บทท 2

ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรองความสมพนธระหวางแรงสนบสนนทางสงคมและความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสของกลมชายรกชายในกรงเทพมหานครครงนผวจยไดท าการศกษาแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของมาเปนกรอบแนวคดในการวจย ดงน 1. แนวคดเกยวกบพฤตกรรม

2. แนวคดเกยวกบชายรกชาย

2.1 รปแบบการด าเนนชวตของชายรกชาย

2.2 ประเภทของชายรกชาย

3. ทฤษฎทเกยวของ

3.1 ทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม (Theory of Social Support)

3.2 ทฤษฎแบบจ าลองความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model / HBM)

4. งานวจยทเกยวของ

4.1 งานวจยทเกยวของในประเทศ

4.2 งานวจยทเกยวของตางประเทศ

แนวคดเกยวกบพฤตกรรม ความหมายของพฤตกรรม

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของพฤตกรรมไว ดงน พฤตกรรม หมายถง การกระท าหรออาการทแสดงออกทางกลามเนอ ความคดและความรสกเพอตอบสนองสงเรา

ธดา มตองปน (อางในสมจตต สพรรณทศน 2538.) ไดกลาววา พฤตกรรม หมายถงปฏกรยาหรอกจกรรมทกชนดของสงมชวต จะสงเกตไดหรอสงเกตไมไดกตาม

บวลา ลอยหา (อางในสมโภชน เอยมสภาษต 2553.) ไดกลาว พฤตกรรม หมายถง สงทบคคลกระท า แสดงออก ตอบสนอง หรอโตตอบตอสงใดสงหนง ในสภาพการณใด สภาพการณหนงทสามารถสงเกตเหนได ไดยน นบได อกทงวดไดตรงกนดวยเครองมอทเปนวตถวสย ไมวาการแสดงออกหรอการตอบสนองนนจะเกดขนภายในหรอภายนอกรางกายกตาม

สรปไดวา พฤตกรรม หมายถง การกระท า หรอกจกรรมทกชนดของสงมชวต ซงมทงทอยภายใน และแสดงออกมาภายนอก

ประเภทของพฤตกรรม

นกจตวทยาไดแบงประเภทของพฤตกรรมไวดงน

1. การจ าแนกพฤตกรรมโดยอาศยการสงเกต แบงเปน 2 ประเภท คอ

1.1 พฤตกรรมภายนอก พฤตกรรมภายนอกเปนพฤตกรรมทแสดงออกมาใหบคคลอน มองเหนไดเปนปฏกรยาทคนเราแสดงออกตลอดเวลาของการมชวตแสดงออกตงแตตนนอนจนกระทงเขานอน โดยเรมจากลกจากทนอน เกบทนอนใหเปนระเบยบ เขาหองน า แตงตว รบประทานอาหาร และไปท างาน เปนตน

พฤตกรรมภายนอกทบคคลแสดงออกมา มความส าคญตอการด ารงชวตอยในสงคม โดยเฉพาะอยางยงการประเมนคณภาพของคนวาเขาเปนคนด คนเลว คนมระเบยบวนย มคณธรรม ซอสตย สภาพ เปนตน ลวนแตมองเหนดพฤตกรรมภายนอกทงนน เพราะถาบคคลไมแสดงพฤตกรรมออกมาใหปรากฏ สงคมกจะไมทราบวาบคคลนนเปนคนอยางไร นอกจากน พฤตกรรมทแสดงออกมาภายนอก เปนองคประกอบทส าคญทสดของความสมพนธระหวางบคคล และระหวางกลม ทงนนเพราะการทบคคลจะมความสมพนธกนในทางบวกหรอทางลบนนยอมขนอยกบ พฤตกรรมของแตละบคคลทแสดงออกมาภายนอกใหปรากฏ จากสภาพสงคมปจจบนจงมกจะพบเสมอวา บคคลจะแสดงพฤตกรรมออกมาเพอจะใหผ อนเหนด เหนชอบตามดวย ซงบางคนกเสแสรงท า

พฤตกรรมภายนอกทแสดงออกมานน บางอยางจงไมไดสะทอนถงความเปนจรงทงหมดจงเปนเรองทตองคดไวเสมอวาการแสดงพฤตกรรมออกมานน บางครงกไมเปนไปตามเหตผลและความเปนจรงในตวบคคลนนเสมอไป

สรปไดวา พฤตกรรมภายนอก หมายถง ปฏกรยาของบคคล หรอกจกรรมของบคคลทปรากฏออกมาใหบคคลอนเหนไดทงวาจา และการกระท าทาทางตาง ๆ

1.2 พฤตกรรมภายใน พฤตกรรมภายในเปนกจกรรม หรอปฏกรยาทเกดขนในตวบคคล ซงมทงทเปนรปธรรมและนามธรรม พฤตกรรมทเปนรปธรรมนน ไดแก การเตนของหวใจ การบบตวของล าไส การสบฉดเลอดไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย เปนตน พฤตกรรมเหลานเปนพฤตกรรมทผ อนไมสามารถจะสงเกตหรอมองเหนได แตจะทราบไดโดยใชเครองมอทางการแพทยวดหรอตรวจสอบ

พฤตกรรมภายในทเปนนามธรรม ไดแก ความคด ความเชอ ทศนคต เปนตน พฤตกรรมเหลานกเปนพฤตกรรมทบคคลอนไมสามารถจะมองเหนได เชนกน เพราะกระบวนการทงหลายไดเกดขนในสมองคนนนเอง ดงนน จงเปนการยากทจะทราบไดวาบคคลนน เขาคดอยางไร เชออยางไร และรสกอยางไร จนกระทงเขาจะแสดงพฤตกรรมภายนอกออกมา เชน แววตาแสดงความโกธร หรอลงมอกระท าตามทคดไวแลว

สรปไดวา พฤตกรรมภายใน หมายถง พฤตกรรมทเกดขนในตวบคคล ซงสมองจะท าหนาทเปนทรวบรวมสะสมและสงการ อนเปนผลเกดขนจากการท างานของระบบประสา และกระบวนการเปลยนแปลงทางดานชวเคมของรางกาย

2. การจ าแนกพฤตกรรมโดยอาศยการพฒนาการตามวฒภาวะ และการใหคาของสงคม แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

2.1 พฤตกรรมปกต การทระบวาพฤตกรรมใดปกตนน อาจจะมเกณฑตาง ๆ ส าหรบพจารณา แตโดยทวไปแลวพฤตกรรมของคนเราจะเหมอนกนในชวงขนตอนของการพฒนาตามวฒภาวะ พฤตกรรมในขนตอนนจะไดรบการพฒนาเปนล าดบคอ นอนหงาย นอนคว า นง คบ คลาน ยน เดน วง เปนตน และจะตองยดถอวฒนธรรมในสงคมนนดวย ซงจดวามอทธพลตอการประเมนคาพฤตกรรมของบคคลในสงคม เกณฑการพจารณาพฤตกรรมสามารถเปลยนแปลงไดตามกาลเวลา เชน พฤตกรรมการแตงกายไปในงาพธตาง ๆ สมยกอนตองแตงชดสากล แตปจจบนสามารถแตงกายเสอชดพระราชทานกนบวาเปนการเหมาะสม

การทจะระบวาพฤตกรรมใดปกตไมปกตนน สวนใหญจะขนอยกบการใหคาของสงคม ในขณะทสงคมจะระบวาเปนพฤตกรรมปกต บคคลบางคนอาจถอวาเปนพฤตกรรมผดปกตกได บคคลบางคนกไมสนใจตอการประเมนคาพฤตกรรมจากทสงคมมากนก เชน อาจท าตวเองเปนคนเงยบขรม ไมพดกบใคร ท างานตามหนาทความรบผดชอบ แตงตวตามทตนชอบใจ ผดไปจากบคคลอน และบคคลนนกรตวดวาก าลงท าอะไร มพฤตกรรมอยางไร และกคดเชอวาการกระท าของตนเองนนเปนสงปกต แตสงคมอาจมองวาผดปกตได นอกจากนพฤตกรรมทสงคมหนงถอวาผดปกต แตในอกสงคมหนงถอวาปกต เชน การจบมอแขนในเพศเดยวกนของวยผ ใหญของสงคมตะวนตก จะถอวาเปนพฤตกรรมผดปกต แตในสงคมไทยถอวาการจบมอถอแขนกนในวยผ ใหญเปนพฤตกรรมปกต เปนการใหคาของความสนทสนมกน เกณฑการพจารณาวา พฤตกรรมใดเปนพฤตกรรมปกต กสามารถจะพจารณาไดโดยอาศยเกณฑดงน

