมตร และชนท 2 สง 30 เมตร ชมความสวยงามของน าตกทใสสะอาดและมสเขยวคลายมรกต จากนนน าเดนทางกลบสหลวงพระบาง

12.00 น. อาหารกลางวนทภตตาคาร

บาย น าชมหตถกรรมพนบานทหมบานผานม ซงเปนหมบานไทยลอทอพยพมาจากสบสอง

ปนนา มชอเสยงในดานการทอผาลวดลายสวยงามมากและราคาไมแพง เชญเลอกซอผาทอเปนของฝาก จากนนน าเดนทางสบานซางไห ชมชนรมแมน าโขง ชมวถชวตของชาวบานทอาศยอยรมแมน าโขงและมอาชพการหมกเหลาสาโท ตมเหลาโรงจ าหนายพรอมกนนนยงเปนแหลงรวมสนคาพนเมองจ าพวกผาทอลวดลายสวยงามมากมายจากนนน าทานลองเรอชมเกาะแกงและทวทศนสองฝงแมน าโขงมงหนาสถ าตง ซงเปนถ าบนหนาผารมฝงแมน าโขงซงมอย 2 ถ า คอ ถ าบนและถ าลาง เคยมพระพทธรปทอง เงน นาก แตปจจบนเหลออยแคเพยงพระพทธรปไมจ านวนนบพนองค จากนนเชญอสระตามอธยาศยกบการเดนชมตลาดหลวงพระบาง เชญเลอกซอของฝากคนทางบานทเปนผลงานศลปหตถกรรมของทองถน เชน เครองแกะสลกไม เครองเงน และผาทอราคาถก

18.00 น. อาหารค าทภตตาคาร แลวน ากลบสทพก

วนทสาม พระธาตพศร-พระราชวงเกาเจามหาชวต-หลวงพระบาง-กรงเทพฯ

18

07.30 น. อาหารเชาในโรงแรม

08.30 น. น าเทยวชมเมองหลวงพระบาง เมองมรดกโลก อดตราชธานของอาณาจกรลานชางเกอบ200 ป ซงมชอเดมวา “ศรสตนาคนหตมะราชธาน” มความเจรญรงเรองมากในสมยเจาฟางม จากนนน าขนนมสการพระธาตพศร และวดพระศร ทตงอยบนเนนใจกลางเมองตรงขามพระราชวง โดยขนบนได 328 ขนเพอชมบรรยากาศของเมองททอดผานล าน าโขงและล าน าคาน รายลอมดวยขนเขาเขยวขจกบความสงบของการด าเนนชวตอนเรยบงายของชาวหลวงพระบาง พรอมชมววทวทศนของเมอง แลวน าเขาชมพระราชวงเกาเจามหาชวตของลาว นมสการพระบาง พระพทธรปคบานคเมองของหลวงพระบาง ชมความสงางามทบรสทธโปรงเบาและสมถะ ชมทองพระโรง เครองราชปโภค และหองหบตางๆ ซงครงหนงเคยเปนพระราชวงของพระเจาแผนดนศรสวางวฒนาและเปนองคสดทายแหงราชวงศลาวประทบ ชมทองพระโรงทประดบตกแตงดวยเครองราชปโภคสวนพระองคและพระมเหส สมผสถงวถชวตอนเรยบงายแหงราชวงศในสมยกอน

11.00 น. อาหารกลางวนทภตตาคาร

12.00 น. น าเดนทางสสนามบนหลวงพระบาง

13.30 น. ออกเดนทางกลบสกรงเทพฯ โดยสายการบนบางกอกแอรเวยส เทยวบนท PG635

15.20 น. ถงสนามบนดอนเมอง กรงเทพมหานคร ดวยความสวสด

ในแงของวาระการจดการจดการทองเทยวเชงศาสนากลาวไดวามการทองเทยวลกษณะนทงในยามปกต

ในเทศกาลงานประเพณทมขนเปนประจ าทกปและทจดขนในโอกาสพเศษ การทองเทยวเชงศาสนากรณเทศกาล

คารนวาล ทนครเดอรจานโร ประเทศบราซลเปนตวอยางทโดดเดนทสดในโลก เทศกาลคานวาลเปนเทศกาล

ประจ าปซงจดขนกอนระยะเวลาการถอบวชของครสตศาสนา ซงปกตจะจดขนในชวงเดอนกมภาพนธ ตามแบบ

แผนดงเดมงานคานวาลจะเปนการเฉลมฉลองทมขบวนแหแหน มาในลกษณะของการแสดงละครสตว การสวม

หนากากและงานสงสรรคบนทองถนน ผรวมขบวนจะแตงกายแบบแฟนซโดยการสวมหนากาก งานคารนวาล

เปนเทศกาลประเภณทจดขนตามธรรมเนยมของชาวคาทอลค งานคารนวาล ทจดขนในประเทศบาซลนบวาเปน

การเฉลมฉลองทมเชอเสยงทสดในปจจบน แมวาจะมการจดงานคารนวาล กนในเมองตางๆทวโลก คารนวาลท

จดขนทเมองลโอ เดอจานโลเปนเฉลมฉลองทใหญทสดในโลกและมชอเสยงทสดในโลกตามทไดรบการบนทก

19

ลงในกเนสบค จากประวตความเปนมาการถอบวชในคสตศาสนานกายคาทอลคจะมขนในชวงเวลา 6 สปดาห

กอนเทศกาลขอบคณพระเจา ชวงถอบวชผคนจะถอศลและเครงครดตอการใชชวตเหมอนเชนในยามปกต ตาม

ธรรมเนยมเดมนนในชวงถอศลจะไมมการจดงานเฉลมฉลองแตอยางใด และผคนจะงดเวนการรปทานอาหารท

ฟมเฟอย เชน เนอ นม ไขมน อาหารทมน าตาล การถอศลมระยะเวลา 40 วนเพอระลกถงเรองราวตอนทพระเยซ

รอนแรมไปในปาเปนเวลา 40 วนในวนกอนการถอศลจงกนและดมกนอยางไรขอบเขต การกนเลยงสงสรรคกน

อยางมโหฬารเชนนเชอวาเปนตนก าเนดเทศกาลคารนวาล การจดงานคารนวาลในลกษณะนมอยหลายแหงใน

ประเทศยโรป เชนทนครเวนช ประเทศอตาล ประเทศเสปน โปตเกส ฝรงเศส และในอาณานคมทไดรบอทธพล

ของศาสนาคาทอลค เชนในหมเกาะแครเบยน หมประเทศละตนอเมรกา รวมทงในอนเดย และในตอนกลางของ

เกาะชวา ปจจบนมนกทองเทยวจ านวนนบแสนจากภมภาคตางๆของโลกเดนทางมาชมและรวมเฉลมฉลองความ

อลงการของงานคารนวาลท นโอ เดอจานโร นบเปนโอกาสทน ารายไดมาสทองถนอยางเปนกจลกษณะ สราง

ความพงพอใจใหกบผประกอบการดานธรกจทองเทยวและรฐบาลเปนอยางยง

ในกรณของการทองเทยวเชงศาสนาในประเทศไทย กมเทศกาลงานประเภณทจดขนในทตางๆตาม

ปฏทนการทองเทยวดงตอไปน

เดอนมกราคม บญคนลาน หลายจงหวดในภาคอสาน

เดอนกมภาพนธ งานบญแหผาขนธาต จ.นครศรธรรมราช

งานบญขาวจ หลายจงหวดในภาคอสาน

เดอนมนาคม ประเพณท าบญพระเวส หลายจงหวดในภาคอสาน

เดอนเมษายน บญสงกรานตทวประเทศ แตละทองถนมประเพณ เอกลกษณ อาท

งานวนดอกคนเสยงแคน จ.ขอนแกน ประเพณสงขาวแชของชาวมอญ จ.ปทมธาน และ จ.ราชบร ประเพณขนเขาพนมรง จ.บรรมย เทศกาลสลงหลวง จดในวนสรงน าพระของ จ.ล าปาง ปลายเดอนเมษายนชาวบานหาดเสยว อ.ศรสชนาลย จ.สโขทยนยมจดงานแหชางบวชนาคหมใหแกลกหลาน ขณะทชาว แมฮองสอนนยมจดงานบวชลกแกวหรอปอยสางลองกนอยเสมอ

20

เดอนพฤษภาคม ประเพณบวชนาคแหชางของบานตากลาง ต.กระโพ อ.ทาตม จ.สรนทร เดอนมถนายน งานบญบงไฟ หลายจงหวดในภาคอสาน โดยเฉพาะ จ.ยโสธร

ประเพณแหผตาโขน ทจดเพอรวมขบวนในงานบญพระเวส(เทศนมหาชาต) ของ อ.ดานซาย จ.เลย บญซ าฮะ หลายจงหวดในภาคอสาน ประเพณเสาอนทรขน จ.เชยงใหม งานทงกระจาด จ.สพรรณบร

เดอนกรกฎาคม บญขาวสาก หลายจงหวดในภาคอสาน ตกบาตรดอกไม เนองในวนเขาพรรษา วดพระพทธบาท จ.สระบร

เดอนสงหาคม บญขาวสาก หลายจงหวดในภาคอสาน พธเลยงผป แสะยาแสะ จ.เชยงใหม

เดอนกนยายน ประเพณชกพระทางบกและทางน า จ.สราษฎรธาน และจ.นครศรธรรมราช งานแหปราสาทผง จ.สกลนคร เทศกาลสารทกลวยไข จ.ก าแพงเพชร

