ระบบบร�หารราชการไทย

บทท�� 2ประวัติ�และพัฒนาการของการบร�หารราชการไทย

อดี�ตเป็�นรากฐานของป็�จจ�บ�นและอนาคต การศึ กษาป็ระวั�ต�ศึาสตร$ท�%ผ่'านมาจะท)าให+เร�ยนร, +ถึ งวั�ธี�การ อ�ป็สรรค ป็�ญหาและข+อผ่�ดีพลาดีท�%เคยเก�ดีข 1นเพ2%อน)ามาป็ร�บป็ร�งหร2อบ,รณาการให+ดี�ข 1น ป็ร�บใช+ให+เข+าก�บย�คสม�ยหร2อสภาวัะแวัดีล+อมท�%เป็ล�%ยนไป็หร2ออย'างน+อยเพ2%อท�%จะไดี+ทบทวันถึ งภ,ม�ป็�ญญาและ ควัามสามารถึของบรรพบ�ร�ษไทย และเพ2%อให+เข+าใจในบร�บทของการบร�หารราชการแผ่'นดี�นไทยไดี+อย'างถึ'องแท+ จ งต+องท)าควัามเข+าใจเก�%ยวัก�บอาณาจ�กรของไทยน�บแต'อดี�ต จวับจนป็�จจ�บ�น

การบร�หารราชการแผ่�นดิ�นในสมัยส!โขทย (พั.ศ.1720-1893) ส�โขท�ย น�1นถึ2อวั'าเป็�นอาณาจ�กรแห'งแรกของชาวัไทยในเอเช�ยตะวั�นออกเฉี�ยงใต+ เป็�นอาณาจ�กรท�%เจร�ญร� 'งเร2อง และเช2%อก�นวั'าอาณาจ�กรแห'งน�1เหม2อนครอบคร�วัใหญ'ท�%ม�พ'อเป็�นผ่,+ป็กครอง(ล�ข�ต,2544:16)

ซึ่ %งเร�ยกวั'า พ'อข�น น�ยส)าค�ญของการป็กครองเย�%ยงน�1ค2อ พ'อจะให+ควัามเมตตาต'อล,กซึ่ %งเป็�นป็ระชาชนให+ม�ควัามส�ข ดี�งน�1นจ งม�ควัามใกล+ช�ดีก�นมากกวั'าระบบกษ�ตร�ย$เป็�นสมมต�เทพ(ล�ข�ต ,2544:17) สม�ยน�1จ งม�การเร�ยกพระมหากษ�ตร�ย$วั'า พ'อข�น เช'น พ'อข�นศึร�อ�นทราท�ตย$ พ'อข�น“ ”

บางกลางท'าวั พ'อข�นรามค)าแหง เป็�นต+น พระมหากษ�ตร�ย$ในสม�ยน�1ทรงท)าน�บ)าร�งบ+านเม2องดี,แลท�กข$ส�ข

ของป็ระชาชนอย'างใกล+ช�ดี เช'น เม2%อป็ระชาชนไดี+ร�บควัามเดี2อดีร+อนค�บ

30

ระบบบร�หารราชการไทย

ข+องใจในเร2%องใดี ก8สามารถึไป็ส�%นกระดี�%งท�%หน+าป็ระต,วั�ง เพ2%อให+พระมหากษ�ตร�ย$มาพ�จารณาแก+ป็�ญหาควัามเดี2อดีร+อนไดี+โดียตรง (ส�โขไทยธีรรมาธี�ราช,2548.หน+า 8)

การป็กครองแบบบ�ดีาก�บบ�ตรน�1ในป็าฐกฐาของสมเดี8จกรมพระยา ดี)ารงราชาน�ภาพ เร2%อง ล�กษณะการป็กครองป็ระเทศึสยามโบราณ ไดี+อธี�บายไวั+วั'า