1. ตองเปนไปตามขนตอนของการพฒนาการตามวฒภาวะของบคคล

2. ตองสอดคลองกลมกลนกบวฒนธรรมของสงคมทตนเองเปนสมาชกอย

3. ตองเปนไปตามกฎหมายระเบยบของสงคมทก าหนดไว

2.2 พฤตกรรมผดปกต ทางพฤตกรรมศาสตรบางครงจะใชค าวา พฤตกรรมอปกต ซงถอวาสองค านมความหมายเหมอนกน คอ ใชแทนกนไดนนเอง จากเรองการพจารณาเกณฑของพฤตกรรมปกตทกลาวมาแลวนน จะพบวาถาพฤตกรรมใดทไมอยในเกณฑทกลาวมาแลวกจดไดวาเปนพฤตกรรมผดปกต โดยทวไปแลวบคคลจะมองผ ทมพฤตกรรมปกตไปในทางลบเสมอ เชน พฤตกรรมของบคคลทเปนภยตอสงคม พฤตกรรมของคนทโหดรายทารณผดมนษยทวไป ถาจะพจารณาใหลกซงตอไปอกจะพบวา พฤตกรรมผดปกตนนอาจจะเปนไดทงดานลบและดานบวก

การทจะระบวาพฤตกรรมใดเปนพฤตกรรมผดปกตนนขนอยกบเวลา สถานท ละสงแวดลอม เชน การทผชายใสชดอาบน าเดนตามศนยการคา หรอเดนเขาไปตดตองานในสถานทราชการ กจะวาเปนพฤตกรรมผดปกต เพราะการใสชดอาบน าควรจะตองเดนชายหาดหรอสระวายน า เปนตน เชนเดยวกบนกเรยนก าลงฟงอาจารยบรรยาย ซงทกคนตงใจฟงดวยความสนใจ แตมนกเรยนอกคนยนขนรองเพลง ปรบมอ พฤตกรรมเชนนกคอวา เปนพฤตกรรมผดปกต เพราะแสดงออกเชนน ควรจะอยในททซงตองการความสนกครกครนมากกวาในหองเรยน นอกจากนยงมพฤตกรรมบางอยางทใชเกณฑของสงแวดลอมและการเปลยนแปลงของสงคม พจารณาวาผดปกต เปนบคคลทมสขภาพจตไมด แตในปจจบนไมไดถอวาเปนพฤตกรรมผดปกต

องคประกอบของพฤตกรรม

องคประกอบทมอทธพลตอพฤตกรรมของคน มดงน

1. กลมสงคม (Social Group) กลมสงคมในทนอาจหมายถง กลมชนใด ๆ กได เชน กลมของเพอนบาน กลมเพอนในโรงเรยน กลมเพอนรวมสถาบนเดยวกน กลมเพอนรวมอาชพเดยวกน เปนตน โดยเฉพาะกลมเพอนทเปนวยรนจะมอทธพลมาก จะเหนไดวาพฤตกรรมของคนจะมอย 2 อยางดวยกน คอประการแรกเปนพฤตกรรมทเปนแบบฉบบของตวเองแท ๆ ทเขาท าจนเปนนสย ถอเปนบคลกภาพจองตนเอง ประการทสองคอ พฤตกรรมทแสดงออกมาโดยมอทธพลของสงอนหรอบคคลอนหรอบคคลอนเขามาครอบง า

2. บคคลทเปนแบบอยาง (Identification Figure) บคคลทเปนแบบอยางเรมจากพอแม ทเปนแบบอยางลก ตอมาอาจเปนพนอง ญาต โตขนมาอาจเปนคร อาจารยผสอน ตลอดจนดารา นกรอง ดาราภาพยนตร ดาราโทรทศน หรอบคคลทมชอเสยงของประเทศหรอของโลก ในทางใดทางหนงกได เชน ทางทหาร ทางการเมอง ทางกว ทางดนตร ฯลฯ ในครอบครวทพอแมชอบเลนกฬา ชอบการสงคม พดเสยงดง ลกชายมกยดถอเอาพฤตกรรมเหลานนมาเปนแบบอยาง ใน

ท านองเดยวกนถาครอบครวนนมแมชอบรองเพลงเปนคนชางพด ลกผหญงมกจะเอาแบบอยางพฤตกรรมของแมดวย แมแตทวงทการพดจา ลกษณะการพด ทาทางการเดนเหลานอาจเหมอนกน

3. สถานภาพ (Status) สถานภาพของบคคลในทน อาจจะเปนทงสถานภาพทตดตวมา หรอสถานภาพโดยก าเนด (Ascribed Status) เชน เพศชาย เพศหญง พอแม ลก เจาฟา พระองคเจา เปนตน หรออาจจะเปนสถานภาพทบคคลนนหามาไดดวยความสามารถของตนเอง (Achieved Status) เชน ยศ ต าแหนง ชนโท ชนพเศษ ศาสตราจารย อธบด เปนตน เมอบคคลมสถานภาพแตกตางกน การแสดงออกของพฤตกรรมยอมแตกตางกนไปดวย

4. เทคโนโลย (Techno Logy) ในปจจบนจะเหนไดวาโลกเราเจรญขนมากมาย โดยเฉพาะอยางยงความเจรญทางดานเทคโนโลย บคคลสวนมากมกจะมองไมเหนถงอทธพลของความเจรญทางดานเทคโนโลยทมตอพฤตกรรมของตนเอง ในสมยโบราณคนเรากนขาวดวยมอ ตอมามการใชชอนสอมในการกนขาว พฤตกรรมของการกนขาวกเปลยนไป มการจบชอนสอม ในสมยโบราณการท านาของคนกโดยการใชแรงงานคน ตอมากเปลยนมาเปนใชสตวท างานแทนและในสมยปจจบนใชเครองจกท างานแทน พฤตกรรมของคนกเปลยนแปลงไป

5. กฎหมาย (Law) พฤตกรรมของมนษยบางสวนถกควบคมโดย กฎหมาย เชน กฎหมายระบไววาการท ารายบคคลอนหรอการฆาบคคลคนอนยอมมความผด ดงนน คนเราบางครงยอมไมแสดงพฤตกรรมนนออกมา หรอกฎหมายบงไววาการพดหมนประมาณผ อนมความผด คนเรากไมแสดงพฤตกรรมนนออกมา

6. ศาสนา (Religion) พฤตกรรมของคนเรามสวนสมพนธกบศาสนาเปนอยางมาก ทงน หมายความวาบคคลผนนยอมนบถอศาสนาใดศาสนาหนงเปนเครองยดเหนยวจตใจ ซงในปจจบนนพวกไมมศาสนา หรอไมถอศาสนาอะไรเลยกม ในเรองของศาสนากมกฎเกณฑหรอขอหามทแตกตางกนไป แตในหลกการสวนมากแทบทกศาสนาจะมสวนเหมอนกนหมด เชน สอนใหคนท าความด ไมใหท าความชวดงน เปนตน ฉะนนการทบคคลจะแสดงพฤตกรรมทไมดออกมาในบางครงอาจไมผดกฎหมาย แตผดกบหลกศาสนา

7. ขนบธรรมเนยมประเพณ ลทธ ความเชอ วฒนธรรม สงตาง ๆ เหลานลวนมอทธพลตอพฤตกรรมของคนทงนน เชน ประเพณการแตงงานแตละชาตกแตกตางกนไป ของชาวเขากบชาวเมองกแตกตางกนไป การทชายหญงบรรลนตภาวะแลวอาจไมจดทะเบยนสมรสกน หรออยดวยกนโดยไมตองมพธอะไรกได แตเนองจากประเพณทยดถอกนตอ ๆ มา ท าใหตองมการจดงานกนขน