เดอนตลาคม งานแหครวทาน จ.ล าปาง พธปกธง อ.นครไทย จ.พษณโลก

เดอนพฤศจกายน ---------- เดอนธนวาคม ประเพณเขวยงขาวเมา ต.โพหก อ.บางแพ จ.ราชบร

บญเขากรรม จ.เลย

ทผานมาเทศกาลประเพณเหลานจดขนโดยชมชนทองถนตามเดอนทางจนทรคต ซงอาจจะไมตรงกบ

วนหยดราชการ ผรวมงานสวนใหญจงเปนผคนในทองถน นกทองเทยวจากจงหวดใกลเคยงและอาจม

นกทองเทยวชาวตางชาตบางทบงเอญเดนทางทองเทยวมาตรงกบชวงเทศกาลพอดอยางไรกตาม ภายหลงความ

พยายามใหมทรพยากรทองเทยวทางวฒนธรรมเพมขนจงปรากฏวามโอกาสทองเทยวใหมๆ ทใชชอเทศกาล

น าหนาบาง ใชค าวา “งานสปดาห...” บางทจดขนในจงหวดตางๆ กระจายอยเกอบตลอดป เชน ในภาคกลางม

งานสปดาหสะพานขามแมน าแคว จ.กาญจนบรเทศกาลผลไม จ.ตราด จ.จนทบร และ จ.ระยอง เทศกาลพทยา

จ.ชลบร งานหนฟางนก จ.ชยนาท เทศกาลองคพระปฐมเจดย จ.นครปฐม เทศกาลฉลองตนศรมหาโพธ

จ.ปราจนบร งานศลปะหตถกรรมบางไทร จ.พระนครศรอยธยา งานสมเดจพระนารายณ จ.ลพบร งานอนสรณ

21

ร.2 จ.สมทรสงครามและงานอนสรณดอนเจดย จ.สพรรณบร แตละจงหวดพยายามน าทรพยากรใหมๆ ทมอยมา

บรหารจดการเพอการทองเทยวกนอยางคกคก โดยเฉพาะการทองเทยวในภาคเหนอและภาคอสาน ซงมปจจยทง

ทางดานเวลาและประชากรเอออ านวยใหรวมมอกนระหวางภาครฐและทองถนจดงานในลกษณะนนไดอยางด

เพอตอบรบกระแสการทองเทยวในทศวรรษทผานมาไดมความพยายามฟนฟและปรงแตงทรพยากร

ทองเทยวทางวฒนธรรมทเนนสสนและความมชวตชวาในลกษณะของการจดแสดงในหลากหลายโอกาส บาง

กรณเปนทรพยากรทองเทยวทประดษฐขนมาจากรองรอยอดต (invented tradition) ธรรมเนยมประเพณใน

ลกษณะนบางอยางกสามารถสบสานไดอยางแนบเนยนกระทงกลายเปนสงทถอปฏบตกนอยางแพรหลายเหนได

ชดจาก “งานเผาเทยนเลนไฟ”ทจดขน ณ อทยานประวตศาสตรสโขทยงานดงกลาวไมเคยมในทแหงนนมากอน

กระทงราวป พ.ศ.2520 ภายหลงจากทไดบรณะเมองเกาสโขทยตามหลกของการอนรกษมรดกวฒนธรรมภายใต

การด าเนนงานของกรมศลปากรทมเปาหมายหลกสวนหนงคอการโยกยายชมชนทเคยอาศยท ามาหากนในพนท

เมองเกาออกไปอยในพนทจดสรรนอกก าแพงเมอง ท าใหดราวกบเปนเมองรางทไรผคน อยางไรกตามเพอดงดด

ความสนใจผมาเยอนไดมการรอฟนประเพณลอยกระทงขนมาใหม โดยการจดแตงของภาครฐโดยเฉพาะกรม

ศลปากรและสถาบนการศกษาในทองถนทเพมสสนและเนอหาใหกบประเพณกระทงโดดเดนกวาทใดๆใน

ประเทศ งานเผาเทยนเลนไฟไดรบการก าหนดใหเปนวาระส าคญของการทองเทยวแหงประเทศไทยตงแตนนมา

การมาเยอนเมองเกาสโขทยในโอกาสเชนนจงไดทงบญและความสนกสนานตามทผประดษฐประเพณหมายมน

กระนนกมประเพณประดษฐบางประเพณทอยในกระแสเพยงชวเวลาหนง ในทนจะขอยกตวอยางการทองเทยว

ทเกดขน ณ บรเวณลานพระบรมรปทรงมาในชวงทมการจดตงลทธพธเสดจพอ ร. 5 ตงแตราว ป พ.ศ. 2535 เปน

ตนมาดวยเปนชวงเวลาทผประกอบธรกจระดบตางๆในกรงเทพมหานครรสกถงความไมแนนอนกบนโยบาย

ของรฐทจะสงผลตอการท ามาหากนของตน ผทนบถอลทธนสวนใหญแมเปนประชากรในเขตเมองมกไมใช

ขาราชการแตเปนผประกอบธรกจตงแตระดบเลก เชน เจาของรานอาหาร รานช า แผงลอย ขนไปจนถงระดบ

ใหญ ขาราชการต ารวจ ทกค าของวนองคารซงเปนวนพระราชสมภพของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวผเลอมใสในลทธจะพากนมาบวงสรวงเซนใหวและปลกเสกวตถมงคลทเกยวเนองกบ ร. 5 ในลานพระ

บรมรปทรงมากลายเปนแหลงทองเทยวเฉพาะกจทมทงนกทองเทยวผมารวมพธเซนใหวและผประกอบธรกจท

สมพนธกบลทธความเชอในโอกาสเชนนจะพบวามการจ าหนายวตถมงคลทเกยวกบ ร. 5 หลากหลายรปแบบ

ตงแตภาพถายหนขผงแสดงการเลกทาส นอกจากนยงมภาพเขยน ลอคเกตเหรยญโดยเฉพาะเหรยญกาปณทท า

22

ขนเพอระลกชวงเวลาของการ “ปราบฮอ” (เงยว)เปนของทระลกทนกทองเทยวกระแสนใครไดครอบครองเปน

ทสด ผเลอมใสศรทธาในลทธเชอวาการประกอบพธกรรมความเชอในลกษณะของไสยศาสตรเชนนจะสราง

ความมนคงใหกบธรกจและชวต เพราะในความเปนจรงนนดวยรฐเปนสงทบคคลธรรมดาทวไปเขาไมถง การ

ประกอบพธกรรมอาจท าใหเกดความเชอมนในการเขาถงรฐในจนตนาการไดอยางใกลชด การทองทยวทโยงใย

กบความเชอในลทธพธ ร.5 ขยายวงกวางยงขนทงจ านวนผมาเยอน ความหลากหลายของการประกอบพธกรรม

และปรมาณวตถมงคลของทระลกในชวงเศรษฐกจฟองสบแตก ผประกอบธรกจทงในกรงเทพฯและจากจงหวด

ตางๆยงคงเปนประชากรนกทองเทยวสวนใหญในการทองเทยวเชงศาสนาความเชอกระแสน เมอสถานการณ

การเมองคลคลายไปการทองเทยวในลกษณะนกเรมซบเซาลง

ตามพฒนาการของการทองทยวแลวเปนทยอมรบกนวาทแลวมาการทองเทยวขนาดใหญทม (mass

touism) นกทองเทยวจ านวนมากในแหลงทองเทยวหนงๆเปนปรากฏการณทพบไดโดยทวไป อตสาหกรรมการ

ทองเทยวเตบโตอยางไรขอบเขตกเพราะสนองความตองการของนกทองเทยวจ านวนมหมานนเอง การจดการ

การทองเทยวจ าเปนตองผลตสนคาบรการในลกษณะอตสาหกรรมเพอใหมอปสงค(supply)สมดลกบอปทาน

(demand)ของการทองเทยว จงเปนธรรมดาทจะพบวามการจดสรางหรออาจจะเรยกวา “จดฉาก”(drama)เพอ

ดงดดความสนใจจากนกทองเทยว อยางไรกตามเมอกระแสการทองเทยวทางเลอก(alternative tourism)ปรากฏ

ขนในสหสวรรษใหมจงเหนความแตกตางระหวางพฤตกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวแบบเกากบ

นกทองเทยวทางเลอก โดยพนฐานความตองการจากการทองเทยวแลวนกทองเทยวทางเลอกแตกตางจาก

นกทองเทยวดงเดม ดงขอเปรยบเทยบประเดนตางๆ ดงตอไปน

23

นกทองเทยวดงเดม นกทองเทยวทางเลอก 1. สนกเพลนกบประสบการณจอมปลอมเทยวไมไกล ไปจากละแวกบาน 2. เหนความแตกตางระหวางการทองเทยวการพกผอน และการใชชวตเพยงเลกนอย 3. ยอมรบวาไมมประสบการณขนานแทดงเดม 4. เหนวาประสบการณจากการทองเทยวเปนเรองเลนๆ 5. ท าตวแปลกแยกจากทองถนแหลงทองเทยวปลายทาง 6. ไมคอยใสใจในความแตกตางระหวางความเปนจรง และจนตนาการเทาไรนก 7. สนใจในประสบการณประโลมโลก 8. ยอมรบการน า เสนอทรพยากรทองเทยวในรปการจดแสดง