“วั�ธี�การป็กครองสม�ยส�โขทท�ยน�1นพระเจ+าแผ่'นดี�นเป็�นอย'างบ�ดีาของป็ระชาชนท�1งป็วัง วั�ธี�การป็กครองเอาล�กษณะการป็กครองสก�ลมาเป็�นคต� เป็�นต+น บ�ดีาป็กครองคร�วัเร2อน หลายคร�วัเร2อนเป็�นบ+านอย,'ในป็กครองของพ'อบ+าน ผ่,+อย,'ในป็กครองเร�ยกวั'า ล,กบ+าน หลายบ+านรวัมก�นเป็�นเม2อง ถึ+าเป็�นเม2องข 1นอย,'ในควัามป็กครองของพ'อเม2อง ถึ+าเป็�นป็ระเทศึราชเจ+าเม2องเป็�นข�น หลายเม2องรวัมก�นเป็�นป็ระเทศึอย,'ในควัามป็กครองของพ'อข�น ข+าราชการต)าแหน'งต'าง ๆ เร�ยกวั'า ล,กข�น วั�ธี�การป็กครองของไทยเป็�นอย'างงบ�ดีาป็กครองบ�ตร ย�งใช+เป็�นหล�กในการป็กครองป็ระเทศึไทยมาจนเป็ล�%ยนแป็ลงการป็กครอง”

การจ�ดีระเบ�ยบการป็กครองบ+านเม2องในสม�ยส�โขท�ยแบ'งเขตป็กครองออกเป็�น 3 ส'วัน ค2อ 1. เขตการป็กครองท�%เป็�นราชธีาน� (นครหลวังและห�วัเม2องช�1นใน)

2.เขตการป็กครองท�%เป็�นเม2องพระยามหานคร (ห�วัเม2องช�1นนอก

3.ห�วัเม2องป็ระเทศึราช

31

ระบบบร�หารราชการไทย

การบร�หารราชการแผ่�นดิ�นในสมัยกร!งศร�อย!ธยาในสม�ยกร�งศึร�อย�ธียาเป็�นราชธีาน�เร�%มใช+ระบบการ ป็กครอง

แบบ เทวัส�ทธี�: ไดี+ร�บอ�ทธี�พลจากขอม ระบบการ ป็กครองและบร�หาร“ ”

ราชการแป็รเป็ล�%ยนเป็�น สมมต�เทพ หร2อ สมบ,รณาญาส�ทธี�ราชย$“ ” “ ”

การป็ฏิ�ร,ป็ร,ป็แบบการป็กครองและบร�หารราชการในสม�ยกร�งศึร�อย�ธียาในสม�ย พระบรมไตรโลกนารถึ ในการแบ'งห�วัเม2องช�1นใน ห�วัเม2องช�1นนอกและเม2องป็ระเทศึราชซึ่ %งต+องส'งเคร2%อง ราชบรรณาการเพ2%อแสดีงตนอย,'ใต+จ�กรวัรรดี�:ของอย�ธียาโดียใช+ข�นนางช'วัยวั'าราชการเพ�%มข 1น

“สม�หนายก สม�หพระกลาโหม ท�1งสองต)าแหน'งเป็�นอ�คร” “ ”

มหาเสนาบดี�ท�%ป็กครอง ห�วัเม2องฝ่=ายเหน2อและฝ่=ายใต+โดียม� จต�สดีมภ$ ค2อ เวั�ยง วั�ง คล�ง และนา เป็�นเสนาบดี�ในการช'วัยบร�หาร“ ” “ ”

ราชการดี+วัย ซึ่ %งต'อมาไดี+แก+ไขเพ�%มเต�มในสม�ยพระเพทราชาทรงเพ�%ม กรมท'า ในการดี,แลห�วัเม2องภาคตะวั�นออกดี+วัย” ”

ในสม�ยสมเดี8จพระบรมไตรโลกนาถึ พระมหากษ�ตร�ย$ทรงเป็�นสมม�ต�เทพ เป็�นเจ+าแผ่'นดี�นและเจ+าช�วั�ต ราษฎรเป็�นเพ�ยง “ข%าแผ่�นดิ�น” ม�หน+าท�%จงร�กภ�กดี�ต'อพระมหากษ�ตร�ย$ ราษฎรต+องเส�ยค'าราชการและภาษ�อากรตามท�%กฎหมายก)าหนดีต+องป็ฎ�บ�ต�ตามกฎหมายอย'างเคร'งคร�ดีและชายฉีกรรจ$ต+องออกรบเม2%อม�ศึ กสงคราม