8. สภาพสงแวดลอม (Environment) เชน สภาพทอยอาศยชมชนทอาศยอย อากาศ เหลานลวนแตมอทธพลเหนอพฤตกรรมของคนทงสน ถาชมชนนนเปนชมชนชนบท พฤตกรรมของบคคลนนกแตกตางไปจากบคคลทอยในเมอง ทงนเพราะสภาพชมชนของชนบทกบในเมองแตกตางกน ความสมพนธของบคคลในสงคมนนกแตกตางกนดวย ในสงคมชนบทการแสดงพฤตกรรมอะไรออกมากตองดสงคมนนเปนส าคญกอน ถาตวเองแสดงอะไรผดแปลกไปจากสงคมนน จะท าใหสงคมนนไมยอมรบ ในสงคมเมองหลวงประชาชนมความแตกตางกน ความสนใจตางกน ความนยมตางกน ฐานะตางกน อาชพตางกน ทกคนถอวาตวใครตวมน ตางคนตางอย ทกคนจงแสดงออกมาโดยไมค านงถงสงคม พฤตกรรมของคนในเมองหลวงจงหากฎระเบยบไมได

9. ทศนคต (Attitude) เปนตวการอยางหนงทมอทธพลตอการแสดงออกของคน นกเรยนทมทศนคตไมดตอวชาทเรยนกจะแสดงพฤตกรรมแปลก ๆ ออกมา เชน ไมคอยดงใจเรยน ขาดเรยนบอย ๆ คนทมทศนคตทไมดตอบคคลใดบคคลหนง เวลาพบหนากจะแสดงพฤตกรรมทไมชอบออกมา หรอดนเลยงไมยอมพบหนากได

10. การเรยนร (Learning) ในทางจตวทยาสมยใหม เราถอวาพฤตกรรมของคนสวนมากเกดการเรยนร คนเราเรยนรตงแตเดกจนกระทงตาย การเรยนรเปนขบวนการทเกดขนตดตอกนตลอดไป

พฤตกรรมสขภาพ นกวชาการใหความหมายพฤตกรรมสขภาพไวตาง ๆ กน ดงน

ภร นวลเนาว (2554) ไดกลาววา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การปฏบตหรอการแสดงออกของบคคลในกระท าหรองดเวนการกระท าในสงทมผลทางสขภาพโดยอาศยความรความเขาใจ ทศนคต และการประปฏบตตนทางสขภาพทเกยวของสมพนธกนอยางเหมาะสม

ธดา มตองปน (อางในสมจตต สพรรณทสต , 2534.) ไดกลาววา พฤตกรรมสขภาพหมายถง ความร ความเขาใจ ความเชอ ความรสก และการแสดงออกของบคคลทเกยวของกบการปองโรค การสงเสรมสขภาพ การรกษาโรค และการฟนฟสภาพ กจกรรมใด ปฏกรยาใด ๆ ของบคคลทสามารถวดได ทดสอบไดวาเปนความร ความเขาใจ ความเชอ ความรสก หรอการกระท าในเรองสขภาพ ลวนเปนพฤตกรรมสขภาพทงสน

ธราธร ดวงแกว และคณะ (อางในธนวรรธน อมสมบรณ , 2536.) ไดกลาววา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การกระท า การปฏบต การแสดงออก และททาทจะกระท า ซงจะกอใหเกดผลด

หรอผลเสยตอสขภาพของตนเอง ครอบครวหรอชมชน พฤตกรรมสขภาพจ าแนกออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ

ลกษณะแรก เปนการกระท า (Action) และลกษณะทสองเปนการไมกระท า (Non action) พฤตกรรมสขภาพในลกษณะทเปนการกระท า ไดแก การกระท า หรอการปฏบตของบคคลทมผลดหรอผลเสยตอสขภาพ สวนพฤตกรรมสขภาพทเปนการไมกระท า ไดแก การงดเวน ไมกระท า หรอไมปฏบตของบคคลทมผลดหรอผลเสย

สรปไดวา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การปฏบต หรอการแสดงออกของบคคลในการกระท า หรองดเวนการกระท าในสงทมผลตอสขภาพ โดยอาศย ความร ความเขาใจ เจตคต และการปฏบตทางสขภาพทเกยวของสมพนธกนอยางพอเหมาะ

องคประกอบของพฤตกรรมสขภาพ

พฤตกรรมทางสขภาพ จะมความหมายเชนเดยวกบพฤตกรรมทวไป แตพฤตกรรมสขภาพจะเนนเฉพาะเรองเกยวกบสขภาพ ซงจะมทงพฤตกรรมทเกยวกบความร ทศนคต และพฤตกรรมทเกยวกบการปฏบต ซงตรงกบแนวคดของพฤตกรรมทางดานการศกษาของบลม (Bloom) ดงรายละเอยดดงน (พจนย เสงยมจตต, 2542)

พฤตกรรมดานพทธพสย (Cognitive Domain) เนนพฤตกรรมทเกยวของกบการรขอเทจจรงตาง ๆ รวมทงการพฒนาความสามารถและทกษะทางสตปญญา การใชความคด วจารณญาณเพอการตดสนใจ พฤตกรรมดานนประกอบดวยความสามารถระดบตาง ๆ โดยเรมจากความรงาย ๆ คอ

1. การร (Knowledge) เปนพฤตกรรมขนตน ในขนการจ า นกไดมองเหน ไดยน จ าได มความรในขนเกยวกบค าจ ากดความ ความหมาย ขอเทจจรง ทฤษฎ เปนตน

2. ความเขาใจ (Comprehension) เนนพฤตกรรมทเกยวกบความเขาใจ ซงแสดงออกในรปของทกษะ ความสามารถในการแปล การใหความหมายและการคาดคะเน

3. การประยกตหรอการน าความรไปใช (Application) เปนพฤตกรรมทน าเอาความรไปใชแกปญหา จงจะตองมความเขาใจหลกทฤษฎการตาง ๆ ทจะน ามาใช

4. การวเคราะห (Analysis) ความสามารถในการวเคราะหเนนขนตอน ซงอาจจะแบงเปนขน

ขน 1 ความสามารถแยกองคประกอบของปญหาหรอสภาพการณเพอท าความเขาใจกบสวนประกอบตาง ๆ ใหละเอยด

ขน 2 ผ เรยนสามารถมองเหนความสมพนธอยางชดเจน

ขน 3 ผ เรยนมองเหนหลกการผสมผสานระหวางสวนประกอบทรวมกนเปนปญหา

5. การสงเคราะห (Synthesis) คอ ความสามารถในการน าเอาสวนตาง ๆ มารวมกนแลวเกดแบบแผน หรอแนวคดใหม ซงเกดเปนความคดสรางสรรค หรอความคดรเรมในตวผ เรยน

6. การประเมนผล (Evaluation) เปนการประเมนผลทเกยวของกบการใหคาตอความรขอเทจจรง โดยใชเกณฑหรอมาตรฐานอยางใดอยางหนงประกอบ ซงการประเมนผลจะเกดขนไดทกขนตอน เครองมอชวยประกอบการประเมนคามอย 2 แบบ คอ

1. การประเมนคาโดยอาศยขอเทจจรงภายใน เชน ตดสนคณคาของเรองราว โดยใหเนอหาของเรองราวนน เปนเกณฑตดสน

2. การประเมนคาโดยอาศยเกณฑภายนอก เชน ตดสนคณคาของสงตาง ๆ โดยเอาสงทสงคมยอมรบเปนเกณฑตดสน

พฤตกรรมดานเจตพสย (Affective domain) หมายถงความสนใจ ความรสก ความชอบ ไมชอบ ทศนคต การใหคณคา การรบ การเปลยน หรอการปรบปรงคานยมทยดถออย ซงยากตอการสงเกต เพราะเกดภายในจตใจของบคคล พฤตกรรมดานเจตคตพสยแบงออกเปน ขนตอนดงน

1. การรบหรอใหความสนใจ (Receiving or Attending) เปนขนตอนทถกกระตนใหเกดสภาพจตใจ 3 ลกษณะ คอ เกดความตระหนกวา ผด – ถก เตมใจทจะรบสงมากระตน และการเลอกรบหรอเลอกสนใจ ในสงทน าความพอใจมาให และไมรบในสงทไมชอบ

2. การตอบสนอง (Responding) เปนพฤตกรรมตอจากขนแรก ซงการตอบรบกบสงกระตนเปนเพยงความรสกขนตน ยงยนยนไมไดวามทศนคตตอสงเรานน

3. การใหคา (Valuing) เปนขนทไดพฒนาสงทนาสนใจชอบและพรอมจะตอบสนองไดอยในภาวะ ทบงคบได

4. การจดกลมคา (Organization) เมอเกดคานยม ตาง ๆ จะจดระบบของคานยมเปนหมวดหม โดยพจารณาจากความสมพนธระหวางคานยมเหลานน