1. กระตอรอรนตอประสบการณทจะไดมาสวนบคคลและหลกแหลมตอแนวคดการเดนทาง 2. แสวงหาความแตกตางอยางคกคก 3. ใฝหาความถองแทในประสบการณทาง 4. ผกพนกบความถองแททมอย และปรบปรงจตวญญาณใหแขงแกรง 5. มปฏสมพนธกบปลายทางแหลงทองเทยวและผคนในถนทองเทยวอยางจรงใจ 6. อาจมการคาดหวงตามอดมคตถงสถานทและบคคลในถนทองเทยว 7. สนใจในประสบการณทเปนจรง 8. รงเกยจการจดการทองเทยวแบบจดแสดงและเสแสรง

จากขอมลขางตนพอประมวลอยางมนยไดวา การทองเทยวทางเลอกเปนการทองเทยวอยางมส านกตอ

สงแวดลอมและวฒนธรรม การทองเทยวทางเลอกจะชวยสรางเสรมภมปญญาและปลกฝงใหตระหนกถง

ความส าคญของมรดกวฒนธรรมของชาต ความจรงนกทองเทยวทมาเปนหมคณะใหญๆ ตามการจดการของ

บรษททองเทยวกอาจถอวาเปนนกทองเทยวทางเลอกไดหากนกทองเทยวเหลานนมอดมการณ โลกทศน และ

เปาประสงคของการทองเทยวเหมอนนกทองเทยวทางเลอกทแทจรงตามทกลาวมาทง 8 ประการขางตน ขนาด

ของกลมเดนทางทองเทยวจงไมใชอปสรรคทจะเปนนกทองเทยวผมวสยทศนแตอยางใด นกเดนทางทองเทยว

ไปล าพงคนเดยว หรอเดนทางเปนกลมเลกๆ กอาจจะมพฤตกรรมทสงผลกระทบเลวรายตอวฒนธรรมและ

สงแวดลอมไดหากไมมจตวญญาณทจะเกบรกษาทรพยากรใหอยคสงคมโลกตราบนานเทานาน นกเลงพระ นก

คาของเกา และนกสะสมของโบราณ อาจเดนทางไปยงแหลงทองเทยวโดยอางวตถประสงคเพอการอนรกษแต

ในทางปฏบตกลบน ามรดกวฒนธรรมทมคณคาอนนตมาแปรเปลยนเปนของทมมลคามหาศาลเพอประโยชน

ของตนเอง เชนนกไมอาจนบรวมเขาเปนนกทองเทยวทางทางเลอกได ขณะทนกเรยนทนแลกเปลยนระหวาง

ประเทศ นกกฬาผไปแขงขนตางแดนนบเปนตวแทนหนวยงานทไปรวมแลกเปลยนวฒนธรรมกบชาตอนๆ ฯลฯ

เหลานจดวาเปนนกทองเทยวทางทางเลอกได อกประเภทหนงจงพอกลาวอยางสรป ณ ทนไดวา การทองเทยว

ทางเลอกเปนแนวทางการทองเทยวทจะสรางสรรคสงคมใหเขมแขงบนพนฐานของความพอเพยงทจะสงผลให

เกดความย งยนในภายภาคหนา

24

หากวเคราะหพฤตกรรมนกทองเทยวทางเลอกจากมมมองของจตวญญานของการมชวตอยเคยงคกบ

ความสมดลของธรรมชาตแวดลอมแลวอาจกลาวไดวาการแสวงหาความจรงแทแนนอน(authenticity)คอจตใต

ส านกของนกทองเทยวทางเลอก การทองเทยวเชงนเวศและการทองเทยววฒนธรรมในลกษณะตางๆรวมทงการ

ทองเทยวพกผอนอยางมสวนรวมกบทองถนอยางทเรยกวาโฮมเตย และการทองเทยวเชงศาสนา ฯลฯ เหลาน

ลวนอยบนพนฐานของความจรงแททงสนเพอใหเหนตวอยางของการแสวงหาความจรงแทจากการทองทยวเชง

ศาสนาในทนจะขอน าเรองราวของการทองเทยววฒนธรรมในประเทศภฏานมารวมอภปราย ทงนเพราะในแง

ภมศาสตรประเทศภฐานตงอยบนทสงเสยดฟาจงปลอดจากอทธพลของวฒนธรรมภายนอกโดยเฉพาะทมาจาก

โลกตะวนตก จงเปนปลายทางทองเทยวทดงดดใจผมาเยอนทแสวงหาความจรงแทแนนอนของธรรมชาต

แวดลอมและสงคมวฒนธรรมเปนทสดแหงหนงของโลก

ภฏาน(Bhutan) เปนประเทศทตงอยในภมภาคเอเชยใต ตงอยบนพนทสงแถบเทอกเขาหมาลย ระหวางประเทศอนเดย กบประเทศจน ชอประเทศหมายถงมงกรสายฟา ทงประเทศมพนท 47,500 ตารางกโลเมตร มประชากรประมาณ 752,700 คน(พ.ศ.2547) แยกเปนชาย 380,090 คน และหญง 372,610 คน ศาสนาทนบถอเรยงล าดบจามมากไปหานอยไดแก 70 % นบถอศาสนาพทธ นกายมหายาน 25% นบถอศาสนาฮนด และ4.9.% นบถอศาสนา มสลม และประมาณ 0.1% นบถอศาสนาครสต เมองหลวงทมพเปนเมองใหญทสด เปนประเทศทปกครองในระบอบประชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ โดยมสมเดจพระราชาธบด จกม เคเซอร นมเกลวงชก (เปนสมเดจพระราชาธบด องคท 5 แหงราชวงศ “วงชก”)เปนประมข ภมประเทศม 3 ลกษณะเทอกเขาสงตอนเหนอ เปนสวนหนงของเทอกเขาหมาลย ทลาดเชงเขาตอนกลาง และทราบตอนใตของประเทศ มแมน าพรหมบตรเปนแมน าสายส าคญไหลผาน มภมอากาศแบบกงรอนดวยมฝนตกชก ยกเวนตอนเหนอซงเปนภเขาสงท าใหมอากาศแบบหนาวเทอกเขา มฤดกาล 4 ฤด คอ ฤดใบไมผล ฤดรอน ฤดใบไมรวง และฤดหนาว ซงอยระหวางเดอนธนวาคม – เดอนกมภาพนธมอากาศเยนจดและอาจมหมะตกในบางพนท จงอาจจะดงดดใจนกทองเทยวทนยมอากาศหนาวแบบยโรป สวนใหญทแลวมานกทองเทยวนยมมาเยอนภฏานในฤดใบไมรวง ซงอยในระหวางเดอนกนยายน - เดอนพฤศจกายน ดวยมอากาศเยนสบายและทองฟาแจมใสเหมาะตอการบนทกภาพอนเปนกจกรรมหลกๆทนกทองเทยวชนชอบ ในแงของเศรษฐกจระดบประเทศมรายไดหลกจากการผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานน าขายใหกบประเทศอนเดย ชาวภฏานสวนใหญท าเกษตรกรรมเพอพอยงชพสนคา และอาหารประเภทเนอสตวน าเขาจากประเทศอนเดยเปนส าคญ การทภฏานมพนทปามากถงถง 60% ของพนททงประเทศ มอทยานแหงชาต 4 แหง เขตรกษาพนธสตวปา 4 แหง มพชทหายากมากกวา 7,000 ชนด พนธ

25

ไมหายากมากกวา 500 ชนด และมสมนไพรหายากราว 150 ชนด ระบบนเวศนทสมบรณเชนนยอมเปนทรพยากรทองเทยวทโดดเดนไมแพทรพยากรทางวฒนธรรม

ส าหรบชาวภฏานแลวศาสนาคอสงวาลทรอยรดวถชวต ทงหลายทงปวงจงแยกกนไมออก ทงเศรษฐกจการเมองและสงคมลวนเคลอนใหวไปกบกระแสธารแหงศาสนาความเชอตามแนวทางของศาสนาพทธมหายานนกายวชรยานตนตระ ศานาพทธแพรเขาสประเทศภฏานในครสตศตวรรษท 7 เมอกษตรยองคท 33 ของประเทศทเบตมพระราชด ารสใหสรางวดบนเขตเทอกเขาหมาลยเพอจะขบไลภตผปศาจและเพอเผยแผพระพทธศาสนา เวลานนไดมการสรางวด 108 แหง วดคช ลาคง ในเมองพาโร และวดจ าบาย ลคหคง ในเมองบมถง เปนวดใหญๆทสรางในประเทศภฏานในเวลานน ศาสนาความเชอนกายดงกลาวเนนการควบคมทางสงคมโดยการสรางสงเคารพบชาทงพระพทธรปและเทพทงหลายในลกษณะนาเกรงขามเพอใหเกดความย าเกรงตอการกระท าผดศลธรรมจรรยา อกทงแนวปฏบตของศาสนาความเชอนกายดงกลาวยงเนนถงการมชวตอยอยางสมดลกบธรรมชาตแวดลอมโดยปราศจากการเบยดเบยน วถการอยอยางพอเพยงทหายไปจากสงคมสวนใหญในโลกยงคงปรากฏใหเหนเปนแกนแทของชาวภฏาน และสงนกคอความจรงแททนกทองเทยวจากตางแดนตางถวลหา