การบร�หารราชการในสมัยพัระบาทสมัเดิ'จพัระจ!ลจอมัเกล%าเจ%าอย)�หวั (ร.5)

ระบบบร�หารราชการแผ่'นดี�นก'อนการป็ฏิ�ร,ป็ระบบราชการในสม�ยพระบาทสมเดี8จ พระจ�ลจอมเกล+าเจ+าอย,'ห�วั ร�ชกาลท�% 5 ย�งคง

32

ระบบบร�หารราชการไทย

ใช+โครงสร+างเดี�มของระบบบร�หารแผ่'นดี�นในสม�ยของสมเดี8จพระบรมไตรโลกนาถึแห'งกร�งศึร�อย�ธียามาโดียตลอดีเป็�นส'วันใหญ'การบร�หารราชการส'วันกลางใช+โครงสร+างแบบสมบ,รณาญาส�ทธี�:ราชภายใต+ระบบจต�สดีมภ$ ใช+ระบบ “ก�นเม2อง” ในการป็กครองใช+ระบบราชาธี�ราชหร2อจ�กรวัรรดี� (Empire) ในการป็กครองป็ระเทศึราช

การจ�ดีการระบบบร�หารราชการส'วันกลางใช+ระบบจต�สดีมภ$ กร�งศึร�อย�ธียาเป็�นศึ,นย$กลางของ การบร�หารพระมหากษ�ตร�ย$ทรงเป็�นป็ระม�ขของร�ฐม�อ)านาจเดี8ดีขาดีและอย,'เหน2อกฎหมาย ม�การป็กครองแบบธีรรมราชาและเทวัราชา โดียย ดีถึ2อ “ทศึพ�ธีราชธีรรม” เป็�นหล�กส)าค�ญในการก)าหนดีสถึานภาพและ เสถึ�ยรภาพของกษ�ตร�ย$แต'ละพระองค$เป็�นศึ,นย$รวัมของอ)านาจ น�ต�บ�ญญ�ต� อ)านาจบร�หาร และอ)านาจ ต�ลาการ เป็�นป็ระช�มท�%ม�อ)านาจส,งส�ดีทรงท)าการบร�หารราชการแผ่'นดี�นร'วัมก�บเสนาบดี� 6 ต)าแหน'ง ค2อ อ�ครมหาเสนาบดี� สม�หนายก ม�สม�หพระกลาโหม ก�บเสนาบดี�กรมเวั�ยง กรมวั�ง กรมคล�ง นอกจากน�1ย�งม� มนตร� เป็�นห�วัหน+าของกรมท�%ต� 1งข 1นใหม'ระยะต'อมาอ�กหกกรมค2อ กรมธีรรมการ กรมภ,ษามาลา กรมพระส�ร�สวัดี� กรมต)ารวัจวั�ง กรมคล�ง มหาสมบ�ต� (กรมหน %งของพระคล�ง)

มนตร�ท�1ง ๖ ข 1นตรงต'อพระมหากษ�ตร�ย$โดียตรง การบร�หารราชการห�วัเม2องใช+ระบบ “ก�นเม2อง” ซึ่ %งเป็�นระบบ

ท�%ข�นนางทางราชการม�ไดี+ “ก�นเง�นเดี2อน” จากทางราชการแต'ก�นหร2อใช+ต)าแหน'งหน+าท�%หาผ่ลป็ระโยชน$จากเม2องหร2ออ)าเภอท�%ตนร�บผ่�ดีชอบในร,ป็ของส'วันแบ'งภาษ�อากรและค'าธีรรมเน�ยมท�%เก8บราษฎร และในร,ป็ของการเกณฑ์$แรงงานไพร'และทาส ระบบน�1กล'าวัอ�กน�ยหน %ง ค2อระบบการ