5. การแสดงลกษณะคานยมทยดถอ (Characterization by a Value or Value Complex) พฤตกรรมขนนจะเหนวาบคคลมปรชญาหรอแนวคดส าหรบตนเอง หรอคดกฎตาง ๆ ในการปฏบตงาน โดยพจารณาถงเหตผล ดานศลธรรม จรรยาและ หลกประชาธปไตย เปนตน

พฤตกรรมดานทกษะพสย (Psychomotor domain) เปนพฤตกรรมทใชความสามารถในการแสดงออกทางรางกาย ซงรวมถงการปฏบตทอาจแสดงออกในสถานการณหนง และสงเกตเหน

ได หรออาจเปนพฤตกรรมทลาชา คอ บคคลยงไมไดปฏบต แตคาดคะเนวาอาจจะปฏบตในโอกาสตอไป พฤตกรรมขนน เปนพฤตกรรมขนสดทายซงตองอาศยพฤตกรรมดานพทธศกษา คอ ความร กบพฤตกรรมดานเจตคตเปนสวนประกอบ กระบวนการทกอใหเกดพฤตกรรมดานทกษะพสย ตองอาศยเวลาและการตดสนใจหลายขนตอน เปนพฤตกรรมทสามารถประเมนผลไดงาย แตกระบวนการทกอใหเกดพฤตกรรมตองอาศยเวลา และการตดสนใจหลายขนตอน ในทางสขภาพอนามยถอวา พฤตกรรมดานทกษะพสยของบคคลเปนเปาหมายขนสดทาย ทชวยใหบคคลมสขภาพอนามยด (พจนย เสงยมจตต, 2542)

ประเภทของพฤตกรรมสขภาพ

1. พฤตกรรมการปองกน (Preventive Health Behavior) คอ การกระท าของบคคลทมวตถประสงคเพอปองกนโรค หรอวนจฉยโรคในระยะเรมแรกทยงไมปรากฏอาการ เชน การใชถงยางอนามยเพอปองกนเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ การคาดเขมขดนรภยในขณะขบรถ การไปรบวคซนปองโรคตามระยะเวลาทเหมาะสม หรอเมอมการระบาดของโรค เปนตน

2. พฤตกรรมเมอเจบปวย (Illness Behavior) คอ การกระท าของบคคลทรสกไมสบาย หรอมความผดปกต ทงทางดานรางกายและจตใจ โดยมวตถประสงคเพอแสวงหาการตรวจวนจฉยและการเยยวยารกษาทเหมาะสม เชน การแสวงหาการรกษา และยารกษาโรค เปนตน

3. พฤตกรรมบทบาทผ ปวย (Sick Role Behavior) คอ การปฏบตของบคคลเมอรวาตนเองเปนปวยซงกระท าหลงจากไดทราบผลการวนจฉยโรคแลว โดยมวตถประสงคเพอใหหายจากการเจบปวย เชน การรบประทานยาอยางสม าเสมอตามแพทยสง การออกก าลงกาย การควบคมอาหาร การมาตรวจตามนด เปนตน (ธดา มตองปน, 2538)

การวดพฤตกรรมสขภาพ

การวดพฤตกรรมสามารถจดด าเนนการไดโดยมวธการทใชวด 2 วธการใหญ ๆ คอ

1. วธการวดในเชงปรมาณ ผ วดจะวดโดยการนบจ านวนพฤตกรมตอหนวยเวลา เชน จ านวนครงทรบประทานอาหารแตละวน จ านวนครงของการถายปสสาวะแตละวนจ านวนครงของการหายใจแตละนาท จ านวนครงของการเตนของหวใจแตละนาท เปนตน

2. วธการวดในเชงคณภาพ ผวดจะตองวดพฤตกรรมแตละชนด แลวน าไปเปรยบเทยบกบพฤตกรรมของบคคล หรอน าไปเปรยบเทยบกบพฤตกรรมบรรทดฐานของพฤตกรรมนน เชน วดระดบสตปญญาออกมาเปนความฉลาดมาก ฉลาดปานกลาง โง วดทศนคตออกมาเปนระดบด ไม

ด วดคานยมออกมาเปนแบบอนรกษนยม แบบกาวหนา วดการพดออกมาเปนนมนวล ดดน เปนตน

การวดพฤตกรรมในเชงคณภาพนน ในบางครงตองอาศยการใหคณคาแกพฤตกรรมทไดมาจากการวด เชน ระบวาสมใจพดสภาพนมนวล ดดนนน ตองอาศยการใหคาตอพฤตกรรมนนๆ ดวย เครองมอทใชวดคณภาพอาจแบงเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. เครองมอทใชวดโดยการเขยนค าตอบ

2. เครองมอทวดโดยการกระท า

3. เครองมอทใชวดโดยเปนอปกรณ

เครองมอทใชวดโดยการเขยนตอนนน เปนแบบทดสอบทสรางขนมาโดยแตละบคคล เชน ขอทดสอบสขภาพจต ขอทดสอบบคลกภาพ เปนตน

เครองมอทใชวดโดยการกระท า เปนเครองมอทผ ถกวดพฤตกรรมไดแสดงพฤตกรรมออกมาโดยการกระท า เชน รปตอตาง ๆ รปบลอก หรอเกมตาง ๆ ทตองการใหบคคลแสดงความสามารถในดานใดดานหนง

เครองมอทใชวดโดยเปนอปกรณนน ไดแก เครองมอทสวนมากใชในทางการแพทย ทางคลนก เชน เครองวดการเตนของหวใจ เครองมอวดความดนโลหต คอนยาง (วดปฏกรยาสะทอนกลบ) เครองวดคลนสมอง เปนตน การวดพฤตกรรมสวนใหญจะเปนการวดพฤตกรรมภายนอกทบคคลแสดงออกมาใหปรากฏ สวนพฤตกรรมภายในนนตองใชเครองมอหลาย ๆ อยาง (ธดา มตองปน, 2538)

แนวคดเกยวกบชายรกชาย ความหมายของชายรกชาย

ชายรกชาย (Male Homosexual) หมายถง ผชายทมความรกหรอความปรารถนาทางเพศกบเพศเดยวกน ผ ทรกเพศเดยวกนและมความสขทางเพศสมพนธกบเพศเดยวกน หลกฐานทางประวตศาสตรเกยวกบชายรกชายไทย คอ ในพงศาวดารกรงรตนโกสนทร ฉบบเจาพระยาทพากรวงศ ในพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (รชกาลท 3) ไดกลาวถงพฤตกรรมรกเพศเดยวกนของกรมหลวงรกษรณเรศเสนาบดผ ใหญไวอยางชดแจงวาทานผ นเปนคนรกสองเพศ แตนยมผชายมากกวาไมยงเกยวกบภรรยาของตนนบตงแตคลกคลกบนายละครซงเปนผชาย ผนวกกบการตดสนบนกดขราษฎรจงถกประหารชวตในทสด ชวงประมาณ พ.ศ. 2514 – 2517 มงานลลาศในขาวสงคมของหนงสอพมพไทยรฐ ระหวางการรถไฟ และบรษทใหญ ๆ มการจดงานลลาศกนปละครง