สงแรกทสะดดตานกทองเทยวระหวางสองขางทางทผานกคอวด แทบทกไหลเขาจะมวดตงตระหงานใหเหนมาแตไกลเพราะทกวดจะประดบดวยธงทวหลากหลายส ธงแตละชนดลวนมความหมายของสอสญลกษณ นอกจากนทงยงมสถปเจดย กงลอธรรมและค าสวดทสลกใวบนแผนหน ตามรายทางทผานภเขาไป การกราบใหวศรทธาอยในรปแบบตางๆตงแตการสวดมนตประจ าวนตอหนาแทนสวดมนตในหองทบาน ในขณะทมอถอกงลอเพอประกอบการสวดมนต ชาวภฏานให ความส าคญกบการมสวนรวมในการสรางและบรณะปฏสงขรศาสนสถาน ประดบธงทว เดนทางไปแสวงบญและเขารวมในเทศกาลทางศาสนาทกเทศกาลงานบญทงนเพราะเชอวาจะไดสะสมบญบารม ชาวภฏานจะขอค าปรกษาหารอจากโหรเพอประกอบพธกรรมในโอกาศส าคญในชวต เชน เกด ตาย แตงงาน ขนบานใหม ไมสบาย และตอนทจะรอนแรมไปจากบานเกด กลาวไดวาประเภณวถแบบภฏานไดฝงรากลกอยในมรดกพทธศาสนาอยางเหนยวแนน พทธศาสนาคอรากเหงาแหงประวตศาสตรชาตภฏานอกทงพทธศาสนายงมบทบาทส าคญในวถชวตของผคนทน ภาษาภฏาน วรรณคด ศลปะและหตถกรรม นาฏยศาสตร ดรยางคศาสตร พธกรรม สถาปตยกรรม อกท งคณคาทางสงคมและวฒนธรรมพนฐานตางมแกนสารไปจากคณคาของพทธศาสนา นอกจากพทธศาสนาแลวชาวภฏานโดยเฉพาะอยางยงในเขตใตยงน าแนวความเชอและแนวการปฏบตจากศาสนาฮนดมาผสมผสานไปกบพทธศาสนา จงพบวาชาวภฏานสวนหนงทอยตามหลบชองเขายงถอปฏบตตามแนวของความเชอภตผวญญานและพอมดหมอผ โดยภาพรวมแลวพทธศาสนาวชรยานตนตระมแกนสาระอยทความเชอวาผลของการกระท าในชาตปางกอนหรอกรรมจะมพลงอ านาจตอสรรพสงมชวตทงหลายทจะกลบมาเกดใหม มนษยทกผทกนามจงพยายามทมเทใหกบ

26

การบรรลแจงเหนจรงผานประตไปสนพพาน ซงหมายความถงการหลดพนไปจากวฐจกรของการเวยนวายตายเกดทจะไมมความทกทรมานอกตอไป

รายการทองเทยววฒนธรรมสภฏานนอกจากนกทองเทยวจะไดชนชมกบความงามของธรรมชาต

โดยเฉพาะภเขา ปาสนเมองหนาวโดยเฉพาะสนไซปรสและสายน าล าธารระหวางหบเขาแลวการจดใหไปแวะ

เยยมแหลงวฒนธรรมดจะเปนทรพยากรทองเทยวหลกๆ เชนการทองเทยวทเมองพาโลนกทองเทยวจะไดแวะท

พาโร ซอง ซงเคยเปนปอมปราการและเปนทพ านกของคณะสงฆในเวลาเดยวกน ภายในตวอาคารงดงามไปดวย

ศลปะการกอสรางภาพวาดพทธประวตและศลปะไมประดบตกแตงตวอาคาร ตรงกลางปอมเปนอโบสถทสง

ตระหงานและยงใหญนาเกรงขามเคยใชเปนทถายท าภาพยนต เรอง”Little Buddha”ของคาย ฮออลวด ปจจบน

พาโรซอง เปนทงสถานทส าหรบสวนบรหารเมองพาโร ศาล ทประทบของพระราชา และทท าการรฐบาล สวน

ภายในมวดมพระสงฆจ าพรรษาอย 200 รป นอกจากปอมดงกลาวยงมปอมปราการอนๆทจดใหนกทองเทยวได

เยยมชมเชน ปอมตาซอง เปนสถาปตยกรรมทม 7 ช น ปจจบนใชเปนพพธภณฑท เกบรกษาประวต

พระพทธศาสนา ภาพวาดสน า โบราณวตถ และยโธปกรณทเคยใชในอดต ทเมองทมพนกทองเทยวจะไดชม

มหาสถปทพระเจาจกม ดอรจ วงชก กษตรยพระองคท 3 มพระประสงคจะสรางใวใหเปนพทธบชาแทน

สญลกษณ กาย วาจ ใจ ของพระพทธศาสนา จากนนคณะนกทองเทยวจะไดไปเยยมชมวดแมช ซลคา ซงเปนวด

แหงเดยวของเมองทมมชจ าวดเพอศกษาเลาเรยน การเยยมชมหอสมดแหงชาตเปนรายการตอไป ทนเปนทเกบ

รวบรวมคมภรโบราณทบนทกเรองราวพระพทธศาสนาบทสวดมนตและรฐธรรมนญ ทใชผาพนเมองหอเกบ

รกษาใวเปนอยางด นกทองเทยวจะไมพลาดการเยยมชม ซมโตคหาซอง อนเปนสถาปตยกรรมประเภทปอม

ปราการทเกาแกทสดของเมอง ปจจบนใชเปนสถานทส าหรบการเรยนการสอนพทธศาสนาเทานน และสถานท

ทสรางความความประทบใจใหแกนกทองเทยวเปนทสดคอ ตาชโว ซอง ซงเปนศนยกลางการปกครองประเทศ

ทงทางดานศาสนจกร และอาณาจกร เปนทประทบของสมเดจพระสงฆราช พระราชวง ท าเนยบรฐสภา สรางอย

รมฝงแมน า งดงามดวยศลปะการกอสรางของภฏาน ยงใหญทรงพลงอ านาจ และนาเกรงขามแกผทไดพบเหน วง

ดโปรดรง ซอง เปนสถานทอกแหงหนงทรายการทวรก าหนดใวเพราะมประวตความส าคญตอประเทศ ภฏาน

อยางยง เชอกนวาปอมปราการแหงนเปนทสถตของเทพเจาผปกปกคมครองมนษย ภายในมสภาพเกาแกดแลว

เกดความศกดสทธ และศรทธาในพระพทธศาสนา ภายในปอมแบงสวนออกเปนวด มพระลามะจ านวนมาก

ศกษาพระปรยตธรรมและอกสวนหนงเปนทตงของหนวยงานราชการ และศาลสถต ศาลยตธรรม รายการทวร

27

อกจ านวนหนงกยงคงเกยวเนองดวยศาสนาความเชอเชน พนาคา ซอง ทประทบของสมเดจพระสงฆราชในฤด

หนาว และวดคช ลาคง ทสรางขนตามความเชอในพทธสาสนามหายานตนตระราวครตสศตวรรษท 7 จาก

รายการทวสประเทศภฏานทกลาวมาพอเปนตวอยางเหนไดวาทรพยากรทองเทยวทโดดเดนเปนสงทเกยวเนอง

ในศาสนาความเชอทงสน

ตลอดระยะเวลาทมคคเทศนพาเทยวชมมรดกวฒนธรรมและวถชวตชาวภฏานตามรายการทระบมาขางตนนกทองเทยวจะไดทราบขอมลทเกยวของกบศลปวฒนธรรมทองถนและกจกรรมทสงเสรมใหนกทองเทยวมสวนรวมกบการเดนทางอยางไมนาเบอหนายคอ การน าสวดมนตสกการะสงศกดสทธตามแหลงทองเทยวทส าคญๆตามแบบแผนของนกายวชรยานตนตระทจะขนตนสวดมนตดวยค าวา “โอม มณ ปทเม หม” ซงแปลวา ขอดวงปญญาดจแกวมณจงบงเกดในหทยดจดอกบว จากนนกเปนค าแผเมตตาใหแกตนเองดงตวอยางค าแผเมตตาและค าแปลขางลางน

อะหง สขโต โหม

ขอใหขาพเจาจงเปนผมความสขเถด

อะหง นทกโข โหม

ขอใหขาพเจา จงเปนผไมมความทกข

อะหง อะเวโรโหม

ขอใหขาพเจา จงเปนผไมมเวร

อะหง อพยาปชโฌ โหม

ขอใหขาพเจา จงเปนผไมมความพยาบาทเบยดเบยน

อะหง อะนโฆ โหม

ขอใหขาพเจา จงเปนผไมมความทกขกายทกขใจ

สข อตตานง ปะรหะรามฯ

ขอใหขาพเจ จงมความสขกายสขใจ รกษาตนใหพนจากทกขภยทงสนเทอญ

28

ทงความหมายในค าสวดมนต ค าอทศทาน และบรรยากาศตางๆในศาสนสถานทนาเคารพย าเกรงอกทงวงเวงชวยเพมสสนใหกบการทองเทยวแนวนยงนก

โดยทวไปการทองเทยวผอนไดตอบสนองความตองการทงกายและใจแกผมาเยอน แตหากพจารณาถงบทบาทหนาททเดนชด และบทบาทหนาทแฝงเลนของการทองเทยวเชงศาสนากอาจสรปวเคราะหไดจากขอสงเกตดงตอไปน คอ

1) การไดเดนทางไปรวมประกอบกจพธในเทศกาลตางๆ เปนการแสดงออกถงความสามคคของผคนในสงคม ทรวมแรงรวมใจกนสรางสรรคใหบงเกดผลงานทเปนสาธารณประโยชน ในกรณของการทองเทยวเปนหมคณะเพอไปรวมเทศกาลงานบญ สภาวะเชนนกสะทอนความเปนอนหนงอนเดยวกนของหมคณะทจนเจอกนอยเสมอทงในยามปกตและในชวงวกฤต