33

ระบบบร�หารราชการไทย

ป็กครองท�%เจ+าเม2องไดี+ร�บการแต'งต�1งจากร�ฐบาลกลางให+ป็ฏิ�บ�ต�ราชการให+แก'ร�ฐอย'างเต8มก)าล�งควัามสามารถึ และต+องละท�1งงานส'วันต�วัท�%ท)าอย,'มาร�บหน+าท�%ป็กครองบ+านเม2องให+ราษฎรอย,'เย8นเป็�นส�ข แต'เจ+าเม2องจะไม'ไดี+เง�นเดี2อนหร2อค'าเล�1ยงดี,จากร�ฐ ดี+วัยเหต�น�1ร �ฐจ งตอบแทนบ�คคลน�1ให+ม�ส�ทธี�:ท�%จะเกณฑ์$ราษฎรมาช'วัยท)างานและไดี+เง�นแบ'งภาษ�อากรและค'าธีรรมเน�ยม เพ2%อไม'ให+เจ+าเม2องต+องก�งวัลดี+วัยการหาเล�1ยงช�พให+อย,'ในฐานะท�%จะป็ฏิ�บ�ต�ราชการไดี+เต8มท�% ห�วัเม2องท�%วัราชการจ�กรไม'วั'าจะเป็�นห�วัเม2องช�1นนอก เม2องพระยามหานคร เม2องเอก โท ตร� และจ�ตวัาอย,'ภายใต+การป็กครองดี,แลของกรมมหาดีไทย กรมกลาโหม และกรมพระคล�งท�1งน�1ข 1นอย,'ก�บเขตการป็กครองท�%เม2องน�1นๆ ต�1งอย,' และเน2%องจากสภาพการคมนามคมส2%อสารและพ21นท�%ท�%ห'างไกลท)าให+การควับค�มห�วัเม2องเป็�นไป็อย'างไม'ไดี+ผ่ลเท'าท�%ควัรห�วัเม2องม�อร�สะในการป็กครองตนเองมาก

การป็กครองห�วัเม2องป็ระเทศึราช อย,'ภายใต+การควับค�มดี,แลของสม�นหนายกหร2อ สม�หกลาโหม ผ่,+ท�%เป็�นเจ+าป็ระเทศึราชไดี+ร�บการแต'งต�1งจากส'วันกลางจะป็ล'อยให+ห�วัเม2องป็ระเทศึราชป็กครองก�นเองท�1งน�1เน2%องจากควัามห'างไกลและล�กษณะเช21อชาต� วั�ฒนธีรรมป็ระเพณ�ท�%ต'างไป็ การเข+ามาเป็�นป็ระเทศึราชแสดีงถึ งการยอมร�บอ)านาจหร2ออ�ทธี�พลของไทยท�%ม�อย,'เหน2อเม2องของเจ+าผ่,+ครองนครน�1นเท'าน�1นซึ่ %งอาจเป็ล�%ยนแป็ลงไป็สวัาม�ภ�กดี�:ต'อป็ระเทศึอ2%นหร2ออ)านาจอ2%นไดี+ หน+าท�%ของการเป็�นป็ระเทศึราช ค2อ การดี,แลควัาม ม� %นคงไม'ให+ข+าศึ กล'วังล)1าเข+ามาในเขตแดีน ท�1งน�1เพ2%อเป็�นการร�กษา ควัามม�%นคงของร�ฐบาลกลางและเจ+าเม2องป็ระเทศึราชใดีเอาใจออกห'างเป็�น กฎ จะถึ,กป็ราบป็รามหร2อ ถึ,กถึอดีถึอนท�นท�

34

ระบบบร�หารราชการไทย

การป็ฏิ�ร,ป็ระบบราชการในสม�ยพระบาทสมเดี8จพระจ�ลจอมเกล+าเจ+าอย,'ห�วัเพ2%อการพ�ฒนาป็ระเทศึให+ท�นสม�ยและม�ควัามเป็�นป็Bกแผ่'น

ม�%นคงของร�ชกาลท�% 5 โดียการป็ร�บโครงสร+างการบร�หารราชการจาก กรมหล�ก 3 กรม ค2อ

- กรมกลาโหม - กรมมหาดีไทย - กรมท'า

ซึ่ %งเป็�นเสนาบดี�ช�1นผ่,+ใหญ' 2 ต)าแหน'ง ค2อ - สม�หนายก - สม�หกลาโหม

และต)าแหน'งจต�สดีมภ$ 4 ต)าแหน'ง ไดี+แก' - เวั�ยง - วั�ง - คล�ง - นา

มาเป็�นกรมต'างๆ 12 กรม โดียม�เสนาบดี�ร�บผ่�ดีชอบป็กครองม�ศึ�กดี�:เสมอก�นเป็�นการยกเล�กระบบจต�สดีมภ$ และต)าแหน'งสม�หนายกและสม�นกระกลาโหมในแบบเดี�มเส�ย