กะเทยจะไปกนเปนจ านวนมาก ไปเตนร ากบผชายธรรมดา สวนมากกะเทยจะไมจ ากดท ไมมบารพเศษ แตสงทนาสงเกตคอนกขาวไทยรฐบอกวาสมยนนกะเทยจะไมสวยขนาดกะเทยสมยน เปนเรองทนาแปลกใจทกะเทยจะสวยขนาดผหญงได กะเทยรจก ท าหนา แตงตว ท าผมใหดขน ในชวง 20 ปทผานมานอยางเหนไดชด คนในสมยนนไมคอยพดถงกะเทยกนมากนกเพราะเพราะเขาใจวากะเทยเปนเรองทไรสาระไมส าคญ ไมเหมาะสมทจะลงขาวอาจเปนเพราะนกขาว ไมสนใจ และเปนการจ ากดบทบาทของหนงสอพมพเอง คงเปนเรองเกยวกบวาทกรรม คอชาวบานพดนนทากนไดในชวตประจ าวน แตวาหนงสอพมพมกเขยนเปนภาษาอกระดบหนง ทเปนเรองส าคญ สมควรพดทสาธารณะ ไมไดก าหนดไวเปนกฎหมายแตเปนเรองของวฒนธรรมไทยจะเหนไดวาศาสนาพทธมการก าหนดวถการใชชวตของพระ ซงพระจะมเพศสมพนธกบใครไมได ไมวาจะเปนหญง เปนชาย หรอกะเทย ในพระวนยหามทกอยาง ในสวนของฆราวาส สงเดยวทพทธศาสนาก าหนดคอเรองท าผดลกเมยคนอน เปนศลขอสาม สวนเรองชายรกชาย หญงกบหญง หรอชายกบกะเทย หรอหญงกบกะเทย ไมไดพดถงอยางชดเจน ทจรงมกะเทยในพระไตรปฎกเปนพระ หมายความวาสมยกอนยอมใหกะเทยสามารถบวชได เปนเรองราวทอยในพระวนย คอมคนทคนไทยเรยกวา บณเฑาะก ซงเปนค าแปลของค าวา “Pandaka” ของภาษาบาล ในพระไตรปฎกฉบบภาษาไทยจะใชค าวาบณเฑาะหแปลวากะเทย บณเฑาะหทเปนกะเทยเมอบวชแลวพระพทธเจารบเปนพระ แตปรากฏวาไดท าในสงทไมเหมาะสมกบเณร พระ ฆราวาส แลวเปฯทนนทาจนชาวบานน าเรองมาบอกกลาวแกพระพทธเจา ๆ เหนวาไมเหมาะสมทพระจะท าอะไรอยางน จงใหสกออกไปแลวออกกฎหามบณเฑาะกบวช ถาพบใหจบสก กฎขอนจงมในพระวนยดวย แตประเทศไทยไมเครงครด จงมพระกะเทยอยเปนจ านวนมาก ในศาสนาพทธการควบคมความตองการทางเพศจะอยเหนอธรรมชาต เพอใหบรรลถงสามหมายถงการไมผดเมยคนอน ชาวพทธมองวาเรองเพศเปนเรองทนารงเกยจ “อสระนน” กลาวถงวาความตองการทางเพศเรยกวาตณหา (ความอยากอยางรนแรง) และราคะ (ก าหนด) พระพทธเจาตรสวา ความตองการทางเพศเพยงเพอสนองอารมณเพศมากกวาการตงใจท าใหเกดเผาพนธเปนสาเหตใหเกดปญหาตาง ๆ เชน โรคประสาทและโรคบา พระพทธเจาทรงสงสอนใหใชสตปญญา และนกถงหนาทตามธรรมชาตวาการมเพศสมพนธคอการตองการสรางเผาพนธเทานนไมใชมเพศสมพนธเพอสนองตณหาราคะทรงสงสอนวาการอย รวมกนโดยไมตองมเพศสมพนธตอกนเปนหนทางการน าไปสนพพานพระพทธเจาตรสวา การแตงงานเปนขนตอนหนงทของการด ารงชวตส าหรบคนทยงไมสามารถหลดพนจากเรองทางโลก ค าสอนของพระพทธเจาแสดงใหเหนถงความแตกตางในการประพฤตทางเพศระหวางฆราวาส และพระสงฆมอทธพลตอฆราวาสทเครงในศาสนาบางกลม (วาสนา หวงรกษ, 2547)

รปแบบการด าเนนชวตของชายรกชาย

กลมชายรกชายเปนสงคมกลมยอยทมความหลากหลายในรปแบบการด าเนนชวตเชนเดยวกบสงคมอน ๆ ทวไป เพยงตาตางกนในเรองของความรกหรอเพศสมพนธทมตอชายรกชาย สวนมากมรปแบบการด าเนนชวตและดแลสขภาพดงน

1. Homey Gay Lifestyle เปนรปแบบการด าเนนชวต ทชอบท ากจกรรมในบาน และกจกรรมทางศาสนา รวมทงกจกรรมเพอความร เชน ชอบปลกตนไม เขาครว พกผอนอยบานวนหยด ชอบท าบญ และนงสมาธบาง นอกจากน ยงชอบเขาหองสมด และชมนทรรศการตางๆ

2. Night Going Gay Lifestyle เปนรปแบบการด าเนนชวต ทชอบเทยวกลางคน ชอบเตนร า สบบหร ดมเหลา เพราะคดวาไมใชเรองเสยหาย คดวาการซบซบนนทา เปนเรองสนกปาก มความเหนวา ยาเสพยตด ยาอ เปนสงคลายเครยด มองวาสนคาไทยไมมคณภาพ รวมทงมองการแสดงของไทยเปนสงลาสมย

3. Obviously Gay Lifestyle เปนรปแบบการด าเนนชวต ทเปดเผยความเปนเกยเตมตว นยมแตงตวแฟนซเปนผหญงบางบางโอกาส มกเปลยนคนอนบอย ใหความส าคญกบรปรางหนาตาของผ ทจะมาเปนแฟนดวย มความสนใจในเรองสวยๆ งามๆ คดวาผชายแตงหนาออนๆ ได และคดวาการแตงตวแปลกๆ เวอรๆ ดเทด ชอบกจกรรมการพนน กลมนพรอมใหความรวมมอกบกจกรรมเกยเปนอยางด

4. Trendy Gay Lifestyle เปนรปแบบการด าเนนชวต ทสนใจในความกาวหนาของชวต และความกาวหนาทางวทยาการใหมๆ ใฝหาความรเพมเตมอยเสมอ ใหความส าคญกบการตดตอสอสาร เชน ขาดอปกรณตดตอสอสารไมได เปดรบสอตางๆ มาก ชอบลองของใหมกอนเพอน รกอสระ เปนตวของตวเองสง แตขณะเดยวกน กมสงคมกลมเพอนทเหนยวแนน

5. Conservative Gay Lifestyle เปนรปแบบการด าเนนชวต ทนยมใชชวตแบบระมดระวงตว เชน ตระหนกถงการเกบออม ออกก าลงกาย เลนกลาม มความใสใจในการรกษารปรางใหด หลกเลยงอาหารทมไขมนหรอน าตาลสง พถพถนการแตงกาย นอกจากน ยงมกจกรรมดานการทองเทยวสง ชอบเทยวตางจงหวด และตางประเทศ

6. Healthy Gay Lifestyle เปนรปแบบการใชชวตทค านงถงสขภาพเปนหลก มกจกรรมดานกฬา ออกก าลง เลนกลาม มความใสใจดานสขภาพสง เชนเลยงอาหารมน อาหารหวาน พถพถนการแตงกาย ชอบทองเทยว (ภร นวลเนาว, 2554)

ประเภทของชายรกชาย

1. เกยคง (Gay King) หรอ เกยรก เปน “เกย” ทเปนฝายกระท า (ฝายรก) เปนฝายเสนอตว ท าตวเปนผ ชายนยมรวมเพศทางทวารหนกหรอเปนฝายสอดใสอวยวะเพศเมอมเพศสมพนธ หรอทเรยกวา เวจมรรค (SODOMY)

2. เกยควน (Gay Queen) หรอ เกยรบ เปน “เกย” ทเปนรองรบการกระท า (ฝายรบ) เมอมเพศสมพนธ อวยวะทใชรองรบมกเปนทวารหนก เกยรบอาจมลกษณะทเปนชายหรอเหมอนหญงกได

3. เกยโบท หรอ เกยผสม “เกย” พวกนท าตวเปนไดทงฝายกระท า และฝายถกกระท า ภาษาองกฤษจะเรยกวา Versatile ซงเกยโบท หรอ เกยผสม จะเรยกสน ๆ วา “โบท” ยงสามารถแบงแยกยอยออกเปน

3.1 โบทรก เปนไดทงฝายกระท าและฝายถกกระท า สวนใหญจะเปนฝายกระท าและฝายถกกระท าบางโอกาส

3.2 โบทรบ เปนไดทงฝายกระท าและฝายถกกระท า สวนใหญจะเปนฝายถกกระท าและฝายกระท าบางโอกาส

4. Bisexual หรอ “ไบ” หมายถง ชายทมเพศสมพนธไดทงกบเพศหญงและเพศชายโดยเปนฝายสอดอวยวะเพศเมอมเพศสมพนธกบเพศหญง และเปนฝายกระท าหรอฝายถกกระท ากบเพศ

ซงสงเหลานไมมความตายตว เรยกไดวา “ความลนไหลทางเพศ” คนหนงคนอาจจะไมไดมรสนยมทางเพศแบบใดแบบหนงเสมอไป สามารถเปลยนแปลงไดตามเวลา สถานการณและโอกาส (สงหนาท อสาโหและคณะ, 2547)