2) การทสงคมก าหนดใหมเทศกาลงานบญตางๆ เกอบตลอดปเทากบเปดโอกาสใหสมาชกในสงคมไดผอนคลายความตงเครยดอนเกดจากการประกอบภารกจการงานประจ า ในคราวทมงานฉลองผคนจะไดสนกสนานรนเรงทงกายและใจ ในวาระเทศกาลจะไดกนอาหารดๆ และไดนงหมดวยเสอผาอาภรณทแตกตางไปจากการนงหมในชวตประจ าวน ปกตบางสงคมอาจมกฎเกณฑทก าหนดความสมพนธระหวางบคคลตางเพศและตางวยไว แตในยามมเทศกาลกฎเกณฑเหลานนจะถกยกเลกไวเปนการชวคราว เดกๆ หนม-สาว คนรนพอแมและผอาวโสชนป ยาตายายอกทงนกบวชและฆราวาสอาจ จงมเสรภาพในการแสดงออก ในการเฉลมฉลองจงไดเหนผคนไดเลน ร ารอง และดมของมนเมากนอยางอสรเสร

3) ในกรณของเทศกาลทเกยวเนองในศาสนาความเชอ กจะเหนไดวาการประกอบพธดวยการเซนไหว ไดชวยผอนคลายความวตกกงวลทผคนมตอภตผและวญญาณ การน าขาวปลาอาหาร และเครองใชตางๆ ไปเซนไหวเทากบไดแสดงถงความหมดพนธะขอผกมดในขวบปทผานมา ขณะเดยวกนกหวงความคมครองปองกนใหกบชวตและทรพยสน อกทงยงคาดวาสงศกดสทธจะไดบนดาลใหตนไดประสบความส าเรจในการท ามาหากนสบไป

4) ดงไดกลาวมาขางตนแลววาความเชอมอยสองลกษณะใหญทเขาขายศาสนาและไสยศาสตร กลาวคอ การกระท าทเนองในศาสนาเปนการกระท าทหวงผลระยะยาวในเรองของโลกหนา ซงผคนทวไปเขาใจวาแบงออกเปน 2 สวน คอ นรกและสวรรค เชอกนวาผลของการกระท าในโลกนจะสะสมสงใหเกดผลในโลกหนา เทศกาลงานบญทประกอบรวมกนทวดสวนใหญเขาขายของศาสนา ขณะทพธกรรมจ านวนหนงทมในเทศกาล

29

ตางๆ มลกษณะเปนไสยเวทย คอหวงวาพธกรรมทประกอบไปแลวจะบงเกดผลในเรววน การเซนไหวผสางเทวดาและอ านาจเหนอธรรมชาตทงหลายลวนเปนไสยเวทยทงสน

4. การจดการทองเทยวเชงศาสนาอยางยงยน

การพฒนาการทองเทยวเปนประหนงดาบสองคมคลายกบการพฒนาประเทศดานอนๆทใหท งผลประโยชนและผลกระทบเชงลบทกลายเปนปญหาตามมาภายหลงการเปลยนแปลง ทงนพอจะแยกเปนประเดนๆ ได คอ ปญหาดานสงแวดลอม ปญหาทางเศรษฐกจ และปญหาทางสงคมวฒนธรรม ดวยการพฒนาประเทศทงหลายตองใชทรพยากรธรรมชาตเปนตนทนในการผลต จงเปนเรองปกตทการพฒนาจะเปนตนเหตใหปรมาณของทรพยากรธรรมชาตตองลดหรอหมดไปหากโหมใชทรพยากรกนอยางไมมขดจ ากดและไมไดสรางทรพยากรใหมๆ เพอทดแทนทรพยากรเกาอยางเชนทปรากฏกบกรณการพฒนาการทองเทยวทตองใชทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยหลกของธรกจ เปนทนาสงเกตวาในประเทศไทยมขอมลทสามารถยนยนผลประโยชนทางเศรษฐกจของการทองเทยวไดอยางเปนรปธรรมดวยผลการประเมนและงานวจยเชงปรมาณทท ากนอยางแพรหลายแตไมคอยมการประเมนหรอการวจยถงผลลบทเกดจากการทองเทยว การอภปรายผลกระทบทเปนปญหาจากการทองเทยวในตอนตอไปนจงไดมาจากการประมวลขอมลเชงคณภาพตามเหตการณทเกดขนจรงในแหลงทองเทยวทตางๆ เปนส าคญ ดวยธรกจการทองเทยวของประเทศไทยท าตามแบบอยางธรกจการทองเทยวของโลกตะวนตก ผลกระทบจากการทองเทยวตอแหลงทองเทยวทางธรรมชาต คอ ชายฝงทะเล ทองทะเล หมเกาะ และปาเขาล าเนาไพรทการทองเทยวเขาไปถงจงปรากฏออกมาในรปลกษณคลายกน ทแลวมาเมอมการพฒนาการทองเทยว ณ แหลงใดสภาพแวดลอมทางกายภาพของทบรเวณนนจะถกปรบเปลยนเพอใหเปนไปตามแผนพฒนาทนทการสรางถนนจากเมองสแหลงทองเทยว การสรางอาคารตางๆ เชน โรงแรม บงกะโล รสอรทภตตาคาร รานอาหาร รานคา และสถานเรงรมย อกทงการใชพนทจ านวนมากเพอท าสนามกอลฟสวนสนก ทาจอดเรอ (ชายทะเล) และสนามบนทลงจอดในแหลงทองเทยว ฯลฯ เหลานกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมอยางถาวร (Weaver และ Oppermann, 2000 : 304) การสรางสงอ านวยความสะดวกเพอการทองเทยวดงกลาวท าใหตองตดตนไมทกดขวางบรเวณกอสราง ปรบแตงพนทเพอใหเปนทตงของอาคาร ลานจอดรถ หรอทาเทยบเรอ บางแหงตองขดอางเกบน าขนาดใหญเพอกกเกบน าไวใหมากพอตอความตองการใชในธรกจทองเทยว การสรางสาธารณปโภคเชนน หากไมไดศกษาส ารวจสภาพแวดลอมทางธรรมชาตอยางเปนระบบตามหลกวชาการ อกทงไมไดหวงใยถงผลทจะเกดตามมามกจะกอใหเกดปญหาขางเคยงเสมอ ในสวนของการทองเทยววฒนธรรมยงเหนผลกระทบของการพฒนาอยางเหนไดชดโดยเฉพาะ

วฒนธรรมทางวตถดวยเปนสงทสามารถสมผสไดดวยประสาทสมผสทงหา แตวฒธรรมทไมใชวตถมกไมใคร

30

ตระหนกถงผลพลวงของการเปลยนแปลงอนเกดจากการทองเทยวเทาใดนก อาจเปนดวยวาวฒนธรรมทไมใช

วตถมอาจจบตองใดดวยเปนเรองทเกยวกบความคด จนตนาการและอดมการณ การพฒนาการทองเทยวจงมกเขา

ไปแทรกแทรงวถชวตเดมและท าใหบทบาทหนาทเดมๆของวฒนธรรมความเชอถกบดบง บางกรณวฒนธรรม

ความเชอทจดการมากบการทองเทยวไดรบการสอออกไปอยางผดพลาดอยางทเกดขนกบประเพณพธกรรม

หลายอยางทไดรบการสงเสรมเพอผลประโยชนก าไรจากการทองเทยว เชนตวอยางของการจดการทองเทยวเชง

ศาสนาความเชอในประเพณปอยสางลอง ในอดตชาวไทยใหญจดประเพณพธกรรมนเปนประจ าทบานผาบอง

อ าเภอเมอง และงานปอยสางลองทหนวยราชการในจงหวดแมฮองสอนรวมกบการทองเทยวแหงประเทศไทย

จดทวดจองค า เปนททราบกนดวาหลายจงหวดแถบภาคเหนอโดยเฉพาะทแมฮองสอนนยมบวชเณรใหลกหลาน

เพอใหลกหลานไดมโอกาสเรยนรธรรมะ วยเดกมความคดจตใจและความประพฤตตางๆ ยงสะอาดบรสทธ

ยอมจะสบทอดแนวคดและค าสอนตามหลกศาสนาไดดเชอวาหากไดบวชลกจะไดอานสงส 8 กลป และบวชลก

คนอนจะไดอานสงส 4 กลป งานปอยสางลองจงเปนโอกาสทผคนทงในครอบครว วงศญาต และเพอนบานจะ

ไดสะสมบญกนเปนครงยงใหญในชวตทกคนรวมแรงรวมใจกนอยางจรงจง เพราะเชอวาผรวมงานทกคนจะได

อานสงสแหงผลบญรวมกน ผทเปนเจาภาพใหญในการจดงานเปนผทไดรบการยกยองนบถอและไดรบเกยรต

อยางสงสด ทงกอนการจดงานและภายหลงจากการจดงานแลว เพราะผทจะไดรบการขอใหเปนเจาภาพใหญใน

การจดงานตองเปนผทคนในชมชนใหการยอมรบ ใหความเคารพนบถอ ยกยอง และตองเปนผมฐานะดหลงจาก

เสรจพธแลวเจาภาพใหญยงไดรบความยกยองจากสงคม โดยการเรยกขานดวยค าน าหนานามวา พอสาง แมสาง