ในท�%ส�ดีก8ทรงก)าหนดีร,ป็แบบของกระทรวังท�%จะป็ฏิ�ร,ป็ท�1งเก'าและใหม'รวัมเป็�น 12 กระทรวังดี+วัยก�นแต'ในช�1นเร�ยกวั'ากรมตามเดี�ม

1. กรมมหาดีไทย2. กรมพระกลาโหม3. กรมท'า4. กรมวั�ง

35

ระบบบร�หารราชการไทย

5. กรมเม2อง6. กรมนา7. กรมพระคล�ง8. กรมย�ต�ธีรรม9. กรมย�ทธีนาธี�การ10.กรมธีรรมการ11.กรมโยธีาธี�การ 12. กรมมร�ธีาธี�การ

6 กรมแรกเป็�นกรมเก'า แต'ไดี+ม�การเป็ล�%ยนแป็ลง หน+าท�%ควัามร�บผ่�ดีชอบไป็บ+าง โดียกรมพระกลาโหมย�งบ�งค�บห�วัเม2องป็�กษ$ใต+ และเม2องมลาย,ป็ระเทศึราช ซึ่ %งต'อมาไดี+โอนการ บ�งค�บบ�ญชาการห�วัเม2องให+ก�บกระทรวังมหาดีไทย

การท'า เคยวั'าราชการห�วัเม2องชายฝ่�% งทะเลตะวั�นออก ให+วั'าการต'างป็ระเทศึอย'างเดี�ยวั การป็กครองห�วัเม2องโอนให+มหาดีไทย

ส'วันใหม'อ�ก 6 กรม ม�หน+าท�%ดี�งน�1ค2อกรมพระคล�ง ดี,แลเร2%องการเง�น รายไดี+ รายจ'ายของแผ่'น

ดี�นกรมย�ต�ธีรรม จ�ดีการเร2%องศึาล ซึ่ %งเคยอย,'กระจ�ดีกระจายตาม

กรมต'างๆ มา ไวั+ท�% แห'งเดี�ยวักรมย�ทธีนาธี�การ ตรวัจตราการจ�ดีการในกรมทหารบก

ทหารเร2อกรมธีรรมการ ม�หน+าท�%จ�ดีการเก�%ยวัก�บการศึ กษา การร�กษา

พยาบาลท�%เร�%มข 1นใหม'และอ�ป็ถึ�มภ$คณะสงฆ์$ตามต)าแหน'งเจ+าพระยาเสดี8จ

36

ระบบบร�หารราชการไทย

กรมม�รธีาธี�การ ม�หน+าท�%ร �กษาพระราชส�ญจร ร�กษาพระราชก)าหนดี กฎหมายและหน�งส2อราชการท�1งป็วัง

เม2%อไดี+ทรงก)าหนดีร,ป็แบบของการบร�หารราชการส'วันกลางข 1นใหม'แล+วั ร�ชกาลท�% 5 ทรงทดีลองระเบ�ยบการของระบบบร�หารท�%จะจ�ดีข 1นใหม'และฝ่Bกห�ดีผ่,+ท�%จะเป็�นเสนาบดี�และไดี+ป็ระกาศึพระบรมราชโองการต�1งกระทรวังข 1นรวัม 12 กระทรวังอย'างเป็�นทางการ

การแบ'งส'วันราชการออกเป็�น 12 กระทรวังดี�งกล'าวั ท)าให+ลดีซึ่)1าซึ่+อนก+าวักายก�นดี�งท�% ป็รากฏิในระบบบร�หารราชการเดี�ม ท)าให+ร�ชกาลท�% 5 สามารถึสร+างฐาน อ)านาจการบร�หารราชการข 1นใหม'เพราะกวั'าคร %งหน %งของเสนาบดี�กระทรวังต'างๆ ป็ระกอบดี+วัยพระเจ+าน+องยาเธีอเส�ยกวั'าคร %งหน %งของเสนาบดี�ท�%เหล2อก8เป็�นบ�คคลท�%ทรงไวั+วัางพระท�ย นอกจากน�1การต�1ง เสนาบดี�สภา ข 1นย�งท)าให+ร�ชกาลท�% 5 ทรงสามารถึก)าก�บดี,แลงานบร�หารของท�กกระทรวังไดี+และย�งเป็�นการ ลดีอ)านาจ อ�ทธี�พลของข�นนางเก'า โดียเฉีพาะตระก,ลบ�นนาคลงไดี+