ทฤษฎทเกยวของ

การศกษาวจยครงนผ วจยไดศกษาคนควาเอกสารเกยวกบทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของ 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม (Theory of Social Support) และทฤษฎแบบจ าลองความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model / HBM)

1. ทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม (Theory of Social Support)

แรงสนบสนนทางสงคมมพนฐานมาจากทฤษฎทเปนผลมาจากการศกษาทางดานสงคมจตวทยา ซงพบวา “การตดสนใจสวนใหญของแตละคนจะขนอยกบอทธพลของบคคลผ ซงมความส าคญ และมอ านาจเหนอกวาตวเราอยตลอดเวลา” แรงสนบสนนทางสงคมมบทบาทท

ส าคญอยางยงตอพฤตกรรมอนามยของคน ทงดานรางกายและจตใจ การปองโรค การสงเสรมสขภาพ และการปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาทสาธารณสข (องคณา วนาอปถมภกล, 2552)

1.1 หลกของการใหแรงสนบสนนทางสงคม

หลกของการใหแรงสนบสนนทางสงคม จะตองประกอบดวยองคประกอบดงตอไปน

1. จะตองมการสอสารระหวางผใหและผ รบ การสนบสนนทางสงคม

2. ลกษณะของการตดตอสอสารจะตองประกอบไปดวย

2.1 ขอมลขาวสารมลกษณะท “ผ รบ” เชอวามคนสนใจ เอาใจใส มความรก และความหวงดในตนเองอยางจรงจง

2.2 ขอมลขาวสารมลกษณะท “ผ รบ” รสกวาตนเองมคณคาและเปนทยอมรบในสงคม

2.3 ขอมลขาวสารมลกษณะท “ผ รบ” เชอวาเขาเปนสวนหนงของสงคม สามารถท าประโยชนใหแกสงคมได

3. ปจจยน าเขาของการสนบสนน อาจอยในรปขอมล ขาวสาร วสด สงของ หรอจตใจ

4. จะตองชวยให “ผ รบ” ไดบรรลถงจดหมายทเขาตองการ (ธนดา มตองปน, 2538)

1.2 ประเภทของการใหแรงสนบสนนทางสงคม

เฮาส ไดแบงรปแบบในการใหแรงสนบสนนทางสงคมออกเปน 4 รปแบบ คอ

1. การสนบสนนทางอารมณ (Emotional Support) เปนการใหความชวยเหลอ เชนการใหก าลงใจ การรบฟง ความหวงใย การใหความสนใจ เปนตน

2. แรงสนบสนนทางดานขอมลขาวสาร ( Information Support) การใหค าแนะน า ใหค าปรกษา การตกเตอน ทเปนประโยชน และสอดคลองกบเรองทตองการสนบสนน

3. การชวยเหลอดานทรพยากร (Instrument Aid) การชวยเหลอโดยตรงตอการความจ าเปนของคนในเรอง วสด สงของ อาหาร เงน แรงงาน เปนตน

4. การยอมรบ (Affirmation) เนองจากการยอมรบจะชวยใหบคคลเขาใจในความสามารถของตนเอง และสามารถน าความสามารถมาใชได

แรงสนบสนนทางสงคมทง 4 แบบ จะตองมลกษณะทท าใหผ รบเชอวาเขาไดรบความเอาใจใส ความรก ความหวงด ตลอดจนท าใหเขารสกวาตนเองมคณคา และเปนทยอมรบของสงคม ตลอดจนเปนสวนทจะท าประโยชนแกสงคม จงจะสงผลใหผ รบแรงสนบสนนทางสงคมมพฤตกรรม หรอบรรลจดมงหมายทเขาตองการ (ธตมาส หอมเทศ, 2553)

1.3 ระดบของแรงสนบสนนทางสงคม

การใหแรงสนบสนนทางสงคมแบงเปน 3 ระดบ คอ

1. ระดบกลมมหภาค (Macro Level) เปนการวดโดยพจารณาถงการเขารวมและการมสวนรวมในสงคม โดยวดจากลกษณะตาง ๆ เชน ความสมพนธกบสถาบนในสงคม การเขารวมกบบคคลตาง ๆ ดวยความสมครใจ การด าเนนชวตแบบไมเปนทางการในชมชน

2. ระดบกลมเครอขาย (Mezzo Level) เปนการมองทโครงสรางและหนาทของเครอขายสงคม เชน กลมเพอน ชนดของการสนบสนนระดบน ไดแก การใหค าแนะน า การชวยเหลอดานวสด ความเปนมตร การสนบสนนทางอารมณ การยกยอง

3. ระดบ แคบห รอ ระดบ ล ก (Micro Level) เป น การวด ท พ จ าณ าถ งความสมพนธทใกลชดทสด เพราะเชอวาสงส าคญของการสนบสนนทางสงคม มาจากการใหการสนบสนนทางอารมณอยางลกซง ซงผ ใหการสนบสนนจะมเพยงบางคนเทานนทท าได เชน สาม ภรรยา หรอคนทรกและสมาชกในครอบครว (สกญญา คขนทด, 2552)

ดงนนผวจย ไดประยกตทฤษฏแรงสนบสนนทางสงคม มาเปนกรอบแนวคดในการวจยครงน คอ แรงสนบสนนจากครอบครว และเพอน ซงมบทบาทอยางยงตอการเกดพฤตกรรมสขภาพของกลมชายรกชาย การทกลมชายรกชายไดรบความรก ความเอาใจใส ความเหนอกเหนใจ การไดรบความชวยเหลอในดานตาง ๆ เชน ดานจตใจและอารมณ ดานขอมลขาวสาร ดานวสดอปกรณตาง ๆ ท าใหกลมชายรกชายไดรบแรงสนบสนนทางสงคมสามารถแกไขปญหาและมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพตนเองไดอยางเหมาะสม สงผลใหมสขภาพอนามยทด

2. ทฤษฎแบบจ าลองความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model / HBM)

แบบแผนความเชอดานสขภาพ เปนแบบจ าลองทไดระบเอกลกษณของแนวคดรวบยอดทเชอมโยงสนบสนนการวดในระดบบคคล แบบแผนความเชอดานสขภาพเปนรปแบบหนงทใชกนอยางแพรหลาย เพอตองการอธบายวาท าไมบคคลจงมพฤตกรรมการปฏบตหรอไมปฏบตค าแนะน าเกยวกบการปองกนสขภาพของตนเอง แบบแผนความเชอเปนแบบหรอรปแบบทพฒนาขนมาจากทฤษฎทางดานจตวทยาสงคมเพอใชอธบายการตดสนใจของบคคลทเกยวของ

กบพฤตกรรมสขภาพ โดยครงแรกไดน ามาใชในการท านายและอธบายพฤตกรรมการปองโรค (Preventive Health Behavior) ตอมาภายหลงไดมการดดแปลงไปใชในการอธบายพฤตกรรมการเจบปวย (Illness Behavior) และพฤตกรรมของผ ปวยในการปฏบตตวตามค าแนะน าของแพทย (Sick-Role Behavior)

การพฒนาแบบจ าลองความเชอดานสขภาพครงแรกโดย Hochbaum และคนอน ๆ นนไดเรมจากแนวความคดตามแนวทฤษฏสนามของ Kurt Lewin ทกลาววา “โลกของการรบรของบคคลจะเปนตวก าหนดพฤตกรรมของบคคลนน ๆ” คอสงแวดลอมทอยรอบตวบคคลจะไมมอทธพลตอการกระท าของบคคล ยกเวนแตสงแวดลอมเหลานนไดไปปรากฏอยในใจ หรอการรบรของบคคล ดวยเหตนบคคลจงแสดงออกตามสงทเขาเชอถอแมวาสงนนจะไมถกตองตามทผอยในวชาชพคดกตาม (บวลา ลอยหา, 2553)

2.1 องคประกอบของแบบจ าลองความเชอดานสขภาพ (Components)

แบบจ าลองความเชอดานสขภาพ ประกอบดวยมโนทศนทเกยวกบการรบรของบคคล (Individual Perception) ปจจยรวม (Modifying Factors) และปจจยทมอทธพลตอความเปนไปไดของการปฏบตพฤตกรรม (Likelihood of Action) ดงน

1. การรบรของบคคล (Individual Perception) ประกอบไปดวย

1.1 การรบรโอกาสเสยง (Perceived Susceptibility) เปนการรบรของบคคลถงโอกาสเสยงของตนตอปญหาสขภาพ มการคาดคะเนวาตนเองมโอกาสเสยงตอปญหาสขภาพนนมากนอยเพยงใด