เมอมการจดงานทกคนจะพรอมใจกนมารวมแรงดวยความอมเอมในผลบญทจะไดรบการท างานในหนาทตางๆ ไมจ าเปนตองมการมอบหมายหนาท ใครมความสามารถดานใดกท างานดานนน ใครวางเวลาใดกมาท าเวลานน ไมมใครคดวางานใดมความส าคญมากกวางานใด ทกคนมความเขาใจทตรงกนวา งานทกงานตองเสรจเรยบรอยใหทนเวลา งานทกงานมความส าคญเทาเทยมกน คนทเปนหวหนาชางกอาจชวยจดเตรยมวสดอปกรณหรอแบกหามสงตางๆ ทใชในงานได การท างานในลกษณะนจะเกดขนไมไดเลยหากทกคนในชมชนไมมระบบความสมพนธทางสงคมทแนนแฟนและมความรกใครกนฉนญาตพนอง การจดงานปอยสางลองแตละปจงเปรยบเสมอนตวชวดระดบความสมพนธทางสงคมและระดบชนชนทางสงคมของคนในชมชนไดประการหนง นอกจากเปนสงทบงบอกถงเอกลกษณทางวฒนธรรมประเพณของชาวไทยใหญ

ปจจบนปอยสางลองถกน ามาเสนอตอสาธารณชนในฐานะ “สนคา” ของการทองเทยวประเพณนจงไดมการปรบเปลยนรปแบบใหเหมาะสมแกการเปนสนคาทจะไดก าไรคมกบทนทลงไปดงนนเพอทจะสามารถ

31

พฒนารปแบบของพธการใหมความเหมาะสมและสามารถดงดดใจนกทองเทยวได หนวยงานของรฐจงตองเขามาด าเนนงานในฐานะผประสานงานการจดพธ การเขามามบทบาทของหนวยงานของรฐ เปนจดเรมตนของการเปลยนระบบความสมพนธของผรวมงานเพราะรฐเปนผมสถานภาพเปน “เจานาย” ในสายตาประชาชน การมอบหมาย การสงการทเปนระเบยบขนตอน ไดท าลายระบบความสมพนธทางสงคมของคนในชมชนลง การเขามามสวนรวมในงานจงเกดขนจากระบบการจางแรงงาน การสง การขอความรวมมอในการด าเนนงาน ซงท าใหความรสกเปนเจาของงานของคนในชมชนหมดไป การจดพธกรรมจงเปนเพยง “การแสดง” ใหนกทองเทยวไดชม เชนเดยวกบวตถประสงคของพธกรรมทเปลยนไป เดกๆ ทเขาพธไมไดมจดมงหมายทจะเขาไปเรยนรพระธรรมค าสงสอนของพระพทธองคเพอสบทอดพระพทธศาสนาเชนทเคยเปนมาในอดต หากแตเปนเพยงผทไดชอวาผานพธกรรมนนมาแลว เพราะสวนใหญจะลาสกในวนรงขนหลงเสรจพธ การเปลยนแปลงรปแบบประเพณเพอการทองเทยวไดท า ลายระบบความสมพนธทางสงคมแบบเดมใหหมดไป ขณะเดยวกนกไดสรางระบบความสมพนธทางสงคมแบบใหม ซงเปนระบบความสมพนธทไมสงเสรมการรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมของชมชน และไมเปนผลดตอการมสวนรวมในการพฒนาดานตางๆ (สรยบญญานพงศ และสรศกด ปอมค าทอง,2541)

การน าวฒนธรรมมาเปนวตถดบหรอตนทนในการผลตเพออตสาหกรรมการทองเทยวโดยขาดการศกษาถงความหมายเดมของขนบธรรมเนยมประเพณ อยางกรณของปอยสางลองนบวนแตจะมใหเหนอยเนองๆ เพราะไดมการปรบเปลยนรปแบบพธประเพณเพอดงดดความสนใจคนภายนอกอยางนกทองเทยวเปนหลก การละเลนผตาโขนของผคนในอ าเภอดานซาย จงหวดเลย ทมมาแตบรรพกาลกเพอเปนสวนหนงของงานบญหลวงและเทศนมหาชาต แตปจจบนการละเลนดงกลาวไดรบการแตงแตมใหมสสน ตนเตน สนกสนานยงขน กระทงกลายเปนจดเดนของงานแทนเทศกาลบญหลวงไปโดยสนเชง ในท านองเดยวกนกบคนทองถนชาวภเกตพบวา เดมเทศกาลกนเจมขนเพอละบาปและบ าเพญบญ ผรวมพธจะนงหมดวยเครองแตงกายสขาว มการทรงเจาในพธกเพราะเชอในอ านาจความศกดสทธของเทพ มาระยะหลงมบรษทผลตสนคาเพอแขงกนขายในเทศกาลกนเจ โดยผแสดงแบบโฆษณานงหมในชดสเขยว เทพถกน ามาขายเพอความบนเทงทจะตองโชวนกทองเทยววาวนนเทพองคใดจะแสดงอทธฤทธอะไรบาง การแสดงอทธฤทธพสดารยงขน เชน การใชเหลกแหลมรปทรงประหลาดทมแทงรางกาย ชาวเขาอยางอาขาเคยจดงานปใหมตอนชวงทตรงกบตรษจนหรอกอนหนานนตามทผน าศาสนาก าหนดโดยมการละเลนโลชงชาเปนจดเดนของเทศกาล เพอทจะใหทกคนไดมสวนรวมกบเทศกาล โดยจะปดหมบานดวยการ “ปกตาเหลว” หรอ เฉลว ททางเขาหมบานเพอเปนสญลกษณวาหมบานก า ลงประกอบพธ จงหามคนภายในหมบานออกนอกชมชนขณะเดยวกนหามคนภายนอกเขาหมบานระหวางนนเปนเวลา 3-4 วน กระทงงานฉลองจะเสรจสน ปจจบนมคณะทวรขนมาทองเทยวถงถนทอยของอาขา

32

หลายกลมหลายคณะ จงใหมการจดงานแสดงประเพณขนปใหมวนละ 2 ครงเพอใหผมาเยอนไดชนชมกบความแปลกใหมอลงการของประเพณ

เรองราวเกยวกบสงคมและวฒนธรรมเปนเรองทละเอยดออนทผใดกตามทจะกระท าการใดๆ ทคาบเกยวกบแงมมใดแงมมหนงของสงคมวฒนธรรมจะตองใครครวญอยางพถพถนกอนมเชนนนความปรารถนาดกจะกลายเปนประสงครายอยางไมไดตงใจเหมอนเชนกรณของคนเลยงชางทจงหวดสรนทร ในสงคมของชาวกยคนเลยงชางบานตากลาง ต าบลกระโพ อ าเภอทาตม จงหวดสรนทร เปนสงคมเกษตรกรรมทท านาท าไรและเลยงชางเปนหลก ในอดตจะคลองชางปาเพอน าไปขาย ปจจบนทงหมบานมชาง 164 เชอก รายไดหลกจากชางคอการพาชางออกไปเรขายผลตภณฑทท าจากชาง เชน ก าไล จรปหวใจ ตมห แหวน กรอบพระ ตลอดจนน ามนชางทตกมน จดหมายปลายทาง คอ กรงเทพมหานครและปรมณฑล นอกจากนนยงมรายไดจากการขายอาหารใหแกผ ทผานไปมาไดเลยงชาง บางครงกพาชางไปรบจางตามงานในทตางๆ เชน งานบวชและงานกฐนทใชชางเปนพาหนะแหแหนรวมขบวน ระยะหลงนยมพาชางไปรบจางแสดงประจ าตามสวนสตวของเอกชน รสอรท และโรงแรมในทตางๆ ไดแก จงหวดภเกตและพทยา ในสงคมของชาวกยจดระเบยบใหผชายเปนชางเทาหนา ขณะทผหญงเปนชางเทาหลง การงานทกอยางทเกยวกบชางจะอยในความรบผดชอบของผชาย โดยเฉพาะอยางยงการคลองชางซงมเรองของความเชอตามพธกรรมเกยวกบผปะก าทผหญงจะถกกดกนออกไปอยางสนเชง เพราะเชอวาผหญงจะเปนมลภาวะของพธ นบตงแตป 2503 เปนตนมา ทชมชนคนเลยงชางไดเขาสวงการอตสาหกรรมการทองเทยวดวยการแสดงของชางเปนงานประจ าปทโดงดงทสดของจงหวดสรนทรเรอยมาจนปจจบน นโยบายสงเสรมการทองเทยวงานชางทผานมาดเหมอนจะชวยย าความส าคญของผชายกยผานพธกรรมความเชอเรองผปะก าวาผชายกยเปนผเกงกลาทางคาถาอาคมและมความสามารถในการบรหารจดการทกอยางเกยวกบชาง ขณะเดยวกนกราวกบจะตอกย าความต าตอยของสตรชาวกย (สมหมาย ชนนาค, 2541) การทองเทยวเปนอตสาหกรรมบรการขายประสบการณการเดนทาง (ผลผลต) ทตองพงพาการประกอบการหลากหลายดานเพอสนองความตองการผบรโภค (นกทองเทยว) ไดอยางครบถวน การเปนธรกจเชนนท าใหตองด าเนนการทกอยางใหมประสทธภาพทสดเทาทจะเปนไปไดเพราะผลผลตการทองเทยวไมเหมอนกบผลผลตอนใดทจ าหนายอยในตลาด ผลผลตทองเทยวไมใชอะไรบางอยางทเราจะสามารถสมผสหรอรสกได ภายหลงทองเทยวกไมอาจน าผลผลตทองเทยวกลบไปบานดวยได กอนซอเสอผาอาภรณผซอยงขอลองสวมใสได แตคงท าเชนนนกบผลผลตทองเทยวไมได หากซอ (สนคา) ผลผลตทองเทยวแลวไมพงพอใจกตองปลอยผลผลตทองเทยวไว ณ ทนน การบรโภคผลผลตทองเทยวจงเปนการซอทเสยง การกระตนใหผคนเดนทางทองเทยวเปนความส าเรจของธรกจการทองเทยวเพยงสวนเดยว แตหากสามารถท าใหนกทองเทยวเดนทางพกผอนทนนนานขน จบจายใชสอยเพมขน ไปแลวยงกลบมาเยอนแหลงทองเทยวแหงนนอกพรอมชกชวน

33

เพอนพองมาเทยวดวย เชนนนบวาเปนความส าเรจยงยวด การจดทรพยากรธรรมชาตเพอผลประโยชนทางการทองเทยวนาจะประสบผลส าเรจอยโดยทวไป เพราะแหลงทองเทยวธรรมชาตสวนใหญอยในความดแลของรฐหรอบางสวนเปนสมบตของเอกชนทรคณคาของทรพยากรจงไดดแลทรพยากรกนไดอยางย งยน อกทงระยะหลงกระแสการตนตวตอสภาวะโลกวกฤตไดรบการตอบรบจากสงคมมากพอสมควร แตการจะน าเรองราวของวฒนธรรมมาเปนผลผลตการทองเทยวเปนสงทผคนสวนใหญยงไมคนเคย ในสวนสดทายของงานเขยนน คอความพยายามทจะใหขอมลทเปนวธการจดทรพยากรวฒนธรรมเพอการทองเทยวอยางเปนระบบ โดยเรมวางพนฐานของการพฒนาวฒนธรรมใหมความย งยนเพอรบใชผคนในปจจบนและในอนาคต สาระสวนใหญทเหลอคอการอภปรายแนวทางการจดทรพยากรวฒนธรรมใหเออตอธรกจการทองเทยวดวยความระแวดระวงถงธรรมชาตของวฒนธรรมเปนทสด

เปนทนาสงเกตวาในค าจ ากดความของการพฒนาอยางย งยนสวนใหญจะครอบคลมการพฒนา 3 ดาน คอ ดานสงแวดลอม ดานเศรษฐกจ และดานสงคม Barbier (1987) ไดแสดงถงความสมพนธของการพฒนาทง 3 ดาน ดงไดแสดงรปภาพประกอบในหนาถดไป

รปแสดงเปาหมายของการพฒนาอยางยงยน

เปาหมายของการพฒนาอยางย งยนกเพอใหเกดประโยชนสงสด จากระบบทง 3 นยามของการพฒนาอยางย งยนแตแรกเรมสวนใหญมาจากการพฒนาทางเศรษฐกจและทางนเวศวทยาStrakey และ Walford (2001)

ระบบชวะ

- ความหลากหลายทางสายพนธ

- ความสมบรณทางชวะ

ระบบสงคม

- ความหลากหลายทางวฒนธรรม

- ความย งยนทางสถาบน

- ความยตธรรมทางสงคม

- การมสวนรวม

ระบบเศรษฐกจ

- ลดความยากจน

- สงเสรมความเทาเทยมกน

- เพมพนสนคาและบรการทเกด ประโยชน

34

เหนวา การพฒนาอยางย งยนเปนแนวคดทางศลธรรมจรรยาซงพยายามจะนยามการพฒนาทน าไปสความยตธรรมเสมอภาค ทงสองทานไดเสนอวาเนองจากสภาพแวดลอมเปนฐานของกจกรรมทางเศรษฐกจทงหลาย จงจ าเปนอยางยงจะตองรกษาสภาพแวดลอมไวเพอคนรนตอไป

ในแวดวงของการทองเทยวกไดมความพยายามจะจดการทรพยากรการทองเทยวใหเปนไปตามแนวทางของการพฒนาอยางย งยนเชนกน ดวยการนยามวาการทองเทยวทย งยนคอการทองเทยวทสามารถด ารงรกษาทรพยากรทองเทยว เพอตอบสนองความตองการของคนปจจบนและผคนในอนาคต การวางแผนเพอใหเกดความย งยนจะตองกระท ารวมกน ทงการทองเทยวระดบทองถน การทองเทยวระดบภาค และการทองเทยวระดบชาต ผประกอบการทองถน ภาคเอกชนรฐบาล และนกทองเทยวตางตองรวมมอกนเพอใหการทองเทยวสามารถด าเนนไปไดตราบนานเทานาน (Gurung และ De Coursey, 1994) การวางแผนของรฐและผทรบผดชอบในการรางนโยบายตางมบทบาทส าคญในการชวยใหมการกระท าทจะน าความย งยนมาสทรพยากร รฐบาลทกประเทศทวโลกตางกรดวาการทองเทยวเปนแหลงน ารายไดหลกๆ เขาสประเทศ จงจ าเปนตองใหความส าคญตอการพฒนาการทองเทยวอยางย งยนมากขน

แนวคดเกยวกบความย งยนสมพนธอยางยงกบทฤษฎศกยภาพการรองรบ ทงนยอมเกยวเนองไปกบความจ ากดตอการพฒนา ความกดดนประชากรและสาธารณปโภคขนพนฐานในทใดทหนง ขอจ ากดในทน คอ ขอจ ากดทางสภาพแวดลอม ขอจ ากดทางสงคม และขอจ ากดทางเศรษฐกจ ผทเกยวของกบการทองเทยวตางกเขาใจความหมายของการจดการศกยภาพการรองรบตางกนออกไป ในแงของสงแวดลอมตางกเขาใจวาแหลงทองเทยวจะรองรบนกทองเทยวไดจ านวนมาก โดยทแหลงทองเทยวยงมคณภาพสนองความตองการประสบการณของนกทองเทยวได จากมมมองของชมชน ศกยภาพการรองรบจะหมายถงความสามารถของแหลงทองเทยวทจะสามารถรองรบการทองเทยวกอนทชมชนจะรสกถงผลกระทบลบจากการทองเทยว สวนศกยภาพการรองรบทางเศรษฐกจนนจะหมายถงการจางงานและรายไดทจะมมาจากการทองเทยว เทาทผานมาในพฒนาการของการทองเทยวระยะตนๆ พบวาการควบคมแหลงทองเทยวเปนเรองของชมชนทองถนอยางไรกตามเมอแหลงทองเทยวเปนทนยมยงขนและบรษทนานาชาตไดเขาไปด าเนนการทองเทยวแลว รายไดกอนใหญมกตกอยกบบรษทเหลานนมากกวา (Stadel, 1996) เมอการจ ากดจ านวนนกทองเทยวท าไดยาก ความย งยนในแหลงทองเทยวจงไมปรากฏ มแตจะท าลายสงแวดลอมกนกวางขวางกวาแตกอน (Wearing และ Neil, 1999 : 23) เพอใหทรพยากรทองเทยวด ารงอยไดตราบนานเทานาน การพฒนาการทองเทยวควรจะด าเนนไปบนพนฐานของเกณฑแหงความย งยน นนหมายความวาการพฒนาการทองเทยวจะตองกอใหเกดผลดตอระบบนเวศในระยะยาว ขณะเดยวกนกใหผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความยตธรรมทางสงคมและคณธรรมแกชมชนทองถน การคมครองปกปองมรดกวฒนธรรมและสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทปลายทางแหลงทองเทยวเปนสงส าคญทสด

35

และตองใหการสนบสนนแหลงทองเทยวทอยในภาวะเสยงทจะไดรบผลกระทบจากการทองเทยวอยางเรงดวน การพฒนาควรใหความส าคญกบแหลงทองเทยวทเปราะบางกอน อาท เกาะเลกๆ หรอบรเวณภเขาทมการทองเทยวเดนปา และแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร โดยทวไปแลวตอนทมประชมโลกวาดวยการทองเทยวทย งยนทนคร Rio de Janeiro ในป ค.ศ.1992 นน ทประชมไดเนนความส าคญในผลประโยชนจากการทองเทยวทจะมแกชมชนทองถน แตกควรจะตระหนกถงความจ าเปนส าหรบความรวมมอจากผทเกยวของทกระดบ โดยเฉพาะจากองคกรเอกชนควรจะไดคดออกแบบเครองมอเพอการอนรกษและพฒนาการทองเทยวใหย งยนยงขน นอกจากน ยงควรจะไดหาแนวทางเพอเปลยนแปลงแบบแผนพฤตกรรมผบรโภคและประเมนราคาของทรพยากรทางธรรมชาต เพอใหมการลดการใชทรพยากรทวทกมมโลก

การวเคราะหผลการศกษาชวยวางพนฐานและกอใหเกดความคดตางๆ เพอเปนตวแบบแนวทางส าหรบชมชน สงคมและสงแวดลอม ดงเปนททราบกนดอยแลววาการกระท าของคนสงผลใหเกดปญหาสงแวดลอมทงทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคม วฒนธรรม การพฒนาการทองเทยวอยางย งยนจะปรากฏไดกตองเรมทการเปลยนทศนคตและการใหรบรขอมลทดขน เชน ใหประชาชนมสวนรวม (จรงๆ) ในการรบผดชอบตอสงแวดลอม ซงอาจปฏบตไดหลายหนทาง เชนโดยการลดการใชพลงงาน ใชผลตภณฑรไซเคล และก าจดสงปฏกลใหดขน ขณะเดยวกนกตองเรยกรองใหมการเปลยนแปลงกฎเกณฑและการตกลงระดบชาตและระดบนานาชาต เพอใหเออตอการพฒนาอยางย งยนในระยะยาว ในการเปลยนทศทางเพอสงคมทย งยนนน รฐและผทเกยวของเชน วงการอตสาหกรรม ผทเคลอนไหวดานสงแวดลอมและชมชนตองเขามามบทบาทเพอใหมการตกลงรวมกนในการวางระเบยบ กฎเกณฑทจะใหบรรลถงความย งยน อนทจรงกมหลายวธทจะเปลยนปจจบนใหมความย งยนยงขน ทงนอาจอาศยกลไกการควบคมสาธารณะ เชน ในดานเศรษฐกจกอาจจะใหบรษทหางรานและผผลตอตสาหกรรมทงหลายเชญชวนใหผบรโภครจกเลอกบรโภคผลตภณฑ แลวไมสงผลเลวรายตอสงแวดลอม นอกจากน สงคมยงสามารถใชประโยชนกลไกการควบคมจากกระบวนการย ตธรรมและการบรหาร เชน กฎหมายและกฎระเบยบตางๆ ในการควบคมสทธตอการใชประโยชนจากทรพยากร และการก าจดสงปฏกล สงเสรมใหนกทองเทยวไดเรยนรเกยวกบวฒนธรรม โครงสรางทางสงคมและธรรมชาตของแหลงทองเทยวปลายทางกอนทจะเดนทางไปเยอนทแหงนน ตวแทนทเกยวของกบการทองเทยว เชน บรษททองเทยวและมคคเทศกอาจเปนผดแลในเรองน โดยการใหขอมลแหลงทองเทยวไดอยางรอบดาน ขณะเดยวกนชมชนแหลงทองเทยวกตองเขามามบทบาทตอการจดการทรพยากรทองเทยวทองถนมากขน

การพฒนาทรพยากรการทองเทยวอยางย งยนจะเกดขนไดสวนหนงตองเรมจากชมชนทองถนของแหลงทองเทยว กลาวคอ ทองถนแหลงทองเทยวควรจะไดมสวนรวมกบการทองเทยวโดยตรง เชน มรายได มการจางงาน และมสวนรวมในการพฒนาและสงเสรมการทองเทยวในทองถนนอกจากน การทองเทยวจะมขนใน

36

ทองถนยงอาจจะมสวนชวยปรบปรงสวสดการทางสงคม เพมพนการศกษาเรยนร และสงเสรมใหโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจในทองถนดขน (Cater, 1994) ปกตผคนในทองถนตางกตองพงพาทรพยากรธรรมชาตจากสภาพแวดลอมทนน ฉะนนหากการทองเทยวจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงใดๆ ตอสภาพแวดลอมกจะตองเตรยมหาทางแกไขไมใหปญหาเกดขนหรอสงผลกระทบตอวถชมชนนอยทสดเทาทจะเปนไปได (Wearing และ Neil, 1999) การใหชมชนเขามามสวนรวมกบการจดการทรพยากรการทองเทยวอยางย งยนอาจใหชมชนมสวนรบผดชอบตอการตดสนใจในประเดนตางๆ เชน มสวนรวมในการระดมขอมล ใหค าปรกษา เขาไปมบทบาทในการกระท าและประเมนผลการกระท าตางๆ ทเกยวกบการทองเทยวตงแตตน (Brandon,1993 : 140) เมอชมชนไดมสวนรวมกบการทองเทยว เศรษฐกจของชมชนกจะดขนอกระดบหนง คนทองถนมงานท าและมรายไดเพมขน ในบางกรณการมสวนรวมของชมชนกบการจดการทองเทยวอาจอยในรปของการใหคนทองถนเปนมคคเทศกและใหทพกคางแรมแกนกทองเทยวในลกษณะของการทองเทยวแบบโฮมสเตย (Boyd และ Butler, 1996) มคคเทศกทองถนยอมใหขอมลทถกตองกบนกทองเทยว นบวามสวนชวยใหปญหาสงแวดลอมจากการทองเทยวลดลง อกทงชมชนยงตระหนกถงปญหาสภาพแวดลอมยงขน (Ross และ Wall, 1999) กอนทจะใหมการสงเสรมการทองเทยวใดๆควรใหประชาชนในทองถนไดรบความรทถกตองตามหลกวชาการ เชน การจดอบรมใหความร การจดการทรพยากรเพอการทองเทยว การใหประชาคมเขามามสวนรวมในกระบวนการวางแผนชมชนนบวาส าคญยงตอการพฒนาการทองเทยวอยางย งยน สวนหนงของกระบวนการเรยนรคอ การใหการศกษาอบรมทแหลงทองเทยว กอนเดนทางไปเรยนร ณ แหลงทองเทยว ผเขาอบรมควรไดรบการบอกเลาเรองราวของแหลงทองเทยวทจะไปเยอนอยางรอบดาน (Ross และ Wall, 1999)ระหวางการเดนทางนกทองเทยวจะไดเผชญกบประสบการณการเรยนรตางๆ ทงสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและวถชวตของผคนในทองถนแหลงทองเทยวซงเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร(Hawkins, 1994) การทองเทยวทางวฒนธรรมใหความส าคญเบองตนเกยวกบการคนหาของปจเจกเพอเรยนร และเพอการพฒนาบคลกภาพ อกทงการไดมประสบการณทมคายง (Eagles, 2001 : 77)การใหการศกษาและความเขาใจในฐานะทเปนสวนหนงของประสบการณชวยท าใหนกทองเทยวตระหนกถงสงแวดลอม และรบรวาจะมสวนชวยอนรกษสงแวดลอมไดอยางไรโดยเฉพาะอยางยงเมอมการไปเทยวเยอนแหลงทรพยากรทเปราะบางยง จ าเปนทนกทองเทยวจะตองเพมความระมดระวงเปนพเศษ หากสามารถใหความรเกยวกบสงแวดลอมไดผลส าเรจกสามารถปลกส านกดานสงแวดลอมไดแขงแกรงยงขน อนจะน าไปสความเขาใจทกวางไกลและความซาบซงในคณคาของมรดกวฒนธรรมอยางย งยน (Black, 1999 : 1) การใหความรเพอการอนรกษและพฒนาทรพยากรอยางเปนองครวม คอ ทงผคนในชมชนทองถนและนกทองเทยวผมาเยอนไดเรยนรแนวทางจดการทรพยากรและทองเทยวอยาง

37

สรางสรรคควบคกนไป กจะเสรมกระตนใหทงสองฝายพยายามรวมมอกนในอนทจะสงวนรกษาทรพยากรไวเพอผคนในภายภาคหนาตอๆ ไปอยางยนยาว

38

เอกสารอางอง

ภาษาองกฤษ

Barbier, E.B. (1987)."The concept of sustainable economic development".Environmental

Conservation.14, 2.pp.101-110.

Black, R. (1999). Ecotourism and Education.[Online]. Available URL: http://lorenz.csu.

edu.au. Accessed June 2, 2008.

Brandon, K. (1993). "Basic steps towards encouraging local participation in nature tourism

projects". in Lindberg, K. and Hawkins, D.E. (eds.) Ecotourism : a Guide for Planners

and Managers. North Bennington, USA. : The Ecotourism Society. pp.134-151.

Cater, E. (1994). "Ecotiurism in the third world - problems and prospects for sustainability".

in Cater, E. and Lowman, G. (eds.) Ecotourism a Sustainable Option?

Chichester : John Wiley & Sons. pp. 69-86.

Eagles, P.F.J. (2001).Understanding the Market for Sustainable Tourism. [Available at

http://www.ecotourism.org]

Gurung, C.P. and De Coursey, M. (1994). "The Annapurna conservation area project : a

pioneering example of sustainable tourism? in Cater, E. and Lowman, G. (eds.)

Ecotourism a Sustainable Option?Chichester : John Wiley & Sons. pp.177-194.

Hawkins, Donald E. (1994). Ecotourism : opportunities for developing countries. In Theobald,

William F. (ed.) Global Tourism : the Next Decade. pp.261-273. Melbourne :

39

Butterworth Heinemann.

Ross, S. and Wall, G. (1999). "Ecotourism : towards congruence between theory and

practice". Tourism Management. 20. pp.123-132.

Stadel, C. (1996). "Divergence and conflict or convergence and harmony? in Harrison, L.C.

and Husbands, W. (eds.) Practicing Responsible Tourism. New York : JohnWiley & sons. pp.445-471.

Strakey, R. and Walford, R (eds.) (2001).The Earthscan Reader in Business and

Sustainable Development. Introduction by the editors, "Definding sustainable

development", London : Earthscan.

Wearing, S. and Neil, J. (1999).Ecotourism Impacts, Potentials and Possibilities. Oxford

: Butterwirth-Heinemann.

Weaver, David and Opperman, Martin.(2000). Tourism Management.Brisbane : John

Wiley and Sons Australia.

ภาษาไทย

สมหมาย ชนนาค. (2541). อตสาหกรรมการทองเทยวกบปญหาและผลกระทบตอชมชนดาน

การผลตซ าอดมการณชายเปนใหญผานพธกรรมความเชอ : กรณศกษาพธกรรม

ความเชอเรองผปะก าของชาวไทย-กวย. เชยงใหม : โรงพมพมงเมอง.

สรย บญญานพงศ และ สรศกด ปองทองค า. (2539). ประเพณเพอการทองเทยว : จดเปลยน

ของระบบความสมพนธทางสงคม. เชยงใหม : สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลย เชยงใหม.