การบร�หารราชการแผ่�นดิ�นหลงการเปล��ยนแปลงการปกครอง พั.ศ.2475

ภายหล�งจากการป็ฏิ�วั�ต�การเป็ล�%ยนแป็ลงการป็กครองแผ่'นดี�น ใน พ.ศึ. 2475 โดีย คณะราษฎร$ ป็ระเทศึไทยม�การเป็ล�%ยนแป็ลงระบอบสมบ,รณาญาส�ทธี�ราช ซึ่ %งพระมหากษ�ตร�ย$ทรงม�พระราชอ)านาจเดี8ดีขาดีมาเป็�นการป็กครองระบอบป็ระชาธี�ป็ไตยอ�นม�พระมหากษ�ตร�ย$เป็�นพระป็ระม�ข (Constitutional Monarchy) การบร�หารราชการ

37

ระบบบร�หารราชการไทย

แผ่'นดี�นของไทยจ งไดี+ม�การเป็ล�%ยนแป็ลงและป็ร�บป็ร�งตลอดีมาโดียล)าดี�บ

ในดี+านของการจ�ดีระเบ�ยบการบร�หารราชการแผ่'นดี�น ไดี+ม�การตราพระราชบ�ญญ�ต�วั'าดี+วัยระเบ�ยบบร�หารราชการแห'งราชอาณาจ�กรสยาม พ.ศึ.2476 เพ2%อวัางโครงสร+างการบร�หารราชการแผ่'นดี�นหล�งจากท�%ม�การเป็ล�%ยนแป็ลงระบอบการป็กครองใหม' โดียให+เหต�ผ่ลส)าค�ญของการตรากฎหมายฉีบ�บน�1ค2อ เพ2%อต+องการจ�ดีร,ป็งานให+เข+าล�กษณะการป็กครองอย'างร�ฐธีรรมน,ญ และเพ2%อจะให+การบร�หารราชการแผ่'นดี�นรวับร�ดีและเร8วัย�%งข 1น ซึ่ %งสาระส)าค�ญของพระราชบ�ญญ�ต�ฉีบ�บน�1ค2อ (ช,วังศึ$ ฉีายะบ�ตร,2539 :66-67)

1. ม�การจ�ดีระเบ�ยบการบร�หารราชการออกเป็�น 3 ส'วัน ไดี+แก' ราชการบร�หารส'วันกลาง ค2อ คณะร�ฐมนตร� (กระทรวัง ทบวัง กรม) ราชการบร�หารส'วันภ,ม�ภาค ค2อ การส'งข+าราชการไป็ป็ระจ)า และราชการบร�หารส'วันท+องถึ�%น ค2อ เทศึบาล

2. ม�การก)าหนดีฐานะของกระทรวังให+เป็�นทบวังการเม2อง หมายควัามวั'า หน'วัยงานของร�ฐท�%เป็�นน�ต�บ�คคลม�ฐานะทางกฎหมายท�%จะเป็�นค,'ส�ญญาในทางกฎหมายไดี+

3. ม�การป็ร�บโอนอ)านาจหน+าท�%ในการบร�หารราชการส'วันภ,ม�ภาคให+อย,'ก�บคณะกรมการจ�งหวั�ดี และคณะกรมการอ)าเภอ แทนท�%จะอย,'ก�บผ่,+วั'าราชการจ�งหวั�ดีและนายอ)าเภอ

4. ยกเล�กมณฑ์ล คงเหล2อแต'จ�งหวั�ดี อ)าเภอ ท�%เป็�นราชการส'วันภ,ม�ภาค

38

ระบบบร�หารราชการไทย

5. ก)าหนดีราชการบร�หารส'วันท+องถึ�%นเพ�%มข 1นมา ค2อ เทศึบาล(ป็ธีาน ส�วัรรณมงคล และคณะ ,2537 :22-23)