1.2 การรบรความรนแรง (Perceived Severity) เปนการรบรความรนแรงทเกดขนจากปญหาสขภาพความเจบปวยนน ซงพจารณาจากผลทจะเกดตามมา ในทกดาน ๆ ดานครอบคลมถงการเสยชวต การท าหนาท ความพการ ความทกขทรมาน ตลอดจนผลกระทบตอการท างาน ชวตในครอบครว และชวตในสงคม

1.3 การรบรภาวะถกคกคาม (Perceived Threat) การรบรภาวะเสยงรวมกบการรบรความรนแรงของปญหาสขภาพ จะท าใหบคคลรบรภาวะถกคกคามวามมากนอยเพยงใด

2. ปจจยรวม (Modifying Factors) เปนปจจยทกระทบตอความโอนเอยงทจะปฏบตพฤตกรรมโดยมอทธพลทงตอการรบรของบคคล และการรบรประโยชนของการปฏบตไดแก

2.1 ปจจยดานลกษณะประชากร (Demographic Variables) เชน อาย เพศ เชอชาต

2.2 ปจจยดานจตสงคม (Socio Psychological Variables) เชน บคลกภาพ ระดบชนในสงคม แรงกดดนจากกลม ฯลฯ

2.3 ปจจยดานโครงสราง (Structural Variables) เชน ความร หรอ ประสบการณเกยวกบโรคนน ฯลฯ

2.4 ปจจยกระต นการปฏบต (Cues to Action) เปนปจจยทกระต นใหมการปฏบตทเหมาะสมเกดขน ปจจยเหลานอาจเปนปจจยภายในตนเอง เชน การรบรสภาพของตนเอง หรอปจจยภายนอกตวบคคล เชน ขอมลจากสอ บคคลตาง ๆ ความเจบปวยของบคคลใกลชด เปนตน

3. ปจจยทมผลตอความเปนไปไดของการปฏบต (Likelihood of Action) ม 2 ปจจยทมผลตอโอกาสเกดปฏบตพฤตกรรมของบคคล คอ

3.1 การรบรประโยชน (Perceived Benefits) เปนความเชอเกยวกบประสทธภาพหรอประโยชนของปฏบตนนในการลดภาวะเสยงหรอรนแรงของปญหาสขภาพ

3.2 การรบรอปสรรค (Perceived Barriers) เปนการรบรเกยวกบขอเสยหรออปสรรคตาง ๆ ของการปฏบตนน เชน ความไมค นเคย ความไมสขสบาย การเสยคาใชจาย เปนตน

ความสมพนธของมโนทศนในแบบจ าลองเปนดงน การรบรภาวะเสยงและการรบรความรนแรงของปญหาสภาพเปนสวนทขนอยกบความรของบคคล การทบคคลรบรวาตนเสยงการมปญหาสขภาพซงเชอวามความรนแรง จะเกดแรงผลกดนทจะน าไปสการปฏบตนนเชอวาอยภายใตอทธพลของความเชอเกยวกบประโยชนของการปฏบตในการลดอนตราย ทงนโดยผานการเปรยบเทยบในการพจารณาขอเสยหรออปสรรคของการปฏบต ถาความพรอมในการปฏบตมมากและขอเสยหรออปสรรคมนอยกจะมการปฏบตพฤตกรรมเกดขน ถาความพรอมมนอยขอเสยหรออปสรรคมมากกจะไมมการปฏบตพฤตกรรม แตถาความพรอมในการปฏบตมมาก ในขณะทขอเสยหรออปสรรคมมากเชนกนจะท าใหบคคลเกดความขดแยง และอาจมปฏกรยาออกมาใน 2 ลกษณะคอ

1. พยายามหนจากสถานการณนนเพอผลทางดานจตใจหรอปฏบตกจกรรมอยางอนซงจรง ๆ แลวอาจไมมผลลดภาวะอนตรายทมอย

2. มความกลวหรอความวตกกงวลอยางมาก ซงอาจท าใหบคคลนนไมสามารถคดอยางมเปาหมายหรอลงมอปฏบตพฤตกรรมอยางมเหตผลได

การรบรภาวะเสยงรวมกบการรบรความรนแรงท าใหมพลงหรอแรงขบทจะปฏบตพฤตกรรม สวนการรบรประโยชนจะท าใหสามารถเลอกแนวทางของการปฏบตได แตการปฏบตจะยงไมปรากฏตองอาศยปจจยกระตน ซงแตละคนตองการการกระตนในระดบทไมเทากนขนอยกบการรบรภาวะเสยงและการรบรความรนแรง กลาวคอ ถาระดบการรบรภาวะเสยงและการรบรความรนแรงต าตองอาศยปจจยกระตนอยางมาก ในทางกลบกนถาระดบการรบรภาวะเสยงและการรบรความรนแรงสงการกระต นเพยงเลกนอยกอาจจะเพยงพอ สวนปจจยดานลกษณะประชากรปจจยทางจตสงคม และปจจยดานโครงสราง เปนปจจยทมอทธพลทงตอการรบรของบคคลและการรบรประโยชนของการปฏบต (สกณา บญนรากร, 2552)

ดงนนผ วจย ไดประยกตแบบแผนความเชอดานสขภาพ มาเปนกรอบแนวคดในการวจยครงน คอ การรบรความรนแรงของโรค การรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค การรบรอปสรรคของการปองกนโรค และการรบรประโยชนทจะปองกนโรค ซงเปนปจจยทจะท าใหบคคลรบรภาวะคมคามของปญหาสขภาพ เพอหาวธปองกน และการปรบเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพไปทางทถกตองเพอการปองกนโรคเอดสของกลมชายรกชายในกรงเทพมหานครตอไป

งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของในประเทศไทย

พกลพรรณ พลศลป (พ.ศ. 2549) ไดศกษาความรเกยวกบโรคเอดส และพฤตกรรมรกรวมเพศของผ ตองขงชายเรอนจ ากลางชลบร ผลการศกษาวจยพบวา ผ ตองขงชายเรอนจ ากลางชลบร จ านวน 353 คน มความรเกยวกบโรคเอดสอยในระดบสง ส าหรบพฤตกรรมในการปองกนโรคเอดสโดยใชถงยางอนามยเมอมกจกรรมทางเพศบางครง การใชถงยางอนามยก าหนดโดยผตอบแบบสอบถามเอง ใชเพอปองกนการตดเชอเอช ไอ ว ไมใชเนองจากท าใหความรสกทางเพศลดลง และผ ตองขงมการรบรวาสถานพยาบาลมการแจกถงยางอนามยแตไมเคยมารบ

กนกวรรณ สธรรม (พ.ศ. 2546) ไดศกษาเรองพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสของผ ตองขงในเรอนจ าพเศษกรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวาผ ตองขง จ านวน 375 คน มพฤตกรรมการปองโรคเอดสดานการด าเนนชวตอยในระดบสง พฤตกรรมการปองกนโรคเอดสดานเพศสมพนธในระดบสง

สภาวณ บวจ ารส (พ.ศ. 2554) ไดศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสของนกศกษาในวทยาลยการอาชพแหงหนงจงหวดหนงชยภม กลมตวอยางจ านวน 279 ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบโรคเอดส อยในระดบต า การรบรโอกาสเสยงของโรคเอดส การรบรความรนแรงของโรคเอดส การรบรประโยชนและอปสรรคของการปฏบตเพอ ปองกนโรคเอดส

และการไดรบสงชกนาสการปฏบตเพอปองกนโรคเอดส พบวา สวนใหญอยในระดบสง สวนการปฏบตตวในการปองกนโรคเอดส พบวา สวนใหญอยในระดบปานกลาง

สน อสาหพานช (พ.ศ. 2540) ไดศกษาปจจยบางประการทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสของเจาหนาทราชทณฑชาย เรอนจ ากลางบางขวาง กลมตวอยาง 350 คน ผลการศกษาพบวา เจาหนาทราชทณฑชายมพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสอยในระดบไมด คอ ปฏบตบาง แตไมสม าเสมอ โดยมการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคเอดส การรบรความรนแรงของโรคเอดส และการรบรประโยชนของการปองกนโรคเอดสอยในระดบเดยวกน คอ มการรบรมาก

พชร เพชรออน (พ.ศ. 2553) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสในเขตคนงานรบจางตดออย อ าเภอลานกระบอ จงหวดก าแพงเพชร กลมตวอยาง 261 คน ผลการศกษาพบวา แรงงานรบจางตดออยในเขตอ าเภอลานกระบอ สวนใหญเปนแรงงานจากภาคอสาน มารบจางตดออยเปนครวเรอน มความรเกยวกบโรคเอดสในระดบด การรบรเกยวกบโรคเอดสในระดบปานกลาง และมพฤตกรรมในการปองกนโรคเอดสในระดบสง

ศรณ ย พมพทอง (พ.ศ. 2554) วจยเรองน เปนการวจยเพอศกษาความสมพนธเปรยบเทยบ ซงมกรอบแนวคดพนฐานในการวจยมาจากรปแบบทฤษฎปฏสมพนธนยม ตลอดจนทฤษฎและหลกการทสาคญทางจตวทยาทง ในประเทศและตางประเทศ โดยกลมตวอยางทศกษาเปนชายทมเพศสมพนธกบชายในเขตพนทกรงเทพมหานคร ทมอายตงแต 25 ปขนไป และจบการศกษาระดบปรญญาตรรวม 666 คน จากการสมตวอยางแบบแบงขน กาหนดโควตา โดยทาการวเคราะหขอมลทง ในกลมรวม และกลมยอยอก 28 กลมตามลกษณะทางชวสงคมและภมหลงจากผลการวจย ทาใหไดขอเสนอแนะเพอตอยอดการวจยได ดงน 1) สามารถนาผลการวจยเพอใชเปนพนฐานในการสรางชดฝกอบรม เพอพฒนาใหเกดพฤตกรรมปองกนโรคเอดสทเหมาะสม จากนนจงดาเนนการทาการวจยเชงทดลองประเมนผลชดฝกอบรมเหลานตอไป 2) ควรเพม เตมตวแปรอนในงานวจยชนตอ ๆ ไป เชน รปแบบความสมพนธและลกษณะของครกหรอเพอนสนท 3) ศกษากลมตวอยางในพนทอนซงมอตราความชกของการตดเชอเอชไอวในกลมชายทมเพศสมพนธกบชายสง นอกเหนอไปจากพนทกรงเทพมหานคร และ 4) เสรมผลการศกษาทไดจากการวจยดวยการวจยเชงคณภาพในกลมตวอยางทสาคญ เพอใหสามารถตอบคา ถามการวจย ใหมความครอบคลมและละเอยดมากยง ขน

สทธนนท สทธชนะ และคณะ (พ.ศ. 2547) ท าการศกษาพฤตกรรมทสมพนธกบการตดเชอ เอชไอวในกลมทหารกองประจ าการและในเรอนจ าพบปญหาการสนบสนนถงยางอนามยยงไมทวถงเทาทควร อาจมาจากขอจ ากดในเรอง ขอบงคบ กฎ ระเบยบ ในเรอนจ า เชน ไมสะดวก

ตอมารบ ผ ตองขงไมทราบวามถงยางอนามยแจก อายไมกลามารบ ซงการใชถงยางอนามยยงเปนวธการปองกนการตดเชอ เอชไอว ทใชไดผลด การใชถงยางอนามยบางครงหรอไมใชเลย ถอวาเสยงตอการตดเชอเอดสทงนน และ ผลการเฝาระวงการตดเชอเอชไอวในพนทกรงเทพมหานคร ป 2553 เหตผลของการสวมถงยางอนามยบางครง หรอไมไดสวมถงยางอนามยกบลกคาประจ าเมอมเพศสมพนธ ไดแก ไวใจคนอน รอยละ 53.8 คอคนอนปฏเสธ รอยละ 19.2 และเมาไมไดสต รอยละ 11.5 ตามล าดบ

จรภทร หลงกล และสพรรณ พรหมเทศ (พ.ศ. 2555) ไดท าการศกษาพบวาขอมลดานความรเกยวกบถงยางอนามยของกลมตวอยางชายทมเพศสมพนธกบชายในจงหวดขอนแกน พบวามความรเกยวกบถงยางอนามยอยในระดบสง รอยละ 52.5 รองลงมาคอ ความรระดบต า รอยละ 29.0 และระดบกลางรอยละ 18.5 สวนขอมลดานความรเกยวกบถงยางอนามยของกลมตวอยาง พบวา ชายทมเพศสมพนธกบชายในจงหวดขอนแกน มความรเกยวกบเรองเชอเอชไอว/ เอดสอยในระดบสง รอยละ 52.3 รองลงมาคอ ความรระดบกลาง รอยละ 24.0 และขอมลดานทศนคตเกยวกบถงยางอนามย พบวาชายทมเพศสมพนธกบชายในจงหวดขอนแกน มทศนคตเกยวกบถงยางอนามยอยในระดบกลาง รอยละ 52.5รองลงมาคอ ทศนคตเกยวกบถงยางอนามยอยในระดบสงรอยละ 44.3 และระดบต า รอยละ 3.3

คณะกรรมการแหงชาตวาดวยการปองกนและแกไขปญหาเอดส (2553) พบวาความรเกยวกบโรคเอดสและการตดเชอเอชไอวนน พบวากลมชายทมเพศสมพนธกบชายในจงหวดขอนแกนมความรเกยวกบโรคเอดสเปนอยางด กลาวคอ กลมชายทมเพศสมพนธกบชายสามารถตอบความรเกยวกบเอดสไดถกตองตามเกณฑของคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการปองกนและแกไขปญหาเอดส สวนใหญมความรอยในระดบสง

จนทรธานวฒน และ ภทรษราณ ชนะแกว (2554) ศกษาลกเรอประมงตนตวมการรบรขอมลขาวสารเอดสมากขนปรบเปลยนพฤตกรรมยอมรบการใชถงยางอนามยมากขน รชองทางการรบบรการเมอตองการค าปรกษาหรอเจบปวย เกดเครอขายการด าเนนงานในชมชนอยางยงยน องคการสะพานปลาใหการสนบสนนงบประมาณด าเนนการอยางตอเนองน าอาสาสมครขยายผลการใหความรแจกถงยางอนามยใหกบลกเรอประมง และชมชนอยางตอเนอง การพฒนารปแบบการจดบรการเชงรกโดยการจดตงศนยสขภาพบานลกเรอเพอใหความร ขาวสารและบรการค าปรกษาปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธและโรคเอดสบรการถงยางอนามย และอนๆ ทจ าเปนตอคณภาพชวตลกเรอประมง รวมทงการรวมกลมท ากจกรรมนนทนาการและกจกรรมระหวางลกเรอประมงและชมชน

งานวจยทเกยวของตางประเทศ

อลลาค (Allard. 2010) ไดศกษาความสมพนธระหวางความรเรองโรคเอดสความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการปองกนการตดเชอโรคเอดสในกลมตวอยางอายระหวาง 18 – 65 ป จ านวน 1,072 คน ผลการศกษาพบวา ในกลมทมอายนอยและมสถานสภาพโสดมพฤตกรรมการปองกนโรคเอดสมาก ในเรองของแบบแผนความเชอดานสขภาพพบวา การรบรความรนแรง การรบรโอกาสเสยงและการรบรประโยชน – อปสรรคของการรกษามความสมพนธ และยงพบวาผ ทมการศกษาสงมการรบรถงประโยชนของการปองกนโรคเอดสเอดสมากกวาผ ทมการศกษาต า

มอนท โกเมอรร และคณะ (Montegomery, et al. 2011) ไดศกษาความสมพนธของแบบแผนความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการปองโรคเอดสของกลมชายรกรวมเพศ โดยการศกษา แบบโคฮอรท (Cohort) เปนเวลา 18 เดอน ผลการศกษาพบวา การรบรถงความรนแรงของโรคเอดส การบรประโยชนของการปฏบต มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรคเอดส สวนในเรองของการรบรโอกาสเสยงของการเปนโรคนนไมสามารถทจะท าการวดความสมพนธออกมาได

จากการทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวา ดานความรเกยวกบโรคเอดสสวนใหญอยในระดบปานกลาง พฤตกรรมการปองโรคเอดสทางเพศสมพนธและการด าเนนชวตอยในระดบทสงการรบรเกยวกบโรคเอดส มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคล ความรเกยวกบโรคเอดส มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคล ดงนน ผ วจยจงไดน าพฤตกรรมการปองโรคเอดส มาเปนตวแปรในการวจยครงน