และต'อมาม�การป็ร�บป็ร�ง เป็ล�%ยนแป็ลงกฎหมายหล�กการจ�ดีระเบ�ยบบร�หารราชการแผ่'นดี�นเร2%อยมา แม+จะม�ร�ฐบาลพลเร2อนท�%มาจากการเล2อกต�1งหลายช�ดีแล+วัก8ตาม

การบร�หารราชการแผ่�นดิ�นในป+จจ!บน (2545-2550)ส)าหร�บป็ระเทศึไทยน�1น ไดี+ย ดีหล�กการรวัมอ)านาจไวั+ท�%ส'วัน

กลางและหล�กการ แบ'งอ)านาจไป็ให+ส'วันภ,ม�ภาคมาโดียตลอดี กล'าวัค2อ ร�ฐบาลไดี+ใช+หล�กการรวัมอ)านาจและหล�กการ แบ'งอ)านาจผ่สมผ่สานก�นไป็ ท)าให+ร�ฐบาลสามารถึควับค�มไดี+ท�กส'วันของป็ระเทศึ โดียผ่'านต�วัแทนของตนในส'วันภ,ม�ภาค ม�ผ่ลท)าให+การบร�หารป็ระเทศึม�เอกภาพ และม�ควัามม�%นคงจนถึ งป็�จจ�บ�นน�1

ส'วันหล�กการกระจายอ)านาจให+ป็ระชาชนในท+องถึ�%นป็กครองก�นเองน�1น เป็�นหล�กใหม'ตามอ�ดีมการณ$ของป็ระชาธี�ป็ไตยภายหล�งการป็ฏิ�วั�ต�เป็ล�%ยนแป็ลงการป็กครองป็ระเทศึ เม2%อป็D พ.ศึ. 2475 ดี�งไดี+กล'าวัมาแล+วั (วัรานนท$ สมค�ดี ,2547 :52-63)

การจ�ดีระเบ�ยบบร�หารราชการไทยในป็�จจ�บ�น จะใช+หล�กการจ�ดีระเบ�ยบบร�หารราชการท�1ง 3 หล�กตามท�%ก)าหนดีไวั+ในพระราชบ�ญญ�ต�ระเบ�ยบร�หารราชการแผ่'นดี�น พ.ศึ. 2534 และท�%แก+ไขเพ�%มเต�มจนถึ ง ฉีบ�บท�% 5 พ.ศึ. 2545 กล'าวัค2อ

1. ใช+หล�กการรวัมอ)านาจในการจ�ดีระเบ�ยบการบร�หารส'วันราชการส'วันกลาง อ�นไดี+แก' กระทรวัง ทบวัง กรมต'างๆ

39

ระบบบร�หารราชการไทย

2. ใช+หล�กการแบ'งอ)านาจในการจ�ดีระเบ�ยบบร�หารราชการส'วันภ,ม�ภาค อ�นไดี+แก' จ�งหวั�ดีและอ)าเภอ

3. ใช+หล�กการกระจายอ)านาจในการจ�ดีระเบ�ยบบร�หารราชการส'วันท+องถึ�%น หร2อ การป็กครองส'วันท+องถึ�%น อ�นไดี+แก' องค$กรป็กครองส'วันท+องถึ�%นป็ระเภทต'างๆ

ก� จกรรมัท%ายบท

1. ร,ป็แบบการบร�หารราชการแผ่'นดี�นในสม�ยกร�งส�โขท�ย ม�ล�กษณะอย'างไร

40

ระบบบร�หารราชการไทย

2. การบร�หารราชการแผ่'นดี�นในสม�ยกร�งศึร�อย�ธียา ม�ล�กษณะอย'างไร

3. จงเป็ร�ยบเท�ยบล�กษณะการบร�หารราชการแผ่'นดี�น ในสม�ยกร�งศึร�อย�ธียาและสม�ยพระบาทสมเดี8จพระจ�ลจอมเกล+าเจ+าอย,'ห�วั (ร.5)